20. با ديگر دلايل«معاد» آشنا شويم
قرآن علاوه بر برهان ياد شده در سوره سجده دو دليل ديگر در امکان معاد ارائه مى دهد که در باب خود بسيار محکم وارزنده است اينک ما هر دو دليل را متذکر مى شويم:
1ـ ارزيابى قدرت خدا:قرآن در مسأله معاد توجه ما را به قدرت گسترده خدا جلب کرده ومى فرمايد:
(وَما قَدَرُوا اللّهَ حَقَّ قَدْرِهِ وَالأرضُ جَميعاً قَبْضَتُهُ يَوْمَ القيمَةِ والسَّمواتُ مَطْوِيّاتٌ بِيَمينِهِ سُبْحانَهُ وتَعالى عَمّا يُشْرِکُونَ)(سوره زمر آيه 67).
خدا را به اندازه ارجى که دارد ارج نگذاشتند (دانايى و توانايى او را به صورت صحيح ارزيابى نکردند) زمين در روز قيامت در چنگ اوست وآسمانها به قدرت او درهم پيچيده اند او منزه وبرتر است از آنچه که شرک مىورزند.
اين آيه به منکران امکان معاد هشدار مى دهد که اگر قدرتهاى بشرى ناتوان از اعاده انسان به حيات مجدد مى باشند ولى قدرت گسترده خدا بالاتر از آن است که اين توهم در باره او بشود. خدا با قدرت گسترده خود مى تواند بار ديگر به انسان زندگى مجدد ببخشد.
2ـ توجه به زندگى نخستين: قرآن توجه انسان را به زندگى نخستين او جلب مى کند وياد آور مى شود که معاد انسان يک امر ممکن است بسان آفرينش نخستين او. آن جا که
صفحه 108
مى فرمايد:
(...کَما بدَأنا أوَّلَ خَلْق نُعيدُهُ وََعْداً عَلَيْنا إنَّا کنّا فاعِلينَ)
همان طور که در آغاز شما را آفريديم باز مى گردانيم اين وعده اى است برما، ما اين کار را انجام مى دهيم. (سوره انبيا آيه 104).
ودر جاى ديگر مى فرمايد:
(...إنَّهُ يَبْدَؤُ الخَلْقَ ثُمَّ يُعيدُهُ) (سوره يونس آيه 4)
اوست که خلقت را آغاز مى کند وبر مى گرداند.
بنابر اين خدايى که آفرينش نخستين را پديد آورد بر آفرينش مجدد آن نيز توانا خواهد بود ودر آيه سوم اين مسأله را به صورت روشن تر بيان مى کند آنجا که عرب بيابانى استخوان مرده اى را کوبيد وبه صورت گرد در آورد وآن را در هوا پخش کرد وگفت چگونه ممکن است که خدا اين استخوانهاى پوسيده را بار ديگر زنده کند.
در پاسخ آن پيامبر مأمور شد که چنين بگويد:
(قُلْ يُحْييهَا الَّذي أنّشأها أوَّلَ مَرَّة وَ هُوَ بِکُلِّ خَلْق عليمٌ).
بگو همان خدايى که اين استخوانها را براى اولين بار آفريد او زنده مى کند واو بر همه چيز آگاه وداناست.(سوره يس آيه 79)
قرآن علاوه براين طرق، دلايل روشن وهمگانى براى اثبات امکان معاد ارائه داده است که در کتب تفسير و عقايد وارد شده است. شما مى توانيد اين طرق را در کتاب معاد انسان وجهان مطالعه بفرماييد.
صفحه 109