استعمال دخانيات
سوال 497 :
اخيراً در محافل مختلف سخن از اين است که جنابعالى سيگار را تحريم کرده ايد، مايل بوديم توضيح بيشترى در اين زمينه از حضرتعالى بشنويم.
جواب :
اين جانب از چند سال پيش اين فتوا را به صورت مشروط ذکر کرده بودم، و در رساله توضيح المسائل موجود است که: «اگر کشيدن سيگار (و ساير دخانيات) به شهادت اهل اطّلاع ضرر مهمّى داشته باشد حرام است.»
ولى اخيراً با شهادت و گواهى جمعى از پزشکان آگاه، و اساتيد متعهّد دانشگاه، و با توجّه به آمارهاى تکان دهنده اى که از مرگ و مير ناشى از سيگار، و بيمارى هاى خطرناکى که از آن نشأت مى گيرد به ما رسيده، ثابت و مسلّم شد که خطرات مهمّ دود سيگار يک واقعيّت است، که حتّى فرزندان افراد سيگارى و معاشران آنها از آن در امان نيستند! لذا فتواى تحريم به طور مطلق را داديم، و از خدا مى خواهم همه مسلمانان جهان، مخصوصاً جوانان عزيز را که نخستين قربانيان اين بلاى خانمان سوز هستند، از شرّ آن حفظ کند، و با هوشيارى تمام مراقب خويش و اطرافيان و دوستان خود باشند. ان شاء الله زنده بمانيم و ببينيم که جامعه ما از لوث وجود اين دود آلوده پاک شده است.
در اين جا به مناسبت تقاضاى مکرّر فضلا اشاره کوتاهى به مدارک مسأله مى شود:
1ـ قرآن مجيد در آيه 195 سوره بقره مى فرمايد: (وَلا تُلْقُوا بِايْديکُمْ اِلَى التَّهْلُکَةِ)طبق آمارهايى که از سوى پزشکان متخصّص اعلام شده، مرگ و مير ناشى از دود سيگار در سال به پنج ميليون نفر مى رسد! و آمار بيمارى هاى خطرناک قلبى و تنفّسى و سرطان ناشى از دود سيگار نيز بسيار بالاست. بنابراين، کشيدن سيگار مصداق إلقاء نفس در تهلکه است.
2ـ قاعده «لاضرر و لاضرار فى الاسلام» مستفاد از روايات متعدّد گرچه شأن ورودش اضرار به ديگران است، ولى مى دانيم شأن ورود مفهوم عام، قاعده را محدود نمى کند، و إضرار به نفس را نيز شامل مى شود.
3ـ در حديث معروف فقه الرضا(عليه السلام) آمده است: «کُلُّ اَمْر يَکُون فيهِ الْفَسادُ مِمَّا قَدْ نَهَى عَنْهُ … فَحَرامٌ ضارٌّ لِلْجِسْمِ وَ فَسادٌ لِلنَّفْسِ» و در روايت تحف العقول نيز شبيه آن ديده مى شود.
طبق اين روايات هر چيزى که ضرر مهمّى براى بدن داشته باشد حرام است. (البتّه ضررهاى جزئى که در همه چيز هست و قابل اجتناب نيست، از آن خارج و منظور ضررهاى کلّى است).
4ـ بعضى عادت به خوردن گِل دارند، که در روايات اسلامى به نوعى وسواس تعبير شده، و از آن شديداً نهى شده است. به خاطر اين که براى انسان ضرر دارد، در روايتى آمده است: «اِنَّ الطّينَ يُورِثُ السُّقْمَ فى الْجَسَدِ وَ يُهَيِّجُ الدّاءَ (خوردن گل سبب بيمارى و تهييج درد است) لذا مرحوم شهيد در کتاب مسالک نخستين دليل تحريم آن را بما فيه من الاضرار الظاهر للبدن شمرده است، اينها نشان مى دهد که حرمت اشياى مضرّه از مسلّمات بوده است. حتّى روزه واجب اگر ضرر داشته باشد بايد ترک شود، و غسل و وضوى واجب در صورت ضرر تبديل به تيمّم مى شود.
5ـ از همه اينها گذشته طبق قاعده مسلّم اصولى «کلما حکم به العقل حکم به الشرع» (هر چيزى که عقل قطعى به آن حکم کند، شرع هم به آن حکم خواهد کرد) مسأله حرمت سيگار و انواع دخانيّات در عصر و زمان ما، که زيان هاى مهم آن بر همه دانشمندان ثابت شده، جاى ترديد باقى نمى گذارد. فتواى همه مراجع به حرمت مواد مخدّر نيز از همين جا سرچشمه مى گيرد.(1)
* در کشور ايران نزديک به 10 ميليون سيگارى روزانه بيش از سه ميليارد تومان! خرج سيگار مى کنند.(يعنى در هر سال بيش از يک هزار ميليارد تومان!)
* به طور متوسّط دولت ها بيش از دو برابر مبلغ مصرف سيگار، صرف «هزينه بيمارى ها و درمان عوارض ناشى از سيگار» مى نمايند. يعنى رقمى نزديک به 6 ميليارد تومان در ايران در هر روز. (و در سال بيش از دو هزار ميليارد تومان)
* ساليانه 54 ميليارد نخ سيگار در ايران مصرف مى شود، که نزديک به 12 ميليارد نخ آن توليد داخل و بقيّه عمدتاً از طريق قاچاق وارد و توزيع مى شود. (يعنى بيش از 75 درصد پول سيگار به خارج مى رود)
* جوانان کشور و نوجوانان (گروه هاى سنّى 10 تا 15 سال) هدف اصلى براى ترغيب به کشيدن و اعتياد به سيگار مى باشند.
* سيگار در نوجوانان دريچه ورود به اعتياد و ساير بزهکارى هاى اجتماعى است.
* افراد غير سيگارى، به ويژه کودکان و همسران افراد سيگارى، به همان اندازه در معرض مضرّات دود سيگار هستند. و اين افراد بى گناه به طور اجبارى سلامتى خويش را از دست مى دهند.
* کمپانى هاى آمريکايى ساليانه بالغ بر 000/000/000/6000 نخ سيگار توليد مى کنند که نزديک به 3 درصد آن در آمريکا مصرف مى شود، و مابقى آن (97 درصد) به خورد مردم ساير کشورها، به ويژه کشورهاى فقير و در حال توسعه، داده مى شود. و از اين رهگذر بيش از 300 ميليارد دلار سود عايد شرکت هاى آمريکايى مى گردد، که معادل 20 سال فروش نفت ايران است!
1. نظرات آگاهان درباره زيانهاى دخانيات
از آن جا که فقيه حکم را تعيين مى کند و اهل خبره موضوع را، در اين جا رشته سخن را به جمعيّت مبارزه با دخانيات که متشکل از گروهى از پزشکان مجرّب، اساتيد محترم دانشگاه و خبرگان ديگر است مى سپاريم:
* سيگار عامل اصلى و يا کمکى در پيدايش بيش از 50 نوع بيمارى و 20 نوع سرطان در بدن مى باشد.
* ساليانه 5 ميليون نفر به علّت بيمارى هاى ناشى از سيگار جان مى سپارند. (يعنى بيش از تلفات جنگ جهانى اوّل! چون در طول چهار سال 10 ميليون نفر در آن جنگ کشته شدند، ولى تلفات سيگار در دنيا در چهار سال به 20 ميليون نفر مى رسد!)
* در سال 2020 ميلادى، 10 ميليون نفر در سال به علّت بيمارى هاى ناشى از سيگار فوت مى شوند. با اين تفاوت که 7 ميليون آن در کشورهاى در حال پيشرفت، و 3 ميليون آن در کشورهاى پيشرفته اند!