کيفيّت نماز جمعه
مسأله 375 :
نماز جمعه دو رکعت است و کيفيّت آن مانند نماز صبح است; حمد و سوره با صداى بلند خوانده مى شود و سزاوار است در رکعت اوّل بعد از حمد، سوره جمعه و در رکعت دوّم، سوره منافقون را قرائت نمايند.
مسأله 376 :
نماز جمعه داراى دو قنوت است، قنوت اوّل قبل از رکوع رکعت اوّل و قنوت دوّم بعد از رکوع رکعت دوّم است.
مسأله 377 :
نماز جمعه داراى دو خطبه است، که مانند اصل نماز واجب بوده و بايد توسّط امام جمعه ايراد شود; بدون اين دو خطبه نماز جمعه محقّق نمى شود.
مسأله 378 :
واجب است دو خطبه را قبل از نماز جمعه بخواند و اگر اوّل نماز جمعه را بجا آورد باطل است، و در صورتى که وقت باقى است، بايد پس از ايراد خطبه ها مجدّداً نماز جمعه را بخواند; ولى اگر نسبت به حکم مسأله جاهل بوده، يا اشتباه کرده احتياط واجب آن است که خطبه ها و نماز را اعاده کند.
مسأله 379 :
در خطبه اوّل حمد الهى واجب است و به هر لفظى که حمد الهى محسوب شود جايز است; ولى احتياط مستحب آن است که به لفظ جلاله «اللّه» باشد و پس از آن به ثناى الهى بپردازد و سپس به پيغمبر اسلام(صلى الله عليه وآله) درود فرستد، و واجب است مردم را به تقوا سفارش کند و يک سوره کوچک از قرآن را بخواند. و در خطبه دوّم نيز حمد و ثناى الهى (به صورتى که ذکر شد) و درود بر پيغمبر اسلام(صلى الله عليه وآله)واجب است. در اين خطبه نيز به تقوا سفارش کند و سوره کوچکى از قرآن تلاوت نمايد.
مسأله 380 :
احتياط واجب آن است که در خطبه دوّم پس از درود بر پيغمبر(صلى الله عليه وآله)، به ائمّه معصومين(عليهم السلام) نيز درود فرستد و براى مؤمنين استغفار کند. و بهتر است از خطبه هاى منسوب به اميرالمؤمنين(عليه السلام) يا آنچه از ائمّه معصومين(عليهم السلام)وارد شده انتخاب کند.
مسأله 381 :
شايسته است امام جمعه، خطيب و بليغ باشد و به تناسب اوضاع زمان و مکان سخن گويد و عبارات فصيح و روان به کار برد. به حوادثى که در سراسر جهان براى مسلمين مى گذرد، بخصوص حوادث منطقه خود، آشنا باشد. مصالح اسلام و مسلمين را تشخيص دهد، چنان شجاع باشد که در راه خدا از ملامت و نکوهش احدى بيم به خود راه ندهد. در اظهار حق و ابطال باطل بر حسب شرايط زمان و مکان صراحت داشته باشد. امورى از قبيل مواظبت در اوقات نماز، و عمل به روش صلحا و اولياى خدا را، که موجب تأثير کلام او در مردم است، رعايت کند. اعمال او با مواعظ و وعده و وعيدهايش تطبيق نمايد. از آنچه که موجب وهن او و کلامش مى شود، حتّى از قبيل پرگويى، شوخى و بيهوده گويى بپرهيزد. و همه اين امور را تنها براى خداوند رعايت کند و هدفش اعراض از دنياپرستى و رياست طلبى، که سرسلسله همه گناهان است، باشد.
مسأله 382 :
شايسته است امام و خطيب جمعه در خطبه نماز جمعه، مصالح دين و دنياى مسلمانان را تذکّر دهد، و مردم را در جريان مسائل زيانبار و سودمند کشورهاى اسلامى و غير اسلامى قرار دهد، و نيازهاى مسلمين را در امر معاد و معاش تذکّر دهد. از امور سياسى و اقتصادى، آنچه را که در استقلال و کيان مسلمين نقش مهمّى دارد، گوشزد کند. کيفيّت صحيح روابط آنان را با ساير ملل بيان نمايد، و مردم را از دخالتهاى دولتهاى ستمگر و استعمارگر در امور سياسى و اقتصادى مسلمين، که منجر به استعمار و استثمار آنها مى شود، بر حذر دارد. خلاصه، نماز جمعه و دو خطبه آن، نظير حجّ و مراکز تجمّع آن و نمازهاى عيد فطر و قربان و غيره، از سنگرهاى بزرگى است که متأسّفانه مسلمانان از وظايف مهمّ خود در برابر آن غافل مانده اند; همان گونه که از ساير پايگاه هاى عظيم سياست اسلامى گاه غافلند. اسلام آميخته با سياست است و کسى که در احکام قضايى، سياسى، اجتماعى و اقتصادى اسلام اندکى تأمّل کند، متوجّه اين معنا مى شود. هر کس گمان کند اسلام از سياست جداست، نه اسلام را مى شناسد نه سياست را.
مسأله 383 :
خوب است به رجاء مطلوبيّت، امام و خطيب جمعه در زمستان و تابستان، عمّامه داشته باشد و ردايى بپوشد و خود را بيارايد، تميزترين لباسهاى خود را بپوشد و بوى خوش به کار برد، بطورى که با وقار و سکينه باشد. قبل از خطابه، هنگامى که مؤذّن اذان مى گويد، او بر منبر نشسته باشد تا اذان به پايان برسد و خطبه را آغاز کند. هنگام صعود بر منبر خطابه، روبه روى مردم بايستد و سلام کند، و مردم نيز با چهره هاى خود از او استقبال کنند و به چيزى از قبيل اسلحه يا عصا تکيه کند.
مسأله 384 :
واجب است امام جمعه شخصاً و در حال ايستاده به ايراد خطبه بپردازد. و اگر نتواند خطبه ها را در حال ايستاده بخواند، بايد ديگرى به ايراد خطبه بپردازد و امامت نماز را هم بر عهده گيرد، و اگر هيچ کس براى ايراد خطبه ها در حال ايستاده پيدا نشود، بنابر احتياط واجب نماز جمعه ساقط و نماز ظهر واجب است.
مسأله 385 :
جايز نيست امام جمعه، خطبه ها و بخصوص موعظه و توصيه به تقوا را، آهسته ادا کند; بلکه لازم است که در هنگام موعظه و سفارش به تقوا، صداى خود را در حدّ مقدور به نمازگزاران برساند، و در مجامع بزرگ توسّط بلندگوها به خطبه بپردازد تا تشويق و تحذير و مسائل مهمّه به گوش همگان برسد.
مسأله 386 :
احتياط مستحب آن است که امام در حال خطبه، سخنى غير مربوط به خطبه ها نگويد; البتّه در فاصله بين خطبه ها و نماز، سخن گفتن بلامانع است.
مسأله 387 :
واجب است امام پس از خطبه اوّل، مقدار کمى بنشيند و سپس به خطبه دوّم بپردازد.
مسأله 388 :
احتياط واجب آن است امام و مستمعين، در حال خطبه داراى طهارت کامل (که براى نماز معتبر است) باشند.
مسأله 389 :
احتياط واجب آن است که امام جمعه در خطبه حمد الهى و درود بر پيغمبر(صلى الله عليه وآله) و ائمّه(عليهم السلام) را به زبان عربى ايراد نمايد، گرچه او و مستمعين عرب نباشند; امّا مى تواند در مقام وعظ و توصيه به تقوا، به زبان ديگرى تکلّم نمايد. و احتياط واجب آن است که موعظه و آنچه را به مصالح مسلمين مربوط مى شود، به زبان مستمعين ادا نمايد، و اگر مستمعين مختلفند، آنها را به زبانهاى مختلف تکرار کند. گرچه در صورتى که مأمومين بيش از حدّ نصاب (چهار نفر) باشند مى تواند به زبان حدّ نصاب (چهار نفر) اکتفا نمايد; ولى احتياط واجب آن است که آنها را به زبان خودشان موعظه کند.
مسأله 390 :
احتياط واجب آن است که نمازگزاران هنگام ايراد خطبه با طهارت باشند و رو به امام بنشينند و سکوت را رعايت کنند و به خطبه ها گوش فرا دهند; ولى اگر عمداً سخن بگويند نماز جمعه آنها باطل نمى شود; هرچند کار خلاف کرده اند.
مسأله 391 :
اذان دوّم (اذان بعد از خطبه هاى نماز جمعه) در روز جمعه بدعت و حرام است.