کیفیت نماز جمعه (آیت الله محمد تقی بهجت (ره))

کيفيت نماز جمعه

مسأله 1563 :

نماز جمعه دو رکعت است و کيفيت آن مانند نماز صبح است. و مستحب است که حمد و سوره با صداي بلند خوانده شود و در رکعت اول بعد از حمد، سوره جمعه و در رکعت دوم، سوره منافقين را قرائت نمايند.

مسأله 1564 :

نماز جمعه داراي دو قنوت است، قنوت اول قبل از رکوع رکعت اول و قنوت دوم پس از رکوع رکعت دوم است.

مسأله 1565 :

نماز جمعه داراي دو خطبه است که مانند اصل نماز، واجب بوده و بايد توسط امام جمعه ايراد شود و بدون اين دو خطبه نماز جمعه محقق نمي شود.

مسأله 1566 :

واجب است دو خطبه را قبل از نماز جمعه بخواند و اگر اول نماز جمعه را بجا آورد باطل است، و در صورتي که وقت باقي است بايد پس از ايراد خطبه ها مجدداً نماز جمعه را بخواند ولي اگر نسبت به حکم مسأله جاهل بوده يا اشتباه کرده، اعاده خطبه ها لازم نيست بلکه اعاده نماز هم لازم نيست.

مسأله 1567 :

جائز است دو خطبه نماز جمعه قبل از ظهر شرعي ايراد شود به طوري که پايان خطبه ها با ظهر شرعي مصادف باشد، ولي احتياط مستحب آن است که آنها را در وقت ظهر بخواند.

مسأله 1568 :

در خطبه اول واجب است حمد الهي، گر چه به هر لفظي که حمد الهي محسوب شود جائز است، ولي احتياط مستحب آن است که به لفظ جلاله (الله) باشد و احتياط واجب آن است که پس از آن به ثناي الهي بپردازد و سپس به پيغمبر اسلام درود فرستد، و واجب است مردم را به تقوي سفارش کند و يک سوره کوچک از قرآن را بخواند. و در خطبه دوم نيز حمد و ثناي الهي (به صورتي که ذکر شد) و درود بر پيغمبر اسلام واجب است. و احتياط واجب آن است که در اين خطبه

[254]

نيز به تقوي سفارش کند و سوره کوچکي از قرآن تلاوت نمايد. و احتياط مستحب و مؤکد آن است که در خطبه دوم پس از درود بر پيغمبر (ص) به ائمه معصومين (ع) نيز درود فرستد و براي مؤمنين استغفار کند. و بهتر است از خطبه هاي منسوب به امير المؤمنين (ع) يا آنچه از ائمه معصومين (ع) وارد شده انتخاب کند.

مسأله 1569 :

شايسته است امامِ خطيب، بليغ باشد و به تناسب اوضاع و احوال سخن گويد و عبارات فصيح و روان به کار برد، به حوادثي که در سراسر عالم بر مسلمين مي گذرد به خصوص حوادث منطقه خود، آشنا باشد. مصالح اسلام و مسلمين را تشخيص دهد. چنان شجاع باشد که در راه خدا از ملامت و نکوهش احدي بيم به خود راه ندهد، در اظهار حق و ابطال باطل بر حسب شرائط زمان و مکان صراحت داشته باشد، اموري از قبيل مواظبت در اوقات نماز و عمل به روش صلحا و اولياء خدا را که موجب تأثير کلام او در مردم است رعايت کند، کارهاي او با مواعظ و وعد و وعيدهايش تطبيق نمايد، از آنچه که موجب سبکي او و کلامش مي شود حتي از قبيل پرگوئي، شوخي و بيهوده گوئي بپرهيزد و همه اين امور را تنها براي خداوند رعايت کند و هدفش اعراض از دنياپرستي و رياست طلبي باشد که سرسلسله همه گناهان است تا کلامش در جان مردم مؤثر افتد.

مسأله 1570 :

شايسته است امامِ خطيب در خطبه نماز جمعه مصالح دين و دنياي مسلمين را تذکر دهد و مردم را در جريان مسائل زيان بار و سودمند کشورهاي اسلامي و غير اسلامي قرار دهد و نيازهاي مسلمين را در امر معاد و معاش تذکر دهد و از امور سياسي واقتصادي آنچه را که در استقلال و کيان مسلمين نقش مهمي دارد گوشزد کند و کيفيت صحيح روابط آنان را با ساير ملل بيان نمايد و مردم را از دخالتهاي دول ستمگر و استعمارگر در امور سياسي و اقتصادي مسلمين که منجر به استعمار و استثمار آنها مي شود بر حذر دارد.

خلاصه، نماز جمعه و دو خطبه آن نظير حج و مراکز تجمع آن و نمازهاي عيد فطر و قربان و غيره ازسنگرهاي بزرگي است که متأسفانه کثيري از مسلمانان از وظائف مهم سياسي خود در آن غافل مانده اند، چنانچه از ساير پايگاه هاي عظيم سياست اسلامي هم غافلند. اسلام دين سياست آنهم در همه شئون آن است و کسي که در احکام قضائي، سياسي، اجتماعي و اقتصادي اسلام اندکي تأمل کند متوجه اين معني مي شود. هر کس گمان کند دين از سياست جدا است جاهلي است که نه اسلام

[255]

را مي شناسد و نه سياست را مي داند.

مسأله 1571 :

مستحب است امامِ خطيب در زمستان و تابستان عمامه داشته و ردائي از برد يماني يا (عدني) بپوشد و خود را بيارايد، تميزترين لباسهاي خود را بپوشد و بوي خوش به کار برد به طوري که با وقار و سکينه باشد، و قبل از خطابه هنگامي که مؤذن اذان مي گويد او بر منبر قرار گرفته باشد تا اذان به پايان رسد و خطبه را آغاز کند، و هنگام صعود بر منبر خطابه روبروي مردم بايستد و سلام کند و مردم نيز با چهره هاي خود از او استقبال کنند و به چيزي از قبيل کمان و شمشير (اسلحه) و عصا تکيه کند، و مردم نيز خود را روبروي او قرار دهند.

مسأله 1572 :

واجب است امام جمعه شخصاً و در حال ايستاده به ايراد خطبه بپردازد. و اگر نتواند خطبه ها را در حال ايستاده بخواند، بايد ديگري به ايراد خطبه بپردازد و امامت نماز را هم به عهده گيرد. و اگر هيچکس براي ايراد خطبه ها در حال ايستاده پيدا نشود. نماز جمعه ساقط و نماز ظهر واجب است.

مسأله 1573 :

جائز نيست امام جمعه خطبه ها و به خصوص موعظه و توصيه به تقوي را به آهستگي ادا کند و احتياط واجب آن است که با صداي بلند به ايراد خطبه بپردازد به طوري که حداقل عدد لازم (4 نفر) صداي او را بشنوند، بلک احتياط مستحب آن است که در هنگام موعظه و سفارش به تقوي صداي خود را چنان بلند نمايد که همه حاضرين مواعظ او را بشنوند، و در مجامع بزرگ به توسط بلند گوها به خطبه بپردازد تا تشويق و تحذير و مسائل مهمه را به گوش همگان برساند.

مسأله 1574 :

احتياط مستحب آن است که امام در حال خطبه سخني غير مربوط به خطبه ها نگويد البته در فاصله بين خطبه ها و نماز، سخن گفتن بلامانع است.

مسأله 1575 :

واجب است امام پس از خطبه اول مقدار کمي بنشيند و سپس به خطبه دوم بپردازد.

مسأله 1576 :

احتياط مستحب آن است که امام و مستمعين در حال خطبه، واجد طهارت کامل (که براي نماز معتبر است) باشند.

مسأله 1577 :

احتياط مستحب آن است که مأمومين در حال خطبه روبروي امام بوده و بيش از مقداري که در نماز مي توانند خود را از قبله منحرف کنند رو برنگردانند.

[256]

مسأله 1578 :

واجب است مأمومين به خطبه هاي امام گوش فرا دهند، و احتياط مستحب آن است که ساکت باشند و از حرف زدن بپرهيزند که صحبت کردن در وقت خطبه ها مکروه است بلکه اگر سخن گفتن مأمومين موجب نشنيدن خطبه و از بين رفتن فايده آن باشد، سکوت لازم است.

مسأله 1579 :

احتياط واجب آن است که امام جمعه در خطبه حمد الهي و درود بر پيغمبر و ائمه عليهم السلام را به زبان عربي ايراد نمايد، گر چه او و مستمعين او عرب نباشند اما مي تواند در مقام وعظ و توصيه به تقوي به زبان ديگري تکلم نمايد. و احتياط مستحب آن است که موعظه و آنچه را به مصالح مسلمين مربوط مي شود به زبان مستمعين ادا نمايد، اگر مستمعين مختلفند آنها را به زبانهاي مختلف تکرار کند. گر چه در صورتي که مأمومين بيش از حد نصاب (4 نفر) باشند مي تواند به زبان حد نصاب (4 نفر) اکتفا نمايد، ولي احتياط مستحب آن است که آنها را به زبان خودشان موعظه کند.

مسأله 1580 :

اذان دوم در روز جمعه بدعت و حرام است.