ديه نفس
سوال 1313 :
حدود چهار سال قبل فرزند حقير، به نام مهدى (که در آن زمان سه ساله بود) در يک مجلس مهمانى با مادرش دعوت داشته اند که در آن مجلس در موقع صرف ميوه، مهدى ـ طبق گفته مادرش و ديگران ـ چاقويى را پرتاب مى کند که به صورت پسر بچّه سه ساله ديگرى که مشغول بازى بودند خورده و يک چشم آن پسر بچّه نابينا مى شود. به عرض مبارک مى رساند که بزرگترها هيچ گونه مداخله اى نداشته و بچّه ها با يکديگر مشغول بازى بودند و از طرفى بچّه مضروب فرزند خواهرم مى باشد. خواهرم پس از گذشت سه سال از آن حادثه، دادخواهى نموده است و از نظر وضع مالى جز يک مشت بدهى چيز ديگرى ندارم، با توجّه به وضع مالى من ديه بر عهده چه کسى است؟
جواب :
ديه بايد پرداخت شود ولى بر عهده شما نيست، بلکه بر عهده مردان خويشاوند از طرف پدر است که در ميان آنها تقسيم کرده و هرکدام سهمى از آن را به مقدار توانايى بپردازند.
سوال 1314 :
در حادثه تصادفى در يک شب بين پيکان سوارى و موتور سيکلت، راکب موتور سيکلت فوت مى نمايد. کارشناس هر دو را به ميزان پنجاه در صد مقصّر مى داند، زيرا راننده موتور، چراغ نداشته و با بى احتياطى و عدم رعايت قوانين، رانندگى مى کرده و راننده پيکان نيز به علّت عدم توجّه به جلو و سرعت زياد مقصّر بوده است، در فرض مسأله حکم آن چگونه است؟ در همين فرض اگر تقصير يکى از دو نفر بيشتر باشد ولى نتوان علّت و سبب اصلى تصادف را بطور تمام و کامل به يکى از آنها منتسب دانست، زيرا قسمتى از علّت تصادف به طرف مقابل منتسب است حکم مسأله چگونه است؟
جواب :
اگر هر دو مشترکاً سبب وقوع قتل شده اند، ديه تقسيم مى شود. درفرض دوّم احتياط اين است که به نسبت حساب کنند.
سوال 1315 :
در يک حادثه رانندگى، پيکان سوارى با يک کاميون تصادف کرده و در وسط جاده متوقّف شده است، بلافاصله يک اتوبوس از پشت سر با پيکان تصادف مى کند. در حادثه اوّل، راننده پيکان و در حادثه دوّم، راننده اتوبوس مقصّر شناخته شده اند، در هرحال تمام سرنشينان پيکان فوت مى نمايند و به درستى معلوم نيست علّت فوت، تصادف اوّل بوده است يا دوّم، حکم قضيه چگونه است؟
جواب :
ديه سرنشينان پيکان بايد در ميان راننده اتوبوس و راننده پيکان تقسيم شود يعنى پنجاه درصد آن از اموال باقيمانده از راننده پيکان برداشته شود و پنجاه درصد آن را راننده اتوبوس مى پردازد.
سوال 1316 :
دو نفر متعمّداً به قصد قتل به سوى شخص ثالثى تيراندازى مى کنند و يکى از تيرها اصابت مى کند و آن شخص به قتل مى رسد ولى معلوم نيست گلوله از تفنگ کدام يک شليک شده، بنابراين علم اجمالى است بر اين که يکى از اين دو نفر قاتل است. از هر دو که نمى شود قصاص کرد و قرعه هم جارى نيست، زيرا اين جا جاى قاعده درء است و موضوع قرعه امر مشکل است (همان طورى که در امور مالى هم جارى نيست) زيرا اين جا قاعده عدل و انصاف حاکم است. حکم شرعى را بيان فرماييد؟
جواب :
در اين جا ديه بايد بالمناصفه تقسيم شود.
سوال 1317 :
شخصى داراى ناراحتى قلبى بوده است، دوستش به قصد شوخى از طريق تلفن خبر دروغين مرگ فرزندش را به او مى دهد او هم سکته قلبى کرده و مى ميرد، حکم مسأله چيست؟
جواب :
اگر يقين داشته باشد که بر اثر خبر دادن او سکته کرده، بايد ديه او را بپردازد و اگر مى دانسته که طرف بيمارى قلبى دارد و چنين خبرى براى بيمارى قلبى غالباً کشنده است، بعيد نيست حکم قصاص درباره او جارى شود.
سوال 1318 :
هرگاه اتوبوسى با يک پيکان بار تصادف کند و راننده پيکان بار و شخص کنار دست او کشته شوند و پليس راننده پيکان بار را مقصّر بداند، تکليف چيست؟
جواب :
اگر راننده پيکان بار بطورى مقصّر بوده که تلف شدنش مستند به خود او باشد، خون او هدر است و بايد ديه شخص ديگرى را که با او کشته شده از مال او بدهند و اگر تخلّف از امور رانندگى تا آن حد نبوده که قتل مستند به خودش باشد بلکه مستند به هر دو بوده، نصف ديه هر دو بر عهده راننده اتوبوس و نصف ديه مقتول دوّم بر مال راننده پيکان بار است. در اين گونه موارد قول اهل اطّلاع در صورتى که موثّق باشند حجّت است.
سوال 1319 :
هرگاه قتل غير عمدى اتفاق بيفتد، ديه چگونه بايستى پرداخت شود؟ و قتل عمد اگر در ماه محرّم اتّفاق بيفتد و ولىّ مقتول رضايت بدهد که قصاص انجام نگيرد و به جايش ديه بدهند، چگونه بايستى باشد؟
جواب :
در قتل غير عمد بايد مقدار يک سوّم ديه درماههاى حرام برآن افزوده شود ولى در قتل عمد ملاک چيزى است که طرفين بر آن توافق کنند.
سوال 1320 :
اگر کسى بر اثر سانحه تصادف از بين برود و طرف ديگر جان سالم در ببرد، در صورتى که طرفى که جان سالم به در برده مقصر باشد، حکم آن چيست؟
جواب :
اگر مقصّر است بايد ديه بپردازد.
سوال 1321 :
شخصى که محکوم به قصاص نفس گرديده ولى بايد تفاضل ديه را اخذ نموده و سپس قصاص شود، آيا انتخاب نوع ديه در اختيار اوست يا کسى که موظّف به پرداخت ديه است؟
جواب :
در اختيار دهنده است.