در هفت مورد به جای وضو و غسل باید تیمم کرد (آیت الله جعفر سبحانی)

احکام تيمّم

در هفت مورد به جاى وضو و غسل بايد تيمّم کرد:

نخست از موارد تيمم

هر جا که تهيّه آب به قدر وضو يا غسل، ممکن نباشد، بايد تيمم کرد.

مسأله 555 :

اگر انسان در آبادى باشد، بايد براى تهيه آب وضو و غسل، به قدرى جستوجو کند که از پيداشدن آن نااميد شود و اگر در بيابان باشد، چنانچه زمين آن پست و بلند است و يا به واسطه درخت و مانند آن عبور در آن زمين مشکل است بايد در هر يک از چهار طرف به اندازه پرتاب يک تير قديمى که با کمان پرتاب ميکردند(1) در جستوجوى آب برود و اگر زمين آن، اين طور نيست بايد در هر طرف به اندازه پرتاب دو تير جستوجو نمايد.

مسأله 556 :

کسى که وقت نماز او تنگ نيست و براى تهيه آب وقت دارد، اگر يقين دارد، در محلى دورتر از مقدارى که بايد جستوجو کند آب هست در صورتى که مانعى نباشد و مشقّت هم نداشته باشد بايد براى تهيه آب برود و اگر گمان دارد آب هست، رفتن به آن محل لازم نيست ولى اگر اطمينان داشته باشد; بنابر احتياط واجب بايد براى تهيه آب به آن محل برود.

مسأله 557 :

اگر احتمال دهد که داخل ماشين، يا در منزلى که به آنجا وارد شده يا در قافله آب هست، بايد به قدرى جستوجو نمايد که به نبودن آب يقين کند، يا از پيدا کردن آن نااميد شود.

1. مجلسى(قدس سره) در کتاب «شرح من لايحضره الفقيه» مقدار پرتاب تير را دويست گام معين فرموده است.

صفحه 204

مسأله 558 :

اگر بعد از داخل شدن وقت نماز جستوجو کند و آب پيدا نکند و تا وقت نماز ديگر در همان جا بماند، جستوجو لازم نيست.

مسأله 559 :

اگر از درنده بترسد، يا جستوجوى آب به قدرى سخت باشد که نتواند تحمّل کند يا وقت نماز به قدرى تنگ باشد که هيچ نتواند جستوجو کند، جستوجو لازم نيست ولى اگر بتواند مقدارى جستوجو کند به همان مقدار جستوجو لازم است و اگر از دزد بر جان يا مال خودش بترسد نبايد در جستوجوى آب برود ولى اگر مالى که احتمال مى دهد از بين برود به حسب حال او قابل اعتنا نباشد و ترس ديگرى هم نداشته باشد جستوجوى آب واجب است.

مسأله 560 :

اگر در جستجوى آب نرود تا وقت نماز تنگ شود، معصيت کرده ولى نمازش با تيمّم صحيح است.

مسأله 561 :

کسى که يقين دارد آب پيدا نمى کند چنانچه دنبال آب نرود و با تيمّم نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد که اگر جستوجو مى کرد آب پيدا مى شد، نمازش را دو مرتبه بخواند.

مسأله 562 :

اگر بعد از جستوجو آب پيدا نکند و با تيمّم نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد، در جايى که جستوجو کرده آب بوده نماز او صحيح است و احتياط مستحب آن است که نماز را با وضو اعاده کند.

مسأله 563 :

اگر بعد از داخل شدن وقت نماز، وضو داشته باشد و بداند که اگر وضوى خود را باطل کند نمى تواند وضو بگيرد چنانچه بتواند بدون ضرر و مشقت وضوى خود را نگهدارد، نبايد آن را باطل نمايد، و همچنين است اگر بداند يا يک شاهد عادل خبر دهد که تهيه آب براى او ممکن نيست. بلکه اگر احتمال صحيح عقلائى هم بدهد احتياط واجب آن است که وضوى خود را باطل نکند.

مسأله 564 :

اگر پيش از وقت نماز وضو داشته باشد و بداند يا احتمال عقلائى دهد يا يک شاهد عادل خبر دهد که اگر وضوى خود را باطل کند، تهيه براى او ممکن نيست، چنانچه بتواند بدون ضرر و مشقت وضوى خود را نگهدارد، احتياط واجب آن است که آن را باطل نکند.

صفحه 205

مسأله 565 :

کسى که فقط به مقدار وضو يا به مقدار غسل آب دارد اگر بداند يا يک شاهد عادل خبر دهد که اگر آن را بريزد آب پيدا نمى کند، چنانچه وقت نماز داخل باشد; ريختن آن حرام است و احتياط واجب آن است که پيش از وقت نماز هم آن را نريزد بلکه هرگاه احتمال عقلائى هم بدهد که اگر آب را بريزد ديگر آب پيدا نمى کند احتياط واجب آن است که پيش از وقت نماز هم آب را نريزد.

مسأله 566 :

کسى که مى داند يا يک شاهد عادل خبر دهد که آب پيدا نمى کند، اگر بعد از داخل شدن وقت نماز، وضوى خود را باطل کند يا آبى که دارد بريزد معصيت کرده. ولى نمازش با تيمّم صحيح است اگر چه احتياط مستحب آن است که قضاى آن نماز را بخواند.

دوم از موارد تيمّم

مسأله 567 :

اگر به واسطه پيرى، يا ترس از دزد و جانور و مانند اينها، يا نداشتن وسيله اى که آب از چاه بکشد، دسترسى به آب نداشته باشد، بايد تيمّم کند و همچنين است اگر تهيه کردن آب يا استعمال آن براى شخص او مشقّت زا باشد.

مسأله 568 :

اگر آب را به چندين برابر قيمتش بفروشند بايد آن را بخرد ولى اگر تهيه آنها به قدرى پول مى خواهد که نسبت به حال او آن مقدار ضرر دارد، تهيه آن واجب نيست.

مسأله 569 :

اگر ناچار شود که براى تهيه آب قرض کند، بايد قرض نمايد ولى کسى که مى داند يا گمان دارد که نمى تواند قرض خود را بدهد واجب نيست قرض کند.

مسأله 570 :

اگر کسى مقدارى آب بى منّت به او ببخشد بايد قبول کند.

سوم از موارد تيمّم

مسأله 571 :

اگر از استعمال آب بر جان خود بترسد، يا بترسد که به واسطه استعمال آن مرض يا عيبى در او پيدا شود، يا مرضش طول بکشد، يا شدت کند، يا به سختى معالجه شود، بايد تيمّم نمايد ولى اگر آب گرم براى او ضرر ندارد، بايد با آب گرم وضو بگيرد يا غسل کند.

مسأله 572 :

اگر به واسطه يقين يا ترس ضرر، تيمّم کند و پيش از نماز بفهمد که آب

صفحه 206

برايش ضرر ندارد، تيمّم او باطل است .و اگر بعد از گذشتن وقت نماز بفهمد، نمازش صحيح است.

مسأله 573 :

کسى که مى داند آب برايش ضرر ندارد، چنانچه غسل کند يا وضو بگيرد و بعد بفهمد که آب براى او ضرر داشته، وضو و غسل او صحيح است.

چهارم از موارد تيمّم

مسأله 574 :

هرگاه بترسد که اگر آب را به مصرف وضو; يا غسل برساند خود او يا عيال و اولاد او، يا رفيقش و کسانى که با او مربوطند مانند نوکر و کلفت از تشنگى بميرند يا مريض شوند، يا به قدرى تشنه شوند که تحمل آن مشقت دارد; بايد به جاى وضو و غسل، تيمّم نمايد، و نيز اگر بترسد حيوانى که مانند اسب معمولا براى خوردن سرش را نمى برند از تشنگى تلف شود، بايد آب را به آن بدهد و تيمّم نمايد اگرچه حيوان مال خودش نباشد، و همچنين است اگر کسى که حفظ جان او واجب است به طورى تشنه باشد که اگر انسان آب را به او ندهد تلف شود.

مسأله 575 :

اگر غير از آب پاکى که براى وضو يا غسل دارد، آب نجسى هم به مقدار آشاميدن خود و کسانى که با او مربوطند داشته باشد، بايد آب پاک را براى آشاميدن بگذارد و با تيمّم نماز بخواند ولى چنانچه آب را براى حيوانش بخواهد بايد آب نجس را به آن بدهد و با آب پاک وضو و غسل را انجام دهد.

پنجم از موارد تيمّم

مسأله 576 :

کسى که بدن يا لباسش نجس است و کمى آب دارد که اگر با آن وضو بگيرد يا غسل کند; براى آب کشيدن بدن يا لباس او نمى ماند، بايد بدن يا لباس را آب بکشد و با تيمّم نماز بخواند. ولى اگر چيزى نداشته باشد که بر آن تيمّم کند، بايد آب را به مصرف وضو يا غسل برساند و با بدن يا لباس نجس نماز بخواند.

صفحه 207

ششم از موارد تيمّم

مسأله 577 :

اگر غير از آب يا ظرفى که استعمال آن حرام است آب يا ظرف ديگرى ندارد، مثلا آب يا ظرفش غصبى است و غير از آن، آب و ظرف ديگرى ندارد; بايد به جاى وضو و غسل، تيمّم کند.

هفتم از موارد تيمّم

مسأله 578 :

هرگاه وقت به قدرى تنگ باشد که اگر وضو بگيرد، يا غسل کند تمام نماز، يا مقدارى از آن بعد از وقت خوانده مى شود، بايد تيمّم کند.

مسأله 579 :

اگر عمداً نماز را به قدرى تأخير بيندازد که وقت وضو يا غسل نداشته باشد، معصيت کرده ولى نماز او با تيمّم صحيح است، اگرچه احتياط مؤکّد آن است که قضاى آن نماز را بخواند.

مسأله 580 :

کسى که شک دارد که اگر وضو بگيرد، يا غسل کند وقت براى نماز او مى ماند يا نه، بايد وضو يا غسل کند.

مسأله 581 :

کسى که به واسطه تنگى وقت تيمّم کرده، چنانچه بعد از نماز آبى که داشته از دستش برود، اگرچه تيمّم خود را نشکسته باشد، در صورتى که پس از نماز و براى گرفتن وضو وقت داشته باشد ولى وضو نگيرد بايد دوباره تيمّم نمايد.

مسأله 582 :

کسى که آب دارد، اگر به واسطه تنگى وقت با تيمّم مشغول نماز شود و در بين نماز آبى که داشته از دستش برود، براى نمازهاى بعد مى تواند با همان تيمّم نماز بخواند.

مسأله 583 :

اگر انسان به قدرى وقت دارد که مى تواند وضو بگيرد، يا غسل کند و نماز را بدون کارهاى مستحبى آن مثل اقامه و قنوت بخواند، بايد غسل کند يا وضو بگيرد و نماز را بدون کارهاى مستحبى آن به جا آورد، بلکه اگر به اندازه سوره هم وقت ندارد، بايد غسل کند يا وضو بگيرد و نماز را بدون سوره بخواند.

صفحه 208