کار، کارگر و کارمند
سوال 128 :
- بعضى از کارکنان بنا به عللى در ماه يک يا دو روز را به سر کار نمى‌آيند، آيا شرعا مسؤول کار مى‌تواند مزد روزى را که آن کارگر يا کارمند
استفتاءات، ج3، ص: 526
ستفتاءات ج3 532 س: 146 ..... ص : 532
نيامده بدهد؟
جواب:
- تابع مقرّرات استخدامى است.
سوال 129 :
- بعضى از روزها در بعضى از کارگاهها و إدارات کارى نيست که کارکنان انجام دهند، آيا کارکنان مربوطه مى‌توانند به علّت نبودن کار در سر کار حاضر نشوند؟ يا پس از يکى دو ساعت حضور به منزل برگردند؟ و اصولا آيا کسى قبل از تمام شدن کار إجازه دارد- به هر عنوان- از محلّ کار خارج شود يا خير؟
جواب:
- حکم مسأله قبل را دارد.
سوال 130 :
- روزهائى که انسان در مرخّصى است در ازاء همان روزها حقوق و فوق العاده گرفتن چه حکمى دارد؟
جواب:
- تابع قرار داد استخدام و مقرّرات دائره مربوطه است.
سوال 131 :
- به کارکنان إدارات دولتى نسبت به اضافه کارى در غير ساعات إدارى وجهى مى‌پردازند. اگر اضافه کارى در خلال ساعات إدارى انجام شود آيا مى‌توان وجه را دريافت کرد؟
جواب:
- تابع مقرّرات دولت اسلامى است، و انجام کارهاى محوّله در ساعات إدارى حقوق جداگانه ندارد.
سوال 132 :
- در مشهد افرادى هستند که با پهن کردن بساط در کنار خيابان امرار معاش مى‌کنند، اخيرا از طرف شهردارى و بعضى از ارگانهاى دولت مبادرت به جمع آورى اين بساطها شده است، در بين اين عدّه بساطى افرادى
استفتاءات، ج3، ص: 527
هستند که توانائى زراعت و کارگرى نداشته و بودجه‌اى نيز ندارند که مغازه بخرند، از نظر شرع عمل اينگونه افراد چگونه است؟
جواب:
- بستگى به مقرّرات دولت اسلامى دارد، اگر مقرّرات خاصى نباشد مانع ندارد.
سوال 133 :
- شخصى کارمند دولت است، و براى تأمين معاش خود در مواقع بيکارى مبادرت به کار ديگرى مى‌نمايد، آيا از نظر شرع مقدّس إسلام إشکالى دارد؟
جواب:
- اگر خلاف مقرّرات نباشد إشکال ندارد.
سوال 134 :
- آيا داشتن دو شغل براى تأمين معاش شخصى که آمادگى انجام آن را دارد از نظر شرع مقدّس إسلام إشکالى دارد؟
جواب:
- انتخاب شغل و اختيار مشاغل متعدّد با خود شخص است، و مراعات مقرّرات دولت اسلامى نيز لازم است.
سوال 135 :
- آيا اشتغال به کسب براى کارمند دولت جمهورى اسلامى (به منظور تأمين معيشت، در خارج از ساعات إدارى) مجاز و مشروع است؟
جواب:
- چنانچه خلاف مقرّرات نباشد مانع ندارد.
سوال 136 :
- اينجانب کارمند إداره إرشاد اسلامى هستم، أغلب اوقات (به علّت عدم إمکان فعّاليّت و نبودن کار) بيکار هستم، فقط بعضى از وقتها در حدّ إمکان إداره، فعّاليّتهاى تبليغى انجام مى‌دهم، از طرفى تنها ممرّ زندگى و امرار معاش
استفتاءات، ج3، ص: 528
خود و افراد تحت تکفّلم حقوقى است که از إداره دريافت مى‌کنم. خواهشمند است مرقوم فرمائيد که حقوق مزبور با توجّه به موارد فوق برايم حلال است يا خير؟
جواب:
- اگر کارهاى پيشنهادى إداره را طبق مقرّرات انجام مى‌دهيد حقوق دريافتى حلال است.
سوال 137 :
- در هنگام نگهبانى (در صورتى که پست نگهبانى خطرى نداشته باشد، مثلا در ساختمان باشد) آيا شرعا مى‌توان حديث يا آياتى از قرآن کريم حفظ کرد.
جواب:
- إشکال ندارد.
سوال 138 :
- آيا قرآن و دعا خواندن در محلّ کار و وقت إدارى در صورتى که در کار روزمرّه وقفه‌اى ايجاد نشود جائز است؟ اگر جائز نيست و اينجانب هم قبلا انجام داده باشم تکليفم چيست؟
جواب:
- در فرض سوال إشکال ندارد.
سوال 139 :
- اينجانب کارمند دامپزشکى هستم، و گاهى به ما مأموريّت داده مى‌شود که جهت واکسيناسيون و معالجه دامها به دهات و قصبات مراجعه کنيم، و در ازاى هر روز مأموريت صد تومان به ما مى‌دهند، با توجّه به اينکه مسافت مطرح نيست، کيفيّت و کمّيّت هم مطرح نيست، و استخدام کارمندان فقط به خاطر معالجه و يا واکسيناسيون دامها است، و مدّت ساعت کار از ساعت 5/ 7 صبح تا دو بعد از ظهر مى‌باشد، مستدعى است بيان فرمائيد:
1- دريافت فوق العاده به طور مساوى طبق توضيح بالا چگونه است؟
2- دريافت فوق العاده (علاوه بر حقوق و مزايا) در فاصله ساعات کار، چه کم و چه زياد چه صورت دارد؟
3- آيا کارمند مى‌تواند در ساعات خارج از کار إدارى، هم فوق العاده و هم مزد از کسى که برايش کار مى‌کند مطالبه نمايد؟ در صورتى که فوق العاده نگيرد چطور؟
استفتاءات، ج3، ص: 529
4- بعضى از دامداران با رضايت خودشان به کارمند پول مى‌دهند که اگر اين شغل را نمى‌داشت دامدار چيزى به او نمى‌داد، آيا کارمند مى‌تواند بگيرد؟
5- يک نوع حکم مأموريّت با توقّف شبانه صادر مى‌شود، و فوق العاده هم جهت توقّف شبانه در روستا دو برابر حکم معمولى است، اگر کارمند به هر علّتى نخواهد توقّف نمايد آيا مى‌تواند فوق العاده با توقّف را دريافت دارد؟
6- ما احتمالا و يا حتما با کار کم و يا فاصله کم فوق العاده‌هائى گرفته‌ايم، آيا إجازه تصرّف مى‌دهيد يا به صندوق دولت عودت دهيم؟
جواب:
- گرفتن هرگونه فوق العاده طبق مقرّرات دولت اسلامى إشکال ندارد، و اگر تخلّف صورت گرفته موجب ضمان است، و بايد به محلّش ردّ شود، و چنانچه با رضايت پولى داده شود إشکال ندارد.
سوال 140 :
- در شرکت نفت و سائر إدارات کارگران و کارمندانى هستند که پس از تمام شدن کارشان (و البتّه قبل از اينکه هشت ساعت وقت آنان تمام شود) تعطيل کرده به منزل مى‌روند، و مى‌گويند ما کارمان را زودتر تمام مى‌کنيم و زودتر مى‌رويم، اين زود رفتن باعث عدم دقّت در کارهاى محوّله مى‌شود. آيا به نظر حضرت عالى إشکالى در حقوق آنان پيدا نمى‌شود؟ و ساعاتى را که زودتر به منزل مى‌روند حقوقشان حلال است يا حرام؟
جواب:
- اگر خلاف مقرّرات استخدامى عمل مى‌کنند نسبت به مقدار تخلّف، از حقوق حقّ ندارند.
استفتاءات، ج3، ص: 530
سوال 141 :
- مدير يکى از إدارات دولتى به کارکنان خود وجوهى بابت اضافه کار ساعتى پرداخته است، ولى چون در حقيقت بعد از ظهرها کار اضافى انجام نگرفته يکى از کارمندان إداره مزبور دريافت آن را مشروع ندانسته است.
در اين زمينه با يکى از روحانيون محلّ مشورت به عمل آمد، مقرّر شد که پول دريافت شده مجدّدا به خزانه دولت عودت داده شود، بعدا معلوم شد دولت براى واريز کردن وجوهى که عنوانى نداشته و سند دارائى براى آن صادر نشود حسابى ندارد. با توجّه به مطالب مزبور در ماههاى اخير از دريافت اضافه‌کار ساعتى خوددارى شد. استدعا دارد بفرمائيد دريافت وجوه مزبور از جهات شرعى چه صورت دارد؟
جواب:
- اگر در مقابل کارى داده مى‌شود که انجام نمى‌گيرد جائز نيست بگيرند و اگر گرفته‌اند بايد به دولت برگردانند.
سوال 142 :
- بچّه محصّلى پس از پايان تحصيل از روى فقر به تهران آمده و بيش از يک ماه در يک کارخانه سنگبرى نزد کارفرما کار مى‌کند، کارفرما کارگر را اغفال و به موادّ مخدّر معتاد مى‌کند، سپس خود او به يک مأمور گزارش مى‌دهد که کارگر را دستگير نمايد، و مأمور نيز بدون حکم از مقام مسؤول کارگر را دستگير و به قتل مى‌رساند. آيا کارفرما در اين قتل مقصّر است؟
جواب:
- نسبت به قتل اگر دخالت نداشته چيزى بر او نيست، ولى نسبت به اغفال مقصّر است، و رسيدگى به آن موکول به محاکم قضائى است.
استفتاءات، ج3، ص: 531
سوال 143 :
- آيا غرامت (مبلغى که از طرف شرکت به خانواده کارگر متوفّى داده مى‌شود) جزء ما ترک محسوب مى‌شود تا طبق قوانين إرث بين ورثه تقسيم گردد؟ و يا اين که چون اين مبلغ در زمان حيات کارگر وجود نداشته و پس از فوت به خانواده وى تعلّق مى‌گيرد، جزء إرثيّه محسوب نمى‌شود، و بايد به طرز مساوى بين ورثه تقسيم شود؟ و يا روش ديگرى دارد؟
جواب:
- بستگى به مقرّرات شرکت دهنده پول دارد. به هر کس بحسب مقرّرات بايد بدهند مربوط به همان کس است.
سوال 144 :
- اينجانب کارگرى هستم که در يک آهن فروشى به مدّت هشت سال کار مى‌کردم، بعد از هشت سال به علّت اختلافى که با صاحب آهن فروشى پيدا کردم از آنجا بيرون آمدم و به إداره کار شکايت کردم، آيا مبلغى که إداره کار به عنوان عيدى و مرخّصى و سابقه کار معلوم مى‌کند گرفتن آن براى من حلال است يا خير؟
جواب:
- اگر صاحب مال راضى است، و يا استخدام شما از أوّل مبنىّ بر اين بوده که عيدى و مرخّصى و غير آن به شما داده شود حلال است.
سوال 145 :
- کارمند دولت جمهورى اسلامى گاهى از محلّ خدمت بدون إجازه آن سازمان در تشييع جنازه يا مجلس ختم شرکت مى‌کند، حقوقش چه صورت دارد؟
جواب:
- اگر از وظيفه کوتاهى نموده به مقدارى که کوتاهى کرده مديون است.
استفتاءات، ج3، ص: 532
ستفتاءات ج3 538 س: 160 ..... ص : 538
سوال 146 :
- آيا کارمند در ساعات إدارى مجاز است که کارهاى شوراى مساجد و يا تعاونيها را در مسجد انجام دهد، و به صورت مأمور خدمت در محلهاى مذکور خدمت نمايد؟
جواب:
- بستگى به مقرّرات إداره دارد.
سوال 147 :
- کارگرى با عذر شرعى روزى غيبت نموده، مدير عامل علاوه بر حذف حقوق جريمه هم مى‌کند، آيا صحيح است؟
جواب:
- تابع مقرّرات دولت اسلامى است.
سوال 148 :
- اگر از بليطهائى که دولت به کارمندان مى‌دهد ديگران استفاده کنند إشکال دارد؟ مثلا برادر من کارمند دولت است و بليط دولتى به او مى‌دهند، اگر از همان سهميّه‌اى که به خودش مى‌دهند به من بدهد و استفاده کنم از لحاظ شرعى إشکال دارد يا نه؟
جواب:
- تابع مقرّرات دولت اسلامى است، اگر مخصوص استفاده شخص کارمند است براى ديگرى جائز نيست.
سوال 149 :
- کارمندانى که در إدارات و در نهادهاى دولتى و انقلابى کار مى‌کنند و در بين ساعات إدارى کار و مراجعاتى ندارند اگر در آن زمان، کار شخصى خود را انجام دهند آيا إشکالى دارد؟
جواب:
- تابع مقرّرات إداره و نهاد مذکور است.
سوال 150 :
- گاهى کارمندان دولت ديرتر از وقت رسمى بر سر کار خود حاضر
استفتاءات، ج3، ص: 533
مى‌شوند، ولى براى جبران ديرکرد خود، يا از آن طرف ديرتر از ساعت إدارى کار خود را ترک مى‌کنند، و يا در روز بعد کار خود را جبران مى‌کنند (اگر چه در مدّت تأخير ورود نيز ارباب رجوع نداشته باشند) حکم شرعى آن چگونه است؟
جواب:
- بايد مطابق مقرّرات عمل کنند.
سوال 151 :
- اينجانب، هم در خبر گزارى جمهورى اسلامى و هم در جهاد سازندگى مشغول به خدمت هستم، و نياز مبرمى به گرفتن حقوق از دو واحد دولتى دارم، با توجّه به اينکه دولت جمهورى اسلامى ايران گرفتن حقوق از دو واحد وابسته به دولت را ممنوع کرده آيا مى‌توانم از دو سازمان دولتى حقوق دريافت کنم؟ فتواى إمام در اين زمينه چيست؟
جواب:
- "نياز" ميزان نيست، تابع مقرّرات استخدام است، اگر خلاف مقرّرات باشد جائز نيست.
سوال 152 :
- اينجانب کارگر وزارت نفت اهواز هستم چون وقت کار وزارت نفت يکسره از ساعت هفت تا ساعت سه بعد از ظهر مى‌باشد، آيا بنده مى‌توانم نماز ظهر و عصر را سر کار بخوانم؟
جواب:
- اگر منافات با کار استخدامى ندارد به نحو متعارف مانع ندارد.
سوال 153 :
- راننده‌اى که در شرکتى ملّى شده، مشغول به کار است (و مسؤول حمل و نقل کالا از شهرى به شهر ديگر مى‌باشد) آيا مى‌تواند زن و بچّه خودش
استفتاءات، ج3، ص: 534
را به وسيله همان ماشين موقع انجام مأموريّت در محلّ تعيين شده به همراه ببرد به شرطى که در کارش تعلّل يا تأخيرى ايجاد نشود؟
جواب:
- استفاده از أموال عمومى تابع مقرّرات دولت اسلامى است، در فرض مرقوم اگر منعى از طرف دولت نباشد مانع ندارد.