احکام وقف
سوال 728 :
گرفتن قرآنهاي ممهور به مهر وقف از مسئولين سعودي چگونه است؟
جواب :
اگر وقف عامّ است اشکال ندارد.
سوال 729 :
زميني را به عنوان مسجد و حسينه پايه ريزي نموده‌ايم، با توجه به اينکه تصميم داريم 2 طبقه باشد و يک طبقه به عنوان مسجد و طبقه ديگر به عنوان حسينيه، نظر جنابعالي در اين رابطه چيست؟
جواب :
از اول هر قسمتي را به هر عنواني که بسازيد و وقف کنيد اشکال ندارد.
سوال 730 :
آيا مبلغي را که فرد مثلاً جهت تعميرات مسجد وقف مي‌کند مي‌توان در جاي ديگر مثلاً خريد فرش براي مسجد خرج کرد يا اينکه فقط براي موردي که وقف شده بايد مصرف شود؟
جواب :
در صورتي که صاحب پول اجازه بدهد اشکال ندارد.
سوال 731 :
در جنب مسجدي قديمي ساختماني وجود داشت که صاحبش وقف مسجد نموده بود و اکنون آن ساختمان را جزء مسجد نموده‌ايم پيش از تخريب ساختمان آب فاضلاب ساختمان همسايه از حياط آن ساختمان وقف شده ردّ مي‌شد الان که جلوي فاضلاب همسايه مسدود شده آيا مي‌توانيم از زير شبستان مسجد فاضلاب را هدايت کنيم؟
جواب :
عبور دادن فاضلاب از مسجد جايز نيست، مگر اينکه پيش از مسجد شدن، همسايه نسبت به عبور فاضلاب خود، ذي حق بوده باشد.
سوال 732 :
آيا مستأجريني که به موقع اجاره بها، رقبه مورد اجاره خود را پرداخت نمي‌نمايند و موجبات عدم اجراي به موقع نظر واقف مي‌شوند فرايض ديني آنها در اين رقبات اشکال شرعي دارد يا خير؟
جواب :
اگر در ضمن اجاره شرط کرده‌اند که مستأجر در وقت معيّني اجاره بها را بپردازد، و تخلّف کرده است موجر مي‌تواند اجاره را فسخ نمايد و اگر اجاره فسخ شد عبادت در آنجا اشکال دارد، و بهرحال تأخير اجاره بها از وقت مقرر، گناه و معصيت است.
سوال 733 :
آيا اشخاصي که بدون مجوّز اداره اوقاف و متوليان موقوفات اراضي وقفي را در تصرف دارند و متولي و اداره اوقاف به تصرفات آنها راضي نيستند فرايض ديني آنها که در اين رقبات انجام مي‌دهند از نظر شرعي اشکال دارد يا خير؟
جواب :
در فرض مذکور، عبادت آنان در آنجا باطل است.
سوال 734 :
شخصي زميني را وقف مسجد نموده است و اهالي محل آن زمين را بنا نموده و از درآمد آن بنا مخارج مسجد از قبيل خادم و امام جماعت و... را اداره مي‌نمايند، بيان فرمائيد آيا از درآمد اين بنا براي امورات فرهنگي و اعياد و وفيات و اردوهاي زيارتي، کلاسهاي تابستاني که در مسجد برگزار مي‌شود مي‌توان مصرف نمود؟
جواب :
اگر واقف زمين و کمک کنندگان، مورد خاصي را در نظر نداشته‌اند صرف درآمد در موارد مذکور مانعي ندارد.
سوال 735 :
آيا چيزي که وقف مي‌شود بايد هنگام وقف - حال چه بالفعل و يا بالقوّة - منفعت داشته باشد؟
جواب :
در وقف شرط نيست که فعلاً داراي منفعت باشد بلکه اگر در آينده هم منفعت داشته باشد کافي است، مانند وقف درختي که در آينده داراي ميوه مي‌شود يا حيواني که در آينده شير مي‌دهد يا مي‌زايد.
سوال 736 :
يک قطعه زمين زراعي بمدّت 99 سال اجاره داده شده است و ملک فوق الذّکر وقف اولاد ذکور مي‌باشد، مؤجر و مستأجر هر دو در قيد حيات نيستند و مورد نظر در اختيار برادر مستأجر مي‌باشد. آيا اجاره مذکور باطل مي‌باشد يا خير؟ در صورت جواز اجاره درآمد حاصله چگونه تقسيم مي‌شود؟ در ضمن مؤجر داراي پنج فرزند پسر نيز مي‌باشد که در حيات هستند.
جواب :
در فرض مذکور اگر مؤجر متولّي وقف بوده و با رعايت مصلحت وقف و مصلحت موقوف عليهم زمين را اجاره داده است با مَوْت وي اجاره باطل نميشود و در آمد حاصل بايد بر اساس نظر واقف ميان اولاد ذکور تقسيم شود.
سوال 737 :
شخصي در زمان حيات خويش با خود عهد مي‌کند: ملکي که از دستش رفته است اگر باز گردد پنج هزار متر آن وقف حضرت ابوالفضل العباس‌عليه‌السلام بوده باشد، و اتفاقاً زمين به ايشان بر مي‌گردد؛
- آيا وقف به صورت مشاع و بدون تعيين و يا به نحو کلّي في المعيّن صحيح است؟
جواب :
وقف بصورت مشاع مانعي ندارد.
- آيا پنج هزار متر از اين زمين وقف است.
جواب :
بعد از آنکه صيغه وقف جاري شد و ساير شرائط نيز موجود بود پنجهزار متر زمين وقف مي‌باشد.
- آيا بر ورثه لازم است که طبق اين عهد عمل کنند؟
جواب :
هر کس که عهد کرده واجب است به عهد خود عمل نمايد.
- آيا مي‌توان زمين را فروخت و وجه آن را براي حضرت ابوالفضل عليه‌السلام و يا ديگر وجوه مصرف نمود؟
جواب :
بعد از تحقق وقف جايز نيست.
سوال 738 :
ـ و سائلي در آشپرخانه وجود دارد که مسجد به آن احتياج ندارد آيا مي‌توانيم آن را در کارهاي خير به اجاره داده و درآمد آنرا صرف مسجد کرد؟
جواب :
اگر منظور واقف استفاده از آنها براي خودِ مسجد بوده، اجاره آنها جايز نيست.
سوال 739 :
ـ آيا صحيح است که کسي پولي را براي نيازمند وقف کند تا در بانکي نگهداري شود تا هر نيازمندي در مدتي معين براي رفع حاجت از آن استفاده کند سپس مثل آن را به بانک بپردازد.
جواب :
از مصاديق وقف نيست ولي عمل مزبور بعنوان قرض مطلوب و داراي اجر است.
سوال 740 :
مسجدي است که واقف آن متولّي آنرا معيّن نموده و در اين زمينه وصيّت نموده است. شرعاً متولّي داراي چه مسئوليتي است و در قبال مسجد چه وظائفي را بايد انجام بدهد؟ آيا اداره مسجد و برنامه‌هاي آن به عهده متولّي است و يا هيئت امناء مسجد اين مسئوليتها را بعهده دارد؟
جواب :
اگر واقف وظيفه متولي را مشخص کرده است به همان نحو عمل مي‌نمايد اما اگر معيّن نکرده است آنچه را که متعارف است انجام دهد مثل حفظ و نگهداري و تعمير و نحو آن.
فروش عين موقوفه
سوال 741 :
اگر ملک وقفي را کسي به نفعِ خود بفروشد و خريدار آنرا صاحب شود، در صورتيکه افرادي به خريدار گفته باشند اين ملک موقوفه است آيا خريد ملک موقوفه براي خريدار جايز است يا خير؟ چگونه؟
جواب :
در فرض مذکور خريد ملک موقوفه جايز نيست.
سوال 742 :
اگر فردي اراضي موقوفه را فروخته باشد آيا ورّاث آن مي‌توانند بجاي آن اراضي ، اراضي ديگري را به موقوفه واگذار کنند يا بايد اراضي خود موقوفه به آن برگردد؟
جواب :
بايد اراضي وقف شده مسترد شود ولي اگر امکان نداشته باشد بايد مشابه آن به وقف عودت داده شود.
سوال 743 :
آيا هيئت امناء مساجد اجازه فروش زمين قبرستان به منظور دفن افراد را دارند يإ؛ٌ ظظ خير؟
جواب :
خير.
سوال 744 :
اگر خريدار ملک موقوفه در هنگام خريد متوجه نبود و اطلاعي نداشته باشد ولي بعدها متوجه شود که اين ملک موقوفه بوده است، خريدار چه وظيفه‌اي دارد؟
جواب :
هر زمان که متوجه شده ملک موقوفه است بايد آن را بوقف برگرداند.
سوال 745 :
زميني را براي دفن اموات وقف نموده‌اند که فعلاً نيز در آن محل کسي را دفن نمي‌کنند و آن مکان به زباله داني تبديل شده و قبرستان بجاي ديگري منتقل گشته، تکليف در مورد زمين مذکور چيست؟
جواب :
در فرض مذکور لازم است آن زمين را بفروشند و با پول آن در نقطه ديگري زمين خريده براي قبرستان وقف شود.
سوال 746 :
آيا وسايلي که وقف مسجد نموده‌اند مي‌توان درصورت عدم نياز به آن وسايل آنها را با وسايل مورد نياز مسجد تعويض نمود و يا اينکه آنها را فروخت و وسايل مورد نياز خريداري شود و يا اينکه پس از فروش آنها مبلغ کسب شده را براي خرج تعميرات مسجد گذاشت؟
جواب :
مي‌توانيد آنها را بفروشيد و وسائل مورد نياز که مشابه وسائل قبل باشد تهيه نمائيد يا با وسائل مشابه مورد نياز تعويض نمائيد.
سوال 747 :
حدود بيش از يکصد سال پيش فرد خيّري آب انبار (حوض آب) ساخته و وقف کرده است و بيش از سي سال است که اين حوض آب، مخروبه شده است و فرضاً اگر باز سازي هم بشود استفاده کننده‌اي ندارد. آيا مي‌شود زمين آب انبار را فروخت و وجه آنرا در کار خير ديگري بنام واقف صرف کرد؟
جواب :
در فرض سوال فروش آن جايز است ولي بايد آن را در راهي که نزديک به عين موقوفه باشد صرف کرد.
تبديل وتغيير موقوفه
سوال 748 :
احداث ساختمان شخصي، ساختمان عام المنفعه از قبيل بهداري و مدرسه و غيره در قبرستان جايز است يا خير؟
جواب :
در صورتيکه زمين وقف براي دفن اموات مي‌باشد جايز نيست.
سوال 749 :
در شهر همدان قبرستان متروکه‌اي است که حدود شصت سال قبل، زمين آن براي قبرستان خريداري شده است و قسمتي از اين قبرستان را شهرداري همدان جهت احداث مسجد به اهالي محل واگذار نموده است که ساخت مسجد نيز - به علّت اينکه فاصله زمين مورد نظر با مسجد جامع محلّ حدود يک کيلومتر مي‌باشد - ضرورت دارد، لکن هنوز صورت قبرها باقي است، نظر حضرتعالي در باره ساخت مسجد در اين محل مذکور چيست؟
جواب :
اگر زمين وقف قبرستان نباشد و نيز خراب کردن قبرها توهين به مدفونين نباشد و زمين هم صاحب معيّن نداشته باشد با اذن حاکم شرع جايز است که در آنجا مسجد درست شود.
سوال 750 :
در صورت نياز شديد ورثه به اموال مورّث و دچار شدن آنان به حرج و عسر شديد، در صورت وقف قطعه زميني از مايملک وي، آيا چنان وقفي وجهه شرعي دارد يا خير؟
جواب :
در صورتي که وقف محقّق شده باشد صحيح است و ملک مذکور به ورثه بعنوان ارث نمي‌رسد ولي اگر ورثه يا بعضي از آنها مشمول مورد وقف باشند مي‌توانند از وقف در حدّ خودشان استفاده کنند.
سوال 751 :
آيا تبديل کردن حسينيّه به مسجد توسّط عدّه اي از نمازگزاران جايز است؟
جواب :
جايز نيست.
سوال 752 :
يکي از مساجد قديمي شهر شاهرود که قدمت تاريخ احداث و دستور ساخت آن به امام يازدهم حضرت امام حسن عسگري عليه‌السلام منصوب مي‌شود با توجه به قدمت تاريخ خود ضمن برگزاري نماز جماعت در شبانه روز، در تمام ايام سال کماکان برنامه‌هائي از قبيل جشنهاي مذهبي ايام سوگواري و مواليد ائمه معصومين‌عليهم‌السلام برگزار و هزينه‌هاي مربوطه اين مجالس صرفاً از محل نذوراتي که مردم اين شهر از طيب خاطر و ارادت به آن امام همام بصندوق نذورات مسجد واريز مي‌نمايند، برداشت و تأمين مي شود. اين مسجد داراي تعداد زيادي خدمه است که بعضي از آنان سابقه خدمتشان به بيش از نيم قرن مي‌رسد که اين خدمت امورات مسجد را با پنج نفر امناء منتصبه انجام مي‌دهند. چند سالي است هيئت امناء مذکور که چهار نفر آنان از افراد خارج از خدمه اصلي مسجد هستند، ساختمان اداري و چند واحد مسکوني در زمين موقوفه‌اي مربوط به همين مسجد احداث و اکثر هزينه‌هاي ساختمان مذکور را از محل نذورات صندوق مورد اشاره برداشت و پرداخت نموده و سپس با تنظيم وقف نامه‌اي اعياني احداثي را به نام خودشان بعنوان واقف به مسجد مذکور وقف نموده و توليت آنرا براي يکي پس از ديگري از افراد پنج گانه خود به ثبت رسانيده‌اند. اکنون با توضيحاتي که فوقاً به استحضار رسيد از محضر آن زعيم عاليقدر سوال مي‌شود که امناء مذکور شرعاً مي‌توانند خود بنام واقف بوده و توليت آنرا صرفاً بنام فرد فرد قرار دهند؟
جواب :
نمي‌توانند و صحيح نيست.
سوال 753 :
وقف منزل به عنوان حسينه در مدت 10 روز معين و توليت براي اولاد واقف يا برادر ارشد پس از پايان روضه خواني و عزاداري، ملکيّت منزل - حسينيه - از وفقيت خارج و به ورثه بر مي‌گردد يا خير؟
جواب :
در صورتي که وقف محقّق شده باشد، از ملکيت واقف و وارث خارج شده و مجدداً به ملکيّت آنان بر نمي‌گردد.
سوال 754 :
آيا اداره اوقاف مي‌تواند بر خلاف نظر واقف در دهه عاشورا اطعام نمايد و حتي منزل واقف که بعنوان حسينيّه استفاده مي‌گرديده بصورت مسجد درآورد يا خير؟ با توجّه به اينکه پس از دهه محرّم هيچ گونه استفاده عام المنفعه‌اي ندارد.
جواب :
بايد به همان صورت که وقف شده، مورد استفاده قرار گيرد و تغيير آن جايز نيست.
سوال 755 :
زمينهايي که در روستاهاي کشور جمهوري اسلامي ايران و يا در اطراف شهرها به منظور کشت و توليد محصولات کشاورزي و باغباني و مانند آن، از طرف واقف، شرعاً وقف شده است، آيا از طرف افراد حقيقي و يا حقوقي مي‌توان اين زمينها به قطعات کوچکتري تبديل شود؟ و نيز آيا مي‌شود کاربري اين زمينها را که براي زراعت و باغباني وقف شده است، تغيير داد؟
جواب :
در صورتي که به مصلحت وقف باشد، مي‌توان آنها را به قطعات کوچکتر تبديل نمود.
ولي تغيير آنها از حالت زراعي و باغي به چيز ديگر جايز نيست، مگر اينکه انتفاع از آن بصورت اوليه از بين برود يا به حداقل برسد که در اين دو صورت مي‌توان آنها را به چيز ديگر که حتي الامکان مشابه حالت اوّل و قابل انتفاع باشد، تبديل کرد.
سوال 756 :
مسجدي داراي موقوفه است آيا مي‌توان وقفيات آن مسجد را در اموري غير از مورد وقف در همان مسجد خرج نمود؟
جواب :
خير
خروج عين موقوفه به محل ديگر
سوال 757 :
آيا مي‌شود لوازم مسجد را - همچون ديگ بزرگ براي پخت و پز غذاي مجالس - از مسجد بيرون برد؟
جواب :
اگر آن لوازم بعنوان مسجد معين وقف شده است بيرون بردن آنها جايز نيست.
سوال 758 :
با توجه به اينکه کتابخانه و مسجد هر دو مکان عمومي هستند آيا به علّت وسايل کم کتابخانه مي‌توانيم از وسايل مسجد استفاده بکنيم؟
جواب :
استفاده از وسايل و امکانات مسجد در صورتي که مطابق با نظر واقفين و اهداء کنندگان باشد مانعي ندارد.
وقف عام
سوال 759 :
وقف مؤبّد و حبس مخلّد منزل واقف در مدت دهه محرم فقط براي تعزيه داري و روضه خواني که بدون اطعام صورت گرفته، آيا بنظر حضرتعالي اينگونه وقف بر اشخاص مثل امام حسين وقف عام محسوب مي‌شود يا وقف خاص؟
جواب :
وقف بر امام حسين عليه‌السلام وقف عام است.
وقف معاطاتي
سوال 760 :
آيا وقف معاطاتي صحيح است؟
جواب :
وقف معاطاتي صحيح است ولي لازم است شرائط ديگر مراعات شود.
حبس
سوال 761 :
بنظر حضرتعالي در وقف خاص مثل وقف بر اولاد يا وقف شخص مثل امام حسين با مدت معين ده روز که وقف منقطع الاخر مي‌باشد ورثه واقف به صورت ملک غير طلق مالک ملک مي‌شود يا خير؟
جواب :
در فرض مذکور، به عنوان وقف صحيح نيست ولي به عنوان «حبس» صحيح است و اگر حابس در قيد حيات نباشد، ملکيت آن مربوط به ورثه است.