سوال 291 :
کسى که درآمدش به اندازه مخارجش نيست، آيا لازم است سال خمسى براى خود تعيين کند؟
جواب :
تعيين سال خمسى براى شخص مذکور لازم نيست. البته اگر کسى بر خودش سخت بگيرد و درآمدش را در مؤونه صرف نکند و سال بر آن بگذرد، بايد خمسش را بپردازد.
سوال 292 :
آيا در سال خمسى، تبديل سال شمسى به قمرى يا به عکس آن جايز است يا خير؟
جواب :
اشکال ندارد.
سوال 293 :
تعيين ابتداى سال براى پرداخت خمس چگونه است؟
جواب :
تعيين روزى از ماه معيّنى در سال براى حساب درآمد، در اختيار خود انسان است و هر روزى را تعيين کند، اشکال ندارد، مگر اين که زمان به دست آمدن سود معلوم باشد که در اين صورت همان روز را ابتداى سال خمسى خود قرار دهد.
(437)
سوال 294 :
آيا تعيين ابتداى سال خمسى به دست خود ماست؟ و کسى که ابتداى شروع به کار و کسب و درآمد خود را نمى‌داند، چه بايد بکند؟
جواب :
ابتداى سال، از وقت به دست آوردن منافع محسوب مى‌شود. در مثل تجارت و کسب که فوايد آن به تدريج حاصل مى‌شود، بايد زمان به دست آوردن اولين منفعت، ابتداى سال خمسى قرار داده شود و نيز مى‌تواند در بين سال که مشغول کسب شده، فوايد خود را تخميس نمايد و در سال بعد، پس از گذشتن يک سال تمام از خمس دادن اول، فوايد يک ساله خود را تخميس کند. در مثل کارمندان و ديگر حقوق بگيران، زمان گرفتن اولين حقوق، اول سال خمسى محسوب مى‌شود و در مثل زراعت و امثال آن که فوايدش دفعى است، مبدأ سال خمسى، موقع حصول فايده است و چنانچه مبدأ کسب و به دست آوردن منفعت را ندانند، به قدر متيقّن عمل نمايند.
سوال 295 :
آيا مى‌توان سال خمسى را تغيير داد؟
جواب :
مى‌توان سال خمسى را تغيير داد؛ ولى اگر مستلزم گذشت بيش از يک سال از درآمد خاصّى باشد، خمس آن را بايد جداگانه حساب کرد.
سوال 296 :
کسى داراى سال خمسى بوده و چند سال به جهت اين که قرضش بسيار بيشتر از اضافه درآمد در سر سال بوده، گمان مى‌کرده که وظيفه‌اى براى خمس دادن ندارد. آيا اکنون وظيفه‌اى دارد يا خير؟ و سال خمسى او تغيير کرده يا نه؟
جواب :
اکنون وظيفه چنين شخصى رسيدگى به حساب خودش است که مى‌تواند اين کار را با مراجعه به فرد آگاه به مسائل شرعى انجام دهد و اگر بعد از رسيدگى معلوم شد که خمس بدهکار است، بايد آن را بپردازد؛ ولى با ندادن خمس، مبدأ سال خمسى به خودى خود عوض نمى‌شود، هر چند مى‌تواند اکنون به حساب خود رسيدگى کند و آن را سر سال خمسى جديد خود قرار دهد.
(438)
سوال 297 :
هنگام سر رسيد سال خمسى، آيا هر چيز اضافى در منزل (اعم از خوراکى، پوشاکى، شوينده‌ها و...) را بايد حساب کرد يا خمس به موارد خاصّى تعلّق مى‌گيرد؟
جواب :
در فرض سوال، خمس چيزهايى که در طول سال مصرف نشده‌اند، بايد پرداخت شود.
سوال 298 :
آيا ملاک در وجوب خمس ارباح مکاسب، رسيدن سال خمسى است يا گذشتن يک سال از سود مشخصى که مثلاً در يک معامله عايد او شده است؟
جواب :
مکلّف مى‌تواند براى هر درآمد خود يک سال قرار دهد و قرار دادن يک سال خمسى براى تمام درآمدها، براى تسهيل در محاسبه خمس است.
سوال 299 :
پولى به مدت هشت ماه در دست مکلّفى بوده و پس از گذشت هشت ماه با آن جنسى خريده است. آيا پس از گذشت يک سال از خريدن جنس، خمس آن واجب مى‌شود يا پس از گذشتن چهار ماه که با اضافه کردن هشت ماه قبلى، يک سال تمام مى‌شود؟
جواب :
يک سال پس از به دست آوردن پول، اگر در مؤونه مصرف نشود، خمس آن واجب است، ولو اين که به جنس ديگرى تبديل شده باشد.
سوال 300 :
آيا غير از محاسبه خمس در پايان سال خمسى، مى‌توان مثلاً خمس را در پايان هر روز يا هر ماه و يا پس از هر معامله يا پس از چند معامله حساب کرد يا خير؟ در صورت جايز بودن، آيا سال خمسى از بين مى‌رود يا بايد در پايان سال خمسى، دوباره به حساب خمس رسيدگى کرد؟
جواب :
حساب کردن و پرداخت نمودن خمس منافع، در بين سال و يا هر ماه و يا هر روز و يا بعد از هر معامله و يا بعد از چند معامله جايز است و تأخير انداختن خمس منافع، تا آخر سال نيز اشکالى ندارد و اگر در بين سال خمسى، خمس همه منافع را داده، ديگر در آخر سال خمسى، دادن خمس منافعى که
(439)
خمس آنها را در بين سال پرداخت کرده، لازم نيست؛ ولى اگر خمس بعضى از منافع را نداده باشد، در سر سال خمسى، بايد خمس آنها را بپردازد.