ميزان در گرفتن غرامت
سوال 93 :
- کسى مالى را که پارچه بوده- غصب کرده و آن را لباس دوخته و حال از کار خود پشيمان شده و مى‌خواهد مالى را که غصب کرده پولش را بپردازد، اوّلا اين پول را بايد به کجا بدهد؟ ثانيا نرخ پارچه را بايد به نرخ روز بدهد يا به نرخ همان سالى که آن را غصب کرده؟
جواب:
- با وجود عين لباس بايد عين آن را و با تلف آن، قيمت روز تلف آن را به صاحبش رد کند. و اگر او را نمى‌شناسد، و مأيوس از شناسائى او است، از طرف او به فقير صدقه بدهد.
استفتاءات، ج2، ص: 560
سوال 94 :
- زمان پيروزى انقلاب و فتح پادگانها توسط مردم خطايى از حقير سر زد و مقدارى از وسائل داخل پادگان از جمله سه جفت پوتين و دو عدد چراغ قوه را خارج نمودم که مقدارى از اين وسائل را مجّانا به ديگرى داده و وى از آنها استفاده نموده و از بين رفته است و يا در حال استفاده مى‌باشد که به استفاده کننده گفتم تو مسؤولى و بايد پول آن را به بيت المال پرداخت نمايى که احتمال پرداخت پول آن از طرف وى کم است، حال با توجه به مطالب مزبوره به سوالاتى در اين زمينه پاسخ بفرماييد: 1- تکليف وسايلى را که من شخصا استفاده و يا در حال استفاده هستم چيست؟ آيا بايد پول آن را پرداخت نمايم يا نه؟ در صورتى که اين طور باشد آيا بايد قيمت آن موقع را پرداخت نمايم يا قيمت کنونى را؟ 2- تکليف وسايلى را که به ديگرى دادم که استفاده کرده و يا در حال استفاده مى‌باشد چيست؟ و در صورتى که طرف حاضر به دادن پول آن نباشد تکليف من و يا تکليف او چيست؟
جواب:
- وسايل مزبوره را ضامن هستيد اگر موجود است بايد برگردانيد و اگر تلف شده يا ناقص شده قيمت زمان تلف يا ارش نقص را بايد بپردازيد و کسى که وسايل مزبوره به دست او رسيده او نيز ضامن است.
سوال 95 :
-
سوال 1 :
- شخصى در جوانى از روى نادانى مالى را به ارزش 300 تومان دزديده، در ضمن، اين سيصد تومان، مال 2 نفر بوده. يک نفر آن مرده و يک نفر آن زنده است. چون شخص گناهکار آبرو دارد چندين بار رفته است با صاحب مال در ميان بگذارد ولى حيثيّتش به ايشان اجازه نداده است. آيا آن شخص مى‌تواند اين مال را براى درست کردن مسجد يا با نظر شما صدقه جاريه بدهد يا خير؟
استفتاءات، ج2، ص: 561
جواب:
- بايد به خود آنها يا ورثه آنها رد کند و لازم نيست اطّلاع دهيد که چيست.
سوال 2 :
- در ضمن، اين مال به ارزش 300 تومان بوده است. در حال حاضر شده است به ارزش 3000 تومان. شخص کدام يک را بايد رد کند.
جواب:
- قيمت يوم التلف را بدهد مگر اينکه خود مال موجود باشد که بايد خود آن را رد کند.
زراعت و اشجار و تأسيسات در زمين غصبى
سوال 96 :
- نظر مبارک در باره حديث "الزرع للزارع و لو کان غاصبا" چيست و اصولا اين حديث تحت چه شرايطى صحيح است؟
جواب:
- منظور اين است که هر کس صاحب بذر است حاصل هم مال او است و غاصب معصيت کار و بايد اجرت المثل زمين را بدهد و مالک حق دارد زمين را از کشت تخليه کند.
سوال 97 :
- اگر کسى بدون رضايت مالک زمين، عدوانا زمينى را زراعت کند که رضايت مالک در او نيست، آيا اين زراعت از نظر شرعى حلال است يا حرام؟
استفتاءات، ج2، ص: 562
جواب:
- حاصل زرع ملک صاحب بذر است هر چند غاصب باشد، ولى معصيت نموده و ضامن اجرت المثل زمين است.
سوال 98 :
- کسى که در ملک ديگرى به طور غصب زراعت کرده آيا مالک حق دارد قبل از برداشت زرع از او جلوگيرى کند يا بايد صبر کند پس از برداشت محصول از غاصب خلع يد نمايد؟
جواب:
- حق دارد.
سوال 99 :
- شخصى در زمان طاغوت مالک سيصد متر زمين بوده که شهردارى به علّت خارج محدوده بودن به او پروانه نداده که براى خود خانه‌اى بسازد، بعد از انقلاب اسلامى چند نفر فرصت طلب متجاوز زمين او را غصب و هر يک در قسمتى براى خود اطاقى ساخته و تصرف عدوانى کرده‌اند حکم شرعى در اين مورد چيست؟ و آيا قاضى محکمه و يا فرد ديگرى مى‌تواند به نفع متجاوزين حکم بکند، يعنى براى ساختمانى که شخص متجاوز بر خلاف اصول فنى و مهندسى ساخته و براى مالک زمين غير از مقدارى مصالح کهنه نمى‌تواند ارزشى داشته باشد او را ملزم به پرداخت وجهى نمايد؟
جواب:
- تصرف در ملک غير بدون رضايت مالک غصب و حرام و متصرف ضامن اجرت المثل آن است و مالک ملزم به پرداخت وجهى در مقابل تأسيسات متصرف نيست.
استفتاءات، ج2، ص: 563
سوال 100 :
- اگر کسى زمين ديگرى را بى‌اجازه وى بسازد، بعد صاحب زمين آمده زمين خود را مطالبه مى‌کند، غاصب مى‌گويد که بايد پول و مخارجى که براى آباد کردن زمين خرج شده بپردازد و الّا زمين را پس نمى‌دهد، 1- آيا صاحب زمين بايد پول ساختمان را بدهد يا نه؟ 2- آيا پول زمان ساخت را بدهد يا حال را؟ 3- اگر سازنده و غاصب فوت کرده و ورّاث که همه کبير هستند و نيز مى‌دانند که ميّت، زمين غصب را ساخته، آيا باز هم بايد پول را صاحب زمين بدهد؟ و ورّاث غاصب حق دارند پول ساختمان را از مالک زمين بگيرند يا نه؟
جواب:
1 و 2 و 3- در مفروض مسائل، زمين بايد به صاحبش برگردد و هيچ حقّى بر او نيست. بلى اگر از اعيان اموال آباد کننده، در زمين باشد، ملک خود او است. و وارث حکم خود متوفّى را دارد.
سوال 101 :
- شخصى يا اشخاصى زمينى را غصب کرده‌اند و در آن اشجار غير مثمر غرس نموده‌اند، آيا صاحب شرعى زمين، حق دارد آن اشجار را از زمين خود قطع و خارج نمايد يا خير؟
جواب:
- مى‌تواند از غاصب مطالبه قطع و خارج کردن درختان را بنمايد، و اگر حاضر نشد، با مراجعه به محاکم صالحه قطع نمايد.
سوال 102 :
- پدرم قبلا در بنياد پهلوى ملعون کارمند بود، بعد از مدت سى سال باز خريد شده به مبلغ بيست چهار هزار تومان، از اين پول مقدار سه هزار متر زمين شاليزار خريده و بعد از مدتى به اينجانب بخشيده، اينجانب کارمند آموزش و پرورش هستم، در ضمن مدت هفت سال است که حساب سال دارم؛ دوباره اين زمين را از شخص اوّلى خريده و سند مالکيت گرفتم، محصول اين زمين برايم چه صورتى- از نظر حلال و حرام بودن- دارد؟
استفتاءات، ج2، ص: 564
استفتاءات ج2 573 س 12 ..... ص : 572
جواب:
- محصول تابع بذر است هر چند زمين ملک نشده باشد و چنانچه بذر آن را مالک باشيد حاصل آن را مالک هستيد.
سوال 103 :
- کسى زمين موقوفه‌اى را غصب کرده و بر روى آن ساختمان نموده است، حکم اين ساختمان و زمين چه مى‌باشد؟
جواب:
- بايد به متولّى شرعى مراجعه کند و اگر متولّى شرعى باقيماندن ساختمان را ولو با گرفتن اجاره، مصلحت وقف نداند و اجازه ندهد بايد ساختمان را از آن زمين بردارد.
سوال 104 :
- لطفا به سوالات ذيل پاسخ بفرماييد:
الف
- طلبه‌اى يک قطعه از اراضى کوى طلاب آستانه قدس رضوى را با اذن حاکم شرع به عنوان اجاره به مدت بيست سال اخذ نموده و سند اجاره آن را هم از يکى از محضرهاى اسناد رسمى گرفته و اجاره ساليانه آن را هم يکى دو سال داده و روى آن در و ديوار قرار داده و پس از آن شخص ديگرى در غياب او ساختمانى روى آن بنا کرده آيا زمين و حق اولويت آن مال مستأجر است يا شخص ديگر؟
جواب:
- در مدت اجاره شخص اول، دومى حق احداث بنا نداشته است.
استفتاءات، ج2، ص: 565
ب
- آيا شخص متصرف مصارف يوم بنا را استحقاق دارد يا مصارف يوم تخليه را با قيمت روز؟
جواب:
- اگر متصدى شرعى و مستأجر حاضر به بقاء بنا بشوند به هر نحو تراضى کنند صحيح است.
استفتاءات، ج2، ص: 567