احکام وديعه
وديعه (امانت )
مسأله 2336 :
اگر انسان مال خود را به کسى بدهد و بگويد نزد تو امانت باشد واو هم قبول کند يا بـدون ايـن که حرفى بزنند صاحب مال بفهماند که مال را براى نگهدارى به او مى دهد و او هم به قصد نگهدارى کردن بگيرد, بايد به احکام وديعه و امانت دارى که بعدا گفته مى شود عمل نمايد.
مسأله 2337 :
امانت دار وکسى که مال را امانت مى گذارد, بايد هر دو بالغ وعاقل باشند, پس اگـر انـسـان مـالـى را پيش بچه يا ديوانه امانت بگذارد, يا ديوانه وبچه مالى را پيش کسى امانت بگذارند صحيح نيست .
مسأله 2338 :
اگر از بچه يا ديوانه چيزى را بطور امانت قبول کند, بايد آن را به صاحبش بدهد و اگر آن چيز مال خود بچه يا ديوانه است به ولى او برساند وچنانچه پيش از آن که به صاحبش يا به ولـى طـفـل بـرسـانـد تلف شود, بايد عوض آن را بدهد مگر آن که به قصد حفظ ورساندن به آنان گرفته باشد که اگر در رساندن مال به آنان کوتاهى نکرده باشد ضامن نيست .
مسأله 2339 :
کسى که نمى تواند امانت را نگهدارى نمايد, جايز نيست امانت راقبول کند مگر آن که حال خود را به صاحب مال اظهار دارد.
مسأله 2340 :
اگر انسان به صاحب مال بفهماند که براى نگهدارى مال او حاضرنيست , چنانچه او مـال را بگذارد وبرود وآن مال تلف شود, کسى که امانت را قبول نکرده ضامن نيست , ولى احتياط مستحب آن است که اگر ممکن باشد آن رانگهدارى نمايد.
مسأله 2341 :
کـسى که چيزى را امانت مى گذارد, هر وقت بخواهد مى تواند آن راپس بگيرد وکسى هم که امانت را قبول مى کند, هر وقت بخواهد مى تواند آن را به صاحبش برگرداند.
مسأله 2342 :
اگر انسان از نگهدارى امانت منصرف شود ووديعه را بهم بزند,بايد هرچه زود تر مـال را بـه صـاحـب آن يا وکيل يا ولى صاحبش برساند, يا به آنان خبر دهد که به نگهدارى حاضر نيست و اگر بدون عذر, مال را به آنان نرساند وخبرهم ندهد, چنانچه مال تلف شود بايد عوض آن را بدهد.
مسأله 2343 :
کـسـى که امانت را قبول مى کند, اگر براى آن , جاى مناسبى ندارد,بايد جاى مـنـاسـب تـهـيـه نمايد وطورى آن را نگهدارى کند که مردم نگويند در امانت خيانت کرده و در نـگهدارى آن کوتاهى نموده است و اگر در جايى که مناسب نيست بگذارد وتلف شود , بايد عوض آن را بدهد.
مسأله 2344 :
کسى که امانت را قبول مى کند, اگر در نگهدارى آن کوتاهى نکندوتعدى يعنى : زيـاده روى هـم ننمايد و اتفاقا آن مال تلف شود, ضامن نيست ولى اگرآن را در جايى بگذارد که گمان مى رود ظالمى بفهمد وآن را ببرد, چنانچه تلف شودبايد عوض آن را به صاحبش بدهد.
مسأله 2345 :
اگر صاحب مال براى نگهدارى مال خود جايى را معين کند وبه کسى که امانت را قبول کرده بگويد: که بايد مال را در اينجا حفظ کنى و اگر احتمال هم بدهى که از بين برود, نبايد آن را بـجاى ديگرى ببرى , چنانچه امانت دار احتمال دهد که در آنجا از بين برود وبداند چون آنجا در نـظر صاحب مال براى حفظ بهتربوده گفته است که نبايد از آنجا بيرون ببرى , مى تواند آن را بـجـاى ديـگـر کـه به نظرخودش براى حفظ بهتر باشد ببرد و اگر به آنجا ببرد وتلف شود ضامن نـيـسـت .
ولـى اگـر نداند بچه جهت گفته که به جاى ديگر نبرد چنانچه بجاى ديگر ببرد وتلف شود,واجب است که عوض آن را بدهد.
مسأله 2346 :
اگر صاحب مال براى نگهدارى مال خود جايى را معين کند ولى به کسى که امانت را قـبـول کـرده نگويد که آن را به جاى ديگر نبر, چنانچه امانت داراحتمال دهد که در آنجا از بين بـرود, مى تواند آن را بجاى ديگرى که مال در آنجامحفوظتر است ببرد وچنانچه مال در آنجا تلف شود ضامن نيست .
مسأله 2347 :
اگر صاحب مال ديوانه شود, کسى که امانت را قبول کرده بايد فوراامانت را به ولى او بـرسـانـد ويـا به ولى او خبر دهد, و اگر بدون عذر شرعى مال را به ولى اوندهد ودر خبر دادن هم کوتاهى کند ومال تلف شود, بايد عوض آن رابدهد.
مسأله 2348 :
اگر صاحب مال بميرد, امانت دار بايد مال را به وارث او برساند , يابه وارث او خبر دهـد, و چـنـانـچه مال را به وارث او ندهد و در خبر دادن هم کوتاهى کند و مال تلف شود ضامن است .
ولى اگر براى آن که مى خواهد بفهمد کسى که مى گويد من وارث ميتم راست مى گويد يا نـه , يـا مـيت وارث ديگرى دارد يا نه , مال راندهد و در خبر دادن هم کوتاهى کند ومال تلف شود ضامن نيست .
مسأله 2349 :
اگر صاحب مال بميرد وچند وارث داشته باشد, کسى که امانت راقبول کرده بايد مـال را بـه هـمـه ورثـه بـدهد, يا به کسى بدهد که همه آنان تحويل گرفتن مال را به او واگذار کرده اند.
پس اگر بدون اجازه ديگران تمام مال را به يکى از ورثه بدهد ضامن سهم ديگران است .
مسأله 2350 :
اگر کسى که امانت را قبول کرده بميرد, يا ديوانه شود, هر کس که امانت در پيش او باشد بايد هرچه زودتر آن را به صاحبش برساند.
مسأله 2351 :
اگر امانت دار نشانه هاى مرگ را در خود ببيند, چنانچه ممکن است , بايد امانت را بـه صـاحـب آن يا وکيل او برساند و اگر ممکن نيست بايد آن را به حاکم شرع بدهد, و چنانچه به حـاکـم شرع دسترسى ندارد, در صورتى که وارث اوامين است واز امانت اطلاع دارد, لازم نيست وصـيـت کند وگرنه بايد وصيت کند وشاهد بگيرد و به وصى و شاهد اسم صاحب مال و جنس و خصوصيات مال ومحل آن را بگويد.
مسأله 2352 :
اگر امانت دار نشانه هاى مرگ را در خود ببيند و به وظيفه اى که درمسأله پيش گـفـتـه شـد عـمـل نکند, چنانچه آن امانت از بين برود, بايد بنابراحتياطلازم عوضش را بدهد, اگـرچـه درنـگهدارى آن کوتاهى نکرده باشد ومرض او خوب شود, يا بعد از مدتى پشيمان شود و وصيت کند.