احکام بيمه
«بيمه» قراردادى است بين بيمه شونده (بيمه گزار) و مؤسسه يا شرکت يا شخصى که بيمه را مى‌پذيرد (بيمه‌گر) که به موجب آن يک طرف تعهّد مى‌کند در ازاء پرداخت وجه يا وجوهى از طرف ديگر، در صورت وقوع حادثه، خسارت وارده بر او را جبران کند و يا وجه معيّنى بپردازد. متعهّد را «بيمه‌گر»، طرف تعهّد را «بيمه گزار»، وجهى را که بيمه‌گزار به بيمه‌گر مى‌پردازد «حقّ بيمه» و آنچه را که بيمه مى‌شود «موضوع بيمه» مى‌گويند و اين عقد مثل ساير عقود محتاج به رضايت طرفين است و شرايطى که در عقد و طرفين آن در ساير عقود معتبرند، در اين عقد نيز معتبر مى‌باشند و مى‌توان اين عقد را با هر لغت و زبانى منعقد کرد و تعهدات طرفين قرارداد بيمه به اعتبار انواع و اقسام بيمه متفاوت است.
مسأله 2481 :
در بيمه هر يک از طرفين قرارداد مى‌توانند ايجاب يا قبول را اجرا نمايند، ولى بايد تمام قيودى که گفته شد معلوم شوند و قرارداد بر اساس آنها واقع گردد.
مسأله 2482 :
در بيمه علاوه بر شرايطى از قبيل بلوغ و عقل و اختيار و غير آنها که در ساير عقود لازم است، چند شرط معتبر است:
اوّل: تعيين موضوع بيمه که شخص، مغازه، کشتى، اتومبيل يا هواپيما است. دوم: تعيين دو طرف عقد که اشخاص يا مؤسسات يا شرکت‌ها يا دولت هستند. سوم: تعيين مبلغى که بايد بپردازند. چهارم: تعيين اقساطى که بايد آن را بپردازند و تعيين زمان اقساط. پنجم: تعيين زمان شروع و پايان بيمه که مثلاً از اوّل فلان ماه يا سال تا چند ماه يا چند سال است. ششم: تعيين خطرهايى که موجب خسارت مى‌شوند مثل حريق، غرق، سرقت، وفات يا بيمارى و مى‌توان کلّيّه آفاتى را که موجب خسارت مى‌شوند،
(459)
قرارداد کرد.
مسأله 2483 :
صورت عقد بيمه چند نحو است: يکى آن که بيمه‌گزار بگويد: «به عهده من است فلان مبلغ را در فلان تعداد قسط هر کدام به مبلغ فلان بدهم، در مقابل اگر خسارتى به مغازه من، مثلاً از ناحيه حريق يا دزدى وارد شود، جبران نمايى» و طرف هم قبول کند، يا بگويد: «بر عهده من است خسارتى را که به مغازه شما از ناحيه حريق يا دزدى وارد مى‌شود در مقابل آن که فلان مقدار بدهى جبران نمايم» و بايد تمام قيودى که در مسأله سابق ذکر شد معلوم و قرارداد شوند.
مسأله 2484 :
لازم نيست در قرارداد بيمه ميزان خسارت تعيين شود؛ پس اگر قرار بگذارند که هر مقدار خسارت وارد شد جبران کنند، صحيح است، ولى در عقد بيمه بايد تعهدات طرفين عرفا معلوم و معين باشد.
مسأله 2485 :
اگر عدّه‌اى با سرمايه مشترک خود مؤسّسه‌اى را تأسيس کنند و قرار بگذارند که هر خسارتى به هر کدام از آنان وارد شود آن مؤسّسه جبران نمايد، اشکال ندارد و بايد طبق قرارداد عمل شود و آن را «بيمه متقابل» مى‌نامند و در اين فرض چنانچه شرکت مذکور با پول جمع شده شرکا و با اجازه آنان به تجارت بپردازد، صحيح است و هر يک از شرکا علاوه بر دريافت خسارت مطابق قرارداد، سهمى هم از سود تجارت خواهند داشت.
مسأله 2486 :
چون پرداخت اقساط حقّ بيمه به عنوان قرض نيست، بنابر اين مؤسّسه بيمه کننده مى‌تواند به منظور تشويق متقاضيان بيمه، متعهّد شود علاوه بر تأمين خسارت، مبلغى هم به آنان بپردازد.
مسأله 2487 :
ظاهرا با رعايت شرايطى که ذکر شد، تمام اقسام بيمه صحيح مى‌باشد، چه بيمه عمر باشد يا بيمه کالاهاى تجارتى يا عمارت‌ها يا کشتى‌ها و هواپيماها و يا بيمه کارمندان دولت يا مؤسّسات يا بيمه اهل يک قريه يا شهر و بيمه عقد مستقلّى است و مى‌توان به عنوان بعضى از عقود ديگر از قبيل صلح، آن را اجرا کرد.
(460)