ســجود
مسأله 1054 :
نمازگزار بايد در هر رکعت از نمازهاى واجب و مستحب بعد از رکوع دوسجده کند، و سجده
آنست که پيشانى و کف دو دست و سر دو زانو و سر دو انگشت بزرگ پاها را به زمين بگذارند.
مسأله 1055 :
دو سجده روى هم يک رکن است، که اگر کسى در نماز واجب عمداً يا از روى فراموشى هر دو را
ترک کند يا دو سجده ديگر به آنها اضافه نمايد نمازش باطل است.
مسأله 1056 :
اگر عمداً يک سجده کم يا زياد کند نماز باطل مى شود، و اگر سهواً يک سجده کم کند حکم آن
بعداً گفته خواهد شد.
مسأله 1057 :
اگر پيشانى را عمداً يا سهواً به زمين نگذارد سجده نکرده است اگر چه جاهاى ديگر به زمين
برسد، ولى اگر پيشانى را به زمين بگذارد و سهواً جاهاى ديگر را به زمين نرساند، يا سهواً ذکر نگويد سجده صحيح
است.
مسأله 1058 :
احتياط واجب آنست که در سجده سه مرتبه سُبْحانَ اللهِ يا يک مرتبه سُبْحانَ رَبِّىَ الاَعْلى وَ بِحَمْدِهْ
بگويد. و بايد اين کلمات دنبال هم و به عربى صحيح گفته شود. و مستحب است سبحان ربى الاعلى و بحمده را سه يا
پنج يا هفت مرتبه بگويد.
مسأله 1059 :
در سجود بايد به مقدار ذکر واجب بدن آرام باشد، و موقع گفتن ذکر مستحب هم اگر آن را بقصد
ذکرى که براى سجده دستور داده اند بگويد، آرام بودن بدن لازم است.
مسأله 1060 :
اگر پيش از آنکه پيشانى به زمين برسد و بدن آرام بگيرد عمداً ذکر سجده را بگويد، يا پيش از
تمام شدن ذکر عمداً سر از سجده بردارد نماز باطل است.
مسأله 1061 :
اگر پيش از آنکه پيشانى به زمين برسد و بدن آرام گيرد سهواً ذکر سجده را بگويد، و پيش از آنکه
سر از سجده بردارد، بفهمد اشتباه کرده است بايد دوباره در حال آرام بودن ذکر را بگويد.
مسأله 1062 :
اگر بعد از آنکه سر از سجده برداشت، بفهمد که پيش از آرام گرفتن بدن ذکر را گفته، يا پيش از
آنکه ذکر سجده تمام شود سر برداشته نمازش صحيح است.
مسأله 1063 :
اگر موقعى که ذکر سجده را مى گويد، يکى از هفت عضو را عمداً از زمين بردارد نماز باطل
مى شود، ولى موقعى که مشغول گفتن ذکر نيست اگر غير پيشانى جاهاى ديگر را از زمين بردارد و دوباره بگذارد اشکال
ندارد.
مسأله 1064 :
اگر پيش از تمام شدن ذکر سجده، سهواً پيشانى را از زمين بردارد نمى تواند دوباره به زمين
بگذارد، و بايد آن را يک سجده حساب کند، ولى اگر جاهاى ديگر را سهواً از زمين بردارد، بايد دو مرتبه به زمين
بگذارد و ذکر را بگويد.
مسأله 1065 :
بعد از تمام شدن ذکر سجده اول، بايد بنشيند تا بدن آرام گيرد و دوباره به سجده رود.
مسأله 1066 :
جاى پيشانى نمازگزار بايد از جاى زانوهاى او بلندتر از چهار انگشت بسته نباشد. بلکه اقوى
آنست که جاى پيشانى او از جاى انگشتان و سر زانوهايش پست تر از چهار انگشت بسته نباشد.
مسأله 1067 :
در زمين سراشيب که سراشيبى آن درست معلوم نيست، اگر جاى پيشانى نمازگزار از جاى
انگشتهاى پا و سر زانوهاى او مختصرى بيش از چهار انگشت بسته بلندتر باشد اشکال ندارد.
مسأله 1068 :
اگر پيشانى را به چيزى بگذارد که از سر زانوهاى او بلندتر از چهار انگشت بسته است، چنانچه
بلندى آن بقدرى است که نمى گويند در حال سجده است، بنابر احتياط واجب بايد سر را بردارد و به چيزى که بلندى
آن به اندازه چهار انگشت بسته يا کمتر است بگذارد، و اگر بلندى آن به قدريست که مى گويند در حال سجده است
بنابر اقوى بايد پيشانى را از روى آن به روى چيزى که بلندى آن به اندازه چهار انگشت بسته يا کمتر است بکشد، و اگر
کشيدن پيشانى ممکن نيست، بنابر اقوى بايد سر را بردارد و بگذارد، و نماز را تمام کند و احتياط مستحب آنست که
دوباره بخواند. و اگر عمداً سر را بر آنجاى بلند گذاشته احتياط واجب آنست که دوباره بخواند يا بشکند و از سر بگيرد.
مسأله 1069 :
بايد بين پيشانى و آنچه بر آن سجده مى کند چيزى نباشد، پس اگر مهر به قدرى چرک باشد که
پيشانى به خود مهر نرسد سجده باطل است، ولى اگر مثلاً رنگ مهر تغيير کرده باشد اشکال ندارد.
مسأله 1070 :
در سجده بايد کف دست را بر زمين بگذارد، ولى در حال ناچارى پشت دست هم مانعى ندارد،
و اگر پشت دست ممکن نباشد بايد مچ دست را بگذارد، و چنانچه آن را هم نتواند بايد تا آرنج هر جا را که مى تواند بر
زمين بگذارد، و اگر آن هم ممکن نيست گذاشتن بازو کافيست.
مسأله 1071 :
در سجده بايد سر دو انگشت بزرگ پاها را به زمين بگذارد و اگر انگشتهاى ديگر پا، يا روى پا را
به زمين بگذارد يا به واسطه بلند بودن ناخن سر شست به زمين نرسد نماز باطل است. و کسى که به واسطه ندانستن
مسأله نمازهاى خود را اينطور خوانده بنابر احتياط واجب بايد دوباره بخواند.
مسأله 1072 :
کسى که مقدارى از شست پايش بريده، بايد بقيه آنرا به زمين بگذارد، و اگر چيزى از آن نمانده يا
اگر مانده خيلى کوتاه است بايد بقيه انگشتان را بگذارد، و اگر هيچ انگشت ندارد، بايد هر مقدارى از پا باقى مانده به
زمين بگذارد.
مسأله 1073 :
اگر به طور غير معمول سجده کند، مثلاً سينه و شکم را به زمين بچسباند، يا پاها را دراز کند، اگر
چه هفت عضوى که گفته شد به زمين برسد بنابر احتياط واجب بايد نماز را دوباره بخواند.
مسأله 1074 :
مهر يا چيز ديگرى که بر آن سجده مى کند بايد پاک باشد، ولى اگر مثلاً مهر را روى فرش نجس
بگذارد، يا يک طرف مهر نجس باشد و پيشانى را به طرف پاک آن بگذارد اشکال ندارد.
مسأله 1075 :
اگر در پيشانى دمل و مانند آن باشد، چنانچه ممکن است بايد با جاى سالم پيشانى سجده کند،
و اگر ممکن نيست بايد زمين را گود کند و دمل را در گودال و جاى سالم را به مقدارى که براى سجده کافى باشد بر
زمين بگذارد.
مسأله 1076 :
اگر دمل يا زخم تمام پيشانى را گرفته باشد، بايد به يکى از دو طرف پيشانى سجده کند، و اگر
ممکن نيست به چانه و اگر به چانه هم ممکن نيست بايد به هر جا از صورت که ممکن است سجده کند، و اگر به هيچ
جا از صورت ممکن نيست بايد با جلوى سر سجده نمايد.
مسأله 1077 :
کسى که نمى تواند پيشانى را به زمين برساند بايد به قدرى که مى تواند خم شود، و مهر يا چيز
ديگرى را که سجده بر آن صحيح است روى چيز بلندى گذاشته و طورى پيشانى را برآن بگذارد که بگويند سجده کرده
است، ولى بايد کف دستها و زانوها و انگشتان پا را بطور معمول به زمين بگذارد.
مسأله 1078 :
کسى که هيچ نمى تواند خم شود، بايد براى سجده با سر اشاره کند، و اگر نتواند بايد با چشمها
اشاره نمايد، و در هر دو صورت احتياط مستحب آنست که بنشيند و چنانچه بتواند محل سجده را بلند کند و پيشانى
را بر آن بگذارد، و اگر با سر يا چشمها هم نمى تواند اشاره کند بايد در قلب نيت سجده کند، و بنابر احتياط واجب با
دست و مانند آن براى سجده اشاره نمايد.
مسأله 1079 :
کسى که نمى تواند بنشيند بايد ايستاده نيت سجده کند، و چنانچه مى تواند براى سجده با سر
اشاره کند، و اگر نمى تواند با چشمها اشاره نمايد، و اگر اين را هم نمى تواند در قلب نيت سجده کند و بنابر احتياط
واجب با دست و مانند آن براى سجده اشاره نمايد.
مسأله 1080 :
اگر پيشانى بى اختيار از جاى سجده بلند شود، چنانچه ممکن باشد بايد نگذارد دوباره به جاى
سجده برسد، و اين يک سجده حساب مى شود چه ذکر سجده را گفته باشد يا نه، و اگر نتواند سر را نگهدارد و
بى اختيار دوباره به جاى سجده برسد روى هم يک سجده حساب مى شود، و اگر ذکر نگفته باشد بايد بگويد به قصد
قربت مطلقه.
مسأله 1081 :
جائى که انسان بايد تقيه کند مى تواند بر فرش و مانند آن سجده نمايد، و گفتن به اينکه لازم
نيست براى نماز بجاى ديگر برود محل اشکال است، ولى اگر بتواند بر حصير يا چيزى که سجده بر آن صحيح
مى باشد طورى سجده کند که به زحمت نيفتد، نبايد بر فرش و مانند آن سجده نمايد.
مسأله 1082 :
اگر روى تشک پر يا چيز ديگرى که بدن روى آن آرام نمى گيرد سجده کند باطل است.
مسأله 1083 :
اگر انسان ناچار شود که در زمين گل نماز بخواند چنانچه آلوده شدن بدن و لباس براى او مشقت
ندارد و در حال سجده پيشانى او بر گل مستقر مى شود بنابر احتياط واجب بايد نماز را به طور معمول بجا آورد، و اگر
مشقت دارد مى تواند در حالى که ايستاده براى سجده با سر اشاره کند و تشهد را ايستاده بخواند، و اگر سجده و تشهد
را به طور معمول هم بجا آورد، نمازش صحيح است. و احتياط مستحب آنست که در صورت اول هر دو قسم را بجا
آورد.
مسأله 1084 :
در رکعت اول و رکعت سومى که تشهد ندارد، مثل رکعت سوم نماز ظهر و عصر و عشا، بنابر
احتياط واجب بايد بعد از سجده دوم قدرى بى حرکت بنشيند و بعد برخيزد، و اين عمل را جلسه استراحت مى نامند.