دیات

ديات

سوال 900 :

اينجانب در طول خدمت و فعاليت در پزشکي قانوني با موردي مواجه شده ام که فردي در اثر حادثه تصادف رانندگي بدنبال خورد شدن شيشه جلوي ماشين و پاشيده شدن خرده شيشه به سر و صورت دچار خراشيدگي هاي بسيار متعدد با ابعاد کوچک حدودا 120 مورد جرح به اندازه ارزن گرديده بود و در همين حادثه شخص ديگري دچار شکستگي استخوان در ناحيه زانو شده بود .

کليه آثار و جراحات مصدوم اولي پس از حدود يک هفته بدون بر جاي ماندن کوچکترين اثر قابل ملاحضه بهبود يافت و مصدوم دوم پس از حدود يکسال معالجه بدليل محدوديت حرکتي شديد زانو ( که آن بعلت معالجات طولاني حادث شده بود نه به دليل معيوب جوش خوردي استخوان ) دچار نقص عضو دائم گرديد . ديه متعلقه به مصدوم اول معادل 120 شتر و ديه متعلقه به مصدوم دوم حد اکثر 10 شتر ( چون براي نقص عضوي ايجاد شده ارش مازاد بر ديه نيز وجاهت شرعي و قانوني ندارد ) مي باشد .

آيا اينگونه محاسبه از نظر شرعي صحيح است يا اينکه جراحات موجود در يک عضو چنانچه در اثر ضربه واحد يک زمان حادث شده باشند معادل يک جرح محسوب مي شوند ؟

جواب :

در فرض مذکور چون جراحات متعدد است و هر يک از آنها عنوان و موضوع مستقلي براي تعلق ديه مي باشد ديه هم متعدد است و در صورت مصدوم شدن استخوان بشرحي که مرقوم داشته ايد ديه شکستگي استخوان هر چند يک پنجم ديه يک پا و يا صد مثقال طلا و يا ده شتر است ولي مخارج معالجه را که فر موديد يک سال طول کشيده است نير جاني بايد بپردازد بعلاوه اگر نقصي در استخوان باقي مانده و بهبود کامل حاصل نشده است بايد بر مقدار ديه افزوده شود .

2_ آيا جائز است انسان براي خودش يا شخص ديگري ( مرد يا زن ) صيغه عقد موقت بخواند ؟ در چه صورت جائز است ؟

جواب :

جائز است ولي احتياط مستحب آن است که دو نفر بخوانند .

3 _ نگاه کردن به صورت خانمي که آرايش کرده اشکال دارد ؟

جواب :

نگاه به چهره نامحرم از روي ريبه و تلذذ حرام است و در غير ريبه و تلذذ هم اگر آرايش بيش از حد متعارف باشد نيز حرام است .

سوال 901 :

پسر بچه پانزده ساله اي که شب هنگام پس از بيدار شدن از خواب ، فردي اجنبي را به صورت برهنه با مادرش در اتاق خواب مي بيند ، با اين اعتقاد که فرد خائن و متجاوز به ناموس بايد کشته شود ، فرد مزبور را که مبادرت به فرار نموده به قتل مي رساند .

لازم به ذکر است زن مدّعي است که اولا : با تهديد فرد مقتول مبني بر آبرو ريزي او در صورت تن ندادن به رابطه ، مجبور به باز کردن درب منزل به روي او شده است . ثانيا رابطه نامشروع در حد کمتر از زنا بوده است .

الف ) قتل ارتکابي توسط نامبرده با اعتقاد به لزوم کشتن اينگونه افراد ، مشمول کداميک از عناوين قتل عمد يا شبه عمد مي شود ؟

ب ) با توجه به ادعاي زن مبني بر اينکه از روي تهديد مجبور به برقراري رابطه با اجنبي شده است ، آيا عمل ارتکابي از سوي فرزند تازه بالغ وي مي تواند مشمول عنوان دفاع از ناموس و در نتيجه عدم شمول ادله قتل عمد در مورد وي باشد ؟

جواب :

با توجه به اينکه اطلاعات فقهي نوجوان در احکام شرعي کم بوده ، آيا جهل وي به مسائل مي تواند رفع مسئوليت کند ؟

جواب :

1- در فرض فوق با اعتقاد مذکور قتل مزبور شبه عمد است و مانند اين است که شخصي را به اعتقاد اينکه مهدور الدم است بکشند و تعدا معلوم شود که محقون الدم بوده است .

2- چون آن فرد اجنبي را در حال فرار کشته است در موضوع دفاع از مندرج نيست و ادعاي زن در اين مورد تأثيري ندارد .

3- جهل وي به مسأله رافع مسئوليت از جهت حکم تکليفي است ولي حکم وضعي يعني ضمان ديه ، مرتفع نيست .

سوال 902 :

فردي کتابهايش را وسيله ترويج عقايد باطله قرار داده ، به طوري که با کليه مظاهر حجت و ولايت نسبت به ائمه اطهار سلام الله عليهم اجمعين مخالفت نموده ، تا آنجا که جشن و چراغاني جهت مواليد ائمه عليهم السلام و ساختن مساجد و امثال آن را صريحا بدعت شمرده و حرمهاي مطهر ائمه عليهم السلام را با ساير زمينها در شرف مساوي دانسته و نسبت به طهارت صديقه طاهره سلام الله عليها و مسائل شفاعت ، شهادت ثالثه ، وجود شيطان ، وجود ملک ، ليله القدر ، علم امام ، سجده بر تربت سيد الشهداء و بسياري از امور مسلمه مذهب تشکيک و ترديد و يا انکار نموده ، يا مردم را نسبت به قاطبه علما حيّا و ميتا بدبين و مردد ساخته و در زکوه روش مخالفين را اختيار کرده و تقليد از مراجع را بدعت شمرده و در عيد فطر همه ساله تابع اهل سنت شده و اشخاص را به عنوان اينکه اسم خدا بالاتر از اسم ائمه است از تسميه نام حسنين منع نموده و بالاخره منکر معراج جسماني گرديده است . با توجه به موارد فوق و اينکه در کتابهايش چنين تفکرات و اعتقاداتي را ترويج مي کند ، مستدعي است نظر مبارک خود را اولا راجع به خود وي و ثانيا خواندن کتابهايش به همراه نگهداري آنها اعلام فرماييد .

جواب :

اين شخص با توجه به اوصاف و اعمالي که در فوق ذکر شده ضال و مضل است و خواندن و منتشر کردن و نگهداشتن کتابهايش با خصوصياتي که در فوق مذکور است حرام است مگر براي کساني که به اين قصد مطالعه کنند که بخواهد جواب دهند و قدرت جواب دادن را نيز داشته باشند .

سوال 903 :

آيا اگر ميتي را بسوزانند آيا ديه دارد ؟

جواب :

ديه آن يکصد مثقال طلا است .

سوال 904 :

زن حامله اي در اثر تصادف غير عمد کشته مي شود و جنين هم در شکم او مي ميرد . آيا قاتل بايد ديه هر دو را پرداخت نماند ؟

جواب :

قاتل ديه هر دو را بايد بدهد .

سوال 905 :

در صورتي که جنين سقط شده دو قلو يا بيشتر باشد ديه چگونه پرداخت مي شود ؟ به اندازه يک جنين يا هر تعداد که باشد ؟

جواب :

براي هر کدام عدد يک ديه ثابت است .

سوال 906 :

زني که عمدا جنين 5 ماهه خود را سقط مي کند آيا موجب قصاص است يا خير ؟

جواب :

در فرض مزبور موجب قصاص نيست بايد ديه بدهد .

سوال 907 :

پزشکان براي درمان بيماري زن حامله اي اينطور تشخيص داده اند که بيمار بايد بچه چهار ماهه خود را سقط کند ، آيا سقط کردن جايز است يا خير ؟ و بر فرض جواز آيا ديه تعلق مي گريد يا خير ؟ و بر فرض تعلق دکتر معالج بايد ديه بدهد يا مادر ؟

جواب :

سقط جنين در هيچ حال جائز نيست و در فرض مذکور ديه را دکتر معالج بايد بدهد .

سوال 908 :

پزشکي که جهت کنترل جمعيت و پيشگيري از حاملگي اقدام به وازکتومي يا بستن لوله ها مي کند و فرد را عقيم مي کند به طوري که امکان بازگشت نيز غالبا وجود ندارد . آيا ديه به آن تعلق مي گيرد ؟

جواب :

ديه تعلق مي گيرد و ديه از کار انداختن هر قوه اي از قواي انسان مانند باصره ، سامعه ، ... ديه يک انسان است و قوه توليد مثل هم مانند باصره و سامعه است .

سوال 909 :

آيا بر قطع جوارح ميت ديه تعلق مي گيرد ؟

جواب :

تعلق مي گيرد .

سوال 910 :

ديه سقط جنين در هر يک از موارد زير را مشخص فرماييد .

الف ـ جنين به صورت نطفه باشد .

ب ـ جنين علقه باشد .

جواب :

جنين مضعه باشد .

د ـ جنين اسکلت بندي پيدا کرده باشد .

ه ـ جنين روح پيدا کرده باشد .

جواب :

الف ـ 20 مثقال شرعي طلا ( هر مثقال 18 نخود است )

ب ـ 40 مثقال شرعي طلا

جواب :

60 مثقال شرعي طلا

د ـ 100 مثقال شرعي طلا

ه ـ يکهزار مثقال شرعي طلا ( اگر پسر باشد و ديه دختر نصف است )

سوال 911 :

شخصي با مراجعه به دادگاه مدعي است که بر اثر تصادف، استخوانهاي صورتم شکسته و دادگاه، ديه لازم صادر نموده و ليکن زيبايي صورتم به طور کلي آسيب ديده به طوري که در مجامع عمومي با خجالت حضور پيدا مي‌کنم و به خاطر نقص زيبايي حاصله تقاضاي خسارت نموده‌ام آيا زيبايي مستقلاً يک عنوان خاص است و داراي ارثي و يا ديه خاصي است؟ يا اينکه نظريه کارشناسان فن از جمله پزشکي قانوني در زمينه خسارت وارده و جاهت شرعي دارد يا خير؟

جواب :

اگر در نتيجه جنايت، نقصي در چهره مجني عليه بوجود آمده که پزشکي قانوني مي‌تواند براي جبران آن حدي و بهايي معين کند جاني ضامن است.

سوال 912 :

بچه نابالغ اگر مرتکب گناهي شود مانند قتل يا سرقت يا کار ديگر که موجب ديه مي‌شود آيا خود بچه بايد بعد از بلوغ ديه را بدهد يا مجازات شود؟ يا ديه بر ولي او واجب است؟

جواب :

ديه به عهده بچه تعلق مي‌گيرد اگر مالي دارد ولي آن را از مال او مي‌پردازند و اگرنه خودش بعد از بلوغ بايد بپردازد.

سوال 913 :

اينجانب شاگردان را بيشتر از راه تشويق و اهداء کتاب و لوازم التحرير سوق بدرس خواندن مي‌دادم ولي گاهگاهي هم از راه دلسوزي به دست بچه هايي که مزاحم ديگر دانش‌آموزان بوده و توجه بدرس نداشتند چوب مي‌زدم بطوريکه قرمز مي‌شد حال متوجه شده ام بجاي خدمت و عبادت دچار گناه شده و شايد هم ديگه گردنم آمده، در اين حال تکليف من چيست؟

جواب :

افرادي را که يقين داريد که ديه نها به گردن شما آمده است اگر مي‌شناسيد يا دسترسي به آنها ممکن نيست بيد مقدار ديه را از بابت مظالم به فقرا بپردازيد.

سوال 914 :

احتراماً مرقوم بفرمائيد که فتواي حضرتعالي در ارتباط با ديه جسد سوخته شده کامل يک فرد مسلمان چيست؟

جواب :

در سوال بايد توضيح داده شود که بدن شخص را بعد از مردن سوزانده‌اند يا در حال حيات و چه مقدارر از بدن سوخته است؟ و ظاهر سوال اين است که بعد از مردن جسد را سوزانده‌اند و ديه آن صد مثقال شرعي طلا است.

سوال 915 :

شخصي مرتکب قتل عمدي شده و زني را بقتل رسانده همچنين در حق اولياء دم مقتوله مرتکب جرح عمدي شده با توجه به اينکه قاتل مرد بوده و مقتول زن مي‌باشد نصف ديه را اولياء دم بايد به جاني و قاتل پرداخت نمايند، النهايه قاتل بايد ديه جراحات وارده باولياء دم که مجروح شده‌اند بپردازد آيا اول نصف ديه را قاتل اولي دريافت ميکند بعد ديه جراحات را مي‌دهد يا اول ديه جراحات را مي‌دهد بعد نصف ديه را مي‌گيرد يا بطور همزمان عمل مي‌شود؟

جواب :

اولياء دم مقتول در صورت انتخاب قصاص بايد قبل از قصاص نصف ديه را به قاتل بپردازند. و اما نسبت به ديه جرح عمدي، اگر قاتل در حال حيات تمکن بپرداخت ديه جرح را دارد بايد قبل از قصاص پرداخت کند، و اگر چنانچه تمکن ندارد بايد وصيت کند که ديه جرح را از آن ديه که دريافت کرده است بپردازند.

سوال 916 :

شخصي با مراجعه به دادگاه مدعي است که بر اثر صدمه وارده توسط زيد مبلغ يک ميليون تومان هزينه دارو و درمان نموده است در حاليکه 000/400 تومان ديه به او تعلق گرفته است و خواستار 000/600 تومان مابقي مي‌باشد دادگاه تکليفي دارد يا خير؟

جواب :

هزينه دارو و درمان بايد داده شود و آن غير از ديه است.

سوال 917 :

خواهشمند است نظر مبارکتان را در مورد ضرر و زيان و يا خسارات مازاد شرعي را در صورت امکان تفصيلاً بيان فرماييد.

جواب :

جاني علاوه بر ديه لازم است مخارج معالجه را نيز بپردازد و ضرري که وارد شده است جبران نمايد.

سوال 918 :

درباره انواع ششگانه ديه که اختيارش از جهت پرداخت با ديه دهنده مي‌باشد آيا اين اختيار فقط در قتل است و يا در تمام اعضاء و واردي که ديه آنها از طرف شارع مشخص شده مي‌باشد تقاضا مي‌شود نظر مبارک را مرقوم فرماييد.

جواب :

در ديه قتل چون مقادير متعددي از طرف شارع مقدس معين شده است اختيار انتخاب يکي از آنها تخييراً به جاني داده شده است ولي در موارد ديگر ديه از طرف شارع مشخص شده است لذا تخيير مورد ندارد.

سوال 919 :

گرچه فتواي مشهور فقهاي بزرگوار «رض» اين است که ديه را بايد يوم الاداء پرداخت نمود و قيمت ديه را يوم الاداء محسوب مي‌نمايند، ليکن اخيراً مستنداً به نظريه بعضي از اساتيد و بزرگان عصر حاضر شايد به دليل برقراري يک رويه و نظم خاص در پرداخت ديه قيمت آن را بر مبناي روز صدور و قطعيت حکم محاسبه مي‌کنند حال سوال اين است: نظر مبارک حضرتعالي در پرداخت قيمت ديه يوم الاداء است يا روز صدور حکم و يا روز وقوع حادثه؟ لطفاً ارشاد نماييد.

جواب :

يوم الاداء ميزان است.

سوال 920 :

شخصي در ماه حرام به ديگري جرح وارد کرده است به سبب همان جرح مضروب در غير ماه حرام از دنيا رفته لطفاً حکم شرعي اين مسئله را بيان فرماييد.

جواب :

تغليظ در ديه به اندازه يک سوم مخصوص کسي است که در ماه حرام مقتول گرديده است.

سوال 921 :

شخص در رانندگي شبانه با چيز مشکوکي تصادف کرده است و بعداً برايش احتمال قوي حاصل شده است که انسان بوده و مرده است، حالا شخص مرده را و ورثه ايشان را هيچکدامش را نمي‌شناسد لطفاً تکليف اين شخص را مرقوم فرماييد.

جواب :

به احتمال تکليفي ثابت نمي‌شود ولي اگر اطمينان پيدا کرده است که انسان بوده است بايد با نظر حاکم شرع ديه او را به فقراء به قصد صاحب ديه بپردازد.

سوال 922 :

شخصي که در اثر تصادف فوت نموده داراي پدر و مادر و زوجه مي‌باشد در صورت پرداخت ديه به وسيله شرکت بيمه يا غيره آيا زوجه هم حقي از ديه دارد و در صورت ذي حق بودن چند يک از ديه را مي‌برد؟

جواب :

ديه هم مثل ساير اموال ميت است و زوجه از آن ارث مي‌برد و فقط کساني که به وسيله مادر ميت با او قرابت داند مانند خواهر و برادر مادري و همچنين دايي‌هاي ميت از آن ارث نمي‌برند و سهم زوجه اگر ميت اولاد ندارد يک چهارم از کل مال بعد از دين و وصيت است.

سوال 923 :

آيا تنبيه شاگرد از لحاظ شرعي جائز است يا خير؟

جواب :

تنبيه صور مختلف دارد بايد توضيح داده شود و مسلماً تنبيهي که موجب ثبوت ديه است جائز نيست.

سوال 924 :

مردي در ماههاي حرام (رجب و ذي القعده و ذي الحجه و محرم) به قتل رسيده با توجه به وقوع قتل در اين زمان موجب اضافه شدن ثلث ديه مي‌شود اگر اولياء دم تقاضاي قصاص داشته باشند چگونه عمل کنند؟

جواب :

در ماه حرام يک ثلث بر آنچه که مقدر است بايد افزوده شود.

سوال 925 :

چنانچه فرد محکوم به پرداخت ديه فوت شود و ورثه او قادر به پرداخت ديه نباشند، آيا مي‌توان آن را از بيت المال پرداخت نمود.

جواب :

بيت المال با رعايت سلسله مراتب زير نظر ولي فقيه است و در موردي که او تشخيص مقتضي بدهد از آن با نظر او پرداخته مي‌شود.

سوال 926 :

در صورت استنکاف از پرداخت ديه آيا عاقله را مي‌توان حبس کرد يا خير؟ آيا ديه اين است يا مجازات؟ آيا عاقله را به عنوان متهم مي‌توان دستگير و قرار براي او صادر کرد تا از فرار او جلوگيري شود يا خير؟

جواب :

ديه دين است و امور مذکوره بايد بر اساس ضوابط دين با نظر حاکم شرع صورت گيرد.

سوال 927 :

در مواردي که در اثر تصادف شخصي کشته مي‌شود و متخصصين فني تقصير را صد در صد با مقتول مي‌دانند و از گفته آنان نيز اطمينان حاصل مي‌شود آيا ديه تعلق مي‌گيرد يا خير؟ و بر فرض تعلق بر قاتل است يا بر عاقله؟

جواب :

در فرض سوال اگر تصادف نحوي باشد که راننده هيچ گونه تقصيري نداشته و جلوگيري از تصادف ممکن نبوده نه عاقله ضامن است و نه راننده ولکن اگر جلوگيري از تصادف ممکن بود و راننده جلوگيري نکرده راننده قاتل است، هرچند مقتول نيز تقصير کرده باشد و ديه و يا قصاص متوجه اوست.

سوال 928 :

دو نفر رفيق در رديف هم سوار موتور بوده و با هم ميوه فروشي مي‌کردند، هنگام حرکت يکي از آنها که عقب نشسته بود از موتور افتاد و کشته شد در صورتي که براي اولياء مقتول ثابت شده است که راننده تقصير نکرده و غرضي در کار نبوده اين قتل موجب ديه مي‌شود يا خير؟

جواب :

در فرض سوال اگر افتادن مقتول به سبب عملي از راننده بوده بدون آنکه قصد انداختن داشته باشد مثل ترمز ناگهاني، قتل خطايي است و ديه بر عهده عاقله است و اگر افتادن او تقصير خودش بوده کسي ضامن نيست.

سوال 929 :

اگر شخصي که رانندگي مي‌کند در ميان ماشين خوابش ببرد و ماشينش تصادف کرد يک نفر را بکشد، در اين صورت حکمش حکم قتل خطايي است يا خير؟ و بر فرض اول، چنان چه اداره بيمه ديه آن مقتول را به اوليائش بپردازد ذمه رراننده بري‌ء مي‌شود يا خير؟

جواب :

بعيد نيست مفروض سوال خطاي شبيه به عمد باشد و ديه بر عهده خود راننده است و اگر اداره بيمه به قصد اداء ديه از طرف قاتل بدهد به مقداري که داده است ذمه قاتل از ديه بري‌ء مي‌شود.