گرفتن هبه، هديه و جايزه
سوال 199 :
آيا هبه و هديه، حتى اگر يک چيز خيلى کم قيمت باشد، خمس دارد؟
جواب :
هبه و هديه، اگر مقدارش قابل توجه نباشد، خمس ندارد.
سوال 200 :
آيا جايزه‌اى که دريافت مى‌کنيم، خمس دارد؟
جواب :
حکم خمس جايزه، همان حکم خمس هبه و هديه است.
(413)
سوال 201 :
آيا عيدى و پاداشى که دولت به کارمندان مى‌دهد و به صورت پول نقد و يا سکه طلاست، خمس دارد؟
جواب :
اگر عيدى و پاداش در مقابل کار آنها باشد، حکم درآمد کسب را دارد و چنانچه در مؤونه سال مصرف نشود، بايد خمس آن پرداخت شود و اگر عيدى و پاداش در مقابل کار آنها نباشد، حکم هديه را دارد.
سوال 202 :
آيا دختر يا پسر بالغى که هيچ درآمدى جز پولى که پدرش به او مى‌دهد، ندارد، آيا لازم است خمس اين پول را بپردازد؟
جواب :
هبه و هديه‌اى که پدر به آنها مى‌دهد، اگر در مؤونه سال آنها مصرف شود و يا مقدارش خيلى زياد نباشد، خمس ندارد.
سوال 203 :
مبلغى را که بنياد شهيد به خانواده معظّم شهدا مى‌پردازد، در صورت باقى ماندن تا پايان سال، مشمول پرداخت خمس مى‌شود يا خير؟
جواب :
اگر به جهت زياد بودن مقدار آن و يا به جهت استمرار آن، به گونه‌اى باشد که بتوانند با آن بخشى از زندگى خود را اداره کنند، چنانچه در مؤونه سال مصرف نشود، به آن خمس تعلّق مى‌گيرد.
سوال 204 :
چنانچه يکى از کارمندان و مسئولين ادارات، در طول سى سال خدمت خود، در نهايت دلسوزى انجام وظيفه نمايد و در پايان خدمت، هديه‌اى از طرف ارباب رجوع و صاحبان صنعت و حِرَف مختلف و با نظارت وزارتخانه و طى نامه‌اى با امضاى معاون وزير و توأم با قدردانى از زحمات، از طريق رئيس اداره به اين کارمند تحويل گردد و اين کارمند از نام و مشخصات هديه دهندگان مطلع نباشد و ديگر در آن پست و سمت هم نباشد که بخواهد از کار کسى گره گشايى کند، آيا قبول هديه و تصرّف در آن، وجاهت شرعى دارد؟ و اگر در بين سال مالى، آن را براى مصرف کردن به فروش برساند، آيا مشمول وجوهات شرعى از قبيل سهم سادات و سهم امام عليه‌السلام مى‌شود يا خير؟
(414)
جواب :
اخذ اين هديه به نحو مذکور اشکال ندارد و اگر آن را در بين سال به مصرف مؤونه برساند و يا مقدار آن خيلى زياد نباشد، خمس به آن تعلّق نمى‌گيرد.
سوال 205 :
آيا مبالغى که در عروسى‌ها به عنوان هديه جمع مى‌شود، متعلّق خمس است يا خير؟
جواب :
اگر هديه، قابل توجه و خيلى زياد نباشد، خمس آن واجب نيست، اگرچه احتياط مستحب اين است که اگر از مؤونه سال زياد بيايد، خمس آن پرداخت شود.
سوال 206 :
شخصى دو باب منزل مسکونى دارد و يکى از آنها مورد نياز خودش است. اگر منزلى را که به آن احتياج ندارد، به همسرش هديه کند، خمس آن واجب است يا خير؟
جواب :
چنانچه سال بر آن نگذشته باشد و اين بخشش مطابق شأن آنها باشد، دادن خمس بر مرد واجب نيست؛ ولى بر زن با وجود ساير شرايط خمس واجب مى‌شود.
سوال 207 :
هديه‌اى دريافت کرده‌ايم و پس از دريافت، قيمت آن بالا رفته است. آيا ترقى قيمت آن خمس دارد؟
جواب :
اگر هديه را سرمايه خود قرار داده باشيد و ارتفاع قيمت آن واقعى باشد، نه به جهت تورّم، در سر سال خمسى، خمس زيادى قيمت آن را بپردازيد و اگر آن را سرمايه قرار نداده‌ايد و بالا رفتن قيمت آن هم واقعى است، پس از فروش، چنانچه در مؤونه سال مصرف نشود، خمس زيادى قيمت را بدهيد.
سوال 208 :
کسى که در طول سال چند هديه دريافت مى‌کند که مقدار هر يک از آنها زياد نيست، ولى در آخر سال اگر هديه‌ها را روى هم بگذارد، مقدار زيادى خواهد شد،
(415)
آيا بايد خمس آنها را بدهد؟
جواب :
در فرض سوال، دادن خمس واجب نيست.
سوال 209 :
آيا پذيرفتن هديه از کسى که يقين داريم خمس اموالش را نمى‌پردازد، جايز است؟ در صورت جواز، پرداخت خمسش واجب است يا نه؟
جواب :
جايز است و در صورتى که به عين مال هديه داده شده خمس تعلّق گرفته باشد، دادن خمس آن بر عهده هديه دهنده است و چيزى بر عهده هديه گيرنده نيست.
سوال 210 :
اگر بدانيم در عين مال هديه داده شده، خمس واجب است، دادن خمس بر عهده کيست؟
جواب :
بر عهده هديه دهنده است.
سوال 211 :
اگر چيزى در آخر سال خمسى باقى مانده باشد که نمى‌دانيم هديه‌اى است که خمس ندارد يا سود کسب است که متعلّق خمس است، چه بايد بکنيم؟
جواب :
مواردى که تعلّق خمس به آن مشکوک است، پرداخت خمسش لازم نيست، گرچه دادن خمس مطابق با احتياط مستحب است.
سوال 212 :
آيا حکم خمس هبه معوّضه با هبه غير معوّضه يکى است؟
جواب :
در هبه معوّضه، چون هبه در مقابل هبه است، هر کدام از هبه‌ها همان حکم خمس هبه غير معوّضه را دارد.