هبه و هديه
مراد از هبه و هديه اى که خمس دارد
سوال 177 :
اين که فرموده ايد هبه و بخشش (مثل هديه و جايزه و...)، بنابر احتياط خمس دارد آيا مراد هديه و بخششى است که چيز کم و کوچکى به حساب نيايد يا اين که فرق نمى کند، چه کم باشد چه زياد؟ در صورت اوّل (که مراد هبه و هديه زياد و ارزشمند است) اگر هبه و هديه اى که کم ارزش است به تدريج ارزشمند شود چه طور؟
جواب :
فرق نمى کند، مگر سيره ى قطعيه بر خلاف آن باشد.
بخشش مال خمس نداده به همسر
سوال 178 :
مردى مال متعلّق خمس را به زنش مى بخشد. تکليف خمس آن مال چيست؟ کدام يک بايد آن را بپردازد؟
جواب :
اگر شرط نکرده که زن خمس آن را بدهد، ظاهر حال اين است که مرد ضمان خمس را به ذمّه گرفته که از مال ديگر بپردازد، ولى اگر زن بداند که او خمس آن را نمى پردازد بر زن واجب است بدهد.
کادويى که نياز ندارد
سوال 179 :
اگر کادويى دريافت کرده که فعلاً به آن کادو نياز ندارد؛ بلکه در آينده، مثلاً دو سال ديگر مورد احتياج مى شود، آيا بايد خمس اين کادو را بدهد؟
جواب :
در صورت نياز خمس ندارد، اگر آن موقع نمى تواند تهيه کند.
هديه هاى زياد آمده
سوال 180 :
به هديه هايى که از چندين سال پيش تاکنون جهت تعويض منزل و تولّد و... دريافت کرده ايم که بيشتر شامل ظروف چينى و بلور است، آيا در صورت عدم استفاده در سال مالى، خمس تعلّق مى گيرد؟ و آيا مى توان به اين نيّت که براى جهيزيه ى دختر يا وسايل زندگى پسر باشد کنار گذاشت؟
جواب :
مى توان به آن نيّت تا قبل از گذشت سال کنار گذاشت.
کسى که مرجع او خمس هبه و هديه را واجب نمى دانسته
سوال 181 :
فردى مقلّد مرجع تقليدى بوده است که قايل بوده هبه و هديه خمس ندارد. وى با توجه به اين فتوا، همين طور خمس هبه را نمى داده است. مرجع تقليد مذکور فوت مى کند. آيا پس از فوت وى، ذمّه مقلّد مذکور به خمس مشغول است؟
جواب :
اشتغال ذمه به خمس ندارد ولى در صورت بقاى عين آن و رجوع به مرجعى که قايل به خمس است، به وظيفه ى فعليه عمل مى کند.
دستبندى که براى هديه جلوتر خريده مى شود
سوال 182 :
مادر شخصى دستبند طلا به نام او خريده که هنگام ازدواج به همسرش هديه دهد، آيا پس از گذشت سال، خمس آن واجب مى شود؟
جواب :
اگر سال هاى طولانى طول نکشد، خمس ندارد.
مبلغ پرداختى بنياد شهيد به خانواده شهدا
سوال 183 :
آيا مبلغ پرداختى بنياد شهيد به خانواده شهدا هديه محسوب مى شود يا درآمد و آيا خمس دارد؟
جواب :
هديه محسوب مى شود و در زايد بر مؤونه على الاحوط خمس دارد.
هديه از راه حرام
سوال 184 :
اگر هديه از راه حرام باشد يا قبلاً به آن خمس تعلق گرفته باشد، حکمش چيست؟
جواب :
هديه گيرنده نبايد آن را بگيرد مگر اين که مال حرام را به صاحبش برساند و خمس مال متعلق خمس را بپردازد.
خريد هديه براى بعد از سال خمسى
سوال 185 :
اگر اوّل سال خمسى شخصى، اوّل فروردين باشد و در اسفند اجناسى خريدارى کند تا ايّام عيد به بستگانش هديه بدهد، آيا به اين اجناس خمس تعلّق مى گيرد؟
جواب :
اگر نمى تواند، آن مقدار را از ارباح سال آينده بدهد و راهش اين است که ـ مثل جهيزيه و فيش حجّ ـ ، آن ها را از قبل تحصيل کند خمس ندارد، ولى اگر در آن مورد مصرف نشد، بايد خمس همه را بدهد.
پارچه خريدارى شده براى همسر
سوال 186 :
آيا به پارچه اى که شوهر جهت تهيه لباس براى همسرش خريدارى مى کند و سال بر آن مى گذرد، خمس تعلّق مى گيرد؟ در صورتى که پاسخ مثبت باشد، چه کسى بايد خمس را بدهد؟
جواب :
اگر جهت نياز بالفعل خريدارى شده و مانعى از دوخت آن پيش آمده، خمس ندارد و در صورت تعلق خمس، مالک بايد خمس آن را بدهد.
خمس پولى که به همسر بخشيده شده
سوال 187 :
خانمى منزلش را مى فروشد و پول آن را به شوهرش هبه مى کند. آيا به اين هبه خمس تعلّق مى گيرد؟
جواب :
اگر از سابق متعلق خمس نبوده و اين هبه زايد بر شأن او نباشد، خمس ندارد.
خمس سود مالى که هبه است
سوال 188 :
مقدارى پول به من بخشيده شده و هديه شده است و آن ها را در بانک گذاشته ام و هر سال مقدارى سود مشروع به آن ها تعلّق گرفته است، آيا خمس اين سودها را بايد بپردازم يا اين سود هم مثل اصل پول هديه شده، خمس ندارد؟
جواب :
سود آن پول، خمس دارد؛ همان گونه که اصل آن پول هم که هديه است، بنابر احتياط واجب خمس دارد.
ملاک شأنيت در هديه دادن
سوال 189 :
کسى قبل از رسيدن سال خمسى اش براى فرزندان زير يازده ساله اش خانه اى تهيه کرده و به آن ها هديه کرده است مى فرمايند اگر شرايط شغلى و شأنى اين فرد مناسب با تهيه خانه براى فرزندان زير يازده سال نباشد، لازم است خمس قيمت فعلى ساختمان را بپردازد يا اگر نمى تواند دستگردان کرده و به تدريج بپردازد. حال سوال بنده اين است ملاک شأنيت چيست؟ مثالى بزنيد براى کسى که شأنيت تهيه خانه براى فرزندان زير يازده سال خود را دارد تا مسأله روشن شود؟
جواب :
ملاک شأنيت، خود آن شخص و شأنيت خانوادگى او است.
هبه کردن چيزى که متعلّق خمس است
سوال 190 :
اگر کسى چيزى که متعلّق خمس است به ديگرى ببخشد، آيا بر شخص گيرنده واجب است خمس آن را بپردازد؟
جواب :
بله، واجب است اگر دهنده از مال ديگر نمى پردازد.
خمس هديه از طرف کسى که قائل به وجوب خمس هديه نيست
سوال 191 :
چنان که فردى چيزى را به ديگرى داده و چون هديه دهنده مقلّد کسى است که در هديه و بخشش قائل به خمس نيست، علم وجود دارد که خمس آن پرداخت نشده است. آيا ملک گيرنده مى شود و آيا وى بايد خمس آن را بدهد؟
جواب :
بايد بدهد، بنابر احوط.
پول هايى که پدر به فرزند مى پردازد
سوال 192 :
آيا پول و خوراک و پوشاکى که پدر به فرزند خود به عنوان کمک هزينه ى تحصيلى يا هر عنوان ديگر مى دهد خمس دارد يا خير؟
جواب :
احکام هبه را دارد که در زايد بر مؤونه خمس دارد، على الاحوط.
خمس هديه اى که به طفل داده مى شود
سوال 193 :
اگر ولىّ طفل مقلد مجتهدى باشد که خمس هديه را واجب نمى داند، آيا پرداخت خمس هديه اى که به بچه مى دهند بر ولىّ واجب است؟
جواب :
خير، واجب نيست.