احکام خمس
سوال 1 :
- سربازانى که در جبهه از دشمن، لباس و ساعت و يا چيزهاى ديگرى بر مى‌دارند، اجازه مى‌فرماييد که ملک خود کنند و آيا خمس بر آنها تعلّق مى‌گيرد؟
جواب:
- غير آلات و ادوات جنگى، چيزهاى مختصرى که به دست رزمندگان مى‌افتد مانع ندارد براى خود بردارند و خمس واجب نيست.
سوال 2 :
- رزمنده‌اى در عمليات بستان اورکت عراقى را گرفت و آن اورکت براى شخص گيرنده بزرگ بود آن اورکت را به خياطى داده که کوتاه کند ولى خياط خيلى کوتاه کرده که به بدن شخص نمى‌خورد اورکت را به شخص ديگرى داده که اندازه تن او مى‌باشد وضعيت آن اورکت چيست اگر خمس دارد بفرمائيد که چقدر خمس دارد و خمس را به چه کسى بدهد؟
جواب:
- اشکال ندارد و خمس آن واجب نيست.
سوال 3 :
- اينجانب چندى پيش با شرکت در حمله محرم پس از چند روز درگيرى، اورکت و راديوئى از مزدوران بعثى برداشته و چند روزى را که بعد از حمله در جبهه بوديم پوشيدم بعد از پايان مأموريت اشياء مذکور را با خود آوردم.
استفتاءات، ج1، ص: 347
استفتاءات ج1 354 س 33 ..... ص : 354
اولا: نماز خواندن با اورکت چه صورتى دارد؟
ثانيا: بر فرض نماز داشتن، خمس دارد؟
جواب:
- مانع ندارد و خمس واجب نيست.
سوال 4 :
- در تحرير الوسيله گچ و گل سرشور را به احتياط واجب جزء معدن شمرده‌ايد کسانى که اين مسأله را ندانسته و در مساجد و حمامها و خانه‌ها گچ مصرف کرده‌اند، و کارگاه‌ها و استخراج کنندگان گچ خمس آن را نداده و بعضى اصلا سال خمس ندارند تکليف مردم با خانه‌ها و مساجد و حمامها چيست؟ اگر خمس آنها واجب است قيمت روز مصرف را بدهند؟ يا ذمه آنها مشغول عين گچ است و بايد قيمت روز پرداخت شود؟
جواب:
- اگر يقين دارد که گچ مورد خمس بوده و خمس آن داده نشده بايد خمس قيمت روز به کار بردن آن را بدهد.
سوال 5 :
- نظر به اين که معادن خمس دارند؛ آيا امروزه نفت سفيد، بنزين، گازوئيل و مانند آنها خمس دارد؟ البته براى مصرف کنندگان؟
جواب:
- براى مصرف کنندگان خمس ندارد.
سوال 6 :
- زمين‌هاى زراعى که موات بوده و احياء کرده و با آن کشاورزى مى‌کند آيا اصل زمين خمس دارد يا نه؟
جواب:
- خمس دارد.
سوال 7 :
- باغى را احداث کرده هم براى کسب و امرار معاش و هم استفاده شخصى از ميوه‌هاى آن، آيا اصل درخت‌هاى ميوه خمس دارد يا نه؟ و
استفتاءات، ج1، ص: 348
آيا جزء رأس المال است يا نه؟
جواب:
- خمس دارد.
سوال 8 :
- باغى را خريده هم براى استفاده شخصى و هم براى کسب و امرار معاش، مسأله خمس باغ و ميوه‌هاى آن را بيان فرمائيد؟
جواب:
- اصل باغ خمس دارد و ميوه در زائد بر مؤونه خمس دارد.
سوال 9 :
- ميوه‌ها و زراعتهايى که سر سال خمسى، وقت چيدن آنها نرسيده است، آيا بايد خمسشان داده شود؟
جواب:
- بايد به همان قيمت سر سال، خمس آن را بدهد.
سوال 10 :
- کشاورزانى هستيم که با وامى که از دولت به ما داده مى‌شود چاه عميق حفر مى‌کنيم و با اقساط، سال به سال وام آن را مى‌پردازيم و سال خمسى نيز داريم؛ آيا اين چاه و موتور آب جزو سرمايه زراعت است که در بين هر سال که از اقساط وام را مى‌دهيم سر سال بايد آن را حساب نموده و خمس آن را بدهيم؟ يا پس از تمام شدن اقساط، مجموع آن را حساب نموده، خمس آن را بدهيم يا اين که اصلا سرمايه زراعت نبوده و خمس به آن تعلّق نمى‌گيرد؟
جواب:
- زمين و چاه آب و موتور، حکم سرمايه دارد؛ هر مقدار از آن که قسط آن تا سر سال پرداخت شده خمس دارد.
سوال 11 :
- زمين‌هائى را خريده براى کشاورزى، آيا اصل زمين و ترقى قيمت
استفتاءات، ج1، ص: 349
آن خمس دارد يا نه؟
جواب:
- خمس دارد.
سوال 12 :
- کشاورزانى که جهت کشاورزى خود ملکى خريده‌اند و آن ملک ابزار کار آنها مى‌باشد، آيا به آن ملک هم خمس تعلّق مى‌گيرد يا خير؟ با توجه به اين که تا به حال "سال" براى خود تعيين ننموده‌اند.
جواب:
- زمين زراعتى و ابزار کشاورزى، در حکم سرمايه است و خمس دارد.
سوال 13 :
- آيا به منفعت کسب کسى که شغل موقّت دارد خمس تعلّق مى‌گيرد؟
جواب:
- خمس به او تعلّق مى‌گيرد که بعد از مؤونه سال بايد بپردازد.
سوال 14 :
- آيا کسى از درآمد کارش از قبيل ماشين سوارى يخچال تلويزيون يا لوازم زندگى ديگر که در اين زمان مورد استفاده قرار مى‌گيرد تهيه کند خمس اينها چگونه مى‌باشد؟
جواب:
- اگر از درآمد بين سال تهيه کرده خمس ندارد مگر آنکه در زندگى احتياج به آن نداشته باشد و از شؤون او نباشد.
سوال 15 :
- آيا به تمام سرمايه، خمس تعلّق مى‌گيرد يا فقط به مقدار سود به دست آمده؟
جواب:
- سرمايه هم اگر از درآمد کسب و حقوق تهيّه شده، خمس دارد.
استفتاءات، ج1، ص: 350
سوال 16 :
- در محلّ کسب ملک شخصى يا اجاره‌اى، مخارجى مى‌کند که بعضى مربوط به کسب مى‌شود و بعضى مربوط به کاسب، مانند تلفن و آب و برق و تهويه هوا، بعض مخارج اثرى در کسب ندارد، مانند مخارج بنّايى و کارگرى يا تعميرات و تزينات، مثل سنگفرش و ... اگر همه اينها خمس دارد چگونه قيمت گذارى کند، در حالى که بعضى ناياب شده و چندين برابر قيمت پيدا کرده، مثل تلفن و وسائل تهويه؟
جواب:
- هر گونه مخارجى که مربوط به محلّ کسب يا مربوط به احتياجات شخص به حساب کسب و محلّ کسب مى‌شود خمس دارد. مگر اين که عين آن تلف شده و صرف آن براى کسب به مورد بوده است.
سوال 17 :
- شخصى دو محلّ در آمد يا چند محلّ در آمد دارد، مثلا حقوق دولتى مى‌گيرد و ماشين هم به کرايه مى‌دهد، هر کدام از اين در آمدها ربح و خسرانش جدا است و مخارجش را از يکى تأمين مى‌کند مگر آن که مضطرّبه ديگرى شود، شروع به کسب دوّم در ضمن سال خمسى کسب اوّل است، آيا مى‌تواند دو سال خمس قرار دهد؟ يا الزاما بايد يک سال قرار دهد که همان سال کسب اوّل است؟
جواب:
- مى‌تواند براى هر يک سال جداگانه قرار دهد ولى در فرض سوال، زيان در يکى از سود در ديگرى جبران نمى‌شود.
سوال 18 :
- کسى براى مصارف عروسى پسرش پول تهيّه کرده و قبل از تکميل مراسم، سال به سر رسيده است، آيا خمس به اين پول تعلّق مى‌گيرد يا خير؟
استفتاءات، ج1، ص: 351
جواب:
- در فرض مرقوم مبلغ پس انداز شده از در آمد کسب خمس دارد.
سوال 19 :
- شخصى پولى از دولت طلب دارد و دولت مى‌خواهد پول را يکجا به ايشان بپردازد اگر شخص بخواهد پول را در کارهاى خير مثل تعمير مساجد يا قبرستان يا جبهه خرج کند آيا بايد خمس آن را بپردازد يا خير؟
جواب:
- اگر از در آمد کسب و حقوق است بايد خمس آن را بپردازد. مگر آن که در بين سال صرف خيرات شود.
سوال 20 :
- تا کنون مدتى تمام حقوق خود را پس انداز مى‌کرده‌ام تا در موقع لزوم (ازدواج) از آن استفاده کنم و مقدارى از آن را نيز به برادرم قرض داده‌ام تا در موقع مناسب آن را پس بگيرم؛ وظيفه‌ام نسبت به خمس حقوقم چيست؟
جواب:
- هر مقدار از حقوق که پس انداز کرده‌ايد و سال بر آن گذشته خمس دارد، هر چند بعد از سال آن را قرض داده باشيد بلى اگر بين سال قرض داده باشيد، هر وقت وصول شد بايد خمس بدهيد.
سوال 21 :
- پنج سال است که ديپلم گرفته و بيکارم؛ در بين اين پنج سال، تقريبا به مدّت يک سال به صورت متفرّقه و کارگرى، کار کرده و مقدارى پول جمع کرده‌ام، از آن پول، هم خودم خرج مى‌کنم و هم به خانواده‌ام کمک مى‌کنم؛ با توجه به اين که هنوز بيکار هستم؛ آيا به اين پول خمس يا زکات تعلّق مى‌گيرد؟
جواب:
- اگر سال بر آن گذشته، خمس دارد.
استفتاءات، ج1، ص: 352
سوال 22 :
- آيا خمس بر سرباز واجب است؟ لازم به تذکرّ است که اينجانب مجرّد بوده و ماهانه حدود هزار تومان از ارتش حقوق مى‌گيرم که مقدارى از اين مبلغ را براى آينده پس انداز مى‌کنم و تا به حال حدود يک سال و نيم است که در ارتش هستم و خمس هم نداده‌ام، تکليف چيست؟
جواب:
- هر مقدار از حقوق که پس انداز شده، خمس دارد.
سوال 23 :
- کسانى که ازدواج نکرده‌اند و مبلغى پول دارند و بخاطر اينکه اين مبلغ پولى که دارند در راههاى بيهوده مصرف نشود لوازم خانگى مى‌خرند کنار مى‌گذارند که وقتى ازدواج کردند از آنها استفاده کنند بفرمائيد که خمس دارد يا خير؟
جواب:
- اگر آنچه تهيه کرده‌اند مورد حاجت آنها است و در وقت لزوم نمى‌توانند تهيّه نمايند و از در آمد سال تهيه شده خمس ندارد.
سوال 24 :
- به پولى که انسان براى ازدواج يا تحصيل کنار مى‌گذارد آيا خمس تعلق مى‌گيرد يا خير؟
جواب:
- اگر از در آمد کسب باشد و سال بر آن بگذرد خمس دارد.
سوال 25 :
- بعضى از دختر خانمهاى آموزگار حقوق دريافتى‌شان را کلا پس- انداز مى‌کنند و چون فعلا در خانه پدر و مادر هستند احتياج به خرج کردن پول ندارند از طرفى قصد تهيه خانه هم ندارند و فقط مقدارى از اين پول را جهيزيه تهيه مى‌کنند آيا اينها بايد سال مالى داشته باشند يا خير؟ آيا به پس انداز آنها يا
استفتاءات، ج1، ص: 353
جهيزيه‌شان خمس و سهم امام تعلق مى‌گيرد يا خير؟
جواب:
- اگر در بين سال جهيزيه تهيه کرده باشند خمس ندارد ولى اگر پول پس انداز نموده بايد خمس آن را بدهد.
سوال 26 :
- آيا به جهيزيّه زنى که به خانه شوهر آمده- و پدرش خمس مالش را نپرداخته- خمس تعلّق مى‌گيرد يا خير؟
جواب:
- اگر يقين نداشته باشد که در جهيزيّه خمس است، لازم نيست خمس بدهد و اگر يقين دارد بايد به حاکم شرع مراجعه کند و در صورت پرداخت خمس يا اجازه مى‌تواند در جهيزيّه تصرّف نمايد.
سوال 27 :
- اگر کسى جهيزيه و يا قباله را فروخت، ما زاد بر قيمت اوّل را، سر سال خود چه کند؟ ترقى جهيزيّه و قباله که زمانى صد تومان بوده و اکنون يکصد هزار تومان گرديده، خمس دارد يا نه؟
جواب:
- خمس ندارد، مگر آن که از پولى تهيّه شده باشد که بايد خمس آن را بدهد.
سوال 28 :
- جهيزيه‌اى که براى دختر کنار گذاشته مى‌شود و يا پولى که براى خريد جهيزيه کنار گذاشته مى‌شود خمس دارد يا نه؟
جواب:
- اگر پول کنار بگذارد خمس دارد.
استفتاءات، ج1، ص: 354
سوال 29 :
- خرج عروسى پسر خمس دارد يا نه؟
جواب:
- خمس ندارد.
سوال 30 :
- فرموده‌ايد: "جهيزيه‌اى که پدر براى دخترش مى‌خرد خمس آن واجب نيست"، حال با توجه به اين که چند سال اين وسائل به عنوان جهيزيّه در خانه پدر مى‌ماند تا دختر موقع ازدواج به خانه شوهر ببرد، آيا خمس آنها بر دختر واجب است؟ و اگر از مال مخمس وسايل بخرد و سال بر آن بگذرد، آيا باز هم بر دختر لازم است که خمس آنها را بدهد؟
جواب:
- واجب نيست.
سوال 31 :
- طبق فتواى شما: "جهيزيه‌اى که پدر براى دخترش در طول سال و از مخارج سالانه‌اش تهيه مى‌کند، خمس ندارد"، پدرى است که در ضمن تهيه جهيزيّه براى دختر خود، براى پسرش نيز وسائلى مى‌خرد تا موقع شروع زندگى خود در آينده سختى نکشد؛ آيا بايد خمس اين وسائل را بدهد؟
جواب:
- اگر مرسوم و متعارف نيست، خمس آن را بدهد.
سوال 32 :
- پيراهنى را گلدوزى کردم و مدت يک سال و اندى اتمام آن طول کشيد آيا به اين لباس خمس تعلق مى‌گيرد يا نه؟
جواب:
- خمس ندارد.
سوال 33 :
- اگر زنى طلاى زينتى خود را که بدان نيز احتياج دارد براى رفع نيازمنديها و مؤونه زندگى بفروشد و در سال مصرف کند، 1- آيا متعلق خمس است يا نه؟ 2- چنانچه پولش تا تمام سال به مصرف نرسيد و ماند براى سال ديگر آيا خمس دارد يا خير؟ 3- و در هر صورت اگر سالهاى بعد چون نياز به زينت دارد اگر بخواهد دو مرتبه از در آمد کار، طلايى بخرد بايد خمس آن را بدهد يا نه؟
استفتاءات ج1 363 س 61 ..... ص : 363
استفتاءات، ج1، ص: 355
جواب:
- طلا اگر از در آمد کسب پيش از پرداخت خمس تهيه شده و در سال بعد بفروش رسيده پول فروش آن خمس دارد، و بعد اگر خواست از در آمد کسب به مقدار شؤون خود زينت آلات تهيه کند از مؤونه محسوب است و خمس ندارد.
سوال 34 :
- طلايى که مرد براى زن خود مى‌خرد، آيا بايد خمسش را بدهد؟
جواب:
- اگر به مقدار شؤون باشد، خمس ندارد.
سوال 35 :
- کسى با سختى سرمايه‌اى را تهيه کرده است که اگر خمس آن را بدهد با بقيه آن نمى‌تواند کارى که با آن مى‌خواهد امرار معاش کند شروع نمايد چه وقت بايد خمس اين سرمايه را بدهد؟
جواب:
- اگر با دادن خمس نمى‌تواند امرار معاش نمايد خمس ندارد.
سوال 36 :
- يک دستگاه کاميون را براى امرار معاش به قيمت دولتى خريده‌ام، حال براى پرداخت خمس، قيمت دولتى آن ملاک است يا قيمت آزاد؟
جواب:
- کاميون اگر از در آمد کسب تهيه شده به قيمت فعلى خمس دارد و ميزان قيمت فعلى، قيمت عادله بازار است.
استفتاءات، ج1، ص: 356
سوال 37 :
- بنده پاسدار هستم و از حقوق خويش يک موتور سيکلت خريدارى نموده‌ام تا به درسهاى متفرقه حوزه جهت تحصيل بروم و ساير نيازها و حوائج خود را که با وسيله نقليه حل مى‌شود با وسيله مذکور بر آورم آيا به اين وسيله خمس تعلق مى‌گيرد يا نه؟
جواب:
- خمس ندارد.
سوال 38 :
- اينجانب يک دستگاه موتور سيکلت جهت انجام کارهاى شخصى خريدارى نمودم ولى در زمانى، آن را تحويل گرفتم که از طرف سپاه عازم به مأموريت يک ساله به منطقه جنگى بودم و نتوانستم از آن استفاده کنم ولى بعد از برگشتن از آن استفاده نمودم، آيا خمس به آن تعلّق مى‌گيرد؟
جواب:
- در فرض مرقوم خمس واجب نيست.
سوال 39 :
- شخصى مبلغى قرض نموده براى خريد ماشين سوارى يا درست نمودن منزل مسکونى، قبل از خريد، سال خمس وى مى‌رسد و نفس پول باقى است آيا به چنين پولى خمس تعلق مى‌گيرد يا نه؟
جواب:
- خمس ندارد.
سوال 40 :
- آيا به تمبرهاى يادگارى که از طرف وزارت پست، نشر مى‌شده يا مى‌شود و بعد از گذشت مدّتى بر اثر بورس بازى قيمت آن تا چندين برابر قيمت اصلى مى‌رسد، خمس تعلّق مى‌گيرد يا نه؟ و اگر بعد از گذشت مدّتى و پرداخت خمس، مجددا قيمت آن تغيير بکند، باز هم بايد خمس ما به التفاوت آن را پرداخت يا نه؟
جواب:
- اگر براى تجارت تهيه نشده و قبلا خمس آن داده شده، ترقّى قيمت خمس ندارد. و آلبوم در حدّ شأن بدون قصد تجارت خمس ندارد.
سوال 41 :
- شخصى از ارباح (سودها) کولر يا يخچال مى‌خرد براى استفاده، و در بين
استفتاءات، ج1، ص: 357
سال مورد استفاده قرار نمى‌گيرد آيا خمس دارد يا خير؟ به فرض اينکه خمس داشته باشد آيا قيمت فعلى مناط است يا قيمت خريد؟
جواب:
- در صورت احتياج، از مؤونه محسوب است و خمس ندارد.
سوال 42 :
- قطعه زمينى به مساحت 250 متر مربع داشتم که نصف قيمتش را نقد و ما بقى را به اقساط پرداخته‌ام و آن را در سال 56 خريدارى نموده‌ام و حالا که مبلغى وام گرفته‌ام و در حال ساخت است، چون کارمند دولت هستم و منزل سازمانى دارم و به خاطر اين که بومى منطقه مى‌باشم، قصد دارم در خانه‌اى که مى‌سازم زندگى کنم و منزل سازمانى را به کسى که از شهر ديگر مى‌آيد بدهم تا استفاده نمايد، آيا خانه مذکور خمس دارد يا خير؟
جواب:
- اگر پول نقدى که براى خانه پرداخته‌ايد از در آمد کسب و حقوق بوده و پس انداز کرده‌ايد تا سال بر آن گذشته، نسبت به آن مقدار، زمين خمس دارد و ما بقى زمين و ساختمان خمس ندارد، به شرط آن که خانه ملکى، مورد نياز شما باشد.
سوال 43 :
- شخصى بيست هزار تومان براى رفتن زيارت حج بيت اللّه الحرام واريز کرده است و حال آنکه در وسط سال حسابش مى‌باشد اگر امسال قرعه به نام او نيفتاد و بنا شد سالهاى بعد حج برود و پول هم نزد دولت است آيا اين 20 هزار تومان را سر سال حساب، بايد خمسش را داد و جزء موجودى است يا آنکه هر سال که بنا باشد به مکه برود خمس او را بدهد ديگر آنکه همين حاجى که امسال مستطيع شده اگر تا موقع حج فوت کند لازم است براى او نايب بگيرند و آيا فرق دارد بين اينکه حج بر او مستقر شده باشد يا نه؟
استفتاءات، ج1، ص: 358
جواب:
- اگر حج بر او مستقر شده و نمى‌تواند به حج برود مگر اين پول را در اين سال بپردازد خمس ندارد و اگر مستطيع نشده مگر در همين سال در فرض مسأله بايد خمس بدهد و در صورت فوت حج واجب نيست.
سوال 44 :
- آيا مبلغ 20 هزار تومان هزينه سفر حج و مبلغ همراه به عربستان سعودى خمس دارد يا جزء خرج سال مى‌باشد؟ و آيا مخارج مهمانى مکه جزء خرج سال است يا نه؟ و آيا لباس براى فاميل در شأن شخص خمس دارد يا نه؟ و آيا اتومبيل سوارى معمولى که براى استفاده خانواده 10 نفرى است خمس دارد يا خير؟
جواب:
- مخارج سفر حج و مخارج مهمانى و پول سوغاتى و اتومبيل که در حدود شؤون شخص براى استفاده خانوادگى است جزء مؤونه سال است و خمس ندارد.
سوال 45 :
- اينجانب مبلغ بيست هزار تومان قرض کردم و براى تشرّف به مکّه به بانک سپردم و نوبت من براى عازم شدن به حج، به دو سال ديگر افتاده است. در ضمن ما يملک اينجانب فقط منزل مسکونى است که مبلغ يکصد و پنجاه هزار تومان بدهکارم و منزل هم مقدارى اضافه بر شأن من مى‌باشد؛ به هر حال مبلغ بيست هزار تومانى را که قرض کرده‌ام، ماهانه اقساطش را پرداخت مى‌نمايم و تا کنون 11- 12 هزار تومان آن پرداخت شده؛ آيا بايد خمس آن را
استفتاءات، ج1، ص: 359
بپردازم؟
جواب:
- اگر از سالهاى قبل استطاعت داشته‌ايد، خمس ندارد و در غير اين صورت، هر مقدار از اقساط را که پرداختيد بايد تخميس نماييد.
سوال 46 :
- شخصى در ماه جمادى الاول بيست هزار تومان به بانک تحويل داده براى سفر حج و قصد پس گرفتن ندارد، اگر چه قرعه به نامش نيفتد، حتى حاضر است که اگر فوت کرد يکى از فرزندانش برود و سال حساب خمسش نيمه شعبان است. آيا اين مبلغ را بايد حساب کند يا اين که چون تحت تصرّفش نيست مثل اين که به کسى قرض داده باشد هر وقت به دستش آمد خمسش را بدهد؟
جواب:
- اگر قرعه براى همين سال به نام او در آمد خمس ندارد و اگر براى سالهاى بعد در آمد بايد حساب کند مگر اين که قبلا استطاعت داشته و نتواند به حجّ برود مگر اين که اين پول را بدهد.
سوال 47 :
- اينجانب- کارمند دولت- هر سال آخر ماه شعبان بدهى خود را از بابت خمس حساب کرده و پرداخت مى‌نمايم، امسال انشاء اللّه قصد تشرّف به بيت اللّه را دارم، مبلغى معادل سى و هشت هزار تومان بابت پول حجّ پرداخت کرده‌ام، آيا به اين مبلغ خمس تعلّق مى‌گيرد يا جزو مؤونه مى‌باشد؟ با توجه به اين که سفر حج بعد از ماه مبارک رمضان انجام
استفتاءات، ج1، ص: 360
خواهد گرفت و وجه مذکور در عرض سال پرداخت شده است.
جواب:
- در فرض مذکور خمس ندارد.
سوال 48 :
- در حدود هجده مثقال طلا داشته‌ام، موقعى که آن را فروختم، 21800 تومان شد، 20000 تومان آن را براى اسم نويسى مکه برداشتم و بنا بر قرعه کشى بايد چند سال ديگر به مکّه بروم، ولى چون فرزندم شهيد شده ممکن است که همين امسال به مکّه بروم، آيا اين پول خمس دارد يا نه؟
جواب:
- اگر طلاها از در آمد کسب و حقوق شما تهيّه شده پول فروش آن خمس دارد مگر آن که خمس پول آن داده شده باشد و اگر بخشش و مثل آن بوده خمس ندارد.
سوال 49 :
- کسى که خانه مسکونى خود را که در شرف خرابى است خراب نمود و منافع کسبى امسال خود را براى تجديد بناء اختصاص داد هنوز بناء ناقص و ناتمام است که سال جديد او فرا مى‌رسد آيا مقدارى که از منافع در دست او باقى مانده- با اينکه بايستى اين منافع در تکميل خانه مسکونى او صرف شود- خمس به آن تعلق مى‌گيرد يا خير؟
جواب:
- بايد خمس آنچه مصرف نشده داده شود.
سوال 50 :
- اگر کسى در اواسط سال خمسى‌اش يک فرش بخرد ولى تا پايان سال از آن استفاده ننمايد، خمس آن لازم است يا خير؟
جواب:
- اگر زائد بر حاجت و شؤون اوست بايد تخميس شود.
استفتاءات، ج1، ص: 361
سوال 51 :
- خانه‌اى که در خور شأن کسى نيست، به چه صورتى خمسش پرداخت شود؟
جواب:
- مقدار زائد بر شأن بايد تخميس شود.
سوال 52 :
- شخصى بر اثر گرفتارى زندگى، خانه خود را ترک کرده و در جاى ديگرى خانه خريده، آيا اين خانه‌اى که خريده خمس دارد؟
جواب:
- اگر نياز به يک خانه بيشتر ندارد، بايد خمس يکى از خانه‌ها را بدهد، به شرط آن که از ارباح مکاسب بدون دادن خمس تهيه کرده باشد.
سوال 53 :
- شخصى از در آمد بين سال خانه‌اى در تهران خريده و پس از چند سال سکونت آن را فروخته و در منطقه ديگر از پول آن زمينى خريده و دو طبقه ساختمان ساخته، طبقه تحتانى به صورت مغازه بوده، دو باب از پنج مغازه‌هاى نامبرده را مبلغ صد هزار تومان به عنوان سر قفلى فروخته و دو قسمت طبقه فوقانى را جهت سکونت خود ساخته است و سه باب از مغازه‌ها را هم خودش در آنها کسب مى‌کند، آيا پول ساختمان اوّل خمس دارد؟ و آيا مغازه‌ها و سرمايه آن جزو سرمايه است و بايد خمس بدهد يا نه؟
جواب:
- پول ساختمان اوّل خمس دارد و آنچه با آن پول بدون دادن خمس تهيّه شده بايد تخميس شود.
سوال 54 :
- آيا معيار، جهت معافيت خمس، استفاده کردن آنها تا مدت
استفتاءات، ج1، ص: 362
يک سال از تاريخ خريد است و يا استفاده کردن از آنها تا رسيدن سال خمسى؟
جواب:
- استفاده ميزان نيست و معيار، نياز فعلى و شؤون است.
سوال 55 :
- شخصى يک دستگاه آبگرمکن جهت ساختن حمّام شخصى در منزلش، به منظور استفاده خود و عائله‌اش، خريدارى مى‌کند ولى به علّت فقر و نداشتن امکانات مادّى موفّق به ساختن حمام نمى‌شود و يک سال کامل و بيشتر از يکسال بر آن مى‌گذرد، آيا دادن خمس پول آن واجب است؟
جواب:
- در فرض سوال، خمس ندارد.
سوال 56 :
- کسى که تدريجا خانه مسکونى ساخته- از پول غير مخمس- حال مى‌خواهد خمس بدهد، همان پول خرج شده را بايد خمس بدهد يا قيمت امروز را؟
جواب:
- در فرض سوال بايد به قيمت روز تخميس شود و اگر از ربح بين سال صرف کرده خمس ندارد.
سوال 57 :
- کسى که خانه‌اى محقّر داشته و آن را به فروش رسانده و خمس آن پول را داده و با آن پول خانه ديگرى خريده و دوباره به مقدار زيادترى آن را به فروش رسانده- با اين که خود فروشنده خانه مسکونى ندارد- با اين پول خانه‌اى را براى سکونت خريده، آيا بايد خمس مازاد را پرداخت کند؟
جواب:
- در فرض مسأله، خمس زياده واجب نيست.
سوال 58 :
- اينجانب منزل نداشتم ولى تقريبا 40 هزار تومان پول داشتم منزل
استفتاءات، ج1، ص: 363
نيمه تمامى را خريدم به 70 هزار تومان و آن را خرده خرده درست کردم موقع سال خمس بنده رسيد هنوز منزل تمام نشده بود که بروم ساکن بشوم، آيا خمس تعلق گرفته است يا نه؟
جواب:
- در فرض سوال خمس منزل لازم نيست بلى اگر 000/ 40 تومان مرقوم، از در آمد کسب بوده و بعد از سال، بدون دادن خمس، صرف در خريد منزل شده، از قيمت فعلى، نسبت به آن، بايد خمس داده شود.
سوال 59 :
- شخصى خدمتگزار و فراش مدرسه است خانه شخصى داشت که در آن زندگى مى‌کرد بعد از مدتى او را سرايدار کردند و او از منزل شخصى به مدرسه تغيير مسکن داد با توجه به اينکه بعد از 5 يا 6 سال او را بيرون مى‌کنند از مدرسه، بالأخره به خانه‌اش بر مى‌گردد، آيا منزل که 5 سال محل زندگى او نبوده خمس داشته يا خير؟
جواب:
- در فرض مرقوم منزل مسکونى خمس ندارد.
سوال 60 :
- شخصى براى فرزندش بعد از ازدواج خانه‌اى خريده براى سکونت آيا خمس دارد يا نه؟
جواب:
- خانه خمس ندارد ولى اگر با پولى که سال بر آن گذشته بدون دادن خمس خريده بايد خمس بدهد.
سوال 61 :
- کسى منزلى خريد (با توجه به اينکه منزلى براى خودش داشت) براى اينکه 5 سال ديگر پسرش را داماد کند نه به قصد تجارت و خريد و فروش به خيال خودش خمس ندارد ولى بعد از 2 سال فهميد که آن منزل خمس دارد.
استفتاءات ج1 370 س 75 ..... ص : 369
استفتاءات، ج1، ص: 364
حالا که مى‌خواهد بدهد خمس قيمت قديم را بايد بدهد يا جديد را؟
جواب:
- اگر از در آمد کسب خريده بايد به قيمت روز پرداخت خمس، خمس بدهد.
سوال 62 :
- چنانچه کسى از روى اجبار و به جهت مقروض بودن، منزل مسکونى خود را بفروشد و پس از پرداخت ديون، منزل ديگرى را که ارزانتر از اوّلى است بخرد، تکليفش نسبت به پرداخت خمس چيست؟ البتّه سال هم دارد و اين معاملات هم در بين سال انجام شده.
جواب:
- اگر منزل اوّل را از ربح کسب بدون دادن خمس تهيه نکرده، در فرض مسأله خمس واجب نيست.
سوال 63 :
- اگر شخص فوق، قبل از اين که منزل محل سکونتش را بفروشد، منزلى را که مى‌خواهد بخرد، قولنامه کند و وجه پيش پرداخت آن را از فروش يک تخته قالى مورد استفاده در منزل، و اتومبيل سوارى مورد لزومش، داده باشد، سپس منزلش را بفروشد و بدهى خود را از بابت منزل خريدارى شده بدهد- با توجه به اين که منزل خريدارى شده احتياج به تعمير دارد- آيا مى‌تواند وجوهات خمس را پس از تهيه قالى و خريد اتومبيل مشابه و انجام تعميرات، پرداخت نمايد؟
جواب:
- اگر سال بر آن گذشته بايد اوّل خمس بدهد.
سوال 64 :
- شخصى با پول کارگرى و قرض، خانه‌اى براى سکونت خود ساخته و اکنون مى‌خواهد آن خانه را بفروشد و منزل ديگرى تهيه نمايد و هنوز به
استفتاءات، ج1، ص: 365
مردم مقروض است به جهت ساختن آن خانه آيا بايد خمس قيمت خانه را بدهد يا خير؟
جواب:
- بايد نسبت به زائد بر مقدارى که در خانه فروخته شده قرض دارد خمس بدهد و در مقدار قرض خمس واجب نيست. و در ترقّى قيمت هم بالنّسبه حساب مى‌شود.
سوال 65 :
- اگر کسى خانه‌اش را بفروشد و خانه‌اى ديگر بخرد يا بسازد آيا پول خانه فروخته شده خمس دارد، اگر چه بر آن پول، سال نگذرد؟
جواب:
- اگر خانه فروخته شده از ارباح مکاسب و حقوق و در آمد بدون دادن خمس تهيّه شده، پول فروش آن فورا خمس دارد.
سوال 66 :
- فردى منزل خود را فروخته و حالا به علّت گران شدن قيمتها نمى‌تواند منزل ديگرى بخرد، اکنون خانه‌اى اجاره کرده و پول خانه فروخته شده را در بانک گذاشته، آيا به پول منزل فروخته شده خمس تعلّق مى‌گيرد؟
جواب:
- اگر خانه‌اى که فروخته‌ايد را با در آمد کسب و حقوق بدون دادن خمس تهيه کرده‌ايد، پول فروش آن بدون انتظار سر سال خمس دارد.
سوال 67 :
- شخصى قبل از فروش خانه مسکونى خود خانه‌اى ديگر خريده و قيمت آن را عمدتا به اعتبار فروش خانه اوّليه‌اش نسيه گذارده است؛ اگر پس
استفتاءات، ج1، ص: 366
از فروش خانه اوليه باز هم مبلغى کسر بياورد و مجبور گردد مقدارى وام بگيرد، آيا بر قيمت فروش اوّليه خمس تعلّق مى‌گيرد؟ و آيا پولى که از بانک قرض گرفته نيز مشمول خمس مى‌شود؟ اگر تمام يا قسمتى از وام دريافتى تا سر سال او موجود باشد چطور؟ آيا مى‌تواند کلّ مبلغ وام را به حساب مؤونه اين سال خود محسوب نمايد، هر چند قسمت مهمّى از اقساط آن مربوط به سالهاى آتيه باشد؟
جواب:
- اگر خانه فروخته شده را از در آمد کسب بدون دادن خمس تهيه کرده، پول فروش آن خمس دارد و وام خمس ندارد و هر مقدار از اقساط آن که بين سال پرداخت شود، به حساب مؤونه سال کسر مى‌شود.
سوال 68 :
- کسى که منزل مسکونى خويش را اضطرارا براى خريد منزل مسکونى ضرورى در محلّ انتقال جديد مى‌فروشد؛ آيا در فاصله ايّام بيع و شرى، وجه بهاى منزل فروخته شده مشمول خمس مى‌شود؟ و با فرض مشموليت خمس و عدم پرداختش در منزل مسکونى ابتياعى جديد از وجه تخميس نشده، نماز و تصرّفات ديگر جائز است؟
جواب:
- منزل سابق اگر از در آمد کسب غير مخمّس تهيه شده پول فروش آن خمس دارد و تصرّف در منزل ابتياعى با آن پول، موقوف بر اجازه حاکم شرع و پرداخت خمس است.
استفتاءات، ج1، ص: 367
سوال 69 :
- کارگر يا کاسب جزء، خانه‌اى را به مبلغ مثلا بيست هزار تومان به اقساط مى‌خرد، پس از چند سال اين خانه را در اثر ترقّى محل به مبلغ دويست هزار تومان در بين سال خمسى مى‌فروشد، بلا فاصله خانه ديگرى که يک اطاق اضافه دارد و مورد احتياج او است به مبلغ سيصد هزار تومان مى‌خرد و صد هزار تومان هم از بانک و غيره قرض مى‌نمايد و به اقساط مى‌پردازد. بفرماييد اينگونه نقل و انتقال در بين سال خمسى در صورتى که سلب احتياج او از خانه مسکونى نشده، آيا اينگونه ترّقيات سوقيه و خريد و فروش در بين سال، موجب پرداخت خمس مى‌شود يا خير؟
جواب:
- اگر اقساط خانه را از در آمد کسب و حقوق پرداخته‌ايد، پول فروش خانه خمس دارد.
سوال 70 :
- چه مى‌فرماييد درباره کسى که خانه خود را فروخته و نصف خانه را قبلا به عيال خود بابت مهريه واگذار کرده و اکنون نمى‌تواند با قيمت نصف خانه که مال خود او است خانه ديگرى مانند خانه اوّل تهيّه نمايد، آيا اين شخص بايد خمس سهم خود را پس از فروختن بپردازد يا خير؟
جواب:
- اگر خانه را از در آمد کسب و حقوق قبل از اداى خمس تهيّه کرده نسبت به نصف خودش بايد خمس بدهد.
سوال 71 :
- اشيائى که براى استفاده امرار معاشش مثل گوسفند يا گاو يا نخل از وجه خمس داده بخرد و در بين سال به سببى بفروشد اگر زيادى قيمت داشته باشد جزء ساير ارباح است که آخر سال حساب کند؟ يا فورى خمس آن را بدهد؟
استفتاءات، ج1، ص: 368
جواب:
- اگر براى خريد و فروش و تجارت نبوده زيادى خمس ندارد.
سوال 72 :
- اگر کسى خانه مسکونى خود را بفروشد در صورتى که آن را با پول مخمس خريده باشد آيا مازاد قيمت آن خمس دارد يا نه و اگر از ربح سال خريده است چه مقدار و در چه صورتى بايد خمس بدهد؟
جواب:
- اگر خانه را با ربح مخمس تهيه کرده است پول فروش آن خمس ندارد هر چند قيمت آن ترقى کرده باشد و چنانچه با در آمد کسب و حقوق بدون پرداخت خمس تهيه کرده است هر چند از مؤونه بوده تمام پول فروش آن بدون مراعات سر سال خمس دارد.
سوال 73 :
- فى کتاب عروة الوثقى کتاب خمس مسأله 53:
اذا کان عنده من الاعيان التى لم يتعلق بها الخمس او تعلق بها لکنه اداه فنمت و زادت زيادة متصله او منفصلة وجب الخمس فى ذلک النماء 2
و اما لو ارتفعت قيمتها السوقية من غير زيادة عينية لم يجب خمس تلک الزيادة لعدم صدق التکسب و لا صدق حصول الفائدة نعم لو باعها لم يبعد 4 وجوب خمس تلک الزيادة من الثمن هذا اذا لم تکن تلک العين من مال التجارة و رأس مالها الخ
2- اذا کان الاستيفاء للاکتساب بنمائها- خمينى.
4- بل لا يبعد عدم الوجوب- خمينى.
استفتاءات، ج1، ص: 369
اکنون مطابق مسأله فوق و فتواى حضرت امام خمينى- کسى که منزل مسکونى خود را مثلا به ده تومان خريد جهت سکونت و بعد از گذشت چند سال در اواسط سال يا انتهاى سال خانه فوق الذکر را به پانزده تومان فروخته و اين پول را خانه ديگرى جهت سکونت خود خريده اين شخص خمس اين مبلغ زيادى را که فروخته يعنى پنج تومان بهره فوق را نبايد بدهد و مورد خمس قرار نمى‌گيرد ولى به طورى که نقل شده فتواى حضرت امام در مورد مسأله فوق تغيير کرده و چنين کسى بايد خمس اين زيادى در فروش را پرداخت نمايد، لطفا جواب مرقوم داريد.
جواب:
- اگر خانه را از ارباح مکاسب بدون دادن خمس و لو در بين سال خريده پس از فروش خمس پول آن را بايد بپردازد و منافى مسأله فوق الذکر نيست.
سوال 74 :
- از آن جناب نقل شده که اگر کسى خانه يا ماشين به ذمه بخرد و سپس ماشين يا خانه قبلى خود را بفروشد و دين خويش را اداء کند مع ذلک خمس قيمت خانه و ماشين فروخته شده را بايد بدهد آيا اين نقل صحت دارد؟
جواب:
- چيزى که به حساب مؤونه بودن از در آمد کسب تهيه شده اگر بعد از سال خريد آن را بفروشد پول فروش آن خمس دارد.
سوال 75 :
- شخصى زمينى را خريده براى فروش و مدت ده سال نگه داشته اکنون به چندين برابر قيمت خريد مى‌تواند بفروشد و قيمت زمين در طول ده سال بالا و پايين رفته يا همه بالا رفته است آيا خمس سود فعلى را بايد بدهد يا اهل خمس در سال اول به لحاظ ارتفاع قيمت شريک شده‌اند و خمس به طور
استفتاءات، ج1، ص: 370
استفتاءات ج1 376 ج ..... ص : 376
تصاعدى بالا رفته است. لطفا حکم مسأله را در دو صورت خريد زمين از پول مخمس و غير مخمس بيان فرمائيد.
جواب:
- چنانچه در طى آن مدت تنزل قيمت پيدا نکرده باشد، در صورتى که زمين از پول مخمس تهيه شده يک خمس براى ترقى قيمت به قيمت فعلى کافى است و اگر از پول غير مخمس بوده علاوه بر خمس زمين به قيمت فعلى بايد خمس ترقى قيمت چهار خمس ديگر را نيز به قيمت فعلى بدهد و اگر در اثناء آن مدت تنزل قيمت نيز حاصل شده، احتياطا خمس ترقى سال قبل و ترقى سال بعد را بايد بدهد.
سوال 76 :
- احتراما صندوق قرض الحسنه سازمان قند و شکر از ارديبهشت ماه 60 فعاليت خود را براى مدت نامحدودى آغاز نموده و به موجب اساسنامه جهت تأمين هزينه‌هاى خود و بالا بردن توان مالى صندوق مى‌تواند فعاليّت انتفاعى داشته باشد. در يک ساله گذشته از محل تأسيس فروشگاه در آمدى حاصل که تماما به حساب سرمايه (اندوخته) صندوق منظور گرديده به موجب اساسنامه، هنگام انحلال دارائى صندوق با تصويب هيأت امنا در اختيار يکى از مراجع مشهور تقليد قرار خواهد گرفت و يا با نظر مرجع مذکور تمام يا قسمتى از آن به يکى از مراکز خيريه داخل کشور واگذار خواهد شد، لذا خواهشمند است بفرمائيد آيا خمس بر در آمد (پس از کسر تمام مخارج) حاصل از فعاليت
استفتاءات، ج1، ص: 371
انتفاعى تعميم پيدا مى‌کند؟ در صورت تعميم محل مصرف را تعيين نماييد؟
جواب:
- اگر صندوق مذکور مطابق شرع عمل کند و از کسب حلال نفع ببرد بايد خمس منافع را بپردازد.
سوال 77 :
- اگر کسى در گذشته مقلد مرجعى بود که مى‌گفت سرمايه و ابزار خمس ندارد و طبق اين فتواى مرجع خود خمس ندارد حالا آن مرجع فوت کرده مقلد حضرتعالى است مى‌خواهد بداند حالا از همان سرمايه و ابزار که باقى است بايد خمس بدهد يا نه؟
جواب:
- بايد خمس بدهد.
سوال 78 :
- اگر شخصى قبلا از مجتهدى تقليد مى‌کرده که خمس بعضى از اشياء را واجب نمى‌دانسته ولى فعلا از مجتهدى تقليد مى‌کند که خمس را در آن چيز واجب مى‌داند، آيا بايد اين شخص خمس آن را بدهد يا نه؟
جواب:
- اگر عين مال موجود است بايد خمس آن را طبق تقليد فعلى بپردازد.
سوال 79 :
- اگر شخصى مقلّد مجتهدى بوده و مبلغى بابت خمس که با مشار اليه حساب کرده، بدهکار شد و تا کنون بدهکارى فوق را نداده، نسبت به بدهکارى به مجتهد سابق که فعلا مقلد او نيست تکليفش چيست؟
جواب:
- بايد به نظر مرجع تقليد فعلى بپردازد.
استفتاءات، ج1، ص: 372
سوال 80 :
- اگر ابزار کسب و کار که به فتواى شما خمس دارد خمسش را داده حالا قيمت آنها زياد شده آيا سر سال که حساب مى‌کند بايد آن زياده قيمت ابزار و کار را هم حساب کند يا نه؟
جواب:
- ترقى قيمت آن خمس ندارد.
سوال 81 :
- مال حلالى که به انسان ارث مى‌رسد و آن مال در اثر تجارت و کسب اضافه مى‌شود، آيا اضافه آن خمس دارد يا نه؟
جواب:
- سود تجارت ارث در زائد بر مؤونه سال خمس دارد.
سوال 82 :
- اگر کسى خانه‌اى را که جزء مؤونه‌اش نيست بخرد و از اجاره آن خانه، صرف تعمير و رنگ کارى خانه کند و ممکن است به واسطه تعمير و رنگ، تا اندازه‌اى به قيمت خانه اضافه شده باشد؛ البتّه آن خانه را نمى‌خواهد بفروشد؛ آيا در آخر سال بايد خمس آن مقدارى که خرج کرده بدهد يا آن مقدارى که به قيمت خانه اضافه شده؟
جواب:
- بايد خمس قيمت اضافى را بدهد.
سوال 83 :
- شخصى که در بين سال فرشهائى تهيه کرده بعد از چند سال براى تعويض فروخته که فرش جديدى بخرد در اثر بالا رفتن قيمت فرش نتوانسته مجددا خريدارى نمايد پول فرشها را در بين سال مقدارى براى اداى دين و مقدارى هم براى خرج روزانه صرف نموده است و کمى هم از آن پولها باقى مانده تا سر سال حالا بفرمائيد آيا خمس به او تعلق گرفته است يا خير؟
جواب:
- اگر از در آمد کسب تهيه شده و خمس آن اداء نشده به مجرد فروش بايد تخميس شود.
استفتاءات، ج1، ص: 373
سوال 84 :
- اگر به شخصى ارثى برسد و از پول آن ارث خانه‌اى تهيه کند آيا بر وى خمس واجب است يا خير؟
جواب:
- ارثيه خمس ندارد.
سوال 85 :
- اينجانب يک قطعه زمين موروثى داشتم و آن را فروختم آيا بايد زکات يا وجوهاتى ديگر بپردازم؟ و اگر مثلا اداره دارائى از من ماليات دريافت کرده باز به چه نحو مى‌شود؟
جواب:
- زمين زکاة ندارد و اگر يقين ندارد که متعلق خمس باشد خمس هم ندارد و ماليات مربوط به مقررات دولت اسلامى است و بابت خمس و زکاة حساب نمى‌شود.
سوال 86 :
- اسباب و وسائلى از طريق ارث به انسان مى‌رسد، در صورت فروش آيا به سود و ترقّى آن خمس تعلّق مى‌گيرد؟
جواب:
- ترّقى آن خمس ندارد، حتّى بعد از فروش.
سوال 87 :
- منزلى که به ارث رسيده و قبل از تقسيم ارث قيمت آن چند برابر شده آيا همه آن خمس دارد يا ما به التفاوت قيمت امروز با قيمت سابق، يا اصلا خمس ندارد؟
جواب:
- چيزى که به ارث رسيده خمس ندارد هر چند قيمت آن ترقى کرده باشد.
سوال 88 :
- مالى که ارث مى‌باشد و بيش از دو سال است که از تصرّف صاحب مال گرفته شده که حق مداخله و منافع از مالک سلب است؛ آيا
استفتاءات، ج1، ص: 374
وجوهات شرعيّه به آن تعلّق مى‌گيرد؟
جواب:
- وجوهى که قبلا بر آن مال تعلّق گرفته، بر عهده مالک است. که بعد از رفع منع بپردازد و اگر قبلا وجوهى به آن متعلّق نبوده خمس ندارد.
سوال 89 :
- کتابهائى که انسان مى‌خرد تا در آينده از آنها استفاده نمايد اما در حال حاضر از آنها استفاده نمى‌کند آيا خمس به آنها تعلق مى‌گيرد؟
جواب:
- اگر داشتن آنها از شؤون شخص باشد خمس ندارد.
سوال 90 :
- محصلّينى که کتاب مى‌خرند و بعدا اين کتابها مورد استفاده قرار نگيرند و تا سر سال بمانند. بايد خمس آنها را بدهند؟ دفتر و وسائل تحصيلى که زياد مى‌آيند چطور؟
جواب:
- در کتب و وسائل تحصيل مورد نياز، خمس واجب نيست.
سوال 91 :
- شخصى مقدارى کتاب خريده و هنوز همه کتابها را مطالعه نکرده و به مرور زمان مطالعه مى‌کند؛ اگر سر سال رسيد خمس به آن تعلّق مى‌گيرد؟
جواب:
- اگر تهيه آن جزء احتياجات او محسوب مى‌شود و مورد حاجت است، خمس ندارد.
سوال 92 :
- کسى کتابهاى مذهبى و اسلامى را خريده است به منظور اين که خود يا ديگران از آن استفاده نمايند، اکنون که يک سال از مدّت خريد گذشته بايد حساب خمس آن را بکند يا خير؟
استفتاءات، ج1، ص: 375
جواب:
- اگر کتابها مورد نياز او و به- مقدار شؤون او باشد، خمس ندارد.
سوال 93 :
- اشيائى از قبيل: لباس و کتاب و کاغذ و دفترچه‌اى که مقدارى از آنها استفاده شده، اگر يک سال بدون استفاده بماند، آيا خمس دارند؟
جواب:
- اگر چيزهايى است که مورد حاجت و جزء شؤون شخص است، خمس ندارد و گر نه بايد خمس آن داده شود.
سوال 94 :
- اخيرا مقدارى طلا از قبيل النگو و غيره که مربوط به همسر و دخترم بوده به مبلغ 000/ 261 ريال به منظور خريد آپارتمانى فروخته‌ام که مبلغ هجده هزار تومان از ارزش مبلغ طلاى فروخته شده دائما و به طور مستمر مورد استفاده خانواده‌ام بوده و بقيه آن بيش از يک سال است که مورد استفاده قرار نگرفته است با توجه به اينکه کل طلاهاى خريدارى شده قبل از زمان داشتن حساب سال (خمس) در طول مدت خدمت 18 ساله خريدارى شده لطفا بفرمايند.
1- آيا بايد خمس کل مبلغ طلاهاى فروخته شده را پرداخت نمود؟
2- آيا بايد خمس آن مقدار از پول طلاهاى فروخته شده که بيش از يک سال مورد استفاده قرار نگرفته داده شود؟
3- يا با توجه به موارد اشاره شده به منظور خريد خانه اصلا تعلق نمى‌گيرد؟
جواب:
- اگر طلاها به همسر و دخترتان بخشيده شده يا از مهريه ايشان بوده پول فروش آن خمس ندارد مگر اين که با پول غير مخمّس تهيّه شده باشد.
استفتاءات، ج1، ص: 376
سوال 95 :
- اينجانب قرار داد توليد ذغال سنگ با جهاد سازندگى مرکز به پيمانکارى منعقد کرده‌ام و در اين قرارداد نوشته شده که از کل استخراج 30% مال جهاد سازندگى و بقيه با تمام مخارج مال پيمانکار و شرکاء و پرداخت حقوق بيمه و غيره آيا با پرداخت 30% از کل استخراج کفايت از خمس مى‌کند يا نه؟
جواب:
- کفايت از خمس نمى‌کند.
سوال 96 :
- اشخاصى مطالباتى از مردم دارند و آخر سال خمس آنها آن مطالبات دريافت نمى‌شود و بعضى از مديونين احتمال دارد که 4 تا 5 سال دين خود را نپردازند در رابطه با اداء خمس آن مطالبات چه مى‌فرمائيد؟
جواب:
- اگر از در آمد کسب قرض داده هر وقت وصول شده همان موقع خمس دارد و اگر جنس را نسيه فروخته و در سالهاى بعد وصول مى‌شود وصولى جزء در آمد سال وصول محسوب است.
سوال 97 :
- اينجانب مبلغى به طور قرض الحسنه، به مدّت يک سال از کسى دريافت نموده‌ام که اين مبلغ را کم کم در جايى پس انداز نموده تا هنگام اداى قرض، کلّ مبلغ را پرداخت نمايم؛ لذا بفرماييد که آيا اين مبلغ پس انداز شده در پايان سال خمس دارد يا نه؟
جواب:
- اگر قرض را پس انداز کرده‌ايد، خمس ندارد ولى اگر از حقوق پس انداز کرده‌ايد، در صورتى که قرض براى مؤونه سال باشد، به مقدار آن خمس ندارد.
استفتاءات ج1 385 س 123 ..... ص : 384
استفتاءات، ج1، ص: 377
سوال 98 :
- مبلغ 000/ 20 تومان که خمس آن داده شده بود، از پدرم قرض گرفته‌ايم و براى شرکت در قرعه کشى ماشين به حساب مشخص شده واريز نموده‌ايم و الآن يک ماه به روز تعيين خمس سالمان باقى است. 000/ 20
تومان اضافه نسبت به سال گذشته داريم. آيا مى‌توانيم قرضمان را پس بدهيم و آيا براى اين 000/ 20 تومان بايد خمسى بدهيم يا نه؟ پدرم چطور؟
جواب:
- اگر زائد بر 000/ 20 تومان که قرض کرده‌ايد پول ديگرى داريد بايد خمس بدهيد و بر پدر شما که يک بار خمس آن را داده دو مرتبه خمس واجب نيست.
سوال 99 :
- شخصى از ربح در اثناء سال که هنوز خمس به او تعلق نگرفته است و سالش نرسيده است کفنى براى خود و عائله‌اش خريد مى‌نمايد سر سالش که رسيد بايد خمس و قيمت آن کفنى را که خريده بدهد يا نه و بر فرض داشتن خمس به قيمتى که خريده است بدهد يا قيمت فعلى هر گاه قيمت زياد شده باشد؟
جواب:
- بايد خمس آن را به قيمت فعلى بدهد.
سوال 100 :
- با توجه به فتواى حضرتعالى در مورد شخصى که حياط مسکونى خود را در بين سال خمس مى‌فروشد تا حياط بزرگترى تهيه نمايد ظاهرا مى‌فرمائيد به محض تبديل شدن به وجه نقد خمس همه آن را بايد بدهد ممکن است موقع باز کردن حساب سال آن حياط مصالحه شده باشد و معمولا هم همه پول حياط يا بيشتر را صرف در خريدارى حياط جديد مى‌کند راهى دارد براى تخفيف اينطور اشخاص اجازه مى‌فرمائيد مقدارى به ايشان بخشيده شود يا
استفتاءات، ج1، ص: 378
خير؟
جواب:
- اگر خانه مسکونى از در آمد کسب تهيه شده پول فروش آن خمس دارد و چنانچه خمس خانه را داده يا با او مصالحه شده پول فروش آن خمس ندارد.
سوال 101 :
- قبلا در شهرستانى که مشغول خدمت بودم با استفاده از وام و قرض الحسنه و مقدارى از پس انداز خودم، خانه‌اى خريدم- ضمنا از روزى که صاحب در آمد شده‌ام براى خود سال داشته و خمس اموالم را نيز مى‌داده‌ام اينک از آن شهر به شهر ديگرى انتقال يافته و خانه قبلى را فروخته‌ام و پس از باز پرداخت و استرداد وام دريافتى و ماليات آن؛ مبلغى برايم مانده که مى‌خواهم در محلّ خدمت فعلى، خانه‌اى بخرم و غير از اين مبلغ، وجه ديگرى ندارم، آيا مبلغ مذکور خمس دارد؟
جواب:
- اگر بعد از فروش خانه وام آن را اداء کرده‌ايد و پولى که داده‌ايد از همان پول فروش خانه بوده، خمس واجب نيست.
سوال 102 :
- چنانچه خمس طلا و مسکوک طلا قبلا پرداخت شده باشد آيا مجددا در پايان هر سال نيز تخميس آن بايد محاسبه و پرداخت گردد؟
جواب:
- چيزى که خمس آن داده شده دوباره خمس ندارد.
سوال 103 :
- کسى که از پول خمس داده شده ماشينى مى‌خرد تا از در آمد آن استفاده نمايد و بعد از مدّتى مى‌فروشد و از آن سود مى‌برد، آيا به سودش خمس
استفتاءات، ج1، ص: 379
تعلق مى‌گيرد؟
جواب:
- خمس ندارد.
سوال 104 :
- نحن لدينا رأس سنة و عند بلوغ السّنة الماليه نحسب مقدار الحقوق و کما حدث فى العام الماضى تم تحويلها ثم تصرفنا فى المبلغ الّذى أخرجنا الحقوق منه و عند بلوغ السّنة المالية الجديدة عرفنا أن لدينا زيادة على المبلغ الّذى اخرجنا خمسه. فهل الحقوق الشّرعية لهذا العام متعلّقه بالزّيادة ام فى کل المبلغ؟ علما أنه الزّيادة هى من أجرنا لهذا العام.
جواب:
- لا يجب تخميس المال المخمّس ثانيا و بعد اعطاء خمس الاصل يجب تخميس ما يحصل منه من الارباح فى کلّ سنة.
سوال 105 :
- يک خانواده 3 يا 4 نفرى آيا چند دست رختخواب مى‌تواند داشته باشد که جزء ضروريات اوليه منزل مى‌باشد لطفا حکم شرعى را بيان فرمائيد؟
جواب:
- اشخاص مختلفند و ميزان نياز عرفى و مراعات شؤون است.
سوال 106 :
- شخصى براى خانواده خود يک دستگاه تلويزيون و يک دستگاه ويدئو (براى استفاده مذهبى) تهيه مى‌نمايد؛ آيا بايد خمس آنها را بدهد يا اين که از ضروريات زندگى محسوب مى‌شود؟
جواب:
- اگر تلويزيون به مقدار شأن او است، خمس ندارد و غير آن را بايد تخميس کند. مگر اين که از شؤون او محسوب شود.
استفتاءات، ج1، ص: 380
سوال 107 :
- اشخاصى که در قم يا جاى ديگر منزل دارند و خودشان طبق وظايف شرعيّه در تهران در يکى از ارگانها اشتغال دارند و منزل خود را در قم يا جاى ديگر، بعضى اتاقهايش را به مستأجر داده‌اند ولى انگيزه براى حفظ منزل است، البتّه مختصرى اجاره هم مى‌گيرند، آيا اين مقدار از منزل که دست مستأجر است با وصف مرقوم، خروج از مؤونه است و خمس دارد يا خير؟
توضيح اين که اين اجاره دادن موقّت است تا وقتى که به آن وظيفه اشتغال دارند؛ يعنى هر وقت اشتغال آنها تمام شد قصد دارند که برگردند و تمام منزل را در اختيار و تصرّف خود در آورند.
جواب:
- در فرض مسأله خمس واجب نيست.
سوال 108 :
- آيا به وجهى که براى زيارت مستحب به حساب مربوطه واريز مى‌شود، اگر در سالهاى بعد مشرف شود، خمس تعلق مى‌گيرد؟
جواب:
- در فرض مذکور خمس دارد.
سوال 109 :
- آيا مخارج حجّ استحبابى جزو مؤونه محسوب است يا خير؟
جواب:
- از مؤونه محسوب است.
سوال 110 :
- خرج حجّ واجب همسر که شخصا مستطيع است امّا نقدا ندارد که مخارج خود را بپردازد، اگر شوهرش بپردازد، جزو مؤونه به حساب مى‌آيد؟
جواب:
- تحمّل مصارف حجّ زوجه اگر مطابق شأن زوج باشد، جزو مؤونه محسوب است.
سوال 111 :
- شخص روستائى که حساب ساليانه نداشته مقدارى گوسفند دارد که براى معاش خود و عيالاتش احتياج به شير و دوغ آنها دارد در موقع حساب دارائى
استفتاءات، ج1، ص: 381
خود آيا بايد خمس آن حيوانها را بدهد يا خير؟
جواب:
- بايد خمس آنها را بدهد.
سوال 112 :
- کسانى که دو يا سه گوسفند دارند و معمولا بعد از چند سال که پشم گوسفندان به حدّ کفايت رسيد، با آن لباس مى‌بافند، به آن پشم خمس تعلّق مى‌گيرد؟
جواب:
- اگر طورى است که لباس خود را بايد به اين راه تهيّه کند، خمس ندارد.
سوال 113 :
- شخصى دو عدد ميش خريده است که شير او را به مصرف خانواده برساند، آيا خمس دارد؟
جواب:
- خمس دارد.
سوال 114 :
- اشخاصى که دامدار مى‌باشند و داراى گوسفندانى هستند و تا به حال براى خودشان سال تعيين ننموده‌اند و حالا که مى‌خواهند سال تعيين کنند، آيا بر گوسفندان آنها هم خمس تعلّق مى‌گيرد؟
جواب:
- گوسفندان اگر از در آمد کسب تهيّه شده خمس دارد و همچنين اگر از نتاج گوسفند ارثى يا نتاج گوسفند بخششى باشد، خمس دارد.
سوال 115 :
- زمينى زراعتى به يک نفر مجانا واگذار شده، ولى از آنجا که او کشاورز نبوده و کار او نجّارى است، زمين را فروخته و از پول آن ماشينى براى کارگران خود خريده است. آيا اين پول خمس دارد يا نه؟
جواب:
- زمين اگر جزء در امد کسب نبوده و با آن تهيه نشده، پول فروش آن خمس ندارد.
استفتاءات، ج1، ص: 382
سوال 116 :
- اگر مبلغى نزد شخصى بطور امانت و يا رهن براى اجاره منزل نزد صاحب خانه بسپارد آيا با توجه به اينکه از اين پول به عنوان يک وسيله استفاده مى‌شود وجوهات به اين پول تعلق مى‌گيرد؟
جواب:
- خمس دارد و هر وقت امکان وصول آن باشد بايد خمس آن را بدهد.
سوال 117 :
- سر قفلى مشروع جزء سرمايه است يا خير؟ به عبارت ديگر مبلغ پانصد هزار تومان به مالک دکان در عرض سال خمسى سر قفلى مى‌دهد آيا موقع حساب خمس مبلغ نامبرده از مؤونه محسوب است يا نه؟ بر فرض عدم مؤونه ساليانه ترقى و تنزل آن بايد حساب شود يا نه؟
جواب:
- جزء سرمايه است و بايد تخميس شود و در صورت تخميس ترقى بعد از آن خمس ندارد.
سوال 118 :
- مستأجر مبلغى به عنوان سپرده (معروف به سر قفلى) به موجر پرداخت نموده، اگر موجر در مدّت اجاره از سپرده استفاده نمايد و يا ننمايد، خمس به آن تعلّق مى‌گيرد يا خير؟
جواب:
- سر قفلى ملک گيرنده مى‌شود و جزء سرمايه و در آمد است و خمس به آن تعلّق مى‌گيرد ولى اگر پول امانت يا قرض نزد او باشد خمس ندارد.
سوال :
/p>
اگر موجر به اداره دارايى جمهورى اسلامى ماليات سپرده را به اندازه
استفتاءات، ج1، ص: 383
خمس بپردازد، وظيفه الهى او در اين صورت چه مى‌باشد؟
جواب:
- ماليات کفايت از خمس نمى‌کند.
سوال 119 :
- مغازه يا محلّ کسب که اشخاصى از مالک اجاره مى‌کنند مثلا به مدّت دو سال يا بيشتر، و مالک از آنها علاوه بر مال الإجاره مبلغى به عنوان سر قفلى مى‌گيرد و آنها- بدون اين که با مالک شرط کنند که بعد از تمام شدن مدّت حق داشته باشند به ديگرى اجاره بدهند- آن را به ديگرى اجاره مى‌دهند و مبلغى سر قفلى مى‌گيرند؛ اين سر قفلى حلال است يا خير؟
در هر صورت اين سر قفلى که از شخص ثالث مى‌گيرند، شخص ثالث بعد از دادن سر قفلى به مستأجر اوّل، خمس آن را بايد بدهد يا خير؟ و بر فرض وجوب خمس، آيا فرقى هست بين اين که اين شخص ثالث جاهل باشد به اين که با توافق مالک به اصل اجاره، بايد بعد از تمام شدن مدّت، محلّ را تخليه کند و بين اين که عالم به مسأله باشد؟
جواب:
- کسى که حق سر قفلى به نحو شرعى به او منتقل شده مى‌تواند حق خود را به ديگرى در مقابل مبلغى پول واگذار نمايد و حق مذکور جزو سرمايه محسوب است که خمس دارد و فرقى بين علم و جهل خريدار نيست.
سوال :
/p>
در صورتى که خود مالک محلّ را اجاره دهد با مدّت طولانى، و سر قفلى هم بگيرد؛ ولى مستأجر شرط نکند با مالک، که بعد از تمام شدن مدّت، اگر مالک خودش خواست ملک را تحويل بگيرد، مستأجر حقّى داشته باشد از مالک
استفتاءات، ج1، ص: 384
سر قفلى بگيرد، در اين صورت سر قفلى که اوّل به مالک داده مى‌شود خمس دارد يا خير؟
جواب:
- خمس دارد.
سوال 120 :
- به مواد غذائى روزانه که به صورت عادى و اندک در منزل وجود دارد مانند برنج و روغن و حبوبات و امثالهم نيز خمس تعلق مى‌گيرد يا خير؟
جواب:
- اگر سر سال زياد بيايد بايد خمس آن را بدهند.
سوال 121 :
- آيا بر تمام اثاث منزل خمس واجب است يا فقط چيزهاى نقدى و اشياء خوردنى هستند که خمس دارند؟
جواب:
- تمام آنچه که از در آمد کسب تهيه شده و سال بر آن گذشته خمس دارد. مگر در مؤونه.
سوال 122 :
- کارمندى از فروشگاه دولتى برنج و روغن و پارچه خريد براى مصرف خانه، ولى مصرف نکرده سال گذشت و مى‌خواهد خمس بدهد آيا قيمت فروشگاه را در نظر بگيرد يا قيمت بازار را؟
جواب:
- در فرض مسأله قيمت فعلى فروشگاه کافى نيست و بايد به قيمت عادله بازار که منعى از فروش به آن نيست حساب کند.
سوال 123 :
- مغازه دارى جنسى را که از طرف صنف به آنها داده مى‌شود، به
استفتاءات، ج1، ص: 385
ستفتاءات ج1 394 س 4 ..... ص : 394
طور معمول مصرف مى‌کند، سر سال که مى‌شود مقدارى از اين جنس زياد مى‌آيد، مغازه دار ممکن است زيادى را مصرف سال آينده دکان بکند و يا به مصرف زن و فرزند برساند و ممکن است به قيمت آزاد بفروشد؛ در هر سه صورت تکليف خمس اين شخص چه مى‌شود؟ با توجه به اين که قيمت آزاد با قيمت صنف تفاوت دارد.
جواب:
- در هر سه صورت خمس واجب است و ميزان قيمتى است که به آن فروخته يا برابر مقررّات مى‌تواند بفروشد.
سوال 124 :
- کسى که کارگر دولتى است و ماهيانه حقوق مى‌گيرد اگر به مرور زمان مقدارى ابزار کار تهيه نمايد و يک دکان تعميرگاه اتومبيل باز نمايد که بعد از ظهرها براى بهبود زندگى خود و خانواده کار کند آيا اين ابزارها خمس دارند يا نه؟
جواب:
- در حکم سرمايه است و خمس دارد.
سوال 125 :
- اگر فردى ابزار کار خريد و مى‌خواهد با آن امرار معاش نمايد، آيا اين ابزارها در سال هم خمس دارند يا خير؟
جواب:
- ابزار کار در حکم سرمايه است و خمس دارد.
سوال 126 :
- خانمى که نان و خوراک و وسائل زندگيش را شوهرش تأمين مى‌کند و خود نيز کار کند و پولش را فرش و وسائل مورد نياز زندگى تهيه کند آيا خمس به او تعلق مى‌گيرد يا نه؟
جواب:
- اگر بين سال صرف در مؤونه نموده خمس ندارد.
استفتاءات، ج1، ص: 386
سوال 127 :
- زنى که همه حقوق خود يا مقدارى از آن را- براى خرج زندگى- در اختيار شوهر خود قرار مى‌دهد؛ آيا بايد خمس همه حقوق را بدهد يا خمس باقيمانده را؟
جواب:
- هر مقدار از حقوق هر يک از زن و شوهر از مخارج سال زياد بيايد، صاحب حقوق مالک آن است و بايد خمس آن را بپردازد و چنانچه زن به شوهر بخشيده است و چيزى از آنچه بخشيده شده زياد بيايد، خمس ندارد.
سوال 128 :
- زن و شوهرى هر دو کار مى‌کنند و در آمد دارند، آيا به پول زن هم خمس تعلّق مى‌گيرد؟
جواب:
- در زائد بر آنچه در بين سال خرج زندگى کرده، خمس واجب است.
سوال 129 :
- شهريه‌اى که در جمهورى اسلامى به کارمندان دولت پرداخته مى‌شود اجر العمل است يا حق نفقه؟ و چنانچه اين وجه به طور مساوى ميان نان خواران منزل به وسيله کارمند توزيع شود با علم به اين که تارک واجبات شرعيّه هستند آيا از بابت تخميس وجوه متعلّقه به آنان، مسؤوليتى به عهده مالک اجر العمل هست؟
استفتاءات، ج1، ص: 387
جواب:
- بابت مزد کار است و مقدارى که خرج عائله مى‌شود مؤونه محسوب است و خمس ندارد.
سوال 130 :
- حقوق بازنشستگى که عموما طبق قرار داد از در آمد سالهاى قبل کسر شده است و پرداخت آن به زمان بازنشستگى اختصاص يافته، آيا به مجرد دريافت بايد خمس آن را بدهند يا پس از کسر مؤونه و سر سال بايد خمس آن پرداخت شود؟
جواب:
- چنانچه طبق قرار داد بايد پس از بازنشستگى حقوق را دريافت دارد جزء در آمد سال است و پس از کسر مؤونه سر سال بايد خمس آن را پرداخت کند.
سوال 131 :
- حقوقى که يک نفر باز نشسته مى‌گيرد يک قسمت از آن بابت مبلغى است که در سابق از حقوق او کم شده و بقيه از آن بابت نيست آيا از همه حقوقى که تا آخر عمر يک نفر باز نشسته مى‌گيرد بايد خمس بدهد؟
جواب:
- فقط آن قسمت که از حقوق او کم شده در زائد بر مؤونه خمس دارد.
سوال 132 :
- اينجانب از حقوق بازنشستگى پدرم استفاده مى‌کنم، آيا خمس دارد يا نه؟ ضمنا برادرم کرايه نشين است و حقوق خود را پس انداز مى‌کند تا خانه بخرد، وظيفه او چيست؟
استفتاءات، ج1، ص: 388
جواب:
- با فرض اين که بعد از مردن پدر شما، حقوق او را به شما مى‌دهند، خمس ندارد و حقوقى که برادرتان از خودش پس انداز مى‌کند، خمس دارد.
سوال 133 :
- از آنجا که حقوق بازنشستگى بايد خمسش داده شود، آيا مى‌توانم به جاى پرداخت خمس اين حقوق، به طور رايگان در مؤسسه‌اى براى مردم کار کنم؟ يا اين که در ازاى کار، حقوق دريافت نموده و خمس حقوق بازنشستگى را بپردازم؟
جواب:
- مى‌توانيد در برابر انجام کار مزبور حقوق دريافت کنيد و حقوق بازنشستگى اگر از حقوق زمان خدمت کسر شده، خمس دارد و خدمت ذکر شده بابت خمس مذکور حساب نمى‌شود.
سوال 134 :
- در موقع بازنشستگى، مبلغى را که در مدّت 8 سال- هر ماه- به عنوان پس انداز، کسر کرده بودند، با مقدارى سود- حدود سى و پنج هزار تومان- به من دادند، اين پول آيا خمس دارد و چه صورتى دارد؟
استفتاءات، ج1، ص: 389
جواب:
- هر مقدار که از کسر کردن حقوق زمان خدمت بعدا به شما پرداخت شده خمس دارد، و مقدارى که بابت ربح بر آن اضافه شده ملک شما نمى‌شود، بايد آن را به مالک واقعى برگردانيد و اگر از دسترسى به او مأيوس هستيد از طرف او به فقرا صدقه بدهيد.
سوال 135 :
- تعيين مبدأ سال براى پرداخت خمس چگونه انجام مى‌گيرد؟
جواب:
- کسانى که در آمد تدريجى روزانه دارند مبدأ سال‌شان روز شروع به کسب و کار است و کسانى که در آمد کارشان در زمان معينى به دست مى‌آيد مبدأ سال‌شان روزى است که در آمد در اختيارشان قرار مى‌گيرد مانند کارمند وقتى که اولين حقوق به حسابش واريز مى‌شود و کشاورز هنگام جمع آورى محصول و باغدار در زمان چيدن ميوه.
سوال 136 :
- اگر به واسطه گرفتارى نتوانم به حساب سال خود رسيدگى نمايم، آيا مى‌توانم آن را به سال آينده موکول کنم؟
جواب:
- شما حساب کنيد و چنانچه نتوانيد بپردازيد، با دستگردان به شما مهلت مى‌دهند.
استفتاءات، ج1، ص: 390
سوال 137 :
- شنيده‌ام که خمس را مى‌توان به اين صورت داد که: آخر ماه، پول اضافه را يادداشت کرده و بگذاريم تا سال آينده، خمس پولى که سال گذشته اضافه بوده را بدهيم؛ آيا مى‌شود اين کار را کرد؟
جواب:
- اگر بين سال صرف در مؤونه نشده مانع ندارد ولى براى "سال" مبدأ آن را زمان گرفتن اوّلين حقوق قرار دهند و تا يک سال از آن تاريخ آنچه از مؤونه زياد آمده را تخميس نمايند.
سوال 138 :
- من دخترى هستم کارمند آموزش و پرورش، خرج مادر و خواهرم به عهده‌ام مى‌باشد، تا به حال خمسى پرداخت ننموده و سالى براى خود تعيين نکرده‌ام، در اين باره از کسانى پرسش نموده‌ام، گفته‌اند چون سال نداشته‌ام به کليه وسايل زندگى خمس تعلّق مى‌گيرد؛ لذا صورت وسايل زندگى‌ام را که قبلا خريدارى کرده‌ايم به شرح زير به اطلاع مى‌رسانم: دو تخته فرش، مقدارى وسائل آشپزخانه، وسايل ديگر زندگى ...، خانه‌اى هم جهت سکونت خودم و برادرم با خانواده‌اش از طريق گرفتن وام با هم خريدارى نموده‌ايم که در حال حاضر هر ماهه من و برادرم مبلغى بابت قسط اين وامها مى‌پردازيم، ضمنا سال گذشته هم به مقدار بيست هزار تومان ديگر جهت تعمير خانه از بانک وام گرفته‌ايم؛ خواهشمند است با اين اطّلاعات که در اختيار شما گذاشتم، براى من روشن بفرماييد چه مبلغى بايد خمس بپردازم، در ضمن در اين زمينه سوالاتى نيز دارم که اميدوارم جواب آنها را عنايت فرماييد:
1- آيا مى‌توانم ماهيانه به طور قسط خمس را بپردازم، چون مى‌دانم برايم امکان اين که يکجا بپردازم نيست؟
2- آيا سالى را که تعيين مى‌کنم، مى‌شود هر وقت باشد، يا اين که بايد ماه
استفتاءات، ج1، ص: 391
مشخّصى از سال باشد؟
3- اگر کسى را بشناسيم که سيّد باشد و احتياج داشته باشد، مى‌توانيم خودمان خمس را به او بدهيم يا اين که بايد به حاکم شرع داد که پرداخت کند؟
4- آيا اگر حاکم شرع، خودش مقلّد امام نباشد، مى‌توان خمس را به او داد؟
5- کفّاره روزه را به کسى که مقلّد امام نيست داده‌ام که از طرف من وکالت داشته باشد به مستحقّ بپردازد، آيا قبول هست يا نه؟
6- وسايلى که نامشان برده شد، قبلا خريدارى شده، آيا خمس را بايد به قيمت قبلى بدهم يا قيمت فعلى؟
7- آيا به وسايلى که جهت جهيزيّه خريدارى شده- چون نمى‌توانستم يکجا خريدارى کنم، کم کم خريدارى کرده و نگه داشته‌ام براى خواهرم- خمس تعلّق مى‌گيرد يا خير؟
جواب:
- اگر اجناس مذکوره را از حقوق در وسط سال تهيه کرده‌ايد و به قدر شأن و نياز باشد، خمس واجب نيست و همچنين آنچه به واسطه وام تهيّه شده و از ما يحتاج زندگى باشد، از قبيل خانه و تعمير آن، خمس ندارد.
پاسخ 1- به يکى از نمايندگان اينجانب مراجعه و با دستگردان کردن خمس با او، تدريجا بپردازيد.
پاسخ 2- سال از وقتى شروع مى‌شود که اوّل حقوق، به شما رسيده و پايان سال گذشت يک سال کامل از آن وقت مى‌باشد.
پاسخ 3- سهم سادات (نصف خمس) خود را مجازيد به سيّد فقير بدهيد.*
استفتاءات، ج1، ص: 392
پاسخ 4- خمس بايد به مرجع تقليد و يا نمايندگان او برسد. که از طرف او اجازه در وجوه شرعيه دارند.
پاسخ 5- اگر اطمينان داريد که به طورى که در شرع مقرّر است به مصرف رسانده، کافى است.
پاسخ 6- هر چه متعلّق خمس است بايد به قيمت فعلى حساب شود.
پاسخ 7- خمس واجب نيست مگر بدانيد که از پولى که سال بر او گذشته تهيّه شده.
سوال 139 :
- آيا سال خمس بايد سال شمسى باشد يا سال قمرى؟
جواب:
- سال را شمسى قرار دهيد اگر چه قمرى هم مانع ندارد.
سوال 140 :
- هر چند سال، صد الى چهار صد تومان به حقوق ما افزوده مى‌شود، در اين صورت باز به آن خمس تعلّق مى‌گيرد يا نه؟
جواب:
- کلّ حقوق دريافتى زائد بر مخارج زندگى هر چه آخر سال باقى مانده، خمس دارد.
استفتاءات، ج1، ص: 393
سوال 141 :
- با توجه به اينکه سال کارمندان از اولين روزى که حقوق مى‌گيرند آغاز مى‌شود آيا سال بعد در همان روز که کارمند حقوق ماه را مى‌گيرد بايد خمس همه آن را بپردازد يا آن حقوق، جزء سال بعد به حساب مى‌آيد؟ (با توجه به اينکه غالب کارمندان و کارگران به سختى با حقوق خود ماه را مى‌گذرانند و اگر خمس آن را از اول ماه بپردازند به سختى بيشترى مى‌افتند).
جواب:
- اگر از وقتى که در سال اول حقوق گرفته يک سال گذشته و بعد حقوقى گرفته است از در آمد سال بعد محسوب مى‌شود.
سوال 142 :
- اينجانب معلّم و کارمند دولت اسلامى مى‌باشم و حقوق ماهيانه‌ام 3700 تومان مى‌باشد و طبعا در آمد سالانه‌ام با سال ديگر فرقى ندارد.
الف:
به اين مبلغ خمس تعلّق مى‌گيرد يا نه؟
جواب:
- از حقوق دريافتى اگر آخر سال چيزى باقى بماند خمس دارد.
ب:
اگر مقدارى پول قرض کرده باشم براى مخارج ازدواج يا خريد بعضى از وسايل مورد نياز زندگى، و مقدارى از حقوقم را در هر ماه بابت اين قرض بدهم، باز هم در اين مورد خمس به اموال بنده تعلّق مى‌گيرد يا نه؟
جواب:
- هر چه که در بين سال بابت بدهى مزبور پرداخت شده خمس ندارد.
جواب :
بنده مبلغ پانزده هزار تومان از اداره متبوعم وام گرفتم و اين وام را در اختيار يکى از اقوامم که بدان نيازمند بود قرار دادم و اداره نيز ماهانه مبلغ معينى از حقوق کم مى‌کند؛ حال به اين پولى که من در اختيار شخص مزبور قرار داده‌ام، خمس تعلّق مى‌گيرد يا نه؟
استفتاءات، ج1، ص: 394
جواب:
- وام اگر از حقوق ماهانه اداء شده و پس از گذشت سال آن را از طرف وصول نموديد خمس دارد.
سوال 143 :
- لطفا جواب سوالهاى ذيل را مرحمت فرماييد:
سوال 1 :
- طرز محاسبه خمس براى کارمند دولت و يا هر فردى که مانند آن حقوق و يا مزدى ماهيانه دريافت مى‌دارد چگونه است؟
جواب:
- مبدأ سال وقتى است که حقوق خود را مى‌گيرد و آخر سال او وقتى است که دوازده ماه کامل از آن بگذرد.
سوال 2 :
- اگر کارمند با وجود درآمد جديد (حقوق ماهانه) و يا به فرضى که هنوز اجرتى دريافت نکرده، از پول مخمّس نشده براى نيازمنديهاى روزانه استفاده نمايد، مى‌تواند در آخر سال از مازاد به جاى آنها بگذارد؟
جواب:
- از در آمد سال، جبران مخارجى را که با پول ديگر صرف کرده جايز نيست.
سوال 3 :
- مى‌توان ارزاق منزل- روغن، نان، و و و- را به قيمت پول در آورد و پول آنها را حساب کرد؟
جواب:
- جايز است.
سوال 4 :
- اگر اجناس خوراکى مخمّس شده را به تدريج مصرف نمايد، مى‌تواند معادل آنها را در آخر سال از اجناسى که خريده کنار بگذارد يا پول آنها را از
استفتاءات ج1 403 س 170 ..... ص : 403
استفتاءات، ج1، ص: 395
مازاد سال کم نمايد؟
جواب:
- حکم مسأله دوّم را دارد.
سوال 144 :
- فردى هر سال بعد از ظهر روز اوّل ماه مبارک رمضان، خمس سال خود را مى‌داده است؛ امسال اوّل صبح فرشى را که مورد احتياج بوده خريده و بعد از ظهر همان روز حساب مالش را کرده است؛ آيا اين فرشى که جزو لوازم زندگى اوست؛ خمسش لازم است؟
جواب:
- خمس آن واجب نيست.
سوال 145 :
- کسى که حساب سال داشته و سرمايه او از بين رفته و دوباره از کسب و کار پولى پيدا کرده، به چه صورت خمس بدهد؟
جواب:
- آنچه از ربح سر سال باقى بماند، خمس دارد.
سوال 146 :
- کسى که سال شرعى ندارد و پدرش هم خمس نداده اکنون مى‌خواهد خمس ميراث و اموال خود را بپردازد.
بفرمائيد قيمت ميراث از چه زمانى بايد حساب شود زمان خريد پدر؟ يا زمان فوت پدر و انتقال ارث؟ يا زمان تعيين سال شرعى؟
جواب:
- ميزان در حساب و پرداخت خمس قيمت فعلى است.
سوال 147 :
- پدر من از اوّل عمرش تا به حال خمس نداده است و خودش مى‌گويد: "بر من واجب نبوده و نيست" چون در تمام مدتى که کار مى‌کرده و
استفتاءات، ج1، ص: 396
در آمد داشته بدهکار نيز بوده است؛ آيا ايشان حتما بايد حساب سال قرار مى‌داد و نزد روحانى مى‌رفت تا ايشان به او بگويد خمس ندارد، يا اين که نظر خودش قابل قبول است؟
جواب:
- قول خود او قبول است.
سوال 148 :
- هنگام ازدواج، پدرم مقدارى جهيزيّه به من دادند، اگر چه پول آنها از در آمد ماهيانه‌اش بوده، ولى با نهايت تأسف، ايشان خمس و زکات نمى‌پردازند و در بعضى از زمينه‌ها گران فروشى نيز کرده‌اند؛ با اين صورت، آيا من بايد خمس جهيزيّه‌هايم را بپردازم؟
جواب:
- اگر يقين نداريد که جهيزيّه از پولى که بايد خمس آن داده شود، تهيه شده باشد، چيزى بر شما نيست.
سوال 149 :
- پسر عموى من که او را در حسب ظاهر عادل- راستگو مى‌دانم ايشان مى‌گويند که پدر زن تو خمس نمى‌دهد و بنا بر شناختى که به پدر زنم و نحوه زندگى ايشان دارم احتمالا ايشان خمس مالش را نمى‌دهد در رابطه عروسى با دخترش (که دختر عموى بنده هست) پدر زنم به من و همسرم جهيزيه داده است حال تکليف بنده در رابطه با استفاده از آن چيست؟
جواب:
- اگر يقين به بودن خمس در جهيزيه نداريد بر شما چيزى نيست.
سوال 150 :
- اگر اموالى که وجوهات به آن تعلق مى‌گيرد از راه قناعت و صرفه جوئى جمع شده باشد آيا تخفيف هم دارد؟
جواب:
- تخفيف ندارد و بايد آنچه سر سال زياد آمده تخميس شود.
استفتاءات، ج1، ص: 397
سوال 151 :
- شخصى براى اولين مرتبه اموالش را حساب کرده که خمس آن را رد کند و مقدارى هم مديون است که بايد از حالا تا يک سال به تدريج بپردازد آيا اين بدهى را مى‌تواند از اصل سرمايه کم کند يا خير؟
جواب:
- در صورتى که دين مربوط به سرمايه يا مؤونه همان سال باشد مى‌تواند کسر نمايد.
سوال 152 :
- کسى که حساب سال دارد، تراکتورى را شراکتى مى‌خرد، در صورتى که نيمى از سهم خود را بدهکار باشد، آيا بايد خمس تراکتور را بدهد؟
و آيا مى‌تواند از منفعت سالانه بدهى خود را بپردازد؟
جواب:
- نسبت به مقدارى که مالک شده و بدهى ندارد، بايد خمس بدهد و مى‌تواند از منفعت سال، بدهى را بدهد لکن بايد خمس آن را هم بپردازد.
سوال 153 :
- کسى که حساب سال نگه نداشته و اموالى را اعمّ از منقول و غير منقول خريده و بابت خريد آنها مبالغى هم بدهکار شده است، آيا مى‌تواند بدهکارى خود را جزو مؤونه حساب کند؟
جواب:
- بدهى اگر براى خود آن اموال است از آن کسر مى‌شود.
سوال 154 :
- اگر شخصى براى رفت و آمد خود وسيله نقليه‌اى بخرد، آيا لازم است خمس آن را بدهد، يا از مخارج ساليانه محسوب مى‌شود؟
جواب:
- اگر در زندگى احتياج به آن دارد و فقط براى کار و کسبش نيست خمس ندارد.
استفتاءات، ج1، ص: 398
سوال 155 :
- اگر کسى در اواسط سال خمسى‌اش يک عدد ماشين سوارى جهت مصارف شخصى‌اش بخرد ولى تحويل آن به بعد از سال خمسى‌اش موکول شود، آيا مى‌بايستى خمس آن را پرداخت يا خير؟
جواب:
- لازم نيست خمس بدهد.
سوال 156 :
- آيا دوچرخه، موتور سيکلت و ماشين شخصى خمس دارد يا خير؟
و اگر دارد، آيا قيمت اصلى را بايد حساب کرد يا قيمت بازار را؟ و اگر شخصى ماشين يا موتور سيکلت يا دوچرخه‌اى قبلا خريده و خمس آن را نداده، آيا بايد خمس قيمت فعلى آن داده شود يا قيمت روز خريد؟ و آيا لازم است سال بر آن بگذرد يا به محض خريد، بايد خمس آن پرداخت گردد؟
جواب:
- اگر وسائل مذکوره فقط براى رفتن به محلّ کار مورد نياز است، به قيمت فعلى خمس دارد و چنانچه از طرف دولت، ممنوع از فروش در بازار باشند، به قيمت دولتى آن بايد تخميس شود.
سوال 157 :
- تاکسى، اتوبوس، مينى‌بوس و وانت بار و ماشينهاى شرکتهاى خصوصى که براى حمل اجناس تجارتى مى‌باشند و با پول مخمّس تهيّه شده‌اند و قيمت سوقى آنها در ترقّى و تنزّل است، آيا در رأس هر سال خمسى بايد به قيمت عادله روز حساب شده و تخميس شود يا بعد از فروش اگر سود کرد، خمس آنها داده شود؟
جواب:
- در فرض سوال تا نفروخته خمس ندارد. و همچنين بعد از فروش مگر آن را سرمايه تجارت قرار دهد.
استفتاءات، ج1، ص: 399
سوال 158 :
- شخصى که دو کوره آجرپزى دارد، دو دستگاه ماشين براى آجرکشى خريده است، بفرماييد خمس دارد؟
جواب:
- خمس دارد.
سوال 159 :
- در رساله حضرت امام آمده: مرکبى که از ربح کسب تهيه مى‌شود براى اين که سوار شود و به تجارتخانه يا مزرعه يا دکان يا محلّ کار خود برود و لو بدون آن که جنس تجارت با آن حمل نمايد، بايد خمس آن داده شود، و در استفتائات جديد فرموده‌ايد که مرکب مورد احتياج براى رسيدن به محلّ کار و کسب خمس ندارد، توضيح مطلب چگونه است؟
جواب:
- مرکب اگر فقط براى رفتن به محلّ کار مورد نياز است، خمس دارد و اگر در زندگى شخصى خود و عائله‌اش به آن حاجت دارد خمس ندارد.
سوال 160 :
- شخصى از در آمد بين سال براى امرار معاش خود ماشين وانت بارى مى‌خرد و از حمل بار و مسافر و دريافت کرايه از آن استفاده مى‌کند، آيا ماشين جزو سرمايه است و بايد خمس آن را بدهد يا نه؟
جواب:
- خمس دارد.
سوال 161 :
- اگر شخصى پولى به دست آورد و در بين سال خمس آن پول را رد کرد و بعد ملکى خريد و آن ملک قيمتش بالا رفت بدون آنکه ملک را بفروشد آيا خمس بعين آن تعلق گرفته است يا خير؟
جواب:
- عين ملک متعلق خمس نيست و اگر براى تجارت بوده ترقى قيمت آن خمس دارد
استفتاءات، ج1، ص: 400
سوال 162 :
- 1- شخصى داراى مبلغى سرمايه است که خمس آن را داده آيا مى‌تواند با افراد ديگر که بعضا خمس نداده‌اند مشترکا براى کار توليدى يا تجارت سرمايه گذارى کنند و به نسبت سرمايه يا قرارى که مى‌گذارند در سود و زيان حاصل شريک باشند؟
2- شرکت توليدى يا تعاونى بزرگى است که سرمايه آن از تعداد زيادى سهام متعلق به اشخاص مختلف تشکيل شده است. اگر يقين باشد که در بين صاحبان سهام افرادى هستند که اهل نماز و خمس و ساير فرايض نيستند آيا جايز مى‌باشد با مالى که خمس آن داده شده از سهام آن شرکت خريد و طبق مقررات شرکت در منافع آن شريک شد؟
جواب:
- اصل شرکت اشکال ندارد ولى اگر يقين دارد مال بعض شرکاء غير مخمس بوده تصرف در مال مشترک پيش از پرداخت خمس يا اجازه مرجع تقليد جايز نيست.
سوال 163 :
- يازده نفر با هم صندوق قرض الحسنه تأسيس نموده‌اند و ماهيانه هر نفر پنجاه تومان به سرمايه صندوق به نام خودشان مى‌افزايند و اين صندوق حدود ده سال است که کار مى‌کند؛ آيا اين سرمايه مشمول خمس مى‌شود؟ و مسؤول پرداخت آن کيست؟ با توجه به اين که مسؤوليت حسابدارى و نگهدارى صندوق به عهده يک نفر مى‌باشد.
جواب:
- خمس واجب است و هر يک به حساب سهم خودش بايد خمس بدهد.
استفتاءات، ج1، ص: 401
سوال 164 :
- کسى که شريک دارد و مى‌داند شرکاى او خمس نمى‌دهند و حاضر به تقسيم هم نمى‌شوند، آيا مى‌شود بدون اجازه آنها خمس سرمايه آنها را بدهد؟
جواب:
- حق ندارد.
سوال 165 :
- کسى که سرمايه خود را با قرض تهيه کرده است آيا خمس آن را از اوّل بايد پرداخت نمايد؟
جواب:
- تا قرض سرمايه را ادا نکرده است مقدار قرض خمس ندارد.
سوال 166 :
- فردى مبلغى از بانک قرض کرده و در مؤونه مصرف نموده، ولى اين پول را بايد در سالهاى بعد به بانک بپردازد؛ آيا در رأس سال، اين شخص مى‌تواند مبلغى را که براى مؤونه قرض کرده، از ربح به دست آمده در همان سال کسر نمايد؟
جواب:
- در اين سال نمى‌تواند کسر کند و از ربح سالى که قرض را بايد ادا کند، کسر مى‌شود.
سوال 167 :
- شخصى سر سالش رسيده ولى 20 هزار تومان به صندوق قرض الحسنه بدهکار است که ماهى هزار تومان مى‌دهد. آيا اين 20 هزار تومان را کم کند از منفعت خود يا نه؟
جواب:
- اگر قرض براى مؤونه بوده مبلغى که قسط همان سال است کسر مى‌شود.
سوال 168 :
- شخصى وسائلى از قبيل فرش و يا يخچال و يا ساير چيزهايى که
استفتاءات، ج1، ص: 402
جزو مؤونه حساب مى‌شود، خريدارى مى‌نمايد ولى پول آنها را در رأس سال نپرداخته و بدهکار است؛ آيا مى‌تواند بدهکارى خود را از ربح آن سال کسر و استثناء کند يا خير؟ ضمنا چنانچه اجناس خريدارى شده را مدّت دار خريده و بايد در سال آينده پرداخت نمايد ولى چون از مؤونه امسال است، در اين صورت مى‌تواند از ربح سال کسر نمايد يا اين که نمى‌تواند و بايد ربح به دست آمده کاملا تخميس شود؟
جواب:
- بدهى بر مؤونه سال از ربح بين سال کسر مى‌شود ولى چنانچه بدهى را بايد به اقساط بپردازد، اقساط هر سال از مؤونه آن سال محسوب مى‌شود.
سوال 169 :
- اگر در ضمن سال خمسى، اموالى که مورد معامله و کسب است به سرقت رفت يا تلف غير عمدى شد، آيا در آخر سال مجموع موجودى فعلى را نسبت به موجودى مخمّس اوّل سال ملاحظه کند يا اين که بايد از مخمّس سال گذشته قيمت اموال سرقت شده يا تلف شده را کسر کند (در حالى که در اوّل سال عين آن اموال شايد نبوده است يا بعضى بوده) و بعد ملاحظه نسبت را بکند تا اضافه را خمس دهد و اگر مقدار سرقت شده را کاملا نمى‌داند چگونه محاسبه کند؟
جواب:
- اگر سرمايه يا مال التّجاره قسمتى در وسط سال تلف شود و يا آن که در معامله‌اى زيان پيدا شود، از بقيّه در آمد همان رشته کسب جبران مى‌شود و در آخر سال باقيمانده در آمد پس از کسر تمام خسارات حساب مى‌شود.
استفتاءات، ج1، ص: 403
استفتاءات ج1 408 ج ..... ص : 408
سوال 170 :
- اينجانب قبلا در وجود خداوند ترديد داشتم (استغفر اللّه) و حتى به صراحت اعتراف مى‌کردم که مسلمان نيستم، ولى بعد از انقلاب اسلامى تحقيق و تفکر زياد نمودم تا بالأخره در سال 60 دين اسلام را از ميان تمامى اديان و مکتبها برگزيدم و اکنون مصمّم شده‌ام يک مسلمان حقيقى و مؤمن باشم و حضرت امام را به عنوان مرجع تقليد نيز انتخاب کرده‌ام در اين رابطه مسأله خمس قبل از اينکه مسلمان شوم با توجه به اينکه بالغ بوده‌ام چيست؟ و اموالى که داشتم بعضى از بين رفته و بعضى موجود است.
جواب:
- نسبت به آنچه خمس داشته و بعد از اسلام آوردن شما موجود نبوده خمس ساقط است مگر آن که قبلا مرتدّ شده باشيد.
سوال 171 :
- اگر کسى مقروض باشد آيا به مواد غذائى و غيره که در عرض سال خريده و اضافه آمده است خمس تعلق مى‌گيرد؟
جواب:
- اگر دين بر مؤونه سال باشد مى‌تواند از آنچه در آمد کسب و حقوق، سر سال باقيمانده کسر نمايد.
سوال 172 :
- اگر کسى خمس مال خود را حساب کند و مبلغ خمس را از خرجى و مؤونه سال ديگرى بدهد که از کسب و کار به دست آمده آيا دادن خمس از مال جديد صحيح است يا نه؟
جواب:
- اگر خواست از در آمد جديد بپردازد بايد خمس آن را بدهد.
سوال 173 :
- گفته مى‌شود که فتواى حضرت امام بر اين است که: "هر گاه انسان چيزى براى مؤونه از ربح سال تهيه کند و آن را در سال بعد بفروشد،
استفتاءات، ج1، ص: 404
واجب است خمس آن را فورا بدهد" بفرماييد اگر اين مؤونه را به عنوان تعويض بفروشد، يعنى مثلا فرش را مى‌فروشد که فرش ديگرى تهيّه نمايد، آيا به طريق مذکور بايد خمس را ادا نمايد يا چون سلب احتياج نشده حکم ديگرى دارد؟
جواب:
- اگر مؤونه را به مؤونه ديگر تبديل کند، خمس ندارد ولى اگر بعد از سال مؤونه را بفروشد، پول فروش آن بدون انتظار سر سال خمس دارد.
سوال 174 :
- کسى که بدهى خمس مالش را دستگردان مى‌نمايد و آن را از در آمد مال جديد مى‌دهد، آيا خمس آن مقدار که از در آمد پرداخت نموده، بايد بدهد يا خير؟
جواب:
- بايد خمس آن را بدهد.
سوال 175 :
- آيا خمس را حتما بايد از نفس پول يا مالى که خمس بدان تعلق گرفته است پرداخت نمود؟ يا خمس را از مال يا نقدينه مشابه او هم مى‌توان پرداخت؟
جواب:
- مى‌توانند از مال ديگر بدهند. ولى اگر از در آمد کسب ديگر بدهند، بايد خمس آن را هم بدهند.
سوال 176 :
- شخصى از نظر نداشتن منزل مسکونى در مشقّت است، ارباح به دست آمده خود را قبل از فرا رسيدن سال به زوجه خود مى‌بخشد تا چنانچه به حدّ کافى رسيد منزل مورد نياز خود را بتواند تهيّه نمايد؛ بفرماييد در اين مورد اشکالى وارد است يا خير؟ و آيا خمس به زوجه يا زوج تعلّق مى‌گيرد يا نه؟
جواب:
- در فرض مزبور بايد خمس بدهد.
استفتاءات، ج1، ص: 405
سوال 177 :
- قطعه زمينى است که براى تأمين منزل خريدارى شده و فعلا تصميم گرفته‌ايم اين زمين را بفروشيم جهت خريد منزل ولى اين پول به مقدار خريد منزل نيست آيا مى‌توانيم تا هنوز سال مالى ما نرسيده پول زمين يا خود زمين را به همسر يا فرزندمان هبه کنيم يا نه؟
جواب:
- هبه مانع ندارد ولى اگر زمين از در آمد و حقوق بدون دادن خمس تهيّه شده با فروش، خمس پول آن را بايد بپردازيد و هم چنين اگر هبه خود زمين، زائد بر شأن يا براى فرار از خمس باشد، بايد خمس زمين داده شود.
سوال 178 :
- اگر مقدارى پول قرض کرده باشم براى مخارج ازدواج يا خريد بعضى از وسايل مورد نياز زندگى و مقدارى از حقوقم را در هر ماه بابت اين قرض بدهم باز هم در اين مورد خمس به اموال بنده تعلق مى‌گيرد يا نه؟
جواب:
- هر چه که در بين سال بابت بدهى مزبور پرداخت شده خمس ندارد.
سوال 179 :
- پولى را که تخميس شده به مدت چند ماه يا يک سال به ديگرى قرض مى‌دهد يا چندين سال در بانک به عنوان قرض الحسنه مى‌ماند آيا بعد از پس گرفتن باز هم بايد تخميس کند يا نه؟ و اگر نداند پولى را که مديون مى‌دهد تخميس شده يا نه مى‌شود تصرف کرد يا نه؟
استفتاءات، ج1، ص: 406
جواب:
- دو مرتبه خمس ندارد و در فرض جهل تصرف مانع ندارد.
سوال 180 :
- يکى از مراجع تقليد سابق، فتوا به جواز استفاده از حقوق دولتى نظام طاغوت معدوم به شرط تخميس [داده بودند] و مرجعى جواز تصرف از ناحيه خويش صادر فرموده‌اند آيا عمل به احکام فتاوى مزبور رافع تکليف بوده است؟
جواب:
- حقوقى که در مقابل کارهاى حلال اخذ شده حلال است و غير از خمس ارباح مکاسب خمس ديگرى ندارد.
سوال 181 :
- پسرى که هنوز ازدواج نکرده است پدر پولى يا زمينى يا اشيائى به پسر مى‌بخشد که ازدواج کند اين اشياء که بخشيده شده است خمس دارد يا خير؟
جواب:
- بخشش خمس ندارد.
سوال 182 :
- کسى که از دنيا رفته و بر عهده او خمس هست آيا ورثه مى‌توانند در ما ترک او تصرف کنند؟
جواب:
- اگر معلوم است که در مال متوفى يا بر ذمه او خمس هست تا اداء نشده ورثه نمى‌توانند در ترکه تصرف کنند.
استفتاءات، ج1، ص: 407
سوال 183 :
- پدرى فوت کرده و مقدارى پول نقد به ارث مى‌گذارد، چند بچه صغير دارد که مادرشان قيّم آنهاست؛ آيا پرداخت خمس آن پول بر آنها لازم است؟
جواب:
- اگر يقين ندارند که خمس پول مزبور را در حيات خود نداده است، لازم نيست خمس بدهند.
سوال 184 :
- پدرم مبلغ 200 هزار تومان و يک مغازه به من بخشيد و چون قبل از رسيدن آخر سالش بود بايد من خمس مبلغ مذکور و خمس سر قفلى مغازه را بدهم يا نه؟ ضمنا 27 هزار تومان از طرف همسرم به اينجانب به عنوان چشم روشنى و عيدى داده‌اند آيا خمس دارد؟
جواب:
- بخشش و چشم روشنى و عيدى خمس ندارد.
سوال 185 :
- به قصد سهم الارث به دو تا از دخترهايم که ازدواج نموده‌اند، براى هر کدام مبلغى- جهت خريدن خانه و گشايش در امر زندگى آنها- به حساب پس انداز مسکن که به نامشان افتتاح شده، از محلّ وجوه پس انداز شده، واريز کرده‌ام؛ آيا به مبالغ فوق که به عنوان سهم الارث پرداخت شده، خمس تعلّق مى‌گيرد؟
جواب:
- پيش از سر آمدن سال، اگر مبلغ مزبور را به آنها تمليک نموديد خمس ندارد.
سوال 186 :
- شخصى از در آمد بين سال، زمينى را خريده و پس از چند سال
استفتاءات، ج1، ص: 408
به فرزندانش مى‌بخشد که براى خود خانه‌اى بسازند و ازدواج کنند؛ آيا پدر بايد خمس زمين نامبرده را بدهد؟ بر فرض وجوب خمس، قيمت خريد ملاک است يا قيمت فعلى؟
جواب:
- اگر زمين را براى تهيّه منزل نخريده، به قيمت فعلى خمس دارد و پدر بايد خمس آن را بدهد و تا خمس نداده، فرزندان نمى‌توانند در آن تصرّف کنند مگر با اجازه حاکم شرع خودشان خمس را بپردازند.
سوال 187 :
- پذيرفتن هديه از کسى که علم داريم خمس نمى‌دهد، چه صورتى دارد؛ آيا گيرنده بايد خمس آن را پرداخت کند؟
جواب:
- اگر علم به وجود خمس در آن مال نباشد، اشکال ندارد.
سوال 188 :
- کسى که از پول خمس نداده اشيائى را بخرد و به خانواده خود ببخشد چه حکمى دارد؟
جواب:
- با علم به وجود خمس در آن جايز نيست.
سوال 189 :
- در تحرير الوسيلة در رابطه با مسأله خمس هبات و امثالها فرموده‌ايد: لا ينبغى ترک الاحتياط، که ظهور در احتياط وجوبى براى پرداخت دارد، ليکن در حاشيه عروة الوثقى مى‌فرمائيد: ... و على هذا لا يتعلق بنحو الهبات و ما تتلوها ... به کدام نظريه عمل شود؟
جواب:
- هبه خمس ندارد.
استفتاءات ج1 417 س 216 ..... ص : 417
استفتاءات، ج1، ص: 409
سوال 190 :
- شخصى شرعا مى‌بايست خمس پرداخت نمايد، حال اگر بخشى از اموال خود را قبل از پرداخت خمس به فرزند کوچک يا همسر خود واگذار نمايد و آنان نيز خمس را هنوز نپرداخته‌اند (و احتمال مى‌رود اين واگذارى براى فرار از پرداخت خمس يا فرار از ماليات و غيره باشد) آيا پرداخت خمس مال واگذار شده به عهده کيست؟ پدر يا فرزند و همسر؟
جواب:
- اگر در مال مورد بخشش خمس باشد بخشش نسبت به مقدار خمس فضولى است و چنانچه تحويل داده شده کسانى که بر آن "يد" پيدا کرده‌اند ضامن هستند ولى مکلف به اداء خمس بخشنده است.
سوال 191 :
- آيا عيدى و پاداشى که دولت به کارمندان مى‌دهد و به صورت پول نقد و يا سکه آزادى است خمس دارد يا نه؟
جواب:
- خمس ندارد.
سوال 192 :
- از ارتش، ماهانه يا سالانه چيزهايى از جمله: لباس، پارچه، حوله، پوتين و غيره مى‌دهند؛ آيا اگر از سر سال گذشت و مصرف نشدند؛ خمس دارند يا نه؟
جواب:
- اگر در مقابل کار، نمى‌دهند، خمس ندارد.
سوال 193 :
- پولى که انسان به نام فرزندش پس انداز مى‌کند و در صورت احتياج از آن پول برداشته و دوباره به حساب فرزند مى‌گذارد، آيا بايد خمس آن را بپردازد؟
جواب:
- اگر مناسب شأن خود به فرزند بخشيده، خمس ندارد.
استفتاءات، ج1، ص: 410
سوال 194 :
- طلايى که زن به صورت بخشش دريافت کرده، البتّه نه از شوهر، بلکه از مادر يا خواهرش، آيا اين طلا خمس دارد؟
جواب:
- بخشش خمس ندارد.
سوال 195 :
- اگر فردى که در آمد او حلال نيست به انسان هديه‌اى بدهد، و نمى‌دانيم که او در آمد حلال ديگرى داشته يا نه؟ آيا اين هديه حلال است يا حرام و خمس لازم است يا خير؟ و نيز اگر حلال بودن هديه مشروط به اين است که در آمد حلال ديگرى داشته باشد، آيا لازم است براى اين که بفهميم وى در آمد ديگرى داشته يا نه، در زندگى وى تفحّص و جستجو کنيم؟
جواب:
- تحقيق لازم نيست و خمس ندارد. و محکوم به حلّيّت است.
سوال 196 :
- اينجانب فرزندى داشتم در ارتش که در جنگ مفقود الأثر شد و ارتش او را شهيد قلمداد کرد و مبلغى به فدوى داد و بنده چون خودم نيز در جنگ معلول شدم و تمام زندگيم در آنجا از بين رفت با مبلغى از اين پول و پولهاى ديگر که به او تعلق گرفت وسائل مختصرى براى بچه‌هايم و يک خانه 50 مترى خريدارى نمودم و ما بقى پول در بانک موجود است. بعضى فرموده‌اند چون ارتش تبرعا داده است خمس ندارد، آيا اين صحيح است؟ و در صورتى که خمس ندارد اگر آن را سرمايه قرار دهم و معامله نمايم آيا در هر سال بر اضافه آن خمس تعلق مى‌گيرد يا نه؟
جواب:
- پول ذکر شده خمس ندارد و لو اينکه چند سال در نزد شما بماند ولى اگر با آن کسب نمائيد در آمد کسب در زائد بر مخارج سال خمس دارد.
سوال 197 :
- مبلغى بنياد شهيد و ارتش به خانواده شهدا مى‌پردازند آيا خمس
استفتاءات، ج1، ص: 411
دارد يا خير؟
جواب:
- خمس ندارد.
سوال 198 :
- پولى که به عنوان وام از بانک يا جائى ديگر جهت انجام معامله و يا راه اندازى کارگاه گرفته شده باشد به آن خمس تعلق مى‌گيرد يا خير؟
جواب:
- وام خمس ندارد.
سوال 199 :
- دولت جمهورى اسلامى از حقوقى که به کارمندان خود مى‌دهد مبلغى را به نام ماليات برداشت مى‌نمايد و تنها حقوق بگيران هستند که اين ماليات را مى‌دهند، آيا پرداخت ماليات از نظر شرعى جزء کدام وجوهات حساب مى‌شود؟ (خمس، زکاة).
جواب:
- ماليات بابت وجوه شرعيه محسوب نيست.
سوال 200 :
- محترما به عرض مى‌رساند: به علّت نداشتن مسکن، در خانه‌اى که پدر زنم به ما واگذار کرده زندگى مى‌کنم و اينطور که من متوجه شده‌ام، ايشان خمس نمى‌دهد و کارش را بدينگونه توجيه مى‌کند که: "چون دولت، دولت اسلامى است لذا ماليات همان خمس مى‌باشد!"، آيا در چنين منزلى نماز باطل است؟ سکونت در آن چه حکمى دارد؟
جواب:
- ماليات بابت خمس محسوب نمى‌شود و اگر منزل از پول غير مخمس تهيه شود، تا در مقدار خمس از مرجع تقليد کسب اجازه نکنند و خمس پرداخت نشود، نمى‌توانند در آن منزل تصرّف نمايند.
استفتاءات، ج1، ص: 412
سوال 201 :
- من ده هزار تومان پول دارم که خمس آن را پرداخته‌ام و هم اکنون آن را در بانک قرض الحسنه قرار داده‌ام و در کنار آن از در آمد سالانه‌ام پولى که در مى‌آورم مقدارى خرج مى‌کنم و بقيه‌اش را پس انداز مى‌کنم حال آيا مى‌شود بر اين نيت باشم که سر سال خمس پولى را بدهم که هم از آن خرج کرده‌ام و هم جداى 10 هزار تومان پس انداز کرده‌ام و منظورم کلا اين است که در طى سال خرجى را که مى‌کنم و خمسى که مى‌خواهم سر سال بدهم از 10 هزار تومان نباشد آيا چنين چيزى ممکن است؟
جواب:
- امکان دارد و با نيت مى‌تواند تعيين کند.
سوال 202 :
- در رساله جنابعالى مذکور است که اگر شخصى دو مال: يکى مخمّس و ديگرى غير مخمّس داشته باشد، مى‌تواند مخارج سال خود را فقط از مال غير مخمّس بپردازد؛ در اين صورت بفرماييد: آيا به صرف نيّت- اگر اين دو مال مخلوط شده باشند- اين دو مال جدا مى‌شوند يا خير؟
جواب:
- مالک مى‌تواند مال مخمس خود را جدا بگذارد و مؤونه خود را از در آمد وسط سال صرف نمايد و مجرد نيّت کافى نيست.
سوال 203 :
- طلّابى که از حضرت امام شهريّه مى‌گيرند، اگر از مخارج سال آنها اضافه بيايد در حالى که از منبر نيز در آمد دارند، تکليفشان چيست؟
جواب:
- در زيادى شهريّه خمس واجب نيست و اگر پول منبر از مؤونه زياد آمد، بايد تخميس شود.
سوال 204 :
- رفتم جبهه براى ارشاد وقتى برگشتم مبلغى پول به من دادند، اگر
استفتاءات، ج1، ص: 413
هم نمى‌دادند در خواست نمى‌کردم آيا اين پول خمس دارد يا نه؟
جواب:
- اگر در مقابل کار نداده‌اند خمس ندارد و در فرض مرقوم احتياط استحبابى در دادن خمس است.
سوال 205 :
- مدرسى به طلاب درس مى‌دهد و هر ماه مبلغى شهريه مى‌گيرد و امورات او از شهريه است که در مدرسه‌هاى مختلف درس مى‌دهد آيا سر سال خمسى‌اش که رسيده و مقدارى پول زياد آورد خمس تعلق مى‌گيرد؟ آيا منفعت کسب است؟
جواب:
- اگر شهريه‌اى است که در حوزه‌هاى علميه داده مى‌شود خمس ندارد و اگر حقوق مى‌گيرد در زائد بر مؤونه سال بايد خمس بدهد.
سوال 206 :
- پولى که از طريق سهمين جمع آورى شده و سال بر آنها گذشته، خمس دارد يا خير؟
جواب:
- خمس ندارد.
سوال 207 :
- طلابى که به تبليغ مى‌روند و وجهى دريافت مى‌نمايند در صورت پس انداز خمس به آن تعلق مى‌گيرد يا خير؟
جواب:
- خمس زائد بر مؤونه بايد داده شود.
سوال 208 :
- اينجانب معتقد و مقيد به اجراى دستورات اسلام هستم متأسفانه پدر و مادرم تقيّد کامل به مسائل اسلامى ندارند و از چيزهاى حرام پرهيز نمى‌کنند به همين جهت خمس نمى‌دهند و از طرفى من به منزل آنها رفت و آمد دارم و احيانا چيزى مى‌گيرم يا مى‌خورم يا آنها هديه‌اى خوراکى يا غيره به من
استفتاءات، ج1، ص: 414
مى‌دهند، با توجه به اينکه خمس نمى‌دهند غذا خوردن در خانه آنها يا قبول هديه براى من صحيح است و مى‌توانم تصرف نمايم يا خير؟
جواب:
- اگر يقين نداريد که در آنچه مورد تصرف شما است در خانه آنها، يا به شما مى‌دهند، مال حرام باشد مى‌توانيد تصرف کنيد.
سوال 209 :
- از آنجا که در خانواده‌اى زندگى مى‌کنم که از مال حلال مخلوط به حرام زندگى‌مان مى‌چرخد و سر پرست خانواده هم، نمى‌خواهد مال حلال مخلوط به حرام را جدا کند و خمس هم نمى‌دهد و من هم هيچ کارى نمى‌توانم بکنم؛ تکليف پولى که مى‌گيرم و لباسهاى مورد استفاده و اشياء و غذاهايى که مى‌خورم و مکان نمازم چيست؟
جواب:
- اگر يقين داريد اموالى که تحت تصرّف شما قرار مى‌گيرد از مال حرام است يا با مال حرام تهيّه شده، تصرّف جايز نيست مگر آن که با اجازه حاکم شرع، مال حرام يا مقدار خمس مال را جدا کنيد.
سوال 210 :
- شخصى با اطلاع به اينکه پدرش خمس مال خود را نمى‌پردازد و تا به حال نپرداخته است، آيا با وجود اينکه داراى ثروت و در آمد کافى است مى‌تواند از آن پول جهت تأمين ما يحتاج خود بگيرد؟ مثلا خريد خانه- ازدواج- خرج روز مره- خرج تحصيلى؟
استفتاءات، ج1، ص: 415
حکم کسى که تا به حال از اين پول استفاده مى‌کرده و نمى‌داند که چه مقدار استفاده کرده چيست؟ و در صورتى که خودش هيچ در آمدى نداشته باشد چطور؟
جواب:
- اگر يقين دارد که در آنچه تصرف کرده يا مى‌کند خمس هست بايد به حاکم شرع مراجعه و استجازه کند.
سوال 211 :
- آيا حاکم مى‌تواند کسى را که خمس بدهکار است، مجبور به پرداخت خمس کند، يا اين که بر خود شخص واجب است و اجبارى در کار نيست؟
جواب:
- اجبارى در کار نيست و اگر کسى به وظيفه عمل نمى‌کند بايد او را امر به معروف نمايند.
سوال 212 :
- بنده به منازلى که دعوت مى‌شوم و مى‌دانم حساب سال شرعى ندارند و خمس نمى‌دهند مقدار غذاى مصرفى خود را در نظر مى‌گيرم و خمس آن را مى‌پردازم و خود را در اين امر ملزم مى‌دانم.
آيا اين عمل لازم و به مورد است يا بطور کلى بى مورد و بى اساس مى‌باشد؟
جواب:
- در صورت يقين به وجود خمس در اشياء مورد تصرف، اجازه تصرف در مقدار خمس و پرداخت آن، لازم است.
سوال 213 :
- شخصى (متوفّى) وصيت مى‌کند: "خمس و سهم امام تمام
استفتاءات، ج1، ص: 416
اموالم را بدهيد"، بعضى از ورثه مدّعى هستند که متوفّى خودش خمس و سهم امام را داده و بعضى بدون مدرک مدّعى هستند که متوفّى خمس اموالش را نداده؛ حالا تکليف وصّى متوفّى چيست؟
جواب:
- با فرض ثبوت وصيّت به خمس، بايد خمس را ادا کنند و از اصل ترکه خارج مى‌شود و اگر شرعا ثابت شود که بدهکار خمس نيست و وصيت نموده، وصيت او در ثلث ترکه‌اش نافذ است.
سوال 214 :
- اموال و ما ترک متوفّى که بايد تخميس گردد، معيار پرداخت سهمين بر حسب قيمت روز خريد شخص متوفّى است يا قيمت روز فوت متوفى يا بر حسب قيمت روز تقسيم ما ترک مى‌باشد؟
جواب:
- ميزان، قيمت روز اداى خمس است.
سوال 215 :
- کسانى که هيچگاه وجوه شرعيه خود را پرداخت نکرده‌اند و در حالى که با اموال خود کسب نموده و در آن تصرف کرده‌اند. محاسبه دقيق بدهى براى آنها بسيار مشکل يا غير ممکن است تکليف شرعى چنين افرادى چيست؟
جواب:
- بايد براى تصحيح معاملات به مرجع يا وکيل او مراجعه کنند و پس از تحصيل اجازه خمس مقدار متيقن را بدهند و در موارد مشکوک مصالحه نمايند.
استفتاءات، ج1، ص: 417
استفتاءات ج1 425 س 245 ..... ص : 425
سوال 216 :
- چند ماه پيش از يک کتابفروشى چهار جلد کتاب خريدم؛ بعدا متوجه شدم: در پولى که بابت کتابها داده‌ام، خمس بوده است و اکنون نيز دسترسى به کتابفروش ندارم: لطفا بفرماييد تکليف شرعى من در مقابل معامله انجام شده و مبلغ خمس پرداخت نشده چيست؟
جواب:
- شما مجازيد مبلغ مرقوم را به مصرف خمس برسانيد و کتاب را براى خودتان برداريد.*
سوال 217 :
- کسى که چند سالى از حساب سالش گذشته، براى محاسبه خمس، بايد موجودى فعلى را حساب کند يا اين که مخارج سابق و وسائلى را که خريده نيز در نظر بگيرد؟
جواب:
- موجودى فعلى را حساب کند و آنچه در زندگى صرف کرده و معلوم نيست که از ربح بين سال بوده را با حاکم شرع مصالحه کند.
سوال 218 :
- اشخاصى که سرمايه اوّل آنها متعلّق به خمس بوده و خمس آن را نداده‌اند و چندين سال با همين سرمايه غير مخمّس کسب کرده‌اند و در ظرف اين چند سال منزل و لوازم منزل از قبيل فرش و ظرف و ساير مؤونه زندگى خود را از منافع همين سرمايه غير مخمّس تهيه کرده‌اند، آيا اينگونه مؤونه‌ها خمس دارد؟ و بر فرض وجوب خمس به قيمت خريد بايد بدهند يا به قيمت فعلى؟ و در صورت وجوب خمس به قيمت دولتى بايد بدهد يا قيمت آزاد؟
استفتاءات، ج1، ص: 418
جواب:
- در فرض مرقوم خمس آنها را بايد به قيمت عادله روز بدهد.
سوال 219 :
- کسى که تا کنون اصلا خمس نداده براى دادن خمس چگونه بايد عمل کند، آيا خمس تمام وسائل و لوازم ضرورى (مثل موتور، ماشين، يخچال، خانه و غيره) را نيز بايد بدهد؟ و اگر بايد بدهد همان قيمت خريد را بدهد يا خمس قيمت فعلى را؟
جواب:
- به قيمت فعلى بايد خمس بدهد و براى تصفيه حساب مصالحه لازم است که بايد به يکى از وکلاى مسلم الوکاله اينجانب مراجعه نمايد.
سوال 220 :
- پسر اينجانب از دنيا رفته و دو فرزند دختر و پسر از او بجا مانده، مبلغى هم پس از اداى قرضش از او باقى مانده؛ آيا اين پول خمس دارد؟ ضمنا بعدا متوجه شدم که مقدارى نيز در حساب بانکى‌اش موجود است، آيا اين مبلغ دوم هم خمس دارد؟
جواب:
- اگر احتمال بدهند که پول مزبور از در آمد کسب و حقوق نبوده يا خمس آن را خود متوفّى داده است، خمس ندارد و حکم در هر دو مورد يکى است.
سوال 221 :
- خانمى با دو فرزند خود زندگى مى‌کند و خرج معاش خود را از راه سرمايه‌اى که دارد به دست مى‌آورد، اگر اين سرمايه را به کسى که خمس مالش را نمى‌دهد، داده باشد تا براى او کار کند، وضع پولى که از اين راه به دست مى‌آيد چيست؟
استفتاءات، ج1، ص: 419
جواب:
- اگر با پول غير مخمّس مخلوط نشده باشد مانع ندارد و الّا بايد از حاکم شرع اجازه بگيرد.
سوال 222 :
- آيا کسى که قرض دارد و مى‌داند آخر سال چيزى زياد نمى‌آورد بايد حساب سال داشته باشد و حساب کند يا خير؟
جواب:
- در فرض سوال لازم نيست.
سوال 223 :
- خمس از چه موقعى بر انسان واجب مى‌شود؟
جواب:
- مکلّف از موقعى که شروع به پيدا کردن در آمد مى‌کند، تا سر سال اگر از در آمد چيزى باقى ماند، خمس دارد.
سوال 224 :
- راننده‌اى که تا به حال حساب سال نداشته و ماشينى دارد که روى آن کار مى‌کند و معيشتش از اين راه اداره مى‌شود، حالا که مى‌خواهد [ماشين را] حساب نمايد و خمسش را بپردازد، آيا بايد قيمت فعليش را حساب کند يا قيمتى که موقع خريد پرداخته؟
جواب:
- اگر حاکم شرع معامله را نسبت به مقدار خمس امضاء نمايد، ميزان قيمت فعلى است.
استفتاءات، ج1، ص: 420
سوال 225 :
- سن دختران و پسرانى که خمس و زکات به آنها واجب مى‌شود چند سال بايد باشد؟
جواب:
- همان سن بلوغ ايشان است.
سوال 226 :
- دانش آموزى هستم 16 ساله، (پدرم فوت کرده) از ماهيانه‌اى که مادرم به من مى‌دهد 700 تومان جمع کرده‌ام و يک سال است که اين پول را به عنوان قرض الحسنه به برادرم قرض داده‌ام و قرار است پس از مدتى به من پس بدهد، آيا به اين پس انداز من خمس تعلّق مى‌گيرد؟
جواب:
- خمس ندارد.
سوال 227 :
- مبلغى پول که در طول 5 الى 6 سال به صورت منفعت کسب به دست آمده موجود است البتّه مقدارى از آن در دوران قبل از بلوغ بوده و مقدارى از آن بعد از بلوغ، ولى مقدار آن پول در هر يک از دو دوران معلوم نيست، تکليف خمس اين پول چيست؟
جواب:
- خمس در آمد بعد از بلوغ و بنا بر احتياط خمس در آمد قبل از بلوغ را بايد بپردازد.
سوال 228 :
- فرزندى از يک خانواده مدّت 4 ماه در جبهه بوده که بابت خدمتش مبلغى به او داده‌اند، آيا خمس دارد؟
جواب:
- احتياطا حساب کند.
سوال 229 :
- اگر کسى مبلغى پول از بابت سهمين مبارکين از مقلدين حضرت امام دريافت نمايد به قصد اينکه به نماينده امام برساند در اين ميان بدون تفريط مفقود شود آيا مفقود کننده ضامن است يا خير؟ در صورت عدم ضمان ذمه صاحب وجه برى مى‌شود يا خير در صورت عدم برائت ذمه جهت پرداخت وجه
استفتاءات، ج1، ص: 421
استجازه لازم است از صاحب پول يا نه؟
جواب:
- اگر حامل امانت در حفظ آن تعدى و تفريط نکرده ضامن نيست ولى اگر از طرف مرجع تقليد صاحبان پول، وکيل در اخذ وجوه نبوده، وجه مزبور بابت وجوه محسوب نيست. و صاحبان پول بايد بدهى خود را دوباره پرداخت نمايند.
سوال 230 :
- آيا پول خمس را مى‌شود به حساب جنگ زدگان يا حساب 100 امام يا حسابهاى ديگرى که براى ارگانها است، واريز کرد؟
جواب:
- عجالتا اجازه نمى‌دهم.
سوال 231 :
- اينجانب مبلغ شش هزار تومان بابت خمس به حساب 100 امام، در بانک ملّى واريز نمودم؛ خواهشمندم بفرماييد آيا قبول است يا نه؟
جواب:
- آنچه را پرداخته‌ايد مورد قبول است ولى از اين به بعد خمس را به حساب مزبور واريز نکنيد. ان شاء اللّه موفق باشيد!*
سوال 232 :
- کسى که مقلد مجتهدى بوده و براى خود حساب سال درست کرده و تمامى بدهکارى خود را هم داده است و بعد از مدتى بر اثر روشن شدن و با دليل و برهان تغيير مجتهد داده برنامه حساب سال او چطور است آيا دوباره
استفتاءات، ج1، ص: 422
حساب کند يا نه؟
جواب:
- بدهى بابت سهمين را اگر بر طبق وظيفه شرعى به مصارف مقرره رسانده دوباره حساب کردن لازم نيست.
سوال 233 :
- اينجانب به عنوان مربّى تربيتى در يکى از مدارس راهنمايى مشغول خدمت مى‌باشم، در اثر خريد و فروش مقدارى کارت و بليط نمايش فيلم و ... در مدرسه توسط خود دانش آموزان؛ حدود 7000 ريال سود عايد گشته که در صندوق مدرسه نگهدارى مى‌شود، در مورد ماليات؛ خمس و زکات اين سود تکليف چيست؟ لازم به تذکّر است که مقدارى از سرمايه در دست دانش آموزان مى‌باشد و همينطور مقدارى از جنسها (کارت و ...) البتّه تعدادى از دانش آموزان به سن تکليف رسيده و تعدادى هنوز به اين سنّ نرسيده‌اند.
جواب:
- اگر مالک ندارد و مربوط به مدرسه است وجوه شرعيه به آن تعلّق نمى‌گيرد.
سوال 234 :
- تکليف شخصى که خمس اموال خود را به حساب 100 امام واريز کرده چيست؟
جواب:
- اگر به قصد اداء خمس واريز کرده قبول است ولى بعد از اين قبلا استجازه نمايند.*
استفتاءات، ج1، ص: 423
سوال 235 :
- آيا حقوق سادات کثرهم اللّه تعالى و سهم امام عليه السلام شامل در آمد صغار مى‌شود يا خير؟
جواب:
- شامل است "على اشکال"، و احتياط آن است که خود صغير بعد از بلوغ خمس آن را بدهد.
سوال 236 :
- کسى قبلا مقلّد يکى از مراجع بوده و حساب سال خود را نزد ايشان رسيدگى مى‌کرده و مبلغى از اين بابت بدهکار ايشان مى‌باشد، حالا با عدول به حضرتعالى، تکليف بدهکارى سابق چه مى‌شود؟ و آيا مى‌توان خمس را براى تعمير مساجد به مصرف رساند؟
جواب:
- آنچه تا کنون به موردش پرداخته قبول است و راجع به مسجد بدون اجازه نمى‌تواند صرف کند.
سوال 237 :
- اگر شخصى به عده‌اى از برادران مهاجرين جنگى کمک مالى نمايد آيا مى‌توان به عنوان پرداخت وجوهات به حساب آورد يا نه؟
جواب:
- بايد از مرجع تقليد يا نماينده او قبلا با تعيين خصوصيات اجازه بگيرد.
سوال 238 :
- اينجانب مقلد امام خمينى مى‌باشم مبلغ 50 هزار ريال سهم سادات و 100 هزار ريال سهم امام در جيبم گذاشته بودم در ضمن کارى که
استفتاءات، ج1، ص: 424
داشتم مى‌خواستم شرفياب گرديده تقديم نمايم در عرض راه مبلغ 100 هزار ريال که خود جداگانه بوده در جيبم به سرقت رفته است استدعا دارم بفرمائيد که باز هم خودم مديون حصه مزبور مى‌باشم يا خير؟
جواب:
- تا وجوه شرعيه اداء نشود برائت ذمه حاصل نمى‌شود.
سوال 239 :
- بعضى از مؤمنين مى‌پرسند جاهائى دعوت مى‌شويم که يقين داريم حساب سال ندارند، آيا غذا خوردن و يا تصرف ديگر ما، در منزل آنان چه صورت دارد؟
جواب:
- اگر وجود خمس در غذا و چيزهاى ديگرى که مورد استفاده است معلوم نباشد جايز است.
سوال 240 :
- طلّابى که در حوزه‌هاى علميه مشغول تحصيل و يا تدريس بوده و به علّت ضرورت انقلاب فعلا در نهاد و يا ارگانى مشغول خدمت شده و از تحصيل باز مانده‌اند، گرفتن شهريه از حوزه براى آنها چه صورتى دارد البتّه با اين که از آن ارگان حقوق مى‌گيرند، لکن کفاف زندگى‌شان نمى‌کند.
جواب:
- مربوط به مقرّرات دفتر شهريّه است.
سوال 241 :
- برادرانى که هم از مزاياى سهم امام حوزه علميّه بهره‌مندند و هم از ارگانهاى سپاه، جهاد و امور تربيتى ... از نظر شرعى چه حکمى دارد؟
جواب:
- تابع مقررّات دفتر شهريه و مقررّات ارگانها است.
استفتاءات، ج1، ص: 425
سوال 242 :
- طلاب افغانى مقيم ايران که خانواده‌شان در افغانستان است، آيا مى‌توانند شهريه فرد معيل را بگيرند؟
جواب:
- تابع مقررّات دفتر شهريه است.
سوال 243 :
- سيدى که استحقاق خمس داشته مبلغى به عنوان قرض از شخصى گرفته و آن شخص مبلغ مزبور را به عنوان خمس به او داده و اظهار ننموده ليکن پس از يک سال آن سيد بدهى خود را به آن شخص پرداخته و او هم دريافت نمود، اکنون تکليف اين وجه چگونه است؟ آيا به خود آن سيد بايد داده شود يا به سيد ديگر؟
جواب:
- اگر مجاز در پرداخت خمس به شخص مشار اليه بوده پول دريافتى را بايد به همان شخص برگرداند.
سوال 244 :
- فردى براى مصرف مقدارى از سهم مبارک امام (عليه السلام) يا سهم سادات، از حضرت امام کسب اجازه مى‌کند، آيا اين اجازه براى سال بعد هم هست يا فقط براى همان سال است؟
جواب:
- تابع مفاد اجازه است، اگر براى يک سال يا براى مبلغ معيّنى اجازه داده شده زائد بر آن محتاج به اجازه جديد است.
سوال 245 :
- آيا خمس را مى‌توان براى جنگ زدگان يا کمک به دولت يا جبهه يا نماز جمعه پرداخت کرد؟
اگر نه، نصف اين مقدار يعنى سهم امام يا سهم سادات را چطور؟
استفتاءات ج1 434 احکام حج ..... ص : 434
استفتاءات، ج1، ص: 426
جواب:
- عجالتا اجازه نمى‌دهم.
سوال 246 :
- انّى من اهالى بغداد و کان لدىّ مبلغ حوالى 50 دينارا بعنوان سهم الامام و ارسلته إلى السجناء المؤمنين فى سجن "ابى غريب" و قد نويت انّه دين علىّ. آمل استحصال اجازة من سماحتکم بقبوله کسهم امام مع العلم انّى لم اخبرهم بذلک، افتونا مأجورين!
جواب:
- ان صرفت المبلغ فى مصلحة السجناء بظلم من المؤمنين على حساب حق الامام عليه السلام فقبول و انت برىّ ان شاء اللّه.*
سوال 247 :
- آيا حضرت امام (مدّ ظله) اجازه مى‌فرمايند که از سهمين مبارک، جهت باز سازى مناطق جنگ زده و يا به آسيب ديدگان جنگ، پرداخت نمود؟
جواب:
- هر کس مى‌خواهد کمک کند خودش با تعيين مقدار، استجازه نمايد.
سوال 248 :
- اينجانب پول خمسم را با شخصى روحانى حساب مى‌کنم، آيا صحيح است يا اين که بايد با نماينده حضرتعالى حساب نمايم؟
جواب:
- به هر کس مراجعه نموديد، قبض رسيد اينجانب يا رسيد يکى از وکلاى معروف اينجانب را مطالبه نماييد.
استفتاءات، ج1، ص: 427
سوال 249 :
- بدهى سهمين با دفتر امام حساب شده و به دفتر آية اللّه منتظرى واريز شده، اشکال دارد يا نه؟
جواب:
- اشکال ندارد.
سوال 250 :
- کسى که حساب خمس مالش را با يکى از نمايندگان شما دست گردان کرده است آيا مى‌تواند بدهکارى خود را به يکى ديگر از نمايندگان شما پرداخت نمايد؟
جواب:
- اگر وکيل مسلم الوکاله باشد جايز است.
سوال 251 :
- اگر يکى از نزديکان انسان، به پول احتياج داشته باشد (لا اقلّ براى مدت موقّت) آيا مى‌شود خمس را به او داد؟
جواب:
- موکول است به اجازه مرجع تقليد.
سوال 252 :
- به فتواى جنابعالى مى‌شود مقلد شما خمس را به سادات فقير مستقيما بدهد؟
جواب:
- متوقف بر استجازه است.
سوال 253 :
- عدّه‌اى از مقلّدين حضرت امام گمان کرده‌اند که مى‌توانند خمس مال را به سادات محلّ که فقيرند پرداخت نمايند؛ لذا خمس را به آنها مى‌داده‌اند؛ بعضى مى‌گويند: بايد اين پولها از سيّد پس گرفته شود، آيا صحيح است يا خير؟
جواب:
- لازم نيست پس بگيرند و با تعيين مقدار، تحصيل اجازه کنند.
سوال 254 :
- در يک محلّ، سيّد فقيرى وجود دارد که از روى حياء و عفاف، ابراز فقر نمى‌کند و اگر هم بگويند خمس است، قبول نمى‌کند، آيا مى‌شود از
استفتاءات، ج1، ص: 428
بابت هديه چيزى به او داد؟
جواب:
- مى‌توانند خمس را به عنوان هديه به او بپردازند.
سوال 255 :
- بعضى مى‌گويند که حضرت امام، به هيچ وجه اجازه نمى‌دهند که صاحب مال، مقدارى از خمس را شخصا به سادات فقير بپردازد، آيا اين مطلب صحت دارد؟
جواب:
- مى‌تواند اجازه بگيرد.
سوال 256 :
- خمس و سهم سادات را بدون اجازه حضرتعالى مى‌توان به سادات داد يا نه؟
جواب:
- متوقّف بر اجازه است.
سوال 257 :
- مردى که زوجه‌اش سيده است مى‌تواند خمس به او بدهد که مطابق شأن خودش دست بند و غيره تهيه کند؟
جواب:
- بدون اجازه خصوصى از حاکم شرع نمى‌تواند.
سوال 258 :
- پدر خانم من، زن سيده‌اى دارد، نامبرده به علّت کهولت سنّ و بالا بودن مخارج زندگى، نمى‌تواند به خرج آن برسد، البتّه چند نفر عائله دارد؛ آيا مى‌شود مقدارى از سهم سادات را به زن سيدّه او داد و آيا مى‌توان ردّ مظالم و کفّاره روزه را به ايشان داد؟
جواب:
- اگر فقير است از کفّارات و مظالم مى‌توانند به او بدهند و چنانچه زن سيّده فقير باشد و شوهر او نتواند نفقه او را بدهد، به مقدار مخارج خودش مى‌تواند سهم سادات بگيرد؛ ولى بايد با اجازه باشد.
استفتاءات، ج1، ص: 429
سوال 259 :
- شخص سيدى در قم مشغول تحصيل علوم دينيه است و طلبه مى‌باشد آيا مى‌توان از سهم سادات به او داد؟ حضرتعالى در اين مسأله فتوا داريد و يا با احتياط واجب، اجازه را شرط مى‌دانيد؟
جواب:
- اگر فقير است با اجازه مى‌توان به او داد.
سوال 260 :
- يک نفر اهل منبر که خانه شخصى ندارد، زمينى براى خانه مسکونى خريده و حالا نمى‌تواند آن را بسازد، آيا مى‌شود از سهم امام (عليه السّلام) به او کمک کرد؟
جواب:
- موکول به اجازه مرجع تقليد است.
سوال 261 :
- پدر من چند سال پيش به جايى رفته و در آنجا ازدواج کرده و گفته که: "من سيّد هستم" بنده که پسر ايشان هستم پنج ساله بودم که پدرم فوت کرده و حالا سى ساله‌ام و لباس مخصوص سادات را مى‌پوشم و همه من را با اين لباس مى‌شناسند؛ اکنون که محلّ قبلى پدرم را پيدا کرده‌ام، همه مردم مى‌گويند که "فلانى سيد نبوده"! و من خودم را به آنان معرّفى نکرده‌ام و اگر هم اين لباس را بيرون بياورم آبرويم در خطر است، وظيفه بنده چيست؟
جواب:
- اگر يقين داريد که سيّد نيستيد، نبايد لباس مخصوص سادات را بپوشيد ولى با گفته مردم نمى‌شود گفت پدر شما سيّد نبوده است، در اين صورت لباس مخصوص سادات را مانع ندارد بپوشيد لکن از گرفتن سهم سادات احتياط کنيد.
استفتاءات، ج1، ص: 430
سوال 262 :
- آيا تصرف در مالى که خمس آن پرداخت نشده است جايز است؟
جواب:
- جايز نيست مگر آن که با اجازه مرجع تقليد يا وکيل او باشد.
سوال 263 :
- اگر فردى حاضر به پرداخت خمس نباشد و بگويد: "هر وقت خواستم به سفر حج بروم، خمس مى‌دهم" آيا کفايت مى‌کند و در اين صورت مال او حرام نخواهد بود؟
جواب:
- مالى که متعلّق خمس شده تصرف در آن پيش از پرداخت خمس حکم غصب دارد.
سوال 264 :
- آيا خمس و سهم امام را مى‌توان به حسابهائى که به منظور کارهاى عام المنفعه اعلام شده است واريز نمود و در هر کار خير ديگرى مطابق دلخواه مصرف کرد؟
جواب:
- بايد خمس و سهم امام را به مرجع تقليد يا وکيل مسلم الوکاله او بدهند يا طبق اجازه ايشان مصرف شود.
سوال 265 :
- اگر کسى در کسب خود بنا بر اين گذاشته است که تمام مازاد بر مخارج ساليانه‌اش را هر چه باشد به مصرف خير، از قبيل: جبهه و امثال آن برساند، آيا خمس به آن تعلّق مى‌گيرد يا خير؟
جواب:
- اگر تا سر سال به مصرف مورد نظر برساند، خمس ندارد ولى اگر پيش از سر آمدن سال به مصرف نرسيده، خمس به آن تعلّق مى‌گيرد.
استفتاءات، ج1، ص: 431
سوال 266 :
- در کويت مشهور است که حضرت امام اجازه داده‌اند که پول سهم امام و جبهه را از غير طريق بانک به ايران بفرستند، آيا اين موضوع صحّت دارد؟
جواب:
- صحّت ندارد و بر خلاف مقررّات دولت اسلامى نبايد عمل کند.
سوال 267 :
- کسى که طلبه است و شهريه مى‌گيرد آيا مى‌تواند از شهريه، جهت خانه پدر خود چيزى بخرد؟
جواب:
- بطور متعارف اشکال ندارد.
استفتاءات، ج1، ص: 432
با همکارى خود در جمع آورى و ثبت استفتائات امام خمينى در اين موسوعه که مشتمل بر مسائل فقهى اسلام است، ما را يارى نمائيد.
استفتاءات، ج1، ص: 433