نــذر و عهد (آیت الله ناصر مکارم شیرازی)

نــذر و عهد

مسأله 2272 :

«نذر» آن است که کار خيرى را براى خدا بر عهده خود قراردهد، يا ترک کارى که نکردن آن بهتر است.

مسأله 2273 :

نذر دو قسم است: نذرى که به صورت «مشروط» انجام مى شود، مثلاً مى گويد: چنانچه مريض من خوب شود انجام فلان کار براى خدا بر عهده من است (اين را «نذر شکر» گويند) يا اگر مرتکب فلان کار بد شوم فلان کار خير را براى خدا انجام خواهم داد (و آن را «نذر زجر» گويند)، دوم نذر مطلق است و آن اين که بدون هيچ قيد و شرطى بگويد: «من براى خدا نذر مى کنم که نماز شب بخوانم» و همه اينها صحيح است.

شرايط و احکام نذر و عهد

مسأله 2274 :

نذر در صورتى صحيح است که براى آن صيغه خوانده شود، خواه به عربى باشد يا زبانهاى ديگر، بنابراين اگر بگويد چنانچه فلان حاجت من روا شود براى خدا بر من است که فلان مقدار مال را به فقير بدهم، نذر او صحيح است، بلکه اگر بگويد نذر مى کنم براى خدا اگر فلان حاجت من رواشود فلان کار خير را انجام دهم، کافى است.

مسأله 2275 :

نذر در صورتى صحيح است که از انسان بالغ و عاقل انجام شود و از روى اختيار و قصد باشد، بنابراين نذر از روى اجبار، يا به واسطه عصبانى شدن و از

[444]

دست دادن اختيار، صحيح نيست.

مسأله 2276 :

آدم سفيهى که مال خود را در کارهاى بيهوده مصرف مى کند، همچنين کسى که حاکم شرع او را به خاطر ورشکست شدن از تصرّف در اموالش جلوگيرى کرده، نذرهاى مربوط به اموالشان صحيح نيست.

مسأله 2277 :

نذر زن اگر مزاحم حقوق شوهر باشد بى اجازه او باطل است و اگر مزاحم نباشد احتياط مستحب آن است که با اجازه او باشد.

مسأله 2278 :

اگر زن در جايى که احتياج به اجازه شوهر دارد با اجازه او نذر کند، شوهرش بنابراحتياط واجب نمى تواند نذر او را به هم بزند يا او را از عمل کردن به نذر جلوگيرى نمايد.

مسأله 2279 :

نذر فرزند احتياجى به اجازه پدر ندارد، مگر اين که کار او مايه آزار پدر باشد که دراين صورت نذر او صحيح نيست.

مسأله 2280 :

نذر در مورد کارهايى صحيح است که انجام آن ممکن باشد.

مسأله 2281 :

کارى را که انسان نذر مى کند بايد شرعاً مطلوب باشد، بنابراين نذر کار حرام، يا مکروه، يا ترک واجب و مستحب، صحيح نيست.

مسأله 2282 :

لازم نيست جزئيّات و خصوصيّات عملى که نذر کرده مطلوب باشد، همين اندازه که اصل آن شرعاً مطلوب باشد کافى است، مثلاً اگر نذر کند شب اوّل هر ماه نماز شب بخواند صحيح است و بايد به آن عمل کند، يا اگر نذر کند در محلّ خاصّى فقرا را اطعام نمايد بايد مطابق آن عمل نمايد.

مسأله 2283 :

کار مباحى که انجام و ترک آن از هر جهت مساوى است نذر انجام آن صحيح نيست، ولى اگر انجام يا ترک آن از جهتى بهتر باشد و به همان منظور نذر کند صحيح است، مثلاً نذر کند غذايى بخورد که براى عبادت قوّت گيرد يا غذايى که مايه سستى بدن او براى انجام عبادت مى شود ترک نمايد.

مسأله 2284 :

هرگاه نذر کند روزه بگيرد ولى وقت و مقدار آن را معيّن نکند، چنانچه يک روز روزه بگيرد کافى است، همچنين اگر نذر کند نماز بخواند و مقدار و خصوصيّات آن را معيّن نکند يک نماز دو رکعتى کفايت مى کند، نذر ساير کارهاى

[445]

خير نيز همين گونه است.

مسأله 2285 :

هرگاه نذر کند روز معيّنى را روزه بگيرد، احتياط واجب آن است که آن روز سفر نکند تا بتواند روزه خود را به جا آورد و چنانچه در آن روز مسافرت کند قضاى آن روز بر او واجب است و احتياط واجب آن است که کفّاره نيز بدهد.

مسأله 2286 :

اگر کسى از روى اختيار به نذر خود عمل نکند گناه کرده و بايد کفّاره بدهد و کفّاره نذر عبارت است از اطعام شصت فقير، يا دو ماه پى در پى روزه گرفتن، يا يک بنده آزاد کردن.

مسأله 2287 :

اگر نذر کند تا وقت معيّنى عملى را ترک نمايد بعد از گذشتن آن وقت مى تواند آن کار را به جا آورد و اگر پيش از گذشتن وقت از روى فراموشى يا اجبار انجام دهد چيزى بر او نيست، ولى لازم است تا آخر وقت نذر، آن عمل را به جا نياورد و اگر بدون عذر آن را به جا آورد بايد مطابق آنچه در مسأله پيش گفته شد کفّاره بدهد.

مسأله 2288 :

کسى که نذر کرده عملى را مستمرّاً ترک کند و زمانى براى آن معيّن ننموده، چنانچه از روى اختيار آن را به جا آورد براى دفعه اوّل بايد کفّاره بدهد و اگر نذر او چنان بوده که هر دفعه از آن عمل، مستقلاًّ تحت نذر قرار داشته احتياط واجب آن است که براى هر دفعه، کفّاره اى بدهد، امّا اگر چنين قصدى نداشته، يا شک کند قصدش چگونه بوده يک کفّاره بيشتر واجب نيست.

مسأله 2289 :

اگر نذر کند در هر هفته روز معيّنى (مثلاً روز جمعه) را روزه بگيرد، چنانچه يکى از جمعه ها مصادف با عيد فطر يا قربان شود، يا عذر ديگرى مانند حيض براى او پيش آيد، بايد روزه راترک کند احتياطاً قضاى آن را به جا آورد.

مسأله 2290 :

هرگاه نذر کند مقدار معيّنى را صدقه دهد، چنانچه پيش از دادن صدقه بميرد بايد آن مقدار را از مال او صدقه بدهند.

مسأله 2291 :

هرگاه نذر کند به فقير معيّنى صدقه دهد نمى تواند آن را به ديگرى دهد و اگر آن فقير بميرد بنابر احتياط به ورثه او بدهد.

مسأله 2292 :

هرگاه نذر کند به زيارت يکى از امامان مثلاً به زيارت حضرت امام

[446]

حسين(عليه السلام) مشرّف شود، اگر به زيارت امام ديگرى برود کافى نيست و هرگاه به واسطه عذرى نتواند آن امام را زيارت کند چيزى بر او نيست.

مسأله 2293 :

کسى که نذر کرده زيارت برود ولى غسل زيارت و نماز آن را نذر نکرده، لازم نيست آنها را به جا آورد.

مسأله 2294 :

اگر چيزى براى حرم يکى از امامان يا امامزادگان نذر کند بايد آن را به مصارف حرم برساند، از قبيل تعميرات و فرش و روشنايى و خدّامى که مشغول خدمت هستند و مانند آن، ولى اگر چيزى براى خود امام(عليه السلام) يا امامزاده نذر کرده بى آن که نام حرم را ببرد، مى تواند علاوه بر امورى که ذکر شد صرف مجالس عزادارى و سوگوارى يا نشر آثار آن بزرگواران، يا کمک به زوّار آنها يا هر کار ديگرى که نسبتى با آنها دارد بکند.

مسأله 2295 :

گوسفندى را که نذر کرده اند پشم آن و مقدارى که چاق مى شود جزء نذر است و اگر پيش از آن که گوسفند به مصرف نذر برسد بچّه اى بياورد، يا شير دهد، احتياط واجب آن است آن را هم به مصرف نذر برساند.

مسأله 2296 :

هرگاه نذر کند اگر مريض او خوب شود يا مسافرش سالم بازگردد فلان کار خير را انجام دهد، چنانچه معلوم شود پيش از نذر کردن مريض او خوب شده، يا مسافر آمده است، عمل کردن به نذر واجب نيست.

مسأله 2297 :

هرگاه پدر يا مادرى نذر کند دختر خود را به سيّد شوهر دهد نذر آنها اعتبارى ندارد و هنگامى که دختر به حدّ بلوغ رسيد اختيار با خود اوست.

مسأله 2298 :

عمل کردن به «عهد» مانند نذر واجب است به شرط اين که صيغه عهد را بخواند، مثلاً بگويد: «با خدا عهد کردم که فلان کار خير را انجام دهم» امّا اگر صيغه نخواند، يا آن کار شرعاً مطلوب نباشد عهد او اعتبارى ندارد.

مسأله 2299 :

کسى که به عهد خود با شرايط بالا عمل نکند بايد کفّاره بدهد و کفاره عهد مانند کفاره نذر است، يعنى سير کردن شصت فقير، يا دوماه روزه پى در پى (يعنى سى و يک روز آن را پشت سر هم به جا آورد) يا آزاد کردن يک بنده.

[447]