راه ثابت شدن اوّل ماه
مسأله 1812 :
اوّل ماه به پنج چيز ثابت مى‌شود:
اوّل: آن که خود انسان ماه را ببيند.
دوم: عدّه‌اى که از گفته آنان يقين يا اطمينان پيدا مى‌شود، بگويند: «ماه را ديده‌ايم» و همچنين است هر طريقى که به واسطه آن يقين يا اطمينان به اوّل ماه پيدا شود.
سوم: دو مرد عادل بگويند: «در شب ماه را ديده‌ايم» ولى اگر صفت ماه را برخلاف يکديگر بگويند يا شهادت آنان خلاف واقع باشد، مثل اين که بگويند: «داخل دايره ماه طرف افق بوده»، اوّل ماه ثابت نمى‌شود؛ امّا اگر در تشخيص بعضى از خصوصيّات اختلاف داشته باشند، مثل آن که يکى بگويد: «ماه بلند بود» و ديگرى بگويد: «بلند نبود»، با گفته آنان اوّل ماه ثابت مى‌شود.
چهارم: سى روز از اوّل ماه شعبان بگذرد که به واسطه آن، اوّل ماه رمضان ثابت مى‌شود و سى روز از اوّل رمضان بگذرد که به واسطه آن، اوّل ماه شوّال ثابت مى‌شود.
پنجم: حاکم شرع حکم کند که اوّل ماه است.
مسأله 1813 :
اگر حاکم شرع حکم کند که اوّل ماه است، کسى که از او تقليد نمى‌کند نيز بايد به حکم او عمل نمايد؛ ولى کسى که مى‌داند حاکم شرع اشتباه کرده، نمى‌تواند به حکم او عمل نمايد.
مسأله 1814 :
اوّل ماه با پيشگويى منجّمين ثابت نمى‌شود، ولى اگر انسان از گفته آنان يقين يا اطمينان پيدا کند، بايد به آن عمل نمايد.
مسأله 1815 :
بلند بودن ماه يا دير غروب کردن آن، دليل نمى‌شود که شب پيش از
(322)
آن، شب اوّل ماه بوده است.
مسأله 1816 :
براى ثابت شدن اوّل ماه لازم نيست با چشم معمولى ماه ديده شود و ديدن ماه با وسايلى مثل دوربين، تلسکوپ و مانند آنها نيز کفايت مى‌کند؛ بلکه از هر راهى يقين يا اطمينان پيدا کند که ماه پس از غروب آفتاب در افق منطقه وجود دارد، کافى است.
مسأله 1817 :
اگر اوّل ماه رمضان براى کسى ثابت نشود و روزه نگيرد، چنانچه دو مرد عادل بگويند: «شب پيش ماه را ديده‌ايم»، بايد روزه آن روز را قضا نمايد.
مسأله 1818 :
اگر در شهرى اوّل ماه ثابت شود، براى مردم شهر ديگر فايده ندارد، مگر آن که آن دو شهر به هم نزديک باشند يا انسان بداند که افق آنها يکى است.
مسأله 1819 :
انسان بايد روزى را که نمى‌داند آخر رمضان است يا اوّل شوّال، روزه بگيرد، ولى اگر پيش از مغرب بفهمد که اوّل شوّال است، بايد افطار کند.
مسأله 1820 :
اگر زندانى نتواند به ماه رمضان يقين کند، بايد به گمان خود عمل نمايد و اگر آن نيز ممکن نباشد، هر ماهى را روزه بگيرد صحيح است؛ ولى بايد سعى کند ماهى را که براى گرفتن روزه انتخاب مى‌کند، بيشترين احتمال براى رمضان بودن را داشته باشد و بايد بعد از گذشتن يازده ماه از ماهى که روزه گرفته، دوباره يک ماه روزه بگيرد، ولى اگر بعد به اوّل ماه گمان پيدا کرد، بايد به آن عمل نمايد.