مبطلات نماز (آیت الله ناصر مکارم شیرازی)

مبطلات نماز

مسأله 1005 :

دوازده چيز نماز را باطل مى کند که آنها را «مبطلات نماز» مى گويند.

اوّل: از بين رفتن يکى از شروط نماز

يعنى: در بين نماز يکى از شرطهاى آن از بين برود.

دوم: باطل شدن وضو

مسأله 1006 :

اگر در بين نماز چيزى که وضو را باطل مى کند انجام دهد، خواه عمداً باشد يا سهواً، يا از روى ناچارى نماز او باطل است; ولى کسى که نمى تواند از بيرون آمدن بول و غائط جلوگيرى کند بايد مطابق دستورى که در احکام وضو گفته شد عمل نمايد، همچنين خارج شدن خون از زن مستحاضه نماز را باطل نمى کند به شرط اين که به دستورات استحاضه عمل کرده باشد.

مسأله 1007 :

کسى که بى اختيار خوابش برده (مثلاً در حال سجده خوابش برده) امّا نمى داند در سجده نماز بوده يا بعد از آن، در سجده شکر، بايد نماز را اعاده کند.

سوم: دست بسته نماز خواندن

مسأله 1008 :

اگر دست بسته نماز بخواند آن گونه که بعضى از فرق اسلامى انجام مى دهند، حتّى اگر به قصد ادب دستها را روى هم بگذارد، يا دست به سينه نماز بخواند، هرچند شبيه آنها نباشد احتياط آن است که نماز را اعاده کند، امّا اگر از روى فراموشى و ناچارى يا براى کار ديگرى مثل خاراندن دست و مانند آن باشد اشکال ندارد.

[192]

چهارم: آمين گفتن

مسأله 1009 :

اگر بعد از خواندن حمد «آمين» بگويد، احتياط واجب اين است که نماز را تمام کند و اعاده نمايد ولى اگر از روى اشتباه يا در حال تقيّه بگويد اشکال ندارد.

پنجم: پشت به قبله نماز خواندن

مسأله 1010 :

اگر پشت به قبله کند يا کاملاً به طرف راست يا چپ قبله برگردد، خواه از روى عمد باشد يا فراموشى، همچنين اگر عمداً بقدرى منحرف شود که نگويند رو به قبله است نمازش باطل است.

مسأله 1011 :

هرگاه عمداً يا سهواً صورت را به تنهايى کاملاً به طرف راست يا چپ برگرداند بنابر احتياط واجب نمازش را اعاده کند، ولى اگر صورت را کمى بگرداند بطورى که از قبله خارج نشود نماز باطل نمى شود.

ششم: حرف زدن

مسأله 1012 :

اگر عمداً حرف بزند، حتّى يک جمله، يا يک کلمه، حتّى کلمه دو حرفى مانند «من» و «ما» نماز او باطل است بلکه بنابر احتياط اگر دو حرف معنى دار هم نباشد نماز باطل مى شود (منظوراز احتياط در مبطلات نماز آن است که نماز را تمام کرده بعد اعاده کند).

مسأله 1013 :

سخن گفتن از روى سهو و فراموشى و نسيان نماز را باطل نمى کند.

مسأله 1014 :

هرگاه کلمه اى بگويد که يک حرف بيشتر ندارد چنانچه معنى داشته باشد (مانند «ق» در عربى يعنى نگه دار) و معنى آن را قصد کند نمازش باطل است و اگر قصد نکند امّا متوجّه معنى آن باشد احتياط آن است که نماز را اعاده کند.

[193]

مسأله 1015 :

سرفه کردن، آه کشيدن، عطسه زدن، نماز را باطل نمى کند، هرچند عمدى باشد، ولى گفتن «آخ» و «آه» و مانند اينها که دو حرف دارد اگر عمدى باشد بنابر احتياط واجب نماز را باطل مى کند.

مسأله 1016 :

ذکر خدا، قرائت قرآن دعا، در هر جاى نماز جايز است اگر جمله اى را مانند «اَللّهُ اَکْبَرُ» به قصد ذکر خدا بگويد، امّا در موقع گفتن، صدا را بلندکند که چيزى را به ديگرى بفهماند اشکال ندارد، ولى دعا و ذکر به زبانهاى غير عربى اشکال دارد.

مسأله 1017 :

تکرار کردن آيات حمد و سوره يا ذکرهاى رکوع و سجود و تسبيحات براى ثواب يا براى احتياط مانعى ندارد، امّا اگر به خاطر وسوسه باشد اشکال دارد.

مسأله 1018 :

نمازگزار نبايد در حال نماز به ديگرى سلام کند، ولى اگر ديگرى به او سلام کند جواب او واجب است، امّا جواب بايد مانند سلام باشد، مثلاً اگر گفت: «اَلسَّلامُ عَلَيْکَ» در جواب بگويد «اَلسَّلامُ عَلَيْکَ» و اگر بگويد «سَلامٌ عَلَيْکُمْ» در جواب بگويد «سَلامٌ عَلَيْکُمْ»، حتّى اگر بگويد «سلام» در جواب بايد بگويد «سلام».

مسأله 1019 :

در غير نماز هم جواب سلام واجب، امّا سلام کردن مستحبّ است و بايد جواب را طورى بگويد که جواب سلام محسوب شود، يعنى اگر زياد فاصله بيندازد که جواب محسوب نشود کار حرامى کرده و جواب دادن واجب نيست.

مسأله 1020 :

اگر کسى در حال نماز جواب سلام را ندهد گناه کرده ولى نمازش صحيح است.

مسأله 1021 :

واجب است جواب سلام را طورى بگويد که سلام کننده بشنود، امّا اگر سلام کننده کر باشد يا در محيطى است که سر و صدا زياد است چنانچه بطور معمول جواب دهد کافى است و احتياط آن است که با اشاره نيز به او بفهماند.

مسأله 1022 :

جواب سلام را بايد به قصد جواب بگويد، نه به قصد قرائت بعضى از آيات قرآن و مانند آن.

مسأله 1023 :

هرگاه مرد يا زن نامحرم حتّى بچّه اى که خوب و بد را مى فهمد به

[194]

نمازگزار يا غير نمازگزار سلام کند جواب او واجب است.

مسأله 1024 :

هرگاه سلام از روى مسخره يا شوخى باشد و يا طورى غلط بگويد که سلام حساب نشود جواب آنها لازم نيست و احتياط واجب آن است که در جواب سلام غير مسلمان فقط «سلام» بگويد، يا تنها «عليک».

مسأله 1025 :

اگر کسى وارد مجلس شود و به جمعيّت سلام کند جواب او بر همه واجب است، ولى اگر يک نفر جواب دهد کافى است.

مسأله 1026 :

هرگاه به عدّه اى سلام کند و در ميان آنها بعضى مشغول نماز باشند اگر نمازگزار شک کند که سلام کننده قصد او را داشته يا نه، نبايد جواب دهد و نيز اگر بداند قصد او را هم داشته، ولى ديگرى جواب سلام را بدهد، امّا در اين صورت اگر ديگران جواب نگويند او بايد جواب دهد.

مسأله 1027 :

سلام کردن از مستحبّات مؤکّد است و در قرآن مجيد و روايات اسلامى روى آن تأکيد فراوان شده است و سزاوار است که سواره به پياده و ايستاده به نشسته و کوچکتر به بزرگتر سلام کند.

مسأله 1028 :

اگر دو نفر همزمان به يکديگر سلام کنند احتياط واجب آن است که هر دو جواب دهند.

مسأله 1029 :

اين که بعضى در جواب سلام مى گويند: «سلام از من» کافى نيست، بلکه سلام ديگر از ناحيه شخص مقابل محسوب مى شود و هر دو احتياطاً بايد بعد از آن جواب دهند.

مسأله 1030 :

مستحبّ است جواب سلام را بهتر از سلام بگويند (البتّه در نماز همان گونه که گفته شد بايد مثل آن باشد) مثلاً اگر کسى درغير نماز بگويد: «سَلامٌ عَلَيْکُمْ» در جواب بگويد : «سَلامٌ عَلَيْکُمْ وَ رَحْمَةُ اللّهِ».

هفتم: خنده

مسأله 1031 :

خنده عمدى و با صدا نماز را باطل مى کند و همچنين خنده اى که در

[195]

آن بى اختيار باشد، امّا تبسم و لبخند نماز را باطل نمى کند هرچند عمدى باشد و نيز خنده سهوى به گمان اين که در حال نماز نيست موجب باطل شدن نماز نمى شود.

مسأله 1032 :

هرگاه براى جلوگيرى از صداى خنده به خود فشار آورد بطورى

که حالش تغيير کند و رنگش سرخ شود و بدن تکان بخورد بطورى که

از شکل نمازگزار بيرون رود نماز او باطل است واگر به اين حد نرسد اشکالى

ندارد.

هشتم: گريه کردن

مسأله 1033 :

گريه کردن با صدا نماز را باطل مى کند هرچند بى اختيارشود، بلکه بنابر احتياط واجب گريه بى صدا نيز نماز را باطل مى کند اينهادر صورتى است که گريه از ترس خدا و براى آخرت نباشد، و الاّ نه تنها نماز را باطل نمى کند، بلکه از بهترين اعمال و از کارهاى اولياى خداست.

نهم: بهم خوردن صورت نماز

مسأله 1034 :

کارهايى که صورت نماز را به هم مى زند مانند کف زدن و به هوا پريدن و مانند آن، خواه از روى عمد باشد يا از روى فراموشى باعث باطل شدن نماز است، امّا کارهايى که صورت نماز را به هم نمى زند اشکالى ندارد مانند اشاره کردن به دست.

مسأله 1035 :

هرگاه در اثناء نماز آنقدر سکوت کند که از صورت نمازگزار خارج شود نمازش باطل است، امّا اگر مقدارى سکوت کند و شک کند که آيا اين مقدار سکوت، نماز را به هم زده يا نه، نمازش صحيح است، همچنين اگر کارى انجام داده که شک دارد صورت نماز را به هم مى زند يا نه.

[196]

دهم: خوردن و آشاميدن

مسأله 1036 :

خوردن و آشاميدن به گونه اى که صورت نماز را به هم زند موجب باطل شدن نماز است، ولى اگر ذرّاتى از غذا و مانند آن در دهان باشد و موقع نماز فرو برد نماز را باطل نمى کند.

يازدهم: شک

مسأله 1037 :

از مبطلات نماز شک در رکعتهاى نماز دو رکعتى، يا سه رکعتى، همچنين شک در رکعت اوّل و دوم نماز چهار رکعتى است.

دوازدهم: کم يا زياد کردن ارکان

مسأله 1038 :

اگر رکنى از ارکان نماز را کم يا زياد کند عمداً باشد يا سهواً، مانند کم و زياد کردن رکوع، يا دو سجده باهم موجب باطل شدن نماز است، امّا کم و زياد کردن چيزى که رکن نيست اگر عمدى نباشد اشکالى ندارد و اگر از روى عمد باشد نماز را باطل مى کند، مانند کم و زياد کردن يک سجده.

مسأله 1039 :

هرگاه بعد از نماز شک کند که چيزى از مبطلات را در نماز انجام داده يا نه اعتنا نکند و نمازش صحيح است.