نماز جمعه (آیت الله محمد تقی بهجت (ره))

احکام نماز جمعه

مسأله 1581 :

کسي که نماز جمعه را به امامي اقتدا کرده مي تواند نماز عصر را نيز به همان امام اقتدا کند ولي اگر بخواهد احتياطاً نماز ظهر را هم بخواند راه آن اين است که پس از پايان نماز جماعت مجدداً نماز ظهر و عصر را به طور فرادي بجا آورد مگر اينکه امام هم بعد از خواندن نماز جمعه احتياطاً نماز ظهر را بجا آورده باشد که در اين صورت اگر مأموم نيز همين طور عمل کرده لازم نيست نماز عصر را تکرار کند.

مسأله 1582 :

اگر امام و مأموم بخواهند پس از نماز جمعه، نماز ظهر را احتياطاً بجا آوردند مي توانند آنرا به جماعت برگزار کنند ولي مأمومي که در نماز جمعه شرکت نکرده نمي تواند به اين نماز اقتدا کند و اگر به اين نماز اقتدا کند از نماز ظهر او مجزي نيست و بايد آن را اعاده نمايد.

مسأله 1583 :

اگر مأمومي که رکوع رکعت اول امام جمعه را درک کرده به علت کثرت جمعيت يا غير آن نتواند در سجده ها با امام همراهي کند در اين صورت اگر بتواند (پس از قيام امام براي رکعت دوم) سجده ها را خود بجا آورده و قبل از رکوع يا در حين آن به امام ملحق شود، نمازش صحيح است. و الا بايد به حال خود باقي بماند

[257]

تا امام به سجده هاي رکعت دوم برسد آنگاه دو سجده را به نيت سجده هاي رکعت اول نماز خود همراه امام بجا آورد و سپس رکعت دوم را فرادي بخواند و نمازش صحيح است. ولي اگر آنها را به نيت سجده هاي رکعت دوم و يا به نيت متابعت امام انجام دهد احتياط واجب آن است که از آن دو سجده صرف نظر کرده و دو سجده ديگر به نيت سجده هاي رکعت اول بجا آورد و سپس به رکعت دوم بپردازد و پس از اتمام نماز، نماز ظهر را هم بجا آورد.

مسأله 1584 :

اگر مأموم به قصد اتصال به نماز، در رکوع رکعت دوم تکبير بگويد و به رکوع برود ولي شک کند که رکوع امام را درک کرده يا نه، نماز جمعه او محقق نمي شود و احتياط واجب آن است که آن نماز را به نيت نماز ظهر به پايان برساند و سپس نماز ظهر را اعاده کند.

مسأله 1585 :

اگر مأمومين پس از اتمام خطبه ها و شروع نماز امام، از اقتدا به او خودداري کنند و امام را تنها بگذارند نماز جمعه منعقد نشده و باطل است و امام مي تواند آن نماز را رها نموده و به نماز ظهر بپردازد، ولي احتياط مستحب آن است که نيت خود را به ظهر برگرداند و پس از اتمام آن مجدداً نماز ظهر را بخواند و احتياط بيشتر در آنست که نماز را به همان نيت نماز جمعه تمام کند و سپس نماز ظهر را بجا آورد.

مسأله 1586 :

اگر نماز جمعه با عدد کامل (حداقل 4 نفر به اضافه امام) منعقد شود ـ ولو اينکه فقط تکبير آنرا گفته باشند ـ و سپس متفرق شوند، نماز باطل مي شود چه همه مأمومين يا بعضي از آنها متفرق شوند و امام باقي بماند و چه برعکس، چه يک رکعت کامل نماز را خوانده باشند و چه کمتر ولي احتياط مستحب آن است که افراد باقيمانده نماز جمعه را تمام کنند سپس نماز ظهر را بجا آوردند اما اگر بعضي از آنها در اواخر رکعت دوم بلکه بعد از رکوع رکعت دوم متفرق شوند نماز جمعه صحيح است و احتياط مستحب آن است که پس از آن نماز ظهر را بجا آورند.

مسأله 1587 :

اگر عدد مأمومين بيش از حد لازم (4 نفر) براي نماز جمعه باشد پراکندگي عده اي از آنها مطلقاً ضرر ندارد، به شرط آنکه افراد باقيمانده از (4 نفر) کمتر نباشد.

مسأله 1588 :

اگر پنج نفر (يا بيشتر) براي نماز جمعه مهيا شوند ولي در اثناء خطبه ها يا بعد از آنها و قبل از اقامه نماز متفرق شوند و برنگردند به طوري که کمتر از

[258]

نفر باقي مانده باشند وظيفه افراد باقي مانده، نماز ظهر است.

مسأله 1589 :

در صورتي که قبل از انجام مسمّاي واجب در خطبه (يعني حداقلي از واجبات خطبه ها که بتوان آنها را خطبه ناميد) عده اي از مأمومين متفرق شوند و کمتر از 4 نفر بمانند و پس از مدت کوتاهي برگردند (به طوري که عدد لازم ـ 5 نفر ـ کامل شود) اگر امام در اين فاصله سکوت کرده باشد، پس از مراجعت مأمومين بايد از نقطه اي که خطبه را قطع نموده ادامه دهد ولي اگر (با وجود تقليل مأمومين از حد نصاب لازم) خطبه را ادامه داده و جريان امر به صورتي بوده که افراد پراکنده صداي او را نشنيده اند بايد پس از مراجعت آنها و تکميل عدد لازم آن قسمت را که در غياب آنها خوانده اعاده کند و اگر زمان بازگشت مأمومين طولاني باشد به طوري که عرفاً به يکپارچگي خطبه لطمه بزند بايد امام خطبه را اعاده کند. چنانچه اگر با ورود مأمومين جديد هم عدد لازم ـ 5 نفر ـ کامل بشود اعاده خطبه ضروري است.

مسأله 1590 :

اگر مأمومين بعد از خطبه يا در اثناي آن متفرق شوند (به طوري که کمتر از 5 نفر باقي بمانند) و سپس برگردند تا عدد لازم کامل شود در صورتي که مسماي خطبه محقق شده باشد اعاده خطبه واجب نيست، گر چه مدت تفرق طولاني باشد. و در صورتي که مسماي خطبه محقق نشده باشد، اگر علت تفرق، انصراف مأمومين از نماز جمعه بوده احتياط واجب آن است که پس از بازگشت آنها، امام، خطبه ها را از نو بخواند (ولو اينکه مدت تفرق کم باشد) و اگر علت تفرق و پراکندگي امري نظير باران و غيره بوده در اين صورت اگر مدت آن به قدري طولاني شود که عرفاً به يکپارچگي خطبه لطمه بزند واجب است خطبه ها را از نو بخواند و الا خطبه قبلي را ادامه دهد و صحيح است.

مسأله 1591 :

اگر در جايي نماز جمعه برگزار شد نبايد در فاصله اي کمتر از يک فرسخي آن نماز جمعه ديگري منعقد شود. پس اگر با فاصله يک فرسخ دو نماز جمعه اقامه شود هر دو صحيح است. لازم به تذکر است که ميزان در مسافت، محل نماز جمعه است نه شهري که نماز جمعه در ان تشکيل شده است بنابراين در شهرهاي بزرگي که طول آن چند فرسخ است مي توان چند نماز جمعه تشکيل داد.

مسأله 1592 :

احتياط مستحب آن است که قبل از اقامه نماز جمعه مطمئن شوند که در کمتر از حد مقرر نماز جمعه ديگري قبل از آنها و يا مقارن آنها برگزار نشده و نمي شود.

[259]

مسأله 1593 :

اگر دو نماز جمعه در يک زمان و با فاصله کمتر از حد معين (يک فرسخ) تشکيل شود هر دو باطل است. ولي اگر يکي از آنها قبلاً شروع شده ولو فقط تکبيرة الاحرام را گفته باشد ديگري باطل است، چه نمازگزاران بدانند که قبل از آنها يا بعد از آنها نماز جمعه ديگري در فاصله کمتر برقرار شده و يا مي شود و چه ندانند. و ميزان در صحت، تقدم در نماز است نه در خطبه ها. بنابراين اگر يکي از دو نماز جمعه در خطبه ها مقدم بوده امانماز دوم در شروع نماز تقدم داشته نماز دوم صحيح و اولي باطل خواهد بود.

مسأله 1594 :

اگر يقين دارند که در فاصله کمتر از حد لازم (يک فرسخ) نماز جمعه اي بر پا شده ولي شک دارند که آن نماز قبلاً برگزار شده يا نه، و يا شک دارند که ان نماز مقارن با آنها برگزار مي شود يا نه، در هر دو صورت مي توانند خود نماز جمعه اي تشکيل دهند. و همچنين است در صورتي که نسبت به اصل انعقاد نماز جمعه ديگر اطمينان نداشته باشند.

مسأله 1595 :

اگر پس از پايان نماز جمعه متوجه شوند که نماز جمعه ديگري در کمتر از حد مقرر تشکيل شده و هر يک از دو گروه احتمال دهد قبل از ديگري به اقامه جمعه پرداخته، بر هيچ يک اعاده جمعه و نيز نماز ظهر واجب نيست. گر چه قول به وجوب اعاده مطابق احتياط است ولي اگر گروه سومي خواسته باشند در همان محدوده اقامه جمعه ديگري بنمايند، بايد يقين داشته باشند که آن دو نماز جمعه باطل است و اگر احتمال صحت يکي از آن دو را بدهند نمي توانند اقامه جمعه ديگري بنمايند.

مسأله 1596 :

در زمان غيبت ولي عصر (عج) که نماز جمعه واجب تعييني نيست خريد و فروش و ساير معاملات پس از اذان جمعه حرام نيست.