5 ـ ذکر
بر نمازگزار واجب است که در حال رکوع و سجود و همچنين در رکعت‌هاى سوم و چهارم نمازهاى سه رکعتى و چهار رکعتى ذکر بگويد. احکام ذکر رکوع و سجود در مسائل آينده خواهد آمد.
مسأله 1037 :
نمازگزار مى‌تواند در رکعت سوم و چهارم نماز، فقط سوره حمد بخواند و يا يک مرتبه «تسبيحات اربعه» را بگويد، يعنى بگويد: «سُبْحانَ اللّه‌ِ وَالْحَمْدُ للّه‌ِ وَلا إلهَ إلاَّ اللّه‌ُ وَاللّه‌ُ أَکْبَرُ» و احتياط مستحب آن است که کمتر از سه مرتبه نگويد و مى‌تواند در يک رکعت، حمد و در رکعت ديگر، تسبيحات را بگويد.
مسأله 1038 :
بنابر احتياط بر مرد و زن، واجب است که در رکعت سوم و چهارم نماز، حمد يا تسبيحات اربعه را آهسته بخوانند.
مسأله 1039 :
اگر در رکعت سوم يا چهارم عمدا حمد يا تسبيحات را بلند بخواند، بنابر احتياط نمازش باطل است، ولى اگر به علت ندانستن حکم مسأله يا فراموشى بلند بخواند، نمازش صحيح است و نيازى به اعاده حمد يا تسبيحات نيست.
مسأله 1040 :
اگر در رکعت سوم و چهارم حمد بخواند، بنابر احتياط واجب بايد «بسم اللّه» آن را نيز آهسته بگويد.
مسأله 1041 :
کسى که نمى‌تواند تسبيحات اربعه را ياد بگيرد يا درست بخواند، بايد
(193)
در رکعت سوم و چهارم سوره حمد را بخواند.
مسأله 1042 :
اگر در دو رکعت اوّل نماز به گمان اين که دو رکعت آخر است تسبيحات اربعه را بگويد، چنانچه پيش از رکوع بفهمد، بايد حمد و سوره را بخواند و اگر در رکوع يا بعد از رکوع بفهمد، نمازش صحيح است.
مسأله 1043 :
اگر در دو رکعت آخر نماز به گمان اين که در دو رکعت اوّل است، حمد بخواند يا در دو رکعت اوّل نماز با اين که گمان مى‌کرده در دو رکعت آخر است حمد بخواند، چه پيش از رکوع بفهمد چه بعد از آن، نمازش صحيح است.
مسأله 1044 :
اگر در رکعت سوم يا چهارم بخواهد حمد بخواند، ولى تسبيحات به زبانش بيايد يا بخواهد تسبيحات بخواند، ولى حمد به زبانش بيايد، چنانچه کاملاً غافل بوده و بدون قصد مشغول خواندن آن شده، بايد آن را رها کند و دوباره حمد يا تسبيحات را بخواند، ولى اگر عادت او خواندن چيزى بوده که به زبانش آمده و در خزانه قلبش آن را قصد داشته، مى‌تواند همان را تمام کند و نمازش صحيح است.
مسأله 1045 :
در رکعت سوم و چهارم مستحب است بعد از تسبيحات اربعه استغفار کند، مثلاً بگويد: «أَسْتَغْفِرُ اللّه‌َ رَبِّى وَأَتُوبُ إلَيْهِ» يا بگويد: «أَللّهُمَّ اغْفِرْ لِى» و اگر به گمان آن که حمد يا تسبيحات را گفته، مشغول گفتن استغفار شود و شک کند که حمد يا تسبيحات را خوانده يا نه، نبايد به شک خود اعتنا نمايد؛ ولى اگر استغفار نکند و پيش از آن که به رکوع برود، شک کند حمد يا تسبيحات را خوانده يا نه، بايد حمد يا تسبيحات اربعه را بخواند. همچنين اگر بدون گفتن استغفار براى رکوع خم شود و پيش از آن که به حدّ رکوع برسد، شک کند، بايد برگردد و حمد يا تسبيحات را بخواند.