احکام جعــاله (آیت الله سید محمد حسینی شاهرودی)

احکام جعــاله

مسأله 2225 :

جعاله آنست که انسان قرار بگذارد در مقابل کارى که براى او انجام مى دهند مال معينى بدهد، مثلاً بگويد هر کس گمشده مرا پيدا کند، ده تومان به او مى دهم، و به کسى که اين قرار را مى گذارد جاعل، و به کسى که کار را انجام مى دهد عامل مى گويند. و فرق بين جعاله و اينکه کسى را براى کارى اجير کنند، اين است که در اجاره بعد از خواندن صيغه، اجير بايد عمل را انجام دهد، و کسى هم که او را اجير کرده اجرت را به او بدهکار مى شود، ولى در جعاله عامل مى تواند، مشغول عمل نشود و تا عمل را انجام ندهد، جاعل بدهکار نمى شود.

مسأله 2226 :

جاعل بايد بالغ و عاقل باشد و از روى قصد و اختيار قرارداد کند، و شرعاً بتواند در مال خود تصرف نمايد، بنابراين جعاله آدم سفيهى که مال خود را در کارهاى بيهوده مصرف مى کند صحيح نيست.

مسأله 2227 :

کارى را که جاعل مى گويد براى او انجام دهند، بايد حرام يا بى فايده نباشد، پس اگر بگويد هر کس شراب بخورد، يا در شب به جاى تاريکى برود ده تومان به او مى دهم، جعاله صحيح نيست.

مسأله 2228 :

اگر مالى را که قرار مى گذارد بدهد معين کند، مثلاً بگويد هر کس اسب مرا پيدا کند اين گندم را به او مى دهم لازم نيست بگويد آن گندم مال کجاست و قيمت آن چيست، ولى اگر مال را معين نکند مثلاً بگويد کسى که اسب مرا پيدا کند ده من گندم به او مى دهم بايد خصوصيات آن را کاملاً معين نمايد.

مسأله 2229 :

اگر جاعل مزد معينى براى کار قرار ندهد، مثلاً بگويد هر کس بچه مرا پيدا کند پولى به او مى دهم و مقدار آن را معين نکند، چنانچه کسى آن عمل را انجام دهد، بايد مزد او را به مقدارى که کار او در نظر مردم ارزش دارد بدهد.

مسأله 2230 :

اگر عامل پيش از قرارداد کار را انجام داده باشد، يا بعد از قرارداد بقصد اينکه پول نگيرد انجام دهد، حقى به مزد ندارد.

مسأله 2231 :

پيش از آنکه عامل شروع به کار کند، جاعل و عامل مى توانند جعاله را بهم بزنند.

مسأله 2232 :

بعد از آنکه عامل شروع به کار کرد، اگر جاعل بخواهد جعاله را بهم بزند اشکال دارد.

مسأله 2233 :

عامل مى تواند عمل را ناتمام بگذارد، ولى اگر تمام نکردن عمل اسباب ضرر جاعل شود، بايد آنرا تمام نمايد. مثلاً اگر کسى بگويد هر کس چشم مرا عمل کند فلان مقدار به او مى دهم و دکتر جراحى شروع به عمل کند، چنانچه طورى باشد که اگر عمل را تمام نکند چشم معيوب مى شود، بايد آنرا تمام نمايد و در صورتى که ناتمام بگذارد، حقى بر جاعل ندارد.

مسأله 2234 :

اگر عامل کار را ناتمام بگذارد، چنانچه آن کار مثل پيدا کردن اسب است که تا تمام نشود، براى جاعل فايده ندارد، عامل نمى تواند چيزى مطالبه کند، و همچنين است اگر جاعل مزد را براى تمام کردن عمل قرار بگذارد، مثلاً بگويد هر کس لباس مرا بدوزد ده تومان به او مى دهم، ولى اگر مقصودش اين باشد که هر مقدار از عمل که انجام گيرد، براى آن مقدار مزد بدهد، جاعل بايد مزد مقدارى را که انجام شده به عامل بدهد، اگر چه احتياط اين است که بطور مصالحه يکديگر را راضى نمايند.