احکام خیارات (آیت الله جعفر سبحانی)

احکام خيارات

مسأله 1755 :

هر گاه خريدار قيمت جنس را نداند و يا غفلت کند و جنس را گرانتر از قيمت معمولى بخرد، چنانچه به قدرى گران خريده باشد که مردم او را مغبون بدانند مى تواند معامله را فسخ کند، اين حکم در صورتى که فروشنده قيمت جنس را نداند و مغبون شود نيز جارى است.

مسأله 1756 :

در معامله بيع شرط که مثلاً خانه صد هزار تومانى را با علم و آگاهى به پنجاه هزار تومان مى فروشند و قرار مى گذارند اگر فروشنده در موعد مقرّر پول را بدهد مى تواند معامله را فسخ کند، معامله اشکالى ندارد، به شرط اين که طرفين واقعاً قصد خريد و فروش داشته باشند و اگر در موعد مقرر پول را ندهد جنس از آن خريدار خواهد بود.

مسأله 1757 :

هر گاه در جنس تقلّب کند و مثلاً چاى اعلا را با چاى پست مخلوط نمايد و به اسم چاى اعلا بفروشد مشترى مى تواند معامله را به هم بزند.

مسأله 1758 :

هر گاه خريدار بفهمد جنسى را که گرفته معيوب است، مثلاً پارچه يا فرشى

صفحه 395

را که خريده پوسيدگى يا پارگى دارد، چنانچه آن عيب پيش از معامله در مال بوده و او نمى دانسته، مى تواند معامله را فسخ کند و يا تفاوت قيمت سالم و معيوب را معيّن کند و به همان نسبت از پولى که به فروشنده داده پس بگيرد، مثلاً جنسى را به صد تومان خريده، هر گاه بفهمد معيوب است و تفاوت سالم و معيوب آن در بازار يک چهارم است، مى تواند يک چهارم پولى را که داده يعنى بيست و پنج تومان از فروشنده بگيرد، ولى احتياط واجب آن است که انتخاب دومى با رضايت طرف مقابل انجام گيرد، چه بسا ممکن است اين کار مايه ضرر فروشنده باشد همين حکم در صورتى که عيبى در عوض باشد نيز جارى است.

مسأله 1759 :

هر گاه بعد از معامله و پيش از تحويل گرفتن جنس، عيبى در آن پيدا شود، مشترى مى تواند معامله را فسخ کند و نيز مى تواند تفاوت سالم و معيوب را دريافت کند همچنين اگر در عوض آن جنس بعد از معامله و پيش از تحويل گرفتن عيبى پيدا شود فروشنده مى تواند معامله را به هم زند.

مسأله 1760 :

هر گاه بعد از معامله عيب جنس را بفهمد و فوراً معامله را فسخ نکند بنابر احتياط حقّ او ساقط مى شود، ولى مقدارى تأخير براى فکر کردن مانعى ندارد و شرط نيست که فروشنده موقع فسخ حاضر باشد.

مسأله 1761 :

در چهار صورت با وجود عيب نمى تواند معامله را فسخ کند يا تفاوت قيمت را بگيرد:

1ـ در صورتى که موقع خريدن عيب مال را بداند.

2ـ در صورتى که بعداً راضى شود.

3ـ فروشنده موقع معامله بگويد اين مال را با هر عيبى که دارد مى فروشم، ولى اگر عيب معيّنى را ذکر کند و بگويد با اين عيب مى فروشم بعد معلوم شود عيب ديگرى دارد خريدار مى تواند معامله را فسخ کند.

4ـ خريدار در موقع معامله بگويد اگر مال عيبى داشته باشد فسخ نمى کنم و تفاوت قيمت هم نمى گيرم.

صفحه 396

مسأله 1762 :

در سه صورت اگر خريدار بفهمد مال عيبى دارد; نمى تواند معامله را به هم بزند ولى مى تواند تفاوت قيمت بگيرد:

اول) آنکه بعد از معامله تغييرى در مال بدهد به طورى که مردم بگويند مال خريدارى و تحويل داده شده باقى نمانده است.

دوم) بعد از معامله بفهمد مال عيب دارد و فقط حق برگرداندن آن را ساقط کند.

سوم) بعد از تحويل گرفتن مال، عيب ديگرى در آن پيدا شود.

مسأله 1763 :

اگر انسان مالى داشته باشد که خودش آن را نديده و ديگرى خصوصيات آن را براى او گفته باشد، چنانچه او همان خصوصيات را به مشترى بگويد و آن را بفروشد و بعد از فروش بفهمد که بهتر از آن بوده مى تواند معامله را به هم بزند.

مسأله 1764 :

اگر فروشنده قيمت خريد جنس را به مشترى بگويد، بايد تمام چيزهائى را که به واسطه آنها قيمت مال کم يا زياد مى شود بگويد، مثلاً بايد بگويد که نقد خريده است يا نسيه و در هر حال اگر نگويد و بفروشد معامله باطل نيست.

صفحه 397