نماز جماعت (آیت الله محمد فاضل لنکرانی (ره))

نـماز جماعت

مسأله 1426 :

مستحب است نمازهاى واجب خصوصاً نمازهاى يوميّه را به جماعت بخوانند، و در نماز صبح و مغرب و عشا خصوصاً براى همسايه مسجد و کسى که صداى اذان مسجد را مى شنود بيشتر سفارش شده است.

مسأله 1427 :

در روايتى وارد شده است که اگر يک نفر به امام جماعت اقتدا کند هر رکعت از نماز آنان ثواب صد و پنجاه نماز دارد و اگر دو نفر اقتدا کنند هر رکعتى ثواب ششصد نماز دارد و هرچه بيشتر شوند ثواب نمازشان بيشتر مى شود تا به ده نفر برسند و عدّه آنان که از ده گذشت اگر تمام آسمانها کاغذ و درياها مرکب و درختان قلم و جن و انس و ملائکه نويسنده شوند نمى توانند ثواب يک رکعت آن را بنويسند.

مسأله 1428 :

حاضر نشدن به نماز جماعت از روى بى اعتنائى جايز نيست و سزاوار نيست که انسان بدون عذر نماز جماعت را ترک کند.

مسأله 1429 :

مستحبّ است انسان صبر کند که نماز را به جماعت بخواند، و نماز با جماعت از نمازِ اوّل وقت که فرادى يعنى تنها خوانده شود بهتر است. و نيز نماز جماعتى را که مختصر بخوانند از نماز فرادى که آن را طول بدهند بهتر مى باشد.

مسأله 1430 :

وقتى که جماعت برپا مى شود مستحب است کسى که نمازش را فرادى خوانده دوباره با جماعت بخواند و اگر بعد بفهمد که نماز اوّلش باطل بوده نماز دوّم او کافى است.

مسأله 1431 :

اگر امام يا مأموم بخواهد نمازى را که به جماعت خوانده دوباره با جماعت بخواند در صورتى که جماعت دوّم و اشخاص آن غير از اوّل باشند و او امام باشد اشکال ندارد.

مسأله 1432 :

کسى که در نماز وسواس دارد و فقط در صورتى که نماز را با جماعت بخواند از وسواس راحت مى شود بايد نماز را با جماعت بخواند.

مسأله 1433 :

اگر پدر يا مادر به فرزند خود امر کنند که نماز را به جماعت بخواند در صورتى که ترک آن موجب اذيت و ناراحتى يا اسائه ادب به پدر يا مادر باشد واجب است نماز را به جماعت بخواند.

مسأله 1434 :

نمازهاى مستحبّى را نمى شود به جماعت خواند مگر نماز استسقاء که براى آمدن باران مى خوانند و همچنين نماز عيد فطر و قربان را نيز

[235]

مى توانند به جماعت بخوانند.

مسأله 1435 :

موقعى که امام جماعت نماز يوميه مى خواند هر کدام از نمازهاى يوميه را مى شود به او اقتداء کرد ولى اگر امام نماز يوميه اش را احتياطاً دوباره مى خواند مأموم نمى تواند نماز خود را با او بخواند، مگر اينکه هر دو از جهت احتياط مثل هم و از يک جهت باشند.

مسأله 1436 :

اگر امام جماعت قضاى نماز يوميه خود را مى خواند مى شود به او اقتدا کرد ولى اگر نمازش را احتياطاً قضا مى کند يا قضاى احتياطى نماز کس ديگر را مى خواند اگر چه براى آن پول نگرفته باشد اقتداى به او اشکال دارد، مگر اينکه مأموم هم نماز احتياطى از جهت احتياطى که امام دارد، بخواند، ولى اگر انسان بداند نماز کسى که براى او قضا مى خواند، فوت شده، اشکال ندارد.

مسأله 1437 :

اگر امام در محراب باشد و کسى پشت سر او اقتدا کرده باشد کسانى که دو طرف محراب ايستاده اند و به واسطه ديوار محراب امام را نمى بينند نمى توانند اقتدا کنند بلکه اگر کسى هم پشت سر امام اقتدا کرده باشد اقتدا کردن کسانى که دو طرف او ايستاده اند و به واسطه ديوار محراب، امام را نمى بينند بنابر احتياط واجب صحيح نيست.

مسأله 1438 :

اگر به واسطه درازى صف اوّل کسانى که دو طرف صف ايستاده اند امام را نبينند مى توانند اقتداء کنند، و نيز اگر به واسطه درازى يکى از صفهاى ديگر کسانى که دو طرف آن ايستاده اند صف جلوى خود را نبينند مى توانند اقتداء نمايند.

مسأله 1439 :

اگر صفهاى جماعت تا درب مسجد برسد، کسى که مقابل درب پشت صف ايستاده نمازش صحيح است و نيز نماز کسانى که پشت سر او اقتدا مى کنند صحيح است، ولى کسانى که دو طرف او ايستاده اند و صف جلو را نمى بينند بنابر احتياط واجب اقتدا آنها صحيح نيست.

مسأله 1440 :

کسى که پشت ستون ايستاده اگر از طرف راست يا چپ به واسطه مأموم ديگر به امام متّصل نباشد نمى تواند اقتداء کند ولى اگر از طرف راست يا چپ متّصل باشد مى تواند اقتدا کند.

مسأله 1441 :

جاى ايستادن امام بايد از جاى مأموم بلندتر نباشد ولى اگر مکان امام مقدار خيلى کمى بلندتر باشد اشکال ندارد. و نيز اگر زمين سراشيب باشد و

[236]

امام در طرفى که بلندتر است بايستد در صورتى که سراشيبى آن زياد نباشد و طورى باشد که به آن زمين مسطح بگويند مانعى ندارد.

مسأله 1442 :

اگر جاى مأموم بلندتر از جاى امام باشد در صورتى که بلندى به مقدار متعارف زمان قديم باشد که عرفاً يک اجتماع محسوب شود اشکال ندارد بنابراين در ساختمانهاى چند طبقه اين زمان اگر فاصله هر طبقه تا سه متر باشد، ظاهراً وحدت صدق مى کند و جماعت اشکال ندارد.

مسأله 1443 :

اگر بين کسانى که در يک صف ايستاده اند بچّه مميّز يعنى بچّه اى که خوب و بد را مى فهمد فاصله شود، چنانچه ندانند نماز او باطل است مى توانند اقتدا کنند.

مسأله 1444 :

بعد از تکبير امام اگر صفِ جلو آماده نماز و تکبير گفتن آنان نزديک باشد کسى که در صف بعد ايستاده مى تواند تکبير بگويد ولى احتياط مستحب آن است که صبر کند تا تکبير صف جلو تمام شود.

مسأله 1445 :

اگر بداند نمازِ يک صف از صفهاى جلو باطل است در صفهاى بعد نمى تواند اقتدا کند، و اگر نداند نماز آنان صحيح است يا نه، مى تواند اقتدا کند.

مسأله 1446 :

هرگاه بداند نماز امام باطل است مثلاً بداند امام وضو ندارد اگرچه خود امام ملتفت نباشد نمى تواند به او اقتدا کند.

مسأله 1447 :

اگر مأموم بعد از نماز بفهمد که امام عادل نبوده يا کافر بوده يا به جهتى نمازش باطل بوده مثلاً بىوضو نماز خوانده نماز جماعت مأموم صحيح است.

مسأله 1448 :

اگر در بين نماز شک کند که اقتداء کرده يا نه، چنانچه در حالى باشد که وظيفه مأموم است مثلاً به حمد و سوره امام گوش مى دهد مى تواند نماز را به جماعت تمام کند و اگر مشغول کارى باشد که هم وظيفه امام و هم وظيفه مأموم است مثلاً در رکوع يا سجده باشد، بايد نماز را به نيّت فرادى تمام نمايد.

مسأله 1449 :

انسان در بين نماز جماعت مى تواند نيّت فرادى کند.

مسأله 1450 :

اگر مأموم بعد از حمد و سوره امام نيّت فرادى کند لازم نيست حمد و سوره را بخواند ولى اگر پيش از تمام شدن حمد و سوره نيّت فرادى نمايد بنابر احتياط واجب حمد و سوره را از اوّل بخواند.

مسأله 1451 :

اگر در بين نماز جماعت نيّت فرادى کند بنابر احتياط واجب نبايد دوباره نيّت جماعت کند، ولى اگر مرددّ شود که نيّت فرادى کند يا نه و بعد

[237]

تصميم بگيرد که نماز را با جماعت تمام کند، نمازش صحيح است.

مسأله 1452 :

اگر شک کند که نيّت فرادى کرده يا نه، بايد بنا بگذارد که نيّت فرادى نکرده است.

مسأله 1453 :

اگر موقعى که امام در رکوع است اقتدا کند و به رکوع امام برسد، اگرچه ذکر امام تمام شده باشد، نمازش به طور جماعت صحيح است و يک رکعت حساب مى شود، امّا اگر به مقدار رکوع خم شود و به رکوع امام نرسد جماعتش باطل است.

مسأله 1454 :

اگر موقعى که امام در رکوع است اقتداء کند و به مقدار رکوع خم شود و شک کند که به رکوع امام رسيده يا نه نمازش باطل است و احتياط آن است که نمازش را تمام کند و دوباره اعاده کند.

مسأله 1455 :

اگر موقعى که امام در رکوع است اقتدا کند و پيش از آنکه به اندازه رکوع خم شود امام سر از رکوع بردارد، مى تواند نيّت فرادى کند يا صبر کند تا امام براى رکعت بعد برخيزد و آن را رکعت اوّل نماز خود حساب کند. ولى اگر برخاستن امام به قدرى طول بکشد که نگويند اين شخص نماز جماعت مى خواند، بايد نيّت فرادى نمايد.

مسأله 1456 :

اگر از اوّل نماز يا بين حمد و سوره اقتدا کند و پيش از آنکه به رکوع رود امام سر از رکوع بردارد نماز او به طور جماعت صحيح است و بايد رکوع کند و خود را به امام برساند.

مسأله 1457 :

اگر موقعى برسد که امام مشغول خواندن تشهد آخر نماز است چنانچه بخواهد به ثواب جماعت برسد، بايد بعد از نيّت و گفتن تکبيرة الأحرام بنشيند و تشهد را با امام بخواند ولى سلام را نگويد و صبر کند تا امام سلام نماز را بدهد، بعد بايستد و بدون آنکه دوباره نيّت کند و تکبير بگويد حمد و سوره را بخواند و آن را رکعت اوّل نماز خود حساب کند.

مسأله 1458 :

مأموم نبايد جلوتر از امام بايستد و بنابر احتياط واجب قدرى عقب تر از امام بايستد و چنانچه قد او بلندتر از امام باشد که در رکوع و سجودش جلوتر از امام باشد اشکال ندارد.

مسأله 1459 :

در نماز جماعت بين مأموم و امام نبايد پرده و مانند آن که پشت آن ديده نمى شود فاصله باشد، و همچنين است بين انسان و مأموم ديگرى که انسان

[238]

به واسطه او به امام متّصل شده است ولى اگر مأموم زن باشد و امام مرد فاصله شدن پرده و مانند آن اشکال ندارد، و فاصله شدن پرده و مانند آن بين زن و مأموم ديگرى که مرد است و زن به واسطه او به امام متّصل شده است اشکال ندارد، امّا اگر امام و مأموم هردو زن باشند حکمش مانند مردان است که نبايد چيزى بين آنها فاصله شود.

مسأله 1460 :

اگر بعد از شروع به نماز بين مأموم و امام، يا بين مأموم و کسى که مأموم به واسطه او متّصل به امام است، پرده يا چيز ديگرى که پشت آن را نمى توان ديد فاصله شود، نمازش فرادى مى شود و صحيح است.

مسأله 1461 :

احتياط واجب آن است که بين جاى سجده مأموم و جاى ايستادن امام بيشتر از يک قدم معمولى فاصله نباشد. و نيز اگر انسان به واسطه مأمومى که جلوى او ايستاده به امام متّصل باشد بنابر احتياط واجب بايد فاصله جاى سجده اش از جاى ايستادن او بيشتر از يک قدم معمولى نباشد و احتياط مستحب آن است که جاى سجده مأموم با جاى کسى که جلو او ايستاده، هيچ فاصله نداشته باشد.

مسأله 1462 :

اگر مأموم به واسطه کسى که طرف راست يا چپ او اقتدا کرده به امام متّصل باشد و از جلو به امام متّصل نباشد، چنانچه بيشتر از يک قدم معمولى فاصله نداشته باشد نمازش صحيح است.

مسأله 1463 :

اگر در نماز، بين مأموم و امام يا بين مأموم و کسى که مأموم به واسطه او به امام متّصل است بيشتر از يک قدم فاصله پيدا شود نمازش فرادى مى شود و صحيح است.

مسأله 1464 :

اگر نماز همه کسانى که در صف جلو هستند تمام شود يا همه نيّت فرادى نمايند اگر فاصله به اندازه يک قدم معمولى بيشتر نباشد نماز صف بعد به طور جماعت صحيح است و اگر بيشتر از اين مقدار باشد فرادى مى شود و صحيح است.

مسأله 1465 :

اگر در رکعت دوّم اقتدا کند، قنوت و تشهّد را با امام مى خواند و احتياط آن است که موقع خواندن تشهّد انگشتان دست و سينه پا را به زمين بگذارد و زانوها را بلند کند، و بايد بعد از تشهّد با امام برخيزد و حمد و سوره را بخواند، و اگر براى سوره وقت ندارد، حمد را تمام کند و در رکوع يا سجده خود را به امام برساند، يا نيّت فرادى کند و نمازش صحيح است.

[239]

مسأله 1466 :

اگر موقعى که امام در رکعت دوّم نماز چهار رکعتى است اقتدا کند، بايد در رکعت دوّم نمازش که رکعت سوّم امام است بعد از دو سجده بنشيند و تشهّد را به مقدار واجب بخواند و برخيزد و چنانچه براى گفتن سه مرتبه تسبيحات وقت ندارد، يک مرتبه بگويد و در رکوع يا سجده خود را به امام برساند

مسأله 1467 :

اگر امام در رکعت سوّم يا چهارم باشد و مأموم بداند که اگر اقتدا کند و حمد را بخواند به رکوع امام نمى رسد، بنابر احتياط واجب بايد صبر کند تا امام به رکوع رود، بعد اقتدا کند.

مسأله 1468 :

اگر در رکعت سوّم يا چهارم امام اقتدا کند، بايد حمد و سوره را بخواند و اگر براى سوره وقت ندارد، بايد حمد را تمام کند و در رکوع خود را به امام برساند، ولى اگر در سجده به امام برسد بهتر آن است که احتياطاً نماز را دوباره بخواند.

مسأله 1469 :

کسى که مى داند اگر سوره يا قنوت را بخواند در رکوع به امام نمى رسد نبايد سوره يا قنوت را بخواند ولى اگر خواند نمازش صحيح است.

مسأله 1470 :

کسى که اطمينان دارد که اگر سوره را شروع کند يا تمام نمايد به رکوع امام مى رسد احتياط واجب آن است که سوره را شروع کند يا اگر شروع کرده تمام نمايد.

مسأله 1471 :

کسى که يقين دارد، اگر سوره را بخواند به رکوع امام مى رسد، چنانچه سوره را بخواند و به رکوع نرسد نمازش صحيح است.

مسأله 1472 :

اگر امام ايستاده باشد و مأموم نداند که در کدام رکعت است مى تواند اقتدا کند، ولى بايد حمد و سوره را به قصد قربت بخواند و اگرچه بعد بفهمد که امام در رکعت اوّل يا دوّم بوده، نمازش صحيح است.

مسأله 1473 :

اگر به خيال اينکه امام در رکعت اوّل يا دوّم است حمد و سوره نخواند و بعد از رکوع بفهمد که در رکعت سوّم يا چهارم بوده نمازش صحيح است، ولى اگر پيش از رکوع بفهمد بايد حمد و سوره را بخواند و اگر وقت ندارد، فقط حمد را بخواند و در رکوع يا سجده خود را به امام برساند.

مسأله 1474 :

اگر به خيال اينکه امام در رکعت سوّم يا چهارم است حمد و سوره بخواند و پيش از رکوع يا بعد از آن بفهمد که در رکعت اوّل يا دوّم بوده، نمازش صحيح است، و اگر در بين حمد و سوره بفهمد لازم نيست آنها را تمام کند.

مسأله 1475 :

اگر موقعى که مشغول نماز مستحبّى است جماعت برپا شود،

[240]

چنانچه اطمينان ندارد که اگر نماز را تمام کند به جماعت برسد، مستحبّ است نماز را رها کند و مشغول نماز جماعت شود بلکه اگر اطمينان نداشته باشد که به رکعت اوّل مى رسد مستحبّ است به همين دستور رفتار نمايد.

مسأله 1476 :

اگر موقعى که مشغول نماز سه رکعتى يا چهار رکعتى است جماعت برپا شود، چنانچه به رکوع رکعت سوّم نرفته و اطمينان ندارد که اگر نماز را تمام کند به جماعت برسد، مستحبّ است به نيّت نماز مستحبّى نماز را دو رکعتى تمام کند و خود را به جماعت برساند.

مسأله 1477 :

اگر نماز امام تمام شود و مأموم مشغول تشهّد يا سلام اوّل باشد لازم نيست نيّت فرادى کند.

مسأله 1478 :

کسى که يک رکعت از امام عقب مانده وقتى امام تشهّد رکعت آخر را مى خواند مى تواند نيّت فرادى کند و برخيزد و نماز را تمام کند و يا انگشتان دست و سينه پا را به زمين بگذارد و زانوها را بلند نگهدارد و صبر کند تا امام سلام نماز را بگويد و بعد برخيزد.

شرايط امام جماعت

مسأله 1479 :

امام جماعت بايد بالغ و عاقل و شيعه دوازده امامى و عادل و حلال زاده باشد و نماز را به طور صحيح بخواند و نيز امام جماعت بنابر احتياط واجب بايد مرد باشد و اقتدا کردن بچّه مميّز که خوب و بد را مى فهمد به بچّه مميّز ديگر مانعى ندارد.

مسأله 1480 :

امامى را که عادل مى دانسته، اگر شک کند به عدالت خود باقى است يا نه، مى تواند به او اقتدا نمايد.

مسأله 1481 :

کسى که ايستاده نماز مى خواند، نمى تواند به کسى که نشسته يا خوابيده نماز مى خواند اقتدا کند. و کسى که نشسته نماز مى خواند نمى تواند به کسى که خوابيده نماز مى خواند اقتدا نمايد.

مسأله 1482 :

کسى که نشسته نماز مى خواند، مى تواند به کسى که نشسته نماز مى خواند اقتدا کند ولى بنابر احتياط واجب کسى که خوابيده است نبايد به کسى که نشسته و يا خوابيده نماز مى خواند اقتدا کند.

مسأله 1483 :

اگر امام جماعت به واسطه عذرى يا تيمّم يا با وضوى جبيره اى

[241]

نماز بخواند، مى شود به او اقتدا کرد ولى اگر به واسطه عذرى با لباس نجس نماز مى خواند بنابر احتياط واجب نبايد به او اقتدا کرد.

مسأله 1484 :

اگر امام جماعت مرضى دارد که نمى تواند از بيرون آمدن بول و غائط خوددارى کند بنابر احتياط واجب، نمى شود به او اقتدا کرد.

مسأله 1485 :

بنابر احتياط واجب کسى که بيمارى جذام (خوره) يا برص (پيسى) دارد، و کسى که حدّ شرعى خورده است نبايد امام جماعت شود.

احکام جماعت

مسأله 1486 :

موقعى که مأموم نيّت مى کند، بايد امام را معيّن کند ولى دانستن اسم او لازم نيست، مثلاً اگر نيّت کند اقتدا مى کنم به امام حاضر نمازش صحيح است.

مسأله 1487 :

مأموم بايد غير از حمد و سوره همه چيز نماز را خودش بخواند، ولى اگر رکعت اوّل يا دوّم او رکعت سوّم يا چهارم امام باشد، بايد حمد و سوره را بخواند.

مسأله 1488 :

اگر مأموم در رکعت اوّل و دوّم نماز صبح و مغرب و عشا صداى حمد و سوره امام را بشنود، اگرچه کلمات را تشخيص ندهد، نبايد حمد و سوره را بخواند و اگر صداى امام را نشنود، مستحبّ است حمد و سوره را بخواند ولى بايد آهسته بخواند و چنانچه سهواً بلند بخواند اشکال ندارد.

مسأله 1489 :

اگر مأموم بعضى از کلمات حمد و سوره امام را بشنود، احتياط واجب آن است که حمد و سوره را نخواند.

مسأله 1490 :

اگر مأموم سهواً حمد و سوره بخواند، يا خيال کند صدائى را که مى شنود صداى امام نيست و حمد و سوره بخواند و بعد بفهمد صداى امام بوده، نمازش صحيح است.

مسأله 1491 :

اگر شک کند که صداى امام را مى شنود يا نه، يا صدائى بشنود و نداند صداى امام است يا صداى کس ديگر، مى تواند حمد و سوره را به قصد قربت مطلقه بخواند.

مسأله 1492 :

احتياط واجب آن است که مأموم در رکعت اوّل و دوّم نماز ظهر و

[242]

عصر حمد و سوره نخواند و مستحب است به جاى آن ذکر بگويد.

مسأله 1493 :

مأموم نبايد تکبيرة الاحرام را پيش از امام بگويد بلکه احتياط واجب آن است که تا تکبير امام تمام نشده تکبير نگويد.

مسأله 1494 :

اگر مأموم سلام امام را بشنود، يا بداند چه وقت سلام مى گويد، نبايد پيش از امام سلام بگويد و چنانچه عمداً پيش از امام سلام دهد اشکال دارد.(1)ولى اگر نيت فرادى کند يا سهواً پيش از امام سلام دهد، نمازش صحيح است و لازم نيست دوباره سلام دهد.

مسأله 1495 :

اگر مأموم غير از تکبيرة الاحرام و سلام چيزهاى ديگر نماز را پيش از امام بگويد اشکال ندارد، ولى اگر آنها را بشنود يا بداند امام چه وقت مى گويد، احتياط مستحب آن است که پيش از امام نگويد.

مسأله 1496 :

مأموم بايد غير از آنچه در نماز خوانده مى شود، کارهاى ديگر آن مانند رکوع و سجود را با امام يا کمى بعد از امام بجا آورد. و اگر عمداً پيش از امام يا مدّتى بعد از امام انجام دهد معصيت کرده و احتياط واجب آن است که نماز را تمام کند و دوباره بخواند.

مسأله 1497 :

اگر سهواً پيش از امام سر از رکوع بردارد چنانچه امام در رکوع باشد بايد به رکوع برگردد و با امام سر بردارد و در اين صورت زيادشدن رکوع که رکن است نماز را باطل نمى کند ولى اگر به رکوع برگردد و پيش از آنکه به رکوع برسد امام سر بردارد نمازش باطل است.

مسأله 1498 :

اگر اشتباهاً سر بردارد و ببيند امام در سجده است بايد به سجده برگردد و چنانچه در هر دو سجده اين اتّفاق بيفتد براى زيادشدن دو سجده که رکن است نماز باطل نمى شود.

مسأله 1499 :

کسى که اشتباهاً پيش از امام سر از سجده برداشته هرگاه به سجده برگردد و هنوز به سجده نرسيده امام سر بردارد نمازش صحيح است ولى اگر در هردو سجده از يک رکعت اين اتّفاق بيفتد نمازش باطل مى شود.

1 ـ يعنى بنابر احتياط واجب به اين نماز اکتفا نکند و نماز را اعاده کند.

[243]

مسأله 1500 :

اگر اشتباهاً سر از رکوع يا سجده بردارد و سهواً يا به خيال اينکه به امام نمى رسد به رکوع يا سجده نرود، نمازش صحيح است.

مسأله 1501 :

اگر سر از سجده بردارد و ببيند امام در سجده است چنانچه به خيال اينکه سجده اوّل امام است به قصد اين که با امام سجده کند به سجده رود و بفهمد سجده دوّم امام بوده سجده دوّم او حساب مى شود، و اگر به خيال اين که سجده دوّم امام است به سجده رود و بعد از سر برداشتن از سجده بفهمد سجده اوّل امام بوده متابعت از امام جماعت به حساب مى آيد و بايد بار ديگر با امام به سجده رود و در هر دو صورت احتياط واجب آن است که نما را به جماعت تمام کند و دوباره بخواند.

مسأله 1502 :

اگر سهواً پيش از امام به رکوع رود و طورى باشد که اگر سر بردارد به مقدارى از قرائت امام مى رسد چنانچه سر بردارد و با امام به رکوع رود نمازش صحيح است و اگر عمداً برنگردد بنابر احتياط واجب نمازش باطل است و در هردو رکوع بايد ذکر را بگويد ليکن احتياط واجب آن است که در رکوع اوّل يک ذکر صغير بيشتر نگويد.

مسأله 1503 :

اگر سهواً پيش از امام به رکوع رود و طورى باشد که اگر برگردد به چيزى از قرائت امام نمى رسد، در صورتى که صبر کند تا امام به او برسد نمازش صحيح است.

مسأله 1504 :

اگر سهواً پيش از امام به سجده رود، در صورتى که صبر کند تا امام به او برسد نمازش صحيح است.

مسأله 1505 :

اگر امام در رکعتى که قنوت ندارد اشتباهاً قنوت بخواند، يا در رکعتى که تشهد ندارد اشتباهاً مشغول خواندن تشهد شود مأموم نبايد قنوت و تشهد را بخواند ولى نمى تواند پيش از امام به رکوع رود، يا پيش از ايستادن امام بايستد بلکه بايد با علامت و اشاره اى به او حالى کند و اگر نشد صبر کند تا امام تشهّد يا قنوت را تمام کند و بقيّه نماز را با او بخواند.

[244]

چيزهايى که در نماز جماعت مستحب است

مسأله 1506 :

اگر مأموم يک مرد باشد، مستحب است طرف راست امام بايستد و اگر زن باشد، مستحب است در طرف راست امام طورى بايستد که جاى سجده اش مساوى زانو يا قدم امام باشد و اگر يک مرد و يک زن و يا يک مرد و چند زن باشند مستحب است مرد طرف راست امام و باقى پشت سر امام بايستند و اگر چند مرد و چند زن باشند مستحب است مردها عقب امام و زنها پشت مردها بايستند.

مسأله 1507 :

مستحب است امام دروسط صف بايستد و اهل علم و کمال و تقوى در صف اوّل بايستند.

مسأله 1508 :

مستحب است صفهاى جماعت منظم باشد و بين کسانى که در يک صف ايستاده اند فاصله نباشد و شانه آنان رديف يکديگر باشد.

مسأله 1509 :

مستحب است بعد از گفتن «قَد قَامتِ الصَّلوةُ» مأمومين برخيزند.

مسأله 1510 :

مستحب است امام جماعت حال مأمومى را که از ديگران ضعيف تر است رعايت کند و عجله نکند تا افراد ضعيف به او برسند و نيز مستحب است قنوت و رکوع و سجود را طول ندهد مگر بداند همه کسانى که به او اقتدا کرده اند مايلند.

مسأله 1511 :

مستحب است امام جماعت در حمد و سوره و ذکرهائى که بلند مى خواند صداى خود را به قدرى بلند کند که ديگران بشنوند، ولى بايد بيش از اندازه صدا را بلند نکند.

مسأله 1512 :

اگر امام در رکوع بفهمد کسى تازه رسيده و مى خواهد اقتدا کند مستحب است رکوع را دو برابر هميشه طول بدهد و بعد برخيزد، اگرچه بفهمد کس ديگرى هم براى اقتدا وارد شده است.

چيزهايى که در نماز جماعت مکروه است

مسأله 1513 :

اگر در صف هاى جماعت جا باشد، مکروه است انسان تنها بايستد.

مسأله 1514 :

مکروه است مأموم ذکرهاى نماز را طورى بگويد که امام بشنود.

[245]

مسأله 1515 :

مسافرى که نماز ظهر و عصر و عشا را دو رکعت مى خواند مکروه است در اين نمازها به کسى که مسافر نيست اقتدا کند و کسى که مسافر نيست مکروه است در اين نمازها به مسافر اقتدا نمايد. يعنى ثواب کمترى دارد. هر چند نماز جماعت افضل از نماز فرادى است.

[246]