رسومات، مجالس و خيرات براى اموات و زيارت اهل قبور
سوال 466 :
آيا براى زنان، شرکت کردن در تشييع جنازه و راه افتادن به دنبال تابوت به همراه مردان و شرکت در مجلس ترحيم در مسجد که غالبا توأم با سر و صدا و جيغ و فرياد است، جايز است؟
جواب :
با مراعات جهات شرعى، حرام نيست، اگرچه شرکت در تشييع جنازه براى زنان مکروه است.
سوال 467 :
فاميل‌ها و منسوبان ميّت، از قبيل زن و دختر و پسر و برادر و خاله و عمّه، وقتى ميّت را مى‌بينند، جيغ مى‌کشند و با صداى بلند گريه مى‌کنند يا صورت خود را مى‌خراشند و يا لباس‌هاى خود را پاره مى‌کنند و چادر از سر زنها (در ميان مردان نامحرم) کنار مى‌رود. براى افراد مذکور، چنين کارهايى جايز است يا خير؟
جواب :
کارهايى که خلاف شرع است، مانند برهنه شدن سر زنها پيش مردهاى نامحرم و گفتن کلمات اعتراض‌آميز نسبت به خداوند منّان و فرياد کشيدنى که خارج از حدّ اعتدال است، اگر با اختيار باشد، جايز نيست. همچنين پاره کردن لباس و خراشيدن بدن، بنا بر احتياط جايز نيست و گاهى کفّاره نيز دارد.
سوال 468 :
چه حکمى در رابطه با لطماتى که اطرافيان ميّت در عزاى ميّت به خود وارد مى‌کنند، وجود دارد؟
جواب :
سيلى زدن و خدشه وارد کردن و بريدن و کندن موى سر و بدن، بلکه صداى بلندى که از حدّ اعتدال خارج باشد و همچنين پاره کردن لباس در غير از عزاى پدر و برادر، احتياطا جايز نيست و بهتر است در عزاى پدر و برادر نيز لباس خود را پاره نکند و اگر زن در مصيبت، موى خود را بِبُرد، احتياطا بايد کفّاره افطار عمدى روزه ماه رمضان را بدهد و اگر موى خود را بِکَند و يا صورت خود را به گونه‌اى بخراشد که خون بيايد، احتياطا بايد کفّاره قسم را پرداخت کند و اگر مرد در عزاى همسر و يا فرزندش پيراهن خود را پاره کند،
(146)
احتياطا بايد کفّاره قسم را بدهد.
سوال 469 :
در بعضى از روستاها رسم است بعد از اين که شخصى از دنيا مى‌رود و او را دفن مى‌کنند، خانواده و فاميل ميّت، لباس سياه به تن کرده، بعد از چند روز ديگر به حمام رفته، غسل کرده، و لباس خود را عوض مى‌کنند. آيا اين عمل (به عنوان يک عمل شرعى) درست است؟
جواب :
دستورى از جانب شارع مقدّس، بدين عنوان وارد نشده است؛ ولى انجام دادن اين اعمال نيز حرام نيست. البته اگر غسل مسّ ميّت باشد، واجب است.
سوال 470 :
حکم پوشيدن لباس سياه چيست؟
جواب :
پوشيدن لباس سياه فى نفسه مکروه است، مگر اين که براى تعظيم شعائر (مثل شرکت در مراسم عزا و مصيبت بزرگان دين) باشد که به عنوان تعظيم شعائر پسنديده است و اگر براى فوت بستگان و دوستان مرسوم باشد، بى‌اشکال است.
سوال 471 :
آيا برگزار نکردن مراسم هفتم و چهلم و سالگرد براى کسى که از دنيا رفته است، اشکال شرعى دارد؟
جواب :
اشکال ندارد.
سوال 472 :
آيا برگزارى مراسم هفتم و چهلم و سالگرد براى اموات، وجه شرعى دارد؟ و آيا استفاده از دسته گل، دوربين فيلمبردارى و حجله در مراسم عزادارى براى اموات، اجر اُخروى دارد يا خير؟
جواب :
در اين باره دستورى نرسيده است.
سوال 473 :
اگر برپايى مراسم عزادارى، سبب اذيت همسايگان شود، چه حکمى دارد؟
(147)
جواب :
لازم است حقّ همسايگان رعايت شود.
سوال 474 :
کيفيت و مقدار حضور ما در مجالس عزا براى درک استحباب آن، چگونه بايد باشد؟
جواب :
براى تسليت گويى و خواندن قرآن، مستحب است.
سوال 475 :
جلسه ترحيم گرفتن، مستحب است يا مباح؟
جواب :
اگر در مجلس ترحيم، قرآن بخوانند و براى ميّت طلب رحمت کنند، عنوان استحباب پيدا مى‌کند.
سوال 476 :
اگر خرج کردن براى مراسم عزادارى توسط افراد متمکّن، باعث چشم و هم‌چشمى ديگران گردد و ديگران، خصوصا فقرا را براى مراسم عزادارى اموات خود به زحمت ومخارج بيهوده بيندازد، چه حکمى دارد؟
جواب :
سزاوار نيست.
سوال 477 :
در منطقه ما رسم بدى وجود دارد که براى ميّت، مجلس سوم، هفتم، چهلم و سالگرد مى‌گيرند و مبلغ کلانى خرج مى‌کنند که در بعضى مواقع باعث ورشکسته شدن بازماندگان ميّت مى‌شود. آيا اين رسم از نظر شرعى صحيح است؟
جواب :
از مال صغير نبايد خرج شود و از مال ورّاث ديگر نيز بدون اجازه نبايد خرج شود؛ ولى اگر خرج کننده‌ها از مال خود خرج کنند و کبير باشند و رضايت داشته باشند، اشکالى ندارد؛ ولى در هر صورت اسراف و تبذير حرام است و بايد از تحميل به بازماندگان پرهيز شود.
سوال 478 :
آيا غذا و چاى خوردن از خانه ميّتى که تازه از دنيا رفته است، در شب‌هاى اول و دوم و سوم پس از فوت جايز است؟
جواب :
اگر ورثه راضى باشند و ميّت، صغير نداشته باشد و يا اگر داشته باشد، قيّم صغير اجازه دهد، اشکالى ندارد. البته اجازه قيّم صغير مشروط به اين
(148)
است که مال او را جبران نمايد.
سوال 479 :
صرف غذا در خانه ميّت چه حکمى دارد؟
جواب :
مستحب است تا سه روز براى اهل خانه ميّت غذا بفرستند و غذا خوردن در نزد آنان و منزلشان مکروه است.
سوال 480 :
نقش کارهايى که زنده‌ها براى اموات انجام مى‌دهند، چيست؟ و چه اثرى در وضع و سرنوشت آنان دارد؟
جواب :
براى زنده‌ها موجب خير و برکت و توفيق در زندگى و براى اموات، موجب تخفيف عذاب يا ترفيع درجات مى‌شود.
سوال 481 :
اگر کار خيرى براى شادى روح ميّت انجام گيرد و ثواب آن کار به ميّت اهدا شود، آيا فاعل آن کار نيز ثواب مى‌برد؟
جواب :
فاعل آن کار نيز در پيشگاه خداوند در ثواب آن کار خير شريک است.
سوال 482 :
براى اهداى ثواب به اموات و شادى روح آنان، بهتر است چه کارهايى انجام شود؟
جواب :
هر کار مستحب و نيکويى را انجام بدهند، خوب است و اگر مرده، واجباتى بر عهده دارد، مقدّم بر کارهاى ديگرى است که بخواهند از طرف او به جا آورند. در عين حال، اطعام فقرا و نيازمندان، براى ميّت داراى ثواب زيادى است.
سوال 483 :
اگر شخص فقيرى از دنيا برود، براى خشنود نمودن روح ميّت و نجات وى از مشکلات عالم قبر، آيا گرفتن جلسه ترحيم براى او بهتر است يا اين که هزينه جلسه ترحيم، صرف ساختمان مسجد و حمام و معابر عمومى و رسيدگى به فقرا و کارهاى خير ديگر شود؟
جواب :
همه اينها خوب است؛ ولى اگر ميّت، مديون باشد يا واجبات ديگر بر
(149)
عهده داشته باشد، رسيدگى به آنها بهتر است.
سوال 484 :
شخصى که تازه از دنيا رفته است، آيا به جا آوردن واجبات و پرداختن ديونى که برعهده اوست (مثل نماز، روزه، خمس، زکات و مظالم)، مقدّم است يا غذا دادن به مردم و برگزارى مجلس ترحيم و هفتم و چهلم با خرج سنگين؟
جواب :
مقدّم کردن واجباتى که از ميّت فوت شده، بهتر است. البته اگر خمس، دَين، مظالم و حجّ واجب بر عهده ميّت باشد و مالى از او باقى مانده باشد، بايد از اصل ترکه ميّت خارج گردد و همچنين اگر ميّت براى نماز و روزه وصيت کرده باشد، واجب است از ثلث اموال او به جا آورده شود.
سوال 485 :
نظر به اين که در بعضى از بلاد ايران اسلامى، احسان و خيرات براى اموات، در قالب نهار و شام در مساجد، حسينيه‌ها و هتل‌ها با هزينه گزاف و سرسام آور مرسوم است، لذا جهت رفع ابهام در موارد ذيل، راهنمايى‌هاى لازم را ارائه فرماييد.
الف. خيراتى که در آن، صرفا اطعام فقرا مورد نظر نبوده و روابط و الگوهاى ديگر تعيين کننده‌اند.
ب. خيراتى که باعث تنگناهاى مالى براى خانواده متوفّا مى‌گردد.
جواب :
مشروع‌ترين طرق احسان و خيرات براى اموات چيست؟
جواب :
اطعام و خيرات، نبايد موجب تضييق خانواده متوفّا گردد و بهترين مورد آن هم فقرا و نيازمندان متديّن هستند و شايد مشروع‌ترين احسان به متوفّا، انجام دادن واجباتى باشد که احيانا ترک کرده يا صحيح انجام نداده است و همچنين است ردّ مظالم نمودن از طرف او از باب احتياط.
سوال 486 :
انسانى که مى‌خواهد براى ميّتى پولى را هزينه کند، بهتر است نيّت صدقه کند يا ردّ مظالم؟
جواب :
اگر مى‌داند يا احتمال مى‌دهد ذمّه ميّت به ردّ مظالم مشغول است، در ردّ مظالم صرف کند.
(150)
سوال 487 :
رفتن به سر قبر ميّت مؤمن، چه حکمى دارد؟ و در چه شرايط و زمان‌هايى بهتر است؟
جواب :
زيارت اهل قبور در هر موقع باشد، ثواب دارد؛ ولى در ايّام متبرکه، مثل شب و روز جمعه ثوابش بيشتر است.
سوال 488 :
رفتن به زيارت اهل قبور و مزار شهدا به هنگام شب چه حکمى دارد؟
جواب :
جايز است.
سوال 489 :
آيا تلاوت قرآن بر سر قبر ميّت، از تلاوت در حرم ائمه عليهم‌السلام يا مسجد يا منزل به نيّت ميّت، ثواب بيشترى دارد؟
جواب :
در هر کجا حضور قلب و خلوص بيشتر باشد، ثوابش بيشتر است.
سوال 490 :
به طور کلّى آيا انجام کار خير و نيک براى ميّت، در سر قبر او موضوعيّت دارد و بهتر از جاهاى ديگر است؟
جواب :
احسان درباره اموات، در هر کجا باشد، خوب است و زيارت اهل قبور نيز مستحب است و ثواب دارد.