احکام جعاله (آیت الله میرزا جواد تبریزی (ره))

احکام جعاله

مسأله 2226 :

جعاله آن است که انسان قرار بگذارد در مقابل کارى که براى او انجام مى دهند مال مـعينى بدهد, مثلا بگويد هر کس گمشده مرا پيدا کند, ده تومان به او مى دهم .

و به کسى که اين قـرار را مـى گـذارد جـاعل و به کسى که کار را انجام مى دهد عامل مى گويند, و فرق بين جعاله و اجاره اين است که در اجاره بعد از خواندن صيغه , اجير بايد عمل را انجام دهد و کسى هم کـه او را اجير کرده اجرت را به اوبدهکار مى شود, ولى در جعاله اگرچه عامل شخص معين باشد مى تواند مشغول عمل نشود, و تا عمل را انجام ندهد, جاعل بدهکارنمى شود.

مسأله 2227 :

جاعل بايد بالغ و عاقل باشد و از روى قصد و اختيار قرارداد کند و شرعا بتواند در مال خود تصرف نمايد, بنابر اين جعاله آدم سفيه - کسى که مال خود را در کارهاى بيهوده مصرف مى کند - صحيح نيست .

مسأله 2228 :

کـارى را کـه جـاعل مى گويد براى او انجام دهند, بايد حرام يا بى فائده يا از واجـبـاتـى که شرعا لازم است مجانا آورده شودنباشد, پس اگر بگويد هرکس شراب بخورد يا در شـب بـه جـاى تـاريکى برود يا نماز واجب خود را بخواند ده تومان به او مى دهم , جعاله صحيح نيست .

مسأله 2229 :

اگر مالى را که قرار مى گذارد بدهد معين کند, مثلا بگويد هرکس اسب مرا پيدا کند, اين گندم را به او مى دهم , لازم نيست بگويد آن گندم مال کجا است و قيمت آن چيست .

و اگـر مـال را معين نکند, مثلا بگويد کسى که اسب مرا پيدا کنده ده من گندم به او مى دهم لازم نيست خصوصيات آن را کاملا معين نمايد.

مسأله 2230 :

اگر جاعل مزد معينى براى کار قرار ندهد, مثلا بگويد هر کس بچه مرا پيدا کند پـولى به او مى دهم و مقدار آن را معين نکند,چنانچه کسى آن عمل را انجام دهد, بايد مزد او را به مقدارى که کار او در نظر مردم ارزش دارد بدهد.

مسأله 2231 :

اگر عامل پيش از قرارداد کار را انجام داده باشد يا بعد از قرارداد, به قصد اينکه پول نگيرد انجام دهد, حقى به مزدندارد.

مسأله 2232 :

پيش از آنکه عامل شروع به کار کند, جاعل مى تواند جعاله را بهم بزند.

مسأله 2233 :

بـعد از آنکه عامل شروع به کار کرد, اگر جاعل بخواهد جعاله را بهم بزند اشکال دارد.

مسأله 2234 :

عامل مى تواند عمل را ناتمام بگذارد, ولى اگر تمام نکردن عمل اسباب ضرر جاعل شود, بايد آن را تمام نمايد.

مثلا اگرکسى بگويد هر کس چشم مرا عمل کند فلان مقدار به او مـى دهـم و دکـتـر جراحى شروع به عمل کند, چنانچه طورى باشد که اگر عمل را تمام نکند, چشم معيوب مى شود, بايد آن را تمام نمايد و در صورتى که ناتمام بگذارد, حقى به جاعل ندارد.

مسأله 2235 :

اگر عامل کار را ناتمام بگذارد, چنانچه آن کار مثل پيدا کردن اسب است که تا تمام نشود, براى جاعل فائده ندارد, عامل نمى تواند چيزى مطالبه کند و همچنين است اگر جاعل مزد را براى تمام کردن عمل قرار بگذارد مثلا بگويد هرکس لباس مرابدوزد ده تومان بـه او مى دهم , ولى اگر مقصودش اين باشد که هر مقدار از عمل که انجام گيرد, براى آن مقدار مزد بدهد, جاعل بايد مزدمقدارى را که انجام شده به عامل بدهد, اگرچه احتياط اين است که به طور مصالحه يکديگر را راضى نمايند.