احکام مشاغل و درآمدها
مسأله 2758 :
کسب مال و تجارت بايد از راه حلال و مشروع باشد و اگر کسى از راه‌هاى حرام مانند قمار، دزدى، ربا، رشوه، غنا، مدح و تقويت ظالم و راه‌هاى نامشروع ديگر، مالى به دست آورد، حرام است و ضامن آن مى‌باشد.
مسأله 2759 :
قرار دادن هر فعل حرام به عنوان شغل و راه کسب و درآمد، حرام است؛ بنابر اين ساختن هر چيزى که براى عبادت غير خدا ساخته مى‌شود و نيز ساختن هر چيزى که منفعت اختصاصى يا منفعت عمومى آن حرام باشد و همچنين شراب فروشى و جادوگرى و نظاير آن جايز نيست.
مسأله 2760 :
يادگرفتن و ياددادن علوم و صنايعى که مورد نياز مردم است و موجب عظمت و قدرت مسلمانان در برابر کفّار مى‌باشد، بر همه افراد واجب کفايى است.
مسأله 2761 :
ياد گرفتن سحر و عمل به آن حرام است، مگر اين که به وسيله افراد متعهد و لايقى براى باطل کردن سحر و يا روشن کردن اذهان مردم نسبت به کسى که با توسّل به سحر، ادّعاى نبوّت يا امامت و امثال آن را دارد، باشد که در حدّ ضرورت اشکال ندارد.
مسأله 2762 :
«کهانت» و «تنجيم»(1) اگر به اين شکل باشد که براى غير خداوند، به نحو استقلال يا اشتراک با خداوند، تأثير قائل شوند، حرام بلکه شرک است، ولى اگر مشيّت خداى متعال را مؤثر مطلق بدانند و پيش‌بينى‌هاى آنها به نحو حدس و تخمين و
--------------
1 ـ «کاهن» ادّعا مى‌کند که وقايع را به واسطه خبردادن اجنّه وشياطين يا به واسطه اسباب خفيّه ديگرى مى‌فهمد و «منجّم» به وسيله حرکات افلاک و تقارن کواکب از آينده خبر مى‌دهد.
(517)
مبنى بر اين باشد که پروردگار عالم بعضى امور را سبب يا مقارن و هماهنگ بعضى امور ديگر قرار داده و بقيه سببيّت يا تقارن و سلب آن در قبضه قدرت مطلقه او مى‌باشد، اشکال ندارد.
مسأله 2763 :
شعبده‌بازى در صورتى که براى جلوه‌دادن حق به شکل باطل و يا باطل به شکل حق باشد، جايز نيست، ولى اگر تنها براى سرگرمى باشد، اشکال ندارد.
مسأله 2764 :
احضار ارواح چنانچه موجب اشاعه دروغ و فريب مردم يا برهم زدن نظم عمومى و مانند آن باشد، جايز نيست و خواب مصنوعى (هيپنوتيزم) در صورتى که اثر سويى بر آن مترتّب نباشد يا معالجه امراضى بر آن متوقّف باشد، دليلى بر حرمت آن وجود ندارد، اما اگر از اين ناحيه اثر سوء يا خطر جانى پديد آيد، حرام بوده و در اين صورت مسبِّب، ضامن است.
مسأله 2765 :
غنا و هر آوازى که مشتمل بر باطل بوده يا موجب برانگيختن و تحريک شهوت شده و به نظر عرف، مناسب با مجالس فسق و فجور باشد، به تنهايى يا همراه با نواختن چيزى باشد، خواندن و گوش دادن و نيز ياد دادن و شغل قرار دادن آن حرام است. در روايات اسلامى «مَلاهى و غِنا» بسيار مذّمت شده‌اند، از جمله در روايتى آمده: «خانه‌اى که در آن شراب و آلات لَهْو و غِنا و قمار باشد، ملائکه به آن خانه وارد نمى‌شوند و دعاى اهل خانه مستجاب نمى‌گردد و برکت از آن خانه برداشته مى‌شود.»(1)
مسأله 2766 :
غناى زنان خواننده در مجالس عروسى استثنا شده و حرام نمى‌باشد، ولى بايد مردهاى نامحرم صداى آنان را نشنوند و مشتمل بر باطل نباشد و بنابر احتياط واجب بايد به مجلس عروسى اکتفا شود و در مجالس جشن ديگرى خوانده نشود و هر آواز يا صوت يا عملى که موجب تحريک شهوت شده و يا آثار حرام ديگرى بر آن مترتّب گردد و يا به نظر عرف موجب فساد و هرزگى باشد، خواندن، گوش دادن و يا اشاعه آن و نيز تعليم و تعلّم و شغل قراردادن آن حرام است.
مسأله 2767 :
سرودهاى مهيّجى که به هنگام جنگ براى تحريک احساسات افراد
----------------
1 ـ وسائل‌الشيعة، چاپ آل البيت، باب 100 از «أبواب ما يکتسب به»،ح13،ج17،ص315.
(518)
خوانده مى‌شود، اشکال ندارد. همچنين هر سرود يا آهنگى که مشتمل بر باطل نبوده و از نظر عرف موجب تحريک شهوت و مناسب با مجالس فساد نباشد، اشکال ندارد و خواندن و گوش دادن و يادگرفتن و شغل قراردادن آن جايز مى‌باشد.
مسأله 2768 :
اگر کسى شک داشته باشد که سرود يا آهنگى عرفا مناسب با مجالس فساد و از مصاديق غناى حرام مى‌باشد يا نه، لازم نيست از آن اجتناب نمايد، اگرچه احتياط خوب است، اما اگر از آن آثار سوء مشاهده شود، اين احتياط واجب است.
مسأله 2769 :
حضور علمى و عملى بانوان در شئون گوناگون اجتماع اشکال ندارد، به شرط آن که اوّلاً: عفّت عمومى را رعايت کرده و مرتکب حرام نشوند و ثانيا: حضور آنان مستلزم تضييع حقوق شوهران و منافى حيثيّت و شئون آنان نباشد؛ ولى با اين حال مطابق آنچه از کتاب و سنّت استفاده مى‌شود، بهتر است زنان در غير موارد ضرورت و لزوم، در اجتماعاتى که نامحرم وجود دارد ظاهر نشوند.
مسأله 2770 :
تمايل فکرى و عملى به فاسدان و ستمگران و خود را به شکل آنها در آوردن و حمايت از آنان در انجام گناه و تجاوز به حقوق ديگران و کار کردن و فعاليّت در دستگاه دولت‌هاى کافر يا ظالم، اگر موجب حمايت از کفر و ظلم و اعانت به کافر يا ظالم باشد، حرام است، مگر اين که در شرايط ويژه‌اى براى پشتيبانى از اسلام و مسلمانان و با اجازه حاکم جامع شرايط باشد.
مسأله 2771 :
تکثير، خريد، فروش و هرگونه استفاده کردن از کتابها، مجلاّت، برنامه‌ها، لوح‌هاى فشرده و امثال آنها که تصرف و استفاده از آنها منوط بر رعايت «حقّ مؤلّف» شده است، چنانچه مؤلّف و توليد کننده آنها مسلمان باشد، بدون رضايت آنها جايز نيست و اگر غير مسلمانى باشد که با مسلمين در حال جنگ است، اشکال ندارد و اگر غير مسلمانى باشد که با مسلمين در حال جنگ نيست، جواز تصرف در آنها بدون اجازه صاحبانشان محلّ تأمّل است. «حقّ طبع» و «حقّ اختراع» نيز همين حکم را دارند.
مسأله 2772 :
خريد و فروش و يا اقدام به نشر کتابها و نشريات گمراه کننده که موجب انحراف در فکر و عقيده يا اخلاق و يا عمل مردم مى‌شود و يا مشتمل بر مطالب
(519)
باطل و ترويج آن يا دروغ و تهمت و يا هتک و توهين به مقدّسات دينى و افراد مؤمن مى‌باشد، حرام است. همچنين خواندن اين گونه کتب و نشريات جايز نمى‌باشد مگر براى افراد صالحى که به عنوان نهى از منکر، در صدد جواب دادن به آنها مى‌باشند و خود اهل فکر و تشخيص بوده و اطمينان دارند که هيچ گونه انحرافى در آنان ايجاد نمى‌شود.
مسأله 2773 :
استفاده از نوارها، برنامه‌هاى راديويى يا تلويزيونى، ماهواره، اينترنت و يا ابزار مشابه در صورتى که موجب انحراف اخلاقى، روانى و يا عقيدتى گردد، حرام است و نيز توليد اين گونه برنامه‌ها، نوارها و يا اشاعه و خريد و فروش آنها حرام مى‌باشد.
مسأله 2774 :
اقدام به تأسيس مجامع فرهنگى يا نشر کتب و نشريات مفيد يا توليد برنامه‌هاى راديويى و تلويزيونى و مشابه آن که موجب تقويت پايه‌هاى عقيدتى، اخلاقى و عملى و يا رشد افکار و بالا رفتن سطح معلومات اجتماعى و دينى مردم مى‌شود، از وظايف مهمّى است که شايسته است افراد به اندازه قدرت و توان خود به آن عمل نمايند و ممانعت از آن جايز نيست.
مسأله 2775 :
تقلّب در امتحانات و نيز در استخدام جايز نيست. همچنين کسى که به نظر خودش صلاحيّت مسئوليّت و شغلى را ندارد، نبايد آن را تقبّل نمايد، هر چند ديگران او را داراى صلاحيت و شرايط لازم بدانند.
مسأله 2776 :
گرفتن پول يا هر چيز ديگرى در وقت ادارى براى کسى که در نهاد يا مؤسّسه‌اى موظّف است بدون گرفتن پول از مراجعين، کارهاى آنان را انجام دهد، حرام است، بخصوص اگر به وسيله گرفتن رشوه يا هر عنوان ديگرى، کار خلاف شرع يا قانون انجام دهد و يا حقوق ديگران را تضييع نمايد؛ ولى براى رشوه دهنده، در صورتى که رسيدن به حقّ مشروعى يا دفع ظلم از مظلومى متوقّف بر آن باشد، به مقدار ضرورت اشکال ندارد. همچنين اعمال نفوذ اگر براى گرفتن حق يا دفع ظلمى باشد اشکال ندارد؛ مگر اين که رشوه دادن و يا اعمال نفوذ در اين صورت موجب فساد اجتماعى يا ادارى و يا ضرر مهم‌ترى نسبت به احقاق حق يا دفع ظلم مزبور گردد.
(520)
مسأله 2777 :
وسايل ارتباط جمعى بايد در جهت اشاعه مکارم اخلاق و خصال پسنديده انسانى و اشاعه فرهنگ اسلامى قرار گيرند و در اين زمينه از انديشه‌هاى متفاوت بهره جويند و از ترويج فرهنگ ضد اسلامى و بى‌بندوبارى به شدّت پرهيز نمايند.
مسأله 2778 :
مکروه است انسان کفن فروشى، قصّابى، حجامت و شکار کردن را شغل خود قرار دهد.
(521)