استطاعت مالى
سوال 8 :
کسى که مدت ده سال از ديگران ربا گرفته است و اکنون توبه کرده و مى‌خواهد به حج برود، چه بايد بکند؟
جواب :
بايد مقدارى را که مطمئن است از راه ربا به دست آورده، به صاحبانش بازگرداند و رضايت آنها را به دست آورد و اگر آنها را نمى‌شناسد، با مراجعه حضورى مشکل خود را مطرح کرده و اموال خود را حساب کند و پس از آن، اگر مستطيع بود، واجب است به حج برود، وگرنه واجب نيست.
سوال 9 :
شخصى مى‌خواهد به حج برود و اموالش با حرام مخلوط شده است؛ چون مشروب فروشى مى‌کرده است. آيا رفتن به حج، با اين اموالى که از راه حرام به دست آورده، صحيح است؟
جواب :
چنانچه با اخراج اموال حرام، با بقيه اموال مستطيع شود و لباس احرام و قربانى او از مال حلال تهيه شده باشد، حجّ او صحيح است.
سوال 10 :
اگر انسان، اثاث منزل و مايحتاج خود از کتاب و غير آن را بفروشد و در راه حج مصرف کند، آيا مجزى از حَجّة الاسلام است يا خير؟
جواب :
در فرض سوال، مجزى از حَجّة الاسلام نيست، مگر آن چه را که فروخته، زايد بر حاجت او باشد.
سوال 11 :
کسى که وقت گرفتن طلبش از بدهکار نرسيده و يا اگر زمانش فرارسيده، اکنون بدهکار طلب او را پس نمى‌دهد. در صورتى که مقدار طلبش آن قدر است که مستطيع مى‌شود و پس از ايّام حج نيز مى‌تواند طلب خود را دريافت کند، آيا لازم است که اکنون قرض کند و به حج برود يا هنوز مستطيع محسوب نمى‌شود؟
جواب :
در فرض مذکور، چنانچه قرض کردن به مقدار هزينه سفر براى او مشکل نباشد، مستطيع است.
(493)
سوال 12 :
کسى به واسطه داشتن ملک بزرگى مستطيع شده، ولى فعلاً کسى ملک او را نمى‌خرد تا به مکه برود. آيا لازم است براى رفتن به مکه قرض کند تا در فرصت مناسب ملک خود را به فروش رساند و قرضش را ادا کند يا مى‌تواند تا زمان فروش ملک، رفتن به حج را به تأخير اندازد؟
جواب :
در فرض مذکور، چنانچه قرض کردن براى او مشکل نباشد و پس از بازگشت بتواند به آسانى آن را پرداخت کند، مستطيع است و بايد قرض کند و تأخير حج جايز نيست.
سوال 13 :
کسى مالى دارد که به وسيله آن مستطيع مى‌شود؛ ولى آن مال در دسترس او نيست. وظيفه اين فرد در مورد حج چيست؟
جواب :
چنانچه مطمئن است که مال مذکور قابل تحصيل است، مستطيع است و موظّف است در صورتى که قرض گرفتن براى او مشکل نباشد و به آسانى بتواند آن را بپردازد، قرض بگيرد و حج را انجام دهد، والاّ لازم نيست.
سوال 14 :
آيا کسى که با قرض کردن حج به جا مى‌آورد، کفايت از حَجّة الاسلام مى‌کند يا خير؟
جواب :
اگر مستطيع نباشد و براى حج قرض کند، حجّ او مجزى از حَجّة الاسلام نيست، هر چند بتواند به سهولت قرض خود را ادا نمايد و اگر بدون قرض کردن، مستطيع باشد، ولى قرض کند و با پول قرضى حج را به جا آورد، مجزى از حَجّة الاسلام است.
سوال 15 :
اگر کسى که براى حج مستطيع شده، قبل از رفتن به حج، همسرش مهريه خود را مطالبه نمايد و با پرداخت مهريه او از استطاعت خارج شود، آيا باز هم رفتن به حج بر او واجب است يا خير؟
جواب :
اگر در سال‌هاى قبل مستطيع بوده و مى‌توانسته به حج برود و نرفته و حج بر او مستقر شده و سپس همسرش از او طلب مهريه نموده، چنانچه امکان
(494)
اداى مهريه، بعد از حج وجود داشته باشد و همسرش راضى به تأخير در پرداخت باشد، بايد به حج برود، وگرنه اگر راه ديگرى براى رفتن به حج، ولو با زحمت و مشقت نداشته باشد، بين انجام حج و اداى مهريه مختار است، گر چه پرداخت مهريه اَولى است و اگر امسال مستطيع شده و قبل از وقت حج، همسرش مهريه را طلب کرده و او نمى‌تواند هم به حج برود و هم مهريه را پرداخت کند، در اين صورت، حج بر او واجب نيست.
سوال 16 :
اگر زمان وجوب پرداخت زکات يا خمس، مقارن با ايّام حج شود، چنانچه با پرداخت زکات يا خمس از استطاعت براى حج خارج شود، رفتن به حج مقدّم مى‌شود يا پرداخت زکات و خمس؟
جواب :
اگر رفتن کاروان به حج، با تمام شدن سال، مقارن هم باشند و يا حرکت کاروان پس از تمام شدن سال باشد، زکات را بايد بدهد و چون بنا بر فرض سوال، با پرداخت زکات از استطاعت خارج مى‌شود، حج بر او واجب نيست و اگر تمام شدن سال، بعد از حرکت کاروان حج باشد، بايد به حج برود و چنانچه تا تمام شدن سال، نصاب زکات باقى مى‌ماند، بايد زکات را بپردازد و اگر باقى نمى‌ماند، زکات واجب نيست. راجع به خمس نيز مسأله به همين ترتيب است، با اين تفاوت که در خمسى که بعد از گذشتن سال واجب مى‌شود، ديگر نصاب مطرح نيست.
سوال 17 :
کسى دَين و قرض مدت دار دارد و از طرفى مالى دارد که اگر آن را در امر حج صرف کند، نمى‌تواند دَين و قرض خود را در وقت معيّن شده بپردازد. آيا به جهت اين که فعلاً مستطيع است، بايد مالش را در راه حج صرف کند يا بايد آن را صرف پرداخت دَين و قرض خود نمايد يا اين که مخيّر بين دو کار است؟
جواب :
در فرض سوال، مستطيع نيست.
سوال 18 :
کسى که براى ساختن يا خريد و يا تعمير خانه از بانک وام گرفته و در
(495)
همان موقع، ايّام حج فرا رسيده است، آيا بايد به حج برود؟
جواب :
اگر با قطع نظر از اين وام، مستطيع نباشد، با گرفتن وام مستطيع نمى‌شود.
سوال 19 :
شخص بدهکارى که وقت پرداخت بدهى او رسيده و طلبکار هم طلب خود را از او مى‌خواهد، آيا حق دارد به حج برود؟ در صورت رفتن، حجّش صحيح است يا باطل؟
جواب :
در فرض مذکور، بر بدهکار واجب است بدهى خود را بپردازد و مجاز به رفتن به حج نيست؛ ولى چنانچه به حج رفت، گرچه بر اثر ترک اداى دَين معصيت کرده؛ ولى حجّ او صحيح است و چنانچه در صورت پرداخت بدهى خود، با بقيه اموالش مستطيع باشد، حجّ او مجزى از حَجّة الاسلام است.
سوال 20 :
شخصى که «ردّ مظالم» بر عهده اوست و از طرفى براى حج مستطيع شده است، آيا بايد مالى را که در نزد اوست، در حج صرف کند يا اقدام به ردّ مظالم نمايد؟
جواب :
اگر علاوه بر مقدار مالى که براى ردّ مظالمِ واجب لازم است، به اندازه مخارج حج مال نداشته باشد، مستطيع محسوب نمى‌شود، مگر اين که مجتهد جامع الشرائط اجازه تأخير در اداى حق را بدهند و او بداند که بعد از حج، قدرت اداى آن را دارد.
سوال 21 :
کسى که اهل خمس دادن نيست و در ماه شوال حقوق خود را دريافت کرده و مى‌خواهد با آن به حج مشرّف شود، آيا لازم است خمس اين پول را بدهد؟
جواب :
در فرض مذکور، چنانچه از قبل، بر ذمّه او بدهى از بابت خمس بوده و نپرداخته، تصرّف در مبلغ مذکور، بدون کسب اجازه اشکال دارد؛ ولى چنانچه از قبل، بدهى از بابت خمس بر ذمّه او نبوده، مصرف کردن مبلغ مذکور براى
(496)
حج اشکالى ندارد.
سوال 22 :
شخصى که پول‌هاى خود را پس انداز مى‌کند تا منزل مسکونى خود را به منزلى بزرگ‌تر تبديل کند تا بتواند راحت‌تر زندگى کند، چنانچه قبل از تبديل خانه بتواند با آن پول‌ها به حج مشرّف شود، کدام يک از رفتن به حج يا تبديل منزل را مقدّم نمايد؟
جواب :
در فرض مذکور، چنانچه منزل موجود، پايين‌تر از شأن عرفى اوست، رفتن به حج بر او واجب نيست و مى‌تواند وجوه مذکور را در تبديل منزل صرف کند.
سوال 23 :
خانمى پس از عقد ازدواج، مهريه خود را که مقدارش وافى به حج است، از شوهرش مى‌گيرد؛ لکن نيازمند به جهيزيه است و از طرفى ايّام حج هم فرارسيده است. آيا او مستطيع شده و واجب است به حج برود يا مى‌تواند با مهريه خود جهيزيه تهيه کند؟
جواب :
در فرض مذکور، جهيزيه متناسب با شأن زن، جزء مؤونه او محسوب مى‌شود و لذا مستطيع نشده است و حج بر او واجب نيست.
سوال 24 :
زنى مقدارى طلا و زيور آلات دارد و از آنها استفاده مى‌کند و مال ديگرى ندارد. اگر زيور آلات خود را بفروشد، مى‌تواند حج به جا آورد. آيا اين زيور آلات، مستثناى از استطاعت محسوب مى‌شود يا واجب است آنها را بفروشد و با پول آنها حج به جا آورد؟
جواب :
اگر داشتن و استفاده از اين مقدار از زيور آلات، فوق شأن او نباشد، لازم نيست براى حج آنها را بفروشد و مستطيع محسوب نمى‌شود.
سوال 25 :
زنى مستطيع است؛ اما اگر دارايى خود را براى حج به مصرف برساند، به جهت اين که شوهرش نمى‌تواند تمام مخارج منزل را فراهم نمايد، پس از بازگشت از
(497)
حج، زندگى اين زن و شوهر دچار مشکل مى‌شود. آيا اين زن بايد به حج برود يا مخيّر بين رفتن و ماندن است يا اصلاً حقّ رفتن به حج را ندارد؟
جواب :
اگر با صرف نمودن دارايى خود براى حج، اداره زندگى او پس از بازگشت از حج حرجى مى‌شود، حج بر او واجب نمى‌شود و اگر به حج برود، حَجّة الاسلام به حساب نمى‌آيد، گر چه رفتن به حج بر او حرام نيست.
سوال 26 :
آيا حج بر زنى که شوهرش مديون است و ماهانه مبلغ زيادى را از بابت ديون خود مى‌پردازد، واجب است يا خير؟
جواب :
اگر زن، مستطيع باشد و ديون شوهرش موجب حرج بر زن نگردد، حج بر او واجب است.
سوال 27 :
پدرى که به اندازه هزينه حج مال دارد، ولى فرزندش ازدواج نکرده يا مريض است و احتياج به درمان دارد، بايد حج را مقدّم کند يا ازدواج و درمان فرزندش را؟
جواب :
در فرض مذکور، چنانچه هزينه ازدواج فرزند و معالجه او، از مخارج عرفى پدر محسوب مى‌شود، مستطيع نشده است و حج بر او واجب نيست.
سوال 28 :
اگر بچه يا ديوانه‌اى براى انجام حجّ استحبابى به مکه برود و در حج، بچه نابالغ، بالغ شود و يا ديوانه، عاقل شود، آيا براى اين که حجّ آنها مجزى از حَجّة الاسلام باشد، استطاعت شرط است يا خير؟
جواب :
در بعضى از صورت‌ها کفايت از حَجّة الاسلام مى‌کند، به شرط آن که شرايط استطاعت را نسبت به بقيه اعمالى که بعد از بلوغ يا عاقل شدن انجام مى‌دهد، دارا باشد.
سوال 29 :
کسى که مقدارى مال دارد و براى انجام دادن حج، بدون احتساب پول قربانى کافى است و مى‌تواند به جاى قربانى کردن روزه بگيرد، آيا مستطيع محسوب مى‌شود؟
(498)
جواب :
در فرض سوال، مستطيع نيست.
سوال 30 :
اگر کسى از وجوه شرعى، نظير خمس و زکات ارتزاق مى‌کند، اگر از آن وجوه مقدارى اضافه بيايد که به اندازه مخارج حج باشد، آيا با وجود ساير شرايط، اين شخص مستطيع محسوب مى‌شود يا خير؟
جواب :
اگر کسى که حقّ پرداخت و تمليک اين گونه وجوه را دارد، به او تمليک نمايد و ساير شرايط استطاعت را نيز دارا باشد، مستطيع محسوب مى‌شود.
سوال 31 :
اگر کسى با پول خمس نداده به حج برود، حجّش چه حکمى دارد؟
جواب :
حجّش صحيح است؛ ولى بايد فورا خمس را پرداخت نمايد، مگر اين که با عين پولى که خمس آن را نداده، لباس احرام و يا قربانى خريده باشد و بناى پرداخت خمس را نيز نداشته باشد، که در اين صورت حجّش اشکال دارد.