گنج
مسأله 1815 :
گـنج مالى است که در زمين يا درخت يا کوه يا ديوار پنهان باشد , و کسى آن را پيدا کند و طورى باشد که به آن گنج بگويند.
مسأله 1816 :
اگـر انـسان در زمينى که ملک کسى نيست , گنجى پيدا کند , مى تواند آن را حيازت کند , يعنى براى خود بگيرد ولى بايد خمس آن را بدهد.
مسأله 1817 :
نصاب گنج 105 مثقال نقره مسکوک و يا 15 مثقال طلاى مسکوک است : يعنى اگر قيمت چيزى را که از گنج به دست مى آورد مساوى با قيمت يکى از اين دو باشد خمس در آن واجب است .
مسأله 1818 :
اگـر در زمينى که از ديگرى خريده گنجى پيدا کند , و بداند مال کسانى که قبلا مالک آن زمين بـوده انـد نيست , و نداند که تعلق به مسلمان يا ذمى دارد که خود او يا وارثش زنده مى باشند , مى تواند آن گنج را حيازت کند ولى بايد خمس آن را بدهد و اگر احتمال دهد که مال مالک قبلى است در صورتى که بر زمين و هم چنين بر گنج يا جاى آن به تبعيت زمين دست داشته باشد , بايد به او اطلاع دهد , و چنانچه مـعـلوم شود مال او نيست , به کسى که پيش از او مالک زمين بوده , و بر او دست داشته اطلاع دهد , و به هـمين ترتيب به تمام کسانى که پيش از او مالک زمين بوده اند , و بر آن دست داشته اند , خبر دهد , و اگر معلوم شود مال هيچ يک آنان نيست , مى تواند آن را حيازت کند ولى بايد خمس آن را بدهد.
مسأله 1819 :
اگـر در ظـرفـهـاى مـتعددى که در يک جا دفن شده مالى پيدا کند که قيمت آنها روى هم 105 مـثـقـال نـقره يا 15 مثقال طلا باشد , بايد خمس آن را بدهد , ولى چنانچه در چند جا گنج پيدا کند , هر کـدام آنـهـا کـه قـيـمتش به اين مقدار برسد , خمس آن واجب است و گنجى که قيمت آن به اين مقدار نرسيده است خمس ندارد.
مسأله 1820 :
اگر دو نفر گنجى پيدا کنند که قيمت آن به 105 مثقال نقره يا 15 مثقال طلا برسد , ولى سهم هر يک از آنان به اين مقدار نباشد , لازم نيست خمس آن را بدهند.
مسأله 1821 :
اگر کسى حيوانى را بخرد , و در شکمش مالى پيدا کند , چنانچه احتمال دهد که مال فروشنده يا صـاحب قبلى آن باشد , و آنها بر حيوان و آنچه در شکمش پيدا شده دست داشته باشند , بايد به آنها اطلاع دهـد , پـس اگر معلوم شود که مال هيچ يک از آنان نيست احتياط لازم آن است که خمس آن را بدهد هر چـنـد به مقدار نصاب گنج نباشد و اين حکم در ماهى و مانند آن هم جارى است , در صورتى که در محل خاصى پرورش داده شود , و کسى متکفل غذاى او باشد , و اما اگر از دريا يا رودخانه اى گرفته شده باشد , اطلاع دادن به کسى لازم نيست .