احکام وقف
مسأله 2692 :
اگر کسي چيزي را وقف کند از ملک او خارج مي‌شود وخود او وديگران نمي‌توانند آن را ببخشند يا بفروشند و کسي هم از آن ملک ارث نمي‌برد، ولي در بعضي از موارد که در «مسأله 2109» و «2110» گفته شد فروختن آن اشکال ندارد.
مسأله 2693 :
لازم نيست صيغه وقف را به عربي بخوانند بلکه اگر مثلاً بگويد خانه خود را وقف کردم وخودش يا کسي که خانه را براي او وقف کرده يا وکيل يا وليّ آن کس بگويد قبول کردم وقف صحيح است ولي اگر براي افراد مخصوصي وقف نکند بلکه مثل مسجد ومدرسه براي عموم وقف کند، يا مثلاً بر فقرا يا سادات وقف نمايد، قبول کردن کسي لازم نيست بلکه در صورت اوّلي هم قبول لازم نيست اگرچه بنابر احتياط مستحبّ قبول بهتر است.
مسأله 2694 :
اگر ملکي را براي وقف معيّن کند و پيش از قصد انشاء وقف پشيمان شود، يا بميرد، وقف درست نيست.
مسأله 2695 :
کسي که مالي را وقف مي‌کند، بنابر احتياط واجب بايد قصد قربت داشته باشد و از موقع خواندن صيغه مال را براي هميشه وقف نمايد و نيز اگر وقف را معلّق بر چيزي که بعد از اين يقيناً يا احتمالاً حاصل شود يا او را بر چيزي که فعلاً احتمال حصول او را بدهد معلّق نمايد وقف باطل است مثلاً بگويد خانه خود را وقف نمودم اگر خدا به من پسر بدهد يا اگر امروز روز جمعه باشد يا اگر اوّل ماه باشد باطل است و نيز اگر بگويد تا ده سال وقف باشد و بعد از آن نباشد يا بگويد تا ده سال وقف باشد، بعد پنج سال وقف نباشد ودوباره وقف باشد، وقف صحيح نمي‌باشد.
مسأله 2696 :
وقف در صورتي صحيح است که مال وقف را به تصرّف کسي که براي او وقف شده يا وکيل يا وليّ او بدهند ولي اگر چيزي را بر اولاد صغير خود وقف کند و به قصد اين که آن چيز ملک آنان شود، از طرف آنان نگهداري نمايد، وقف صحيح است.
مسأله 2697 :
اگر مسجدي را وقف کنند، اگر اجازه نماز خواندن را در او بدهد ويک نفر نماز در آن بخواند، وقف درست مي‌شود.
مسأله 2698 :
کسي که مال خود را وقف مي‌کند بايد مکلّف وعاقل باشد وشرعاً بتواند در مال خود تصرّف کند، بنابراين سفيهي که مال خود را در کارهاي بيهوده مصرف مي‌کند يا مفلس، چون حقّ ندارند در مال خود تصرّف نمايند، اگر چيزي را وقف کنند صحيح نيست.
مسأله 2699 :
اگر مالي را براي کساني که به دنيا نيامده‌اند وقف کند، درست نيست ولي اگر براي زندگان و بعد از آنها براي کساني که بعداً به دنيا مي‌آيند وقف نمايد مثلاً چيزي را به اولاد خود وقف کند که بعد از آنان وقف نوه‌هاي او باشد و‌هر‌دسته‌اي‌بعد از دسته‌ديگر از وقف‌استفاده‌کنند، صحيح است.
مسأله 2700 :
اگر چيزي را بر خودش وقف کند مثل آن که دکاني را وقف کند که عايدي آن را بعد از مرگ او خرج مقبره‌اش نمايند، صحيح نيست. ولي اگر مثلاً مالي را بر فقرا وقف کند و خودش فقير شود، مي‌تواند از منافع وقف استفاده کند.
مسأله 2701 :
اگر براي چيزي که وقف کرده متولّي معيّن کند، بايد مطابق قرارداد او رفتار نمايند و اگر معيّن نکند، چنانچه بر افراد مخصوصي مثلاً بر اولاد خود وقف کرده باشد و آنها بالغ باشند، اختيار با خود آنان است و اگر بالغ نباشند، اختيار با وليّ ايشان است وبراي استفاده از وقف اجازه حاکم شرع لازم نيست.
مسأله 2702 :
اگر ملکي را مثلاً بر فقرا يا سادات وقف کند، يا وقف کند که منافع آن به مصرف خيرات برسد، در صورتي که براي آن ملک متولّي معيّن نکرده باشد، اختيار آن با حاکم شرع است.
مسأله 2703 :
اگر ملکي را بر افراد مخصوصي مثلاً بر اولاد خود وقف کند که هر طبقه‌اي بعد از طبقه ديگر از آن استفاده کنند، چنانچه متولّي ملک آن را اجاره دهد وبميرد، اجاره باطل نمي‌شود در صورتي که مراعات مصلحت وقف وطبقه بعد شده باشد ولي اگر متولّي نداشته باشد ويک طبقه از کساني که ملک بر آنها وقف شده، آن را اجاره دهند و در بين مدّت اجاره بميرند اجاره باطل مي‌شود مگر آن که طبقه بعدي اجاره دهند و در صورتي که مستأجر مال الاجاره تمام مدّت را داده باشد، مال الاجاره از زمان مردنشان تا آخر مدّت اجاره را از مال آنان مي‌گيرد.
مسأله 2704 :
اگر ملکي که وقف است خراب شود از وقف بودن بيرون نمي‌رود.
مسأله 2705 :
ملکي که مقداري از آن وقف است ومقداري از آن وقف نيست اگر تقسيم نشده باشد، حاکم شرع يا متولّي وقف مي‌تواند با نظر خبره، سهم وقف را جدا کند.
مسأله 2706 :
اگر متولّي وقف خيانت کند وعايدات آن را به مصرفي که معيّن شده نرساند، حاکم شرع مي‌تواند به جاي او متولّي اميني معيّن نمايد.
مسأله 2707 :
فرشي را که براي حسينيّه وقف کرده‌اند، نمي‌شود براي نماز به مسجد ببرند، اگرچه آن مسجد نزديک حسينيّه باشد مگر آن که کيفيّت وقف بگونه‌اي باشد که شامل آن بشود.
مسأله 2708 :
اگر ملکي را براي تعمير مسجدي وقف نمايند، چنانچه آن مسجد احتياج به تعمير ندارد وانتظار هم نمي‌رود که تا مدّتي احتياج به تعمير پيدا کند، نمي‌توانند عايدات آن ملک را به مصرف مسجدي که احتياج به تعمير دارد برسانند بلکه بايد ذخيره کنند مگر آن که احتمال تلف داده شود که در اينصورت جائز است به مصرف تعمير مسجد ديگري برسانند.
مسأله 2709 :
اگر ملکي را وقف کنند که عايدي آن را خرج تعمير مسجد نمايند و به امام جماعت و به کسي که در آن مسجد اذان مي‌گويد بدهند، در صورتي که بدانند يا گمان داشته باشند که براي هريک چه مقدار معيّن کرده، بايد همانطور مصرف کنند و اگر يقين يا گمان نداشته باشند، بايد اوّل مسجد را تعمير کنند و اگر چيزي زياد آمد، بين امام جماعت و کسي که اذان مي‌گويد بطور مساوي قسمت نمايند، و بهتر آن است که اين دو نفر در تقسيم با يکديگر صلح کنند اگرچه اظهر آن است که به نظر متولي مسجد بايد عمل شود.