احکام مالى که انسان آنرا پیدا مىکند (آیت الله سید ابوالقاسم موسوی خویی (ره))

احکام مالى که انسان آنرا پيدا مىکند

مسأله 2573 :

مال گم شده که از قسم حيوان نيست چنانچه انسان پيدا کند و نشانه اى نداشته باشد که بواسطه آن صاحبش معلوم شود، و قيمت آن کمتر از يک درهم ((6 / 12 نخود نقره سکه دار)) نباشد، احتياط مستحب آنست که آنرا از طرف صاحبش به فقرا صدقه بدهد و تملک نکند.

مسأله 2574 :

اگر مالى پيدا کند که قيمت آن از يک درهم کمتر است چنانچه صاحب آن معلوم باشد و انسان نداند راضى است يا نه، نمىتواند بدون اجازه او بردارد و اگر صاحب آن معلوم نباشد، مىتواند به قصد اين که ملک خودش است بردارد و واجب است که هر وقت صاحبش پيدا شد، در صورتى که تلف نشده خود مال را و در صورتى که تلف شده عوض آنرا به او بدهد.

مسأله 2575 :

هر گاه چيزى را که پيدا کرده نشانه اى دارد که بواسطه آن مىتواند صاحبش را پيدا کند، اگر چه بداند صاحب آن سنى يا کافرى است که اموالش محترم است، در صورتى که قيمت آن چيز به مقدار يک درهم برسد بايد از روزى که آنرا پيدا کرده تا يک سال در محل اجتماع مردم اعلان کند.

مسأله 2576 :

اگر انسان خودش نخواهد اعلان کند، مىتواند به کسى که اطمينان دارد بگويد که از طرف او اعلان نمايد.

مسأله 2577 :

اگر تا يک سال اعلان کند و صاحب ما پيدا نشود در صورتى که آن مال را در غير حرم مکه پيدا کرده باشد مىتواند آن را براى خود بردارد، يا براى صاحبش نگهدارى کند که هر وقت پيدا شد به او بدهد يا از طرف صاحبش به فقرا صدقه بدهد. و اگر آن مال را در حرم پيدا کرده باشد احتياط واجب آنست که تصدق کند.

مسأله 2578 :

اگر بعد از آن که يک سال اعلان کرد و صاحب مال پيدا نشد مال را براى صاحبش نگهدارى کند و از بين برود، چنانچه در نگهدارى آن کوتاهى نکرده و تعدى يعنى زياده روى هم ننموده ضامن نيست، ولى اگر براى خود برداشته باشد ضامن است. و اگر از طرف صاحبش صدقه داده باشد صاحبش مخير است بين آن که به صدقه راضى شده يا عوض مالش را مطالبه کند و ثواب صدقه براى تصدق کننده باشد.

مسأله 2579 :

کسى که مالى را پيدا کرده، اگر عمدا به دستورى که گفته شد اعلان نکند، گذشته از اين که معصيت کرده، باز هم واجب است اعلان کند.

مسأله 2580 :

اگر ديوانه يا بچه نا بالغ چيزى پيدا کند ولى او مىتواند اعلان نمايد. و پس از آن براى او تملک و يا از طرف صاحبش تصدق کند.

مسأله 2581 :

اگر انسان در بين سالى که اعلان مىکند، از پيدا شدن صاحب مال نا اميد شود و بخواهد آنرا صدقه بدهد يا تملک نمايد اشکال دارد.

مسأله 2582 :

اگر در بين سالى که اعلان مىکند مال از بين برود، چنانچه در نگهدارى آن کوتاهى کرده يا تعدى يعنى زياده روى کرده باشد بايد عوض آنرا براى به صاحبش ضامن بدهد و اگر کوتاهى نکرده و زياده روى هم ننموده چيزى بر او واجب نيست.

مسأله 2583 :

اگر مالى را که نشانه دارد وقيمت آن به يک درهم مىرسد در جائى پيدا کند که معلوم است بواسطه اعلان، صاحب آن پيدا نمىشود، بايد از روز اول آنرا از طرف صاحبش به فقراء صدقه بدهد و لازم نيست صبر نمايد تا سال تمام شود.

مسأله 2584 :

اگر چيزى را پيدا کند و به خيال اين که مال خود او است بردارد، بعد بفهمد مال خودش نبوده، بايد تا يک سال اعلان نمايد.

مسأله 2585 :

لازم نيست موقع اعلان، چيزى را که پيدا کرده بگويد بلکه همين قدر که بگويد چيزى پيدا کرده ام کافى است.

مسأله 2586 :

اگر کسى چيزى را پيدا کند، و ديگرى بگويد مال من است و نشانه هاى آنرا بگويد، در صورتى بايد به او بدهد که اطمينان داشته باشد مال او است و لازم نيست نشانه هائى را که بيشتر اوقات صاحب مال هم ملتفت آنها نيست بگويد.

مسأله 2587 :

اگر قيمت چيزى که پيدا کرده به يک درهم برسد چنانچه اعلان نکند و در مسجد، يا جاى ديگرى که محل اجتماع مردم است بگذارد وآن چيز از بين برود، يا ديگرى آنرا بردارد، کسى که آنرا پيدا کرده ضامن است.

مسأله 2588 :

هر گاه چيزى را پيدا کند که اگر بماند فاسد مىشود بايد با اجازه حاکم شرع، يا وکيل او قيمت آنرا معين کند و بفروشد و پولش را نگهدارد و اگر صاحب آن پيدا نشد از طرف او صدقه بدهد.

مسأله 2589 :

اگر چيزى را که پيدا کرده موقع وضو گرفتن و نماز خواندن همراه او باشد، در صورتى که قصدش اين باشد که صاحب آنرا پيدا کند بىشبهه اشکال ندارد والا حکم مغصوب را دارد.

مسأله 2590 :

اگر کفش شخصى را ببرند و کفش ديگرى بجاى آن بگذارند، چنانچه بداند کفشى که مانده مال کسى است که کفش او را برده و راضى است که کفشش را عوض کفشى که برده است بردارد، مىتواند به جاى کفش خودش بردارد. و همچنين است اگر بداند که کفش او را بطور ناحق و ظلم برده است ولى در اين فرض بايد قيمت آن از کفش خودش بيشتر نباشد، والا حکم مجهول المالک، نسبت به زيادى قيمت جارى است، و در غير اين دو صورت حکم مجهول المالک بر آن کفش جارى خواهد بود.

مسأله 2591 :

اگر مالى که در دست انسان است مجهول المالک (صاحب آن نامعلوم) باشد و گمشده بر آن مال صدق نکند، لازم نيست صاحب آن را جستجو کند، و پس از مأيوس شدن از پيدا شدن صاحبش آنرا به فقراء صدقه بدهد و احوط اين است که با اجازه حاکم شرع تصدق کند، و اگر بعدا صاحبش پيدا شود ضمانى ندارد.