مسأله ۳۵۹.:
نمازگزار باید در هر رکعت بعد از رکوع، دو سجده به جا آورد و سجده، آن است که به قصد تعظیم پروردگار، پیشانی، کف دو دست، دو زانو و سر دو انگشت بزرگ پاها را بر زمین بگذارد.
مسأله ۳۶۰.:
دو سجده، روی هم، از هر ركعت ركن است و با ترک عملی یا سهوی هر دو، نیز افزودن عمدی یا سهوی دو سجده در یک رکعت، نماز باطل می شود.
مسأله ۳۶۱.:
با ترک عمدی یک سجده، نماز باطل می شود؛ ولی با ترک سهوی یک سجله یا دو سجده از دو رکعت نماز باطل نمی شود.
مسأله ۳۶۲.:
مدار رکن بودن سجده، نهادن پیشانی بر زمین است، به گونهای که با ترک عمدی آن در یک سجود، یا ترک سهوی آن در دو سجود، نماز باطل می شود، هرچند اعضای شش گانه دیگر در هر دو سجده بر زمین نهاده شده باشند، چنانکه اگر پیشانی بر زمین نهاده شده باشد، ولی اعضای دیگر سهوا بر زمین نهاده نشده باشند، نماز باطل نمیشود.
مسأله ۳۶۳.:
واجب است در سجده، ذکری گفته شود و احتیاط واجب، گفتن یک مرتبه «سبحان ربي الأعلى و بحمده» یا سه مرتبه «سبحان الله» است و بیش از آن، مستحب است، چنانکه مستحب است سه یا پنج یا هفت بار «سبحان ربي الأعلى و بحمده» گفته شود. |
مسأله ۳۶۴.:
در حالت خطر یا ضرر یا تنگی وقت، گفتن یک بار «سبحان الله» کافی است.
مسأله ۳۶۵.:
واجب است بدن در حالت سجده آرام باشد، به گونه ای که ذکر واجب آن، با آرامش بدن انجام شود و بنا بر احتیاط واجب برای ذکر مستحب سجود که به قصد خصوصیت سجده گفته می شود، باید بدن آرام باشد. |
مسأله ۳۶۶.:
ذکر سجده باید پس از گذاشتن پیشانی به زمین و آرام شدن بدن انجام شود؛ اگر عمدا پیش از گذاشتن پیشانی به زمین ذکر بگوید، یا قبل از تمام شدن ذکر، سر از زمین بردارد و بقیه ذکر را در حالت برداشتن پیشانی از زمین بگوید، نماز باطل است؛ ولی سهوا نماز باطل نمی شود و اگر در حال سجود، یادش بیاید که مقداری از ذکر، پیش از رسیدن پیشانی به زمین بوده است، باید دوباره بگوید.
مسأله ۳۶۷.:
در موقع ذکر سجده نمی تواند یکی از اعضای هفت گانه را از زمین بردارد و اگر چنین کرده، دوباره باید پس از گذاشتن آن بر زمین، ذکر سجده را تکرار کند و اگر عمدا به همان اكتفا نموده، نماز باطل میشود. برداشتن و گذاشتن غیر پیشانی در غير حال ذكر، منعی ندارد.
مسأله ۳۶۸.:
هرگاه پیشانی را سهوا از زمین برداشت، نمی تواند آن را دوباره به زمین بگذارد، زیرا زیادہ سجده محسوب میشود. |
مسأله ۳۶۹.:
بعد از سجده اول باید بنشیند تا بدن آرام گیرد و دوباره به سجده رود.
مسأله ۳۷۰.:
جای پیشانی نمازگزار و زانوها و جای انگشتان پای او نباید بیش از چهار انگشت بسته بلندتر یا پست تر باشد و همسطح بودن سایر اعضای سجود با هم و نیز نسبت به جای پیشانی و نیز ملاحظه تفاوت چهار انگشت بسته، لازم نیست.
مسأله ۳۷۱.:
در زمینی که شیب آن محسوس نیست، احتياط، حفظ مساوات جای سجده و جای زانوها و انگشتان پاست که بیش از چهار انگشت بسته بلندتر یا پایین تر نباشد، هر چند تفاوت اندک، اشکال ندارد. |
مسأله ۳۷۲.:
اگر نمازگزار پیشانی خود را سهوا به جایی نهاده که از جای زانوها و انگشتان پای او بیش از چهار انگشت بلندتر یا کوتاه تر است و نمی تواند جای زانوها و انگشتان پا را با جای سجده مناسب کند، به گونه ای که بیش از چهار انگشت تفاوت نباشد، اگر تفاوت در سطح به قدری است که عرفة سجده صادق نیست، می تواند سر را از جایی که نهاده است به جای همسطح بکشد؛ یا از آنجا بردارد و به جایی که تفاوت بیش از چهار انگشت بسته نیست، بگذارد و اگر تفاوت در سطح به قدری است که عرفا سجله صادق است و نمی تواند جای زانوها و انگشتان پا را با جای سجده مناسب کند، می تواند سر به جای مناسب در سطح بکشاند و اگر کشاندن سر ممکن نشد، باید سر را بردارد و به جای مناسب بگذارد و بعد از پایان نماز، دوباره آن را اقامه کند.
مسأله ۳۷۳.:
باید بین پیشانی و آنچه بر آن سجده میکند، مانعی برای رسیدن پیشانی به محل سجده نباشد. اگر مانعی در پیشانی - مانند مو- یا در جای سجده بود، مثلا مهری که بر آن سجده می شود چرکین باشد، به صورتی که جرم روی آن قرار گرفته باشد، نه آنکه فقط رنگ آن عوض شده باشد، سجده باطل است.
مسأله ۳۷۴.:
واجب است در سجده، تمام کف دو دست، روی زمین قرار گیرد. در حالت خطر یا ضرر، نهادن پشت دستها کافی است. در صورت عدم امکان پشت دست، نهادن مچ و در صورت عدم امکان آن، گذاردن آرنج کفایت میکند و در صورت عدم تمکن از آن، احتیاط واجب، گذاردن بازوست.
مسأله ۳۷۵.:
واجب است در سجده، دو انگشت بزرگ پاها روی زمین قرار گیرد و در این جهت، فرقی بین سر انگشتها و بين ظاهر یا باطن آنها نیست، هرچند احتیاط مستحب، گذاردن خصوص سر انگشتهاست. گذاردن انگشتهای دیگر به جای انگشتهای بزرگ، کفایت نمی کند.
مسأله ۳۷۶.:
کسی که مقداری از شست پا را ندارد، یا نمی تواند آن را بر زمین بگذارد، باید بقیه آن را و اگر بقیه نداشت؛ یا نهادن آن ممکن نبود، سایر انگشتان را بر زمین بگذارد و اگر هیچ انگشتی ندارد، یا نهادن آنها ممکن نیست، باید هر مقداری از پا را که ممکن است، بر زمین بگذارد.
مسأله ۳۷۷.:
احتیاط مستحب است که سجده، به صورت عادی انجام شود و به جا آوردن آن به صورت غیر عادی، مانند آنکه در حال سجده سینه و شکم یا پاها را به زمین برساند، صحیح است، در حالتی که تمام اعضای هفت گانه سجده بر زمین باشد.
مسأله ۳۷۸.:
محل سجده، یعنی جایی که پیشانی بر آن نهاده می شود، باید پاک باشد، اگر چیزی که سجده بر آن صحیح است؛ مثلا مهر، روی فرش نجس باشد یا یک طرف آن نجس باشد و طرف پاک آن، محل سجده باشد، اشکال ندارد.
مسأله ۳۷۹.:
هرگاه پیشانی را بر اثر دمل یا غیر آن نتوان بر زمین نهاد، در صورتی که تمام پیشانی چنین باشد، بر یکی از دو جبين سجده نماید و اگر بر یکی از دو طرف پیشانی ممکن نبود، بر چانه سجده نماید و اگر آن هم ممکن نبود، باید به مقدار مقدور خم شود و با اشاره سر، سجده نماید.
مسأله ۳۸۰.:
کسی که نمی تواند پیشانی را بر زمین بگذارد، باید هر اندازه که می تواند پیشانی را بر جای بلند - که سجده بر آن صحیح است - قراردهد؛ ولی تمام اعضای شش گانه دیگر باید روی زمین قرار گیرند و اگر غیر از انگشتهای پا را نمی تواند بر زمین بگذارد، همان انگشتها را باید بر زمین
مسأله ۳۸۱.:
کسی که نمی تواند برای سجده خم شود و پیشانی را روی زمین بگذارد، باید پس از نشستن، سر را به اندازه ای که می تواند، به نیت سجده پایین بیاورد و به قصد سر برداشتن از سجده، بالا بیاورد و اگر حرکت دادن سر، مقدور او نبود، با باز و بسته نمودن چشمها به قصد سجده کردن اکتفا کند و در مانند مهر، بردارد و به پیشانی خود بگذارد و اگر سجده با اشاره سر یا چشمها ممکن نبود، در قلب نیت کند و احتیاط لازم است که با دست و مانند آن، برای سجده و سر برداشتن از آن اشاره شود.
مسأله ۳۸۲.:
کسی که نمی تواند بنشیند، باید ایستاده نیت سجده نماید و با اشاره سر و اگر ممکن نبود، با اشاره چشمها و اگر ممکن نبود، به نیت قلبی اكتفا نماید و احتیاط لازم، اشاره کردن با دست و مانند آن است.
مسأله ۳۸۳.:
اگر به قصد سجده، پیشانی را بر زمین نهاده و بدون اختيار، پیشانی از زمین بلند شد و بدون اختیار دوباره به زمین گذارده شد، همگی یک سجده محسوب می شود و با انجام دادن سجده دوم به وظیفه سجود عمل می شود و اگر این وضع برای سجده دوم پیش آمد، وظیفه سجود به طور کامل انجام شده است و اگر بدون اختیار از زمین بلند شد، ليكن حفظ آن ممکن بود، درصورتی که در سجده اول باشد، باید سجده دوم را انجام دهد و اگر در سجده دوم باشد، نباید به سجده برود. ترک ذکر سجده، در صورتی که بلند شدن سر از زمین، بدون اختیار باشد، اشکال ندارد.
مسأله ۳۸۴.:
پیشانی در سجود باید بر زمین یا چیزی گذارده شود که از زمین می روید و خوراکی و پوشاکی نیست - چنانکه خواهد آمد . مگر در حال صحت تقیه، که در این حال می تواند بر فرش و مانند آن، سجده کند و احتیاط واجب است که با تمکن از سجده روی سنگ یا حصیر و ... به صورتی که مخالف تقیه نباشد، بر فرش و مانند آن سجده نشود.
مسأله ۳۸۵.:
سجده باید در حال آرام بودن بدن، نیز آرام بودن محل پیشانی در سجود باشد؛ وگرنه سجده باطل است. نماز گزاردن و سجده کردن روی تشک فنری یا پر و مانند آن، که پس از نهادن پیشانی مقداری پایین می رود و آرام می شود، اشکال ندارد.
مسأله ۳۸۶.:
هرگاه ناچار شود که در زمین گل نماز بگزارد و نشستن و تشهد و سجود مستلزم آلوده شدن بدن و لباس میشود، می تواند ایستاده نماز را اقامه نماید و برای سجده با سر اشاره کند.
مسأله ۳۸۷.:
احتیاط واجب است که پس از سجده دوم در رکعت اول و سوم که تشهد ندارد، مقداری بنشیند (جلسه استراحت).