احکام نَذْر و عَهْد (آیت الله محمد فاضل لنکرانی (ره))

احکام نَذْر و عَهْد

مسأله 2797 :

نذر آن است که انسان بر خود واجب کند که کار خيرى را براى خدا به جا آورد، يا کارى را که نکردن آن بهتر است براى خدا ترک نمايد.

مسأله 2798 :

نذر دو قسم است:

اوّل: نذرى که بصورت مشروط انجام مى شود مثلا مى گويد: چنانچه بيمار من بهبود يابد انجام فلان کار براى خدا بر عهده من است «اينگونه نذر را نذر شکر مى گويند» يا اگر مرتکب فلان کار زشت شوم فلان کار خير را براى خدا انجام خواهم داد «اينگونه نذر کردن را نذر زجر گويند».

دوّم: نذر مطلق: و آن نذرى است که بدون هيچ قيد و شرطى بگويد: «من براى خدا نذر مى کنم که نماز شب بخوانم» و همه اين نذرها صحيح است.

مسأله 2799 :

در نذر بايد صيغه خوانده شود و لازم نيست آن را به عربى بخوانند پس اگر بگويد چنانچه مريض من خوب شود، براى خدا بر من است که ده تومان به فقير بدهم نذر او صحيح است و بايد «براى خدا» به زبان گفته شود و قصد آن در دل کافى نيست.

مسأله 2800 :

نذر کننده بايد مکلف و عاقل باشد و به اختيار و قصد خود نذر کند، بنابر اين نذر کردن کسى که او را مجبور کرده اند، يا بواسطه عصبانى شدن بى اختيار نذر کرده صحيح نيست.

[478]

مسأله 2801 :

شخص مفلّس و آدم سفيه «کسى که مال خود را در کارهاى بيهوده مصرف مى کند» چنانچه نذر کند چيزى به فقير بدهد صحيح نيست.

مسأله 2802 :

نذر زن اگر مزاحم حقوق شوهر باشد بى اجازه او باطل است و اگر مزاحم نباشد احتياط واجب آنستکه با اجازه او باشد خصوصاً در نذر مال، گر چه مال متعلّق به خود زن باشد.

مسأله 2803 :

اگر زن با اجازه شوهر نذر کند شوهرش بنابر احتياط واجب نمى تواند نذر او را به هم بزند، يا او را از عمل کردن به نذر جلوگيرى نمايد.

مسأله 2804 :

هر گاهفرزند نذرى کند اگر چه بدون اجازه پدر باشد بايد به آن نذر عمل نمايد و چنانچه بعد از نذر پدر او را منع کند وفاء بنذر لازم نيست و همينطور مادر بنابر احتياط واجب.

مسأله 2805 :

انسان کارى را مى تواند نذر کند که انجام آن برايش ممکن باشد بنابر اين کسى که نمى تواند پياده کربلا برود، اگر نذر کند که پياده برود، نذر او صحيح نيست.

مسأله 2806 :

اگر نذر کند که کار حرام يا مکروهى را انجام دهد، يا کار واجب يا مستحبى را ترک کند، نذر او صحيح نيست.

مسأله 2807 :

لازم نيست جزئيات و خصوصيات عملى که نذر کرده مطلوب باشد، همين اندازه که اصل آن شرعاً مطلوب باشد کافى است، مثلا اگر نذر کند شب اوّل هر ماه نماز شب بخواند صحيح است و بايد به آن عمل کند، يا اگر نذر کند در محل خاصّى فقراء را اطعام نمايد بايد مطابق آن عمل نمايد.

مسأله 2808 :

اگر نذر کند که کار مباحى را انجام دهد يا ترک نمايد، چنانچه به جا آوردن آن و ترکش از هر جهت مساوى باشد، نذر او صحيح نيست و اگر انجام آن از جهتى بهتر باشد و انسان به قصد همان جهت نذر کند، مثلا نذر کند غذايى را بخورد که براى عبادت قوت بگيرد نذر او صحيح است. و نيز اگر ترک آن از جهتى بهتر باشد و انسان براى همان جهت نذر کند که آن را ترک نمايد، مثلاً براى اين که سيگار مضر است نذر کند که آن را استعمال نکند نذر او صحيح مى باشد.

مسأله 2809 :

اگر نذر کند نماز واجب خود را در جايى بخواند که بخودى خود ثواب نماز در آنجا زياد نيست مثلا نذر کند نماز را در اطاق بخواند، چنانچه نماز خواندن در آنجا از جهتى بهتر باشد مثلا بواسطه اين که خلوت است انسان حضور

[479]

قلب پيدا مى کند، نذر صحيح است.

مسأله 2810 :

اگر نذر کند عملى را انجام دهد، بايد همان طور که نذر کرده به جا آورد پس اگر نذر کند که روز اول ماه صدقه بدهد، يا روزه بگيرد، يا نماز اول ماه بخواند چنانچه قبل از آن روز يا بعد از آن به جا آورد کفايت نمى کند. و نيز اگر نذر کند که وقتى مريض او خوب شود صدقه بدهد، چنانچه پيش از آن که خوب شود صدقه را بدهد کافى نيست.

مسأله 2811 :

اگر نذر کند روزه بگيرد ولى وقت و مقدار آن را معين نکند چنانچه يک روز روزه بگيرد کافى است. و اگر نذر کند نماز بخواند و مقدار و خصوصيات آن را معين نکند، اگر يک نماز دو رکعتى بخواند کفايت مى کند و اگر نذر کند صدقه بدهد و جنس و مقدار آن را معين نکند اگر چيزى بدهد که بگويند صدقه داده، به نذر عمل کرده است و اگر نذر کند کارى براى خدا به جا آورد، در صورتى که يک نماز بخواند يا يک روز روزه بگيرد، يا چيزى صدقه بدهد، نذر خود را انجام داده است.

مسأله 2812 :

اگر نذر کند روز معينى را روزه بگيرد، بايد همان روز را روزه بگيرد و نمى تواند در آنروز مسافرت کند و اگر بواسطه مسافرت روزه نگيرد بايد گذشته از قضاى آنروز کفاره هم بدهد ولى اگر ناچار شود که مسافرت کند،، يا عذر ديگرى مثل مرض يا حيض براى او پيش آيد قضاى تنها کافى است.

مسأله 2813 :

اگر انسان از روى اختيار به نذر خود عمل نکند، بايد کفاره بدهد يعنى يک بنده آزاد کند يا به شصت فقير طعام دهد يا دو ماه پى در پى روزه بگيرد.

مسأله 2814 :

اگر نذر کند که تا وقت معينى عملى را ترک کند، بعد از گذشتن آن وقت مى تواند آن عمل را به جا آورد و اگر پيش از گذشتن وقت از روى فراموشى يا ناچارى انجام دهد، چيزى بر او واجب نيست ولى باز هم لازم است که تا آن وقت آن عمل را به جا نياورد و چنانچه دوباره پيش از رسيدن آن وقت بدون عذر آن عمل را انجام دهد، بايد به مقدارى که در مسأله پيش گفته شد کفاره بدهد.

مسأله 2815 :

کسى که نذر کرده عملى را مستمراً ترک کند و وقتى براى آن

[480]

معين نکرده است. چنانچه از روى اختيار آن را به جا آورد براى دفعه اول بايد کفاره بدهد و اگر نذر او چنان بوده که هر دفعه از آن عمل، مستقلا تحت نذر قرار داشته بايد براى هر دفعه که أن عمل را انجام مى دهد کفاره اى بدهد امّا اگر چنين قصدى نداشته يا شک کند قصدش چگونه بوده يک کفّاره بيشتر واجب نيست.

مسأله 2816 :

اگر نذر کند که در هر هفته روز معيّنى مثلا روز جمعه را روزه بگيرد چنانچه يکى از جمعه ها عيد فطر يا قربان باشد يا در روز جمعه عذر ديگر مانند حيض براى او پيدا شود، بايد آن روز را روزه نگيرد و احتياطاً قضاى آن را بجا آورد.

مسأله 2817 :

اگر نذر کند که مقدار معينى صدقه بدهد چنانچه پيش از دادن صدقه بميرد، لازم نيست آن مقدار را از مال او صدقه بدهند و بهتر اين است که بالغين از ورثه آن مقدار را از حصّه خود از طرف ميّت صدقه بدهند.

مسأله 2818 :

اگر نذر کند که به فقير معينى صدقه بدهد نمى تواند آن را به فقير ديگر بدهد و اگر آن فقير بميرد، بنابر احتياط بايد به ورثه او بدهد.

مسأله 2819 :

اگر نذر کند که به زيارت يکى از امامان مثلا به زيارت حضرت اباعبدالله(عليه السلام) مشرف شود، چنانچه به زيارت امام ديگر برود کافى نيست و اگر بواسطه عذرى نتواند آن امام را زيارت کند چيزى بر او واجب نيست.

مسأله 2820 :

کسى که نذر کرده زيارت برود و غسل زيارت و نماز آن را نذر نکرده، لازم نيست آنها را بجا آورد.

مسأله 2821 :

اگر براى حرم يکى از امامان يا امامزادگان چيزى نذر کند بايد آن را به مصارف حرم برساند از قبيل فرش و پرده و روشنايى و اگر براى امام (عليه السلام) يا امامزاده نذر کند مى تواند به خدامى که مشغول خدمت هستند بدهد چنانچه مى تواند به مصارف حرم يا ساير کارهاى خير به قصد بازگشت ثواب آن به منذور له برساند.

مسأله 2822 :

اگر براى خود امام (عليه السلام) چيزى نذر کند، چنانچه مصرف معينى را قصد کرده بايد به همان مصرف برساند و اگر مصرف معينى را قصد نکرده، بايد به فقرا شيعه و زوار بدهد، يا مسجد و مانند آن بسازد و ثواب آن را هديه آن امام نمايد و يا صرف مجالس عزادارى و سوگوارى يا نشر آثار آن بزرگواران يا هر کار ديگرى که نسبتى با آنها دارد بکند و همچنين است اگر چيزى را براى امام زاده اى نذر کند.

مسأله 2823 :

گوسفندى را که براى صدقه، يا براى يکى از امامان نذر کرده اند

[481]

پشم آن و مقدارى که چاق مى شود جزء نذر است، و اگر پيش از آن که به مصرف نذر برسد شير بدهد، يا بچه بياورد بنابر احتياط واجب بايد به مصرف نذر برسانند.

مسأله 2824 :

هر گاه نذر کند که اگر مريض او خوب شود، يا مسافر او بيايد عملى را انجام دهد، چنانچه معلوم شود که پيش از نذر کردن مريض خوب شده، يا مسافر آمده است، عمل کردن به نذر لازم نيست.

مسأله 2825 :

اگر پدر يا مادر نذر کند که دختر خود را به سيد شوهر دهد بعد از آن که دختر به تکليف رسيد احتياط آن است که اگر بتوانند او را راضى نمايند که به سيد شوهر کند و اگر راضى نشد نذر آنان اعتبار ندارد و اختيار با خود دختر است.

مسأله 2826 :

هر گاه با خدا عهد کند که اگر به حاجت شرعى خود برسد کار خيرى را انجام دهد، بعد از آن که حاجتش برآورده شد بايد آن کار را انجام دهد و نيز اگر بدون آن که حاجتى داشته باشد، عهد کند که عمل خيرى را انجام دهد، آن عمل بر او واجب مى شود.

مسأله 2827 :

در عهد هم مثل نذر بايد صيغه خوانده شود و اسم خدا هم به زبان جارى شود و نيز کارى را که عهد مى کند انجام دهد، بايد يا عبادت باشد مثل نماز واجب و مستحب يا کارى باشد که انجام آن بهتر از ترکش باشد ولى بنابر احتياط واجب در صورتى که متعلق عهد مرجوح شرعى نباشد آن عمل را انجام دهد.

مسأله 2828 :

اگر به عهد خود عمل نکند، بايد کفاره بدهد، يعنى شصت فقير را سير کند، يا دو ماه روزه بگيرد يا يک بنده آزاد کند.

[482]