اگر کسی با وجود مجتهد اعلم، از غیر اعلم تقلید نماید، حکم اعمال وی چیست؟

پاسخ:

• خامنه ای، خویی، تبریزی، وحید و مکارم: اعمالش مانند کسی است که تقلید نکرده است؛ لذا اعمالش باطل است مگر اینکه علم داشته باشد به مطابقت اعمالش با واقع یا مطابقت با فتوای کسی که الان باید از او تقلید کند. [1]
• امام: اعمالش مانند کسی است که تقلید نکرده است؛ لذا عمل جاهل مقصّری که توجه داشته بدون تقلید باطل است مگر اینکه به امید رسیدن به واقع آن عمل را انجام دهد و با واقع یا فتوای مجتهدی که الان جایز است از او تقلید کند، مطابقت داشته باشد. همچنین عمل جاهر قاصر یا جاهل مقصّری که غافل است که زمان انجام عمل قصد قربت داشته باشد و عملش مطابق با واقع یا فتوای مجتهدی که الان جایز است از او تقلید کند، صحیح است.[2]
• بهجت: اعمالش مانند کسی است که تقلید نکرده است؛ لذا عمل وی، بدون تقلید باطل است مگر اینکه با قصد قربت انجام دهد و مطابق با واقع باشد که در این صورت عملش صحیح است. همچنین اگر مخالف با واقع باشد ولی مجتهد فعلی که از او تقلید کرده حکم به عدم وجوب اعاده کند، عملش صحیح هست. اما عمل جاهل قاصر یا جاهل مقصّری که در زمان عمل غافل باشد، اگر در زمان عمل قصد قربت داشته باشد و مطابق با فتوای مجتهدی که الان از او تقلید کرده و آن مجتهد حکم به عدم وجوب اعاده و قضای اعمال گذشته کند، اعمال او صحیح است؛ هر چند مخالف با فتوای مجتهدی باشد که در زمان عمل باید از او تقلید می کرد.[3]
• فاضل: اعمالش مانند کسی است که تقلید نکرده است؛ لذا اعمالش باطل است مگر اینکه مطابق با واقع یا مطابق با فتوای مجتهدی باشد که در زمان عمل باید از او تقلید می کرد.[4]
• سیستانی: اعمالش مانند کسی است که تقلید نکرده است؛ لذا اعمالش باطل است مگر اینکه علم داشته اشد به مطابقت اعمالش با واقع یا مطابقت با فتوای مجتهدی که الان باید از او تقلید کند که در این صورت اعمالش صحیح است. همچنین اگر شک در مطابقت هم داشته باشد مادامی که بر مخالفت این عمل با واقع یا فتوای مجتهد فعلی اثری غیر از وجوب قضا مترتّب نشود، این عمل صحیح است. در این مسئله فرقی بین اقسام جاهل نیست.[5]
• صافی: اعمالش مانند کسی است که تقلید نکرده است؛ پس اگر بقاء اش موافق با فتوای مجتهد زنده که الان باید از او تقلید کند، باشد، اعمالش صحیح است و الّا اعمالش مانند کسی است که تقلید نکرده است؛ لذا عمل جاهر مقصّری که توجه داشته باشد بدون تقلید باطل است مگر اینکه قصد قربت داشته باشد و مطابق با واقع باشد. اما عمل جاهر قاصر یا مقصّری که توجه نداشته باشد اگر مطابق با واقع باشد (که راه شناخت آن مطابقت با فتوای کسی است که الان تقلید از او واجب است) و قصد قربت داشته باشد، در این صورت صحیح است.[6]
• نوری: اعمالش مانند کسی است که تقلید نکرده است؛ لذا عملش مطابق با واقع یا مطابق با فتوای مجتهدی که الان باید از او تقلید کند، باشد، صحیح است و فرقی بین اقسام جاهل نیست؛ هر چند بدست آوردن قصد قربت از جاهل مقصّر اگر عمل عبادی باشد، در برخی موارد مشکل است.[7]
• شبیری: یافت نشد.

منابع:

1. خامنه ای: اجوبة الاستفتائات، س 7 و 32؛ خویی، تبریزی و وحید: منهاج الصالحین، ج 1، کتاب التقلید، م 2 و 12؛مکارم: العروة الوثقی، ج 1، کتاب التقلید، م 16 و 52.[1]
2. امام: تحریرالوسیلة، ج 1، کتاب التقلید، م 13 و 20.[2]
3. بهجت: وسیلة النجاة، م 15 و 22.[3]
4. فاضل: العروة الوثقی، ج 1، کتاب التقلید، م 16 و 52.[4]
5. سیستانی: العروة الوثقی، ج 1، کتاب التقلید، م 16 و 52.[5]
6. صافی: هدایة العباد، ج 1، التقلید، م 15 و 23.[6]
7. نوری: العروة الوثقی، ج 1، کتاب التقلید، م 16 و 52. [7]