احکام جعاله (آیت الله سید محمد صادق روحانی)

احکام جعاله

مسأله 2214 :

جعاله آن است که انسان قرار بگذارد در مقابل کارى که براى او انجام مى دهند مال معينى بدهد ، مثلا بگويد هر کس گمشده مرا پيدا کند ، ده تومان به او مى دهم ، وبه کسى که اين قرار را ميگذارد جاعل ، وبه کسى که کار را انجام مى دهد عامل مى گويند ، وفرق بين جعاله واينکه کسى را براى کارى اجير کنند ، اين است که در اجاره بعد از خواندن صيغه ، اجير بايد عمل را انجام دهد وکسى هم که او را اجير کرده اجرت را به او بدهکار مى شود . ولى در جعاله عامل مى تواند مشغول عمل نشود وتا عمل را انجام ندهد ، جاعل بدهکار نمى شود . / صفحة 382 /

مسأله 2215 :

جاعل ، بايد ، بالغ ، وعاقل باشد ، واز روى قصد واختيار قرار داد کند وشرعا بتواند در مال خود تصرف نمايد ، بنا بر اين جعاله آدم سفيهى که مال خود را در کارهاى بيهوده مصرف مى کند صحيح نيست .

مسأله 2216 :

کارى که جاعل مى گويد براى او انجام دهند ، بايد حرام نباشد ، پس اگر بگويد هرکس شراب بخورد ، ده تومان به او مى دهم ، جعاله صحيح نيست .

مسأله 2217 :

اگر مالى را که قرار مى گذارد بدهد معين کند مثلا بگويد هر کس اسب مرا پيدا کند ، اين گندم را به او مى دهم ، لازم است وزن ووصفى که تفاوت آن موجب تفاوت ماليت است تعيين کند ، وهمچنين اگر مال را معين نکند مثلا بگويد کسى که اسب مرا پيدا کند ده من گندم به او مى دهم ، بايد خصوصيات آن را کاملا معين نمايد .

مسأله 2218 :

اگر جاعل مزد معينى راى کار قرار ندهد ، مثلا بگويد هر کس بچه مرا پيدا کند پولى به او مى دهم ومقدار آن را معين نکند ، جعاله باطل است ، ولى چنانچه کسى آن عمل را انجام دهد ، بايد مزد او را به مقدارى که کار او در نظر مردم ارزش دارد بدهد .

مسأله 2219 :

اگر عامل پيش از قرار داد ، کار را انجام داده باشد ، يا بعد از قرار داد به قصد اينکه پول نگيرد انجام دهد ، حقى به مزد ندارد .

مسأله 2220 :

پيش از آنکه عامل شروع بگار کند . جاعل وعامل مى توانند جعاله را بهم بزنند .

مسأله 2221 :

بعد از آنکه عامل شروع بکار کرد ، اگر جاعل بخواهد جعاله را بهم بزند اشکال ندارد . بلى عامل استحقاق اجرت مثل عمل را دارد .

مسأله 2222 :

عامل مى تواند عمل را ناتمام بگذارد ، ولى اگر تمام نکردن عمل اسباب ضرر جاعل شود ، بايد آن را تمام نمايد . مثلا اگر بگويد هر کس چشم مرا عمل کند فلان مقدار به او مى دهم ودکتر جراح شروع به عمل کند ، چنانچه / صفحة 383 / طورى باشد که اگر عمل را تمام نکند ، چشم معيوب مى شود ، بايد آن را تمام نمايد ودر صورتى که ناتمام بگذارد ، حقى به جاعل ندارد .

مسأله 2223 :

اگر عامل کار را ناتمام بگذارد ، چنانچه آن کار مثل پيدا اسب است که تا تمام نشود ، براى جاعل فائده نداد ، عامل نمى تواند چيزى مطالبه کند ، وهمچنين است اگر جاعل مزد را بارى تمام کردن عمل قرار بگذارد مثلا بگويد هر کس لباس مرا بدوزد ده تومان به او مى دهم . ولى اگر مقصودش اين باشد که هر مقدار از عمل که انجام گيرد ، براى آن مقدار مزد بدهد ، جاعل بايد مزد مقدارى را که انجام شده به عامل بدهد ، اگر چه احتياط اين است که به طور مصالحه يکديگر را راضى نمايند .