رابطه والدين با فرزندان و فرزندان با يکديگر
دست مزد همسر و فرزندان
سوال 472 :
آيا فرزندان در صورت کار در خانه مى توانند ادعاى دست مزد يا سود کنند؟
جواب :
در اين جهت مثل سايرين هستند.
نذر گذاشتن دو اسم براى فرزند
سوال 473 :
پدرى براى نام گذارى فرزندش، اسمى را نذر کرده و مادر، نام ديگرى را نذر نموده است، در اين رابطه چه دستور مى دهيد؟
جواب :
تا ممکن است هر دو نام را بر فرزند بگذارند، هر چند يکى اسم و ديگرى لقب او باشد، يا يکى اسم معروف و ديگرى غير معروف باشد.
تکليف پدر از جهت تعليم
سوال 474 :
آيا بر پدر واجب است خواندن و نوشتن را به فرزندان خود ياد دهد؟
جواب :
واجب نيست.
تعارض کار پدر با وقت نماز فرزند
سوال 475 :
اگر موقع نماز، پدرى با پسرش کار داشته باشد، وظيفه ى پسر چيست؟
جواب :
اگر وقت نماز اندک باشد، نماز مقدم است.
رفتار فرزندان با والدين خلاف کار خود
سوال 476 :
آيا براى جلوگيرى والدين از خلافى که مکرر انجام مى دهند و با هيچ راهى هم قانع نمى شوند، مى توان با خشونت با آن ها رفتار کرد؟
جواب :
اگر کار حرام انجام مى دهند و اگر احتمال تأثير عقلايى در خشونت مى دهد، آن را به ديگرى واگذار کند، به طورى که متوجّه نشوند.
مسؤوليت فرزند در قبال غذاى حرام پدر
سوال 477 :
آيا فرزند در برابر غذاى حرامى که پدر به خانه مى آورد، مسؤوليت دارد؟
جواب :
علاوه بر نهى ازمنکر اگر عين حرام است، حق استفاده از آن غذا را ندارد، به خلاف اين که به نحو متعارف به ذمه خريده باشد.
روزه مستحبى فرزند بدون اطلاع و رضايت والدين
سوال 478 :
آيا بدون اطلاع پدر و مادر روزه مستحبى گرفتن، درست است، در حالى که اگر خبر داشته باشند، ممکن است راضى نباشند؟
جواب :
به مسأله ى 1369 رساله رجوع شود.
رفتن به سينما بدون اذن پدر
سوال 479 :
آيا رفتن به سينما بدون اجازه ى پدر، اشکال ندارد؟
جواب :
به نحو مطلق جايز نيست.
اجازه والدين در اهداى خون
سوال 480 :
آيا در اهداى خون، اجازه ى پدر و مادر شرط است؟
جواب :
خير.
ترک رابطه با مادر
سوال 481 :
آيا قطع رابطه با مادر جهت افعال و رفتار آزار دهنده مادر، جايز است؟
جواب :
خير، جايز نيست.
بخشش تمام اموال پدر به يک فرزند
سوال 482 :
آيا پدر حق دارد تمام اموالش را به يکى از فرزندانش ببخشد، و يا ملک مشاع خود با فرزندانش را بفروشد؟
جواب :
بله، در صورت اوّل حق دارد، البته رعايت مساوات بين اولاد مستحب است؛ و اما در صورت دوم، اگر فرزند بالغ رشيد است، تنها سهم مشاع خود را مى تواند بفروشد.
وظيفه فرزند در قبال والدين غيبت کننده
سوال 483 :
هنگامى که پدر و مادر غيبت شخصى را مى نمايند، وظيفه فرزند در برخورد با والدين چيست؟
جواب :
آن ها را منع کند و اگر ادامه دادند، فرزند بايد به وظيفه ى خود مثل ساير موارد تحقق غيبت رفتار کند، هم چون دفاع از فرد غيبت شونده و ترک مجلس غيبت و مانند آن.
واجب النفقه بودن پدر
سوال 484 :
پدرى مادر پسرش را با ظلم و ستم مطلّقه و با زنى ديگر ازدواج مى کند و پسر زن مطلّقه را تا سن چهارده سالگى نگه مى دارد و پس از آن براى کارگرى در مغازه ها مى گذارد. اما خداى متعال به فرزند مذکور علم و تقوى عطا نمود، علاوه بر آبرو و وجهه اجتماعى، مايحتاج زندگى هم مرحمت فرمود. پدر مذکور ثروتش را به پسر زن دوّمى مى بخشد. اکنون که درمانده و پير شده و آن ها پس از قبضه کردن ثروتش به او اعتنايى نمى کنند، مى خواهد به پسر زن مطلّقه اش تحميل شود و مخارجش را از او بگيرد. آيا چنين شخصى درباره چنين پدر ستم کارى باز هم مسؤوليتى دارد؟
جواب :
پدر واجب النفقه ى فرزندان است و در صورت فقر پدر و تمکّن فرزند بين فرزندان همسر اوّل يا دوّم، فرقى نمى کند.
اجازه پدر جهت شرکت در مراسم معنوى ـ فرهنگى
سوال 485 :
آيا اذن پدر براى دانشجويان در مورد رفتن به نماز جمعه و جماعات و کلاس هاى تفريحى لازم است؟
جواب :
اجازه لازم نيست، ولى بايد سبب ايذا پدر نشود.
موارد جواز مخالفت با والدين
سوال 486 :
در چه صورتى مخالفت با پدر و مادر جايز است؟
جواب :
در صورتى که موافقت با آنان با فعل واجب يا ترک حرامى منافات داشته باشد.
تهيه جهيزيه دختر توسط پدر
سوال 487 :
آيا تهيه جهيزيه بر پدر واجب است؟
جواب :
خير، واجب نيست.
مرز اطاعت از والدين
سوال 488 :
اطاعت از پدر و مادر، تا چه اندازه لازم است؟
جواب :
تا حدى که برخلاف حرام و واجب نباشد، مطلقا اطاعت از آن ها مطلوب است، ولى حدّ لزوم اطاعت از آن ها، در جايى است که مخالفت با آن ها سبب ايذاى آن ها شود.
اجازه پدر براى خروج دختر از خانه
سوال 489 :
آيا براى بيرون رفتن از خانه، اجازه پدر براى دختر لازم است؟
جواب :
احتياطا اجازه بگيرد.
پرستارى از پدر
سوال 490 :
آيا پرستارى پدر در صورت نياز، بر اولاد الزامى است؟
جواب :
الزام دارد که اسباب اذيّت فراهم نشود.
تنبيه برادر يا خواهر توسط برادر ديگرى
سوال 491 :
آيا برادر حق دارد که برادر يا خواهر خود را تنبيه کند؟
جواب :
اگر مورد از موارد جواز تنبيه است، بايد با اذن از پدر باشد و به حدّ لزوم ديه هم نرسد.
احراز حلال زادگى بچه شيرخوارگاه
سوال 492 :
بچه اى که از جاهايى مانند شيرخوارگاه، به فرزندى قبول مى شود، چگونه مى توان به حلال زاده بودن او پى برد؟
جواب :
تا علم بر خلاف نباشد، حمل بر حلال زادگى مى شود.
وابستگى فرزندى که از تلقيح مصنوعى به وجود آمده است
سوال 493 :
فرزندى که با استفاده از تلقيح مصنوعى در دستگاه، پرورش يافته متعلق به کيست؟
جواب :
متعلق به صاحب نطفه و صاحب تخمک است.
حضانت فرزندان پس از طلاق
سوال 494 :
در صورت طلاق والدين، بر اساس چه شرايط و مصالحى حضانت فرزندان به يکى از آن دو سپرده مى شود؟ اگر حضانت به مادر سپرده شود، آيا بر شوهر لازم است که نفقه فرزندان را بدهد؟ حضانت فرزندان تا چه سنى بر عهده ى والدين است؟
جواب :
در اين رابطه به مسايل 1985 تا 1987 رساله رجوع شود، ولى نفقه ى آن ها بر پدر واجب است و تا حدى که به حدّ بلوغ و رشد نرسيده اند، حضانت آن ها بر پدر و مادر است.
اجازه زنى که در عقد است
سوال 495 :
خانمى که عقد کرده، ولى به خانه ى شوهر نرفته، به اجازه ى پدر و مادر نياز دارد يا اجازه ى شوهر کافى است؟
جواب :
اجازه ى شوهر کافى است.
حضانت فرزندان نامشروع
سوال 496 :
حضانت فرزندانى که از طريق نامشروع به دنيا مى آيند، بر عهده ى چه کسى مى باشد؟
جواب :
بنابر جريان احکام ولد ـ مگر آن چه به دليل خارج شده ـ مثل ديگران است.
واگذارى حضانت فرزندان
سوال 497 :
اگر زن و شوهر بعد از جدايى، حق حضانت فرزندانشان را به ديگرى يا شخص ثالثى واگذار کنند، آيا بلافاصله بعد از واگذارى يا بعد از گذشت مدتى، مى توانند از حرف خود بازگردند؟
جواب :
اگر اين واگذارى در قبال وجهى نبوده، مى توانند از آن برگردند ولى اگر در قبال گرفتن وجهى به صلح و مثل آن باشد، ممکن است گفته شود حکم آن عقد را دارد و هم چنين اگر شرط ضمن عقدى لازم ـ به عنوان صرف نظر نمودن از حق حضانت ـ شده باشد، رعايت آن شرط لازم است.
انتقال حضانت به زوج
سوال 498 :
زوجه اى علاوه بر بذل تمام يا مقدارى از مهريه، حضانت بدون نفقه يا با نفقه ى فرزندان دختر بالاتر از هفت سال خود را به عهده مى گيرد؛ ولى بعد از طلاق از حضانت و نگهدارى اطفال امتناع مى ورزد. در اين مورد آيا دادگاه مى تواند زوجه را به حضانت از فرزندان دختر الزام کند و يا اين که حضانت به زوج منتقل مى شود؟
جواب :
به زوج منتقل مى شود.
ممانعت ولىّ قهرى از حضانت مادر
سوال 499 :
آيا ولىّ قهرى اطفال بعد از فوت پدر آن ها مى تواند از حضانت آن ها توسّط مادرشان به علّت ازدواج بعدى مادر و يا هر علّت ديگر ممانعت به عمل آورد؟
جواب :
در صورت وفات پدر، حضانت مخصوص مادر است؛ اما در صورت ازدواج او تأمل است، احتياط در رعايت رضايت صاحب حقى است که حق او از حق پدر و مادر متأخر است.
مشقت زياد در حقّ حضانت
سوال 500 :
آيا اگر عمل به حقّ الحضانه، مستلزم عسرو حرج فوق العاده نسبت به ديگرى باشد ـ مثل اين که گرفتن فرزند از مادر بعد از دو سال و ردّ به پدر باعث مشقّت خوف عقلايى خطرناک و غير قابل تحمّل براى مادر باشد، که اين مشقّت اضافه بر اصل مشقّت فراق است که معمولاً متوجّه مادر مى شود ـ و يا عمل به حق ّ الحضانه باعث فساد و انحراف اخلاقى و تربيتى کودک باشد، در اين صورت باز حقّ حضانت ثابت است يا به حکم حرج و فساد ساقط مى شود؟
جواب :
در فرض سوال، حقّ حضانت ساقط است.
مطالبه ى اجرت در قبال حضانت
سوال 501 :
پس از فوت پدر، آيا مادر در قبال حضانت فرزندان صغير مى تواند از جدّ پدرى مطالبه ى اجرت کند؟
جواب :
اگر حضانت بر او باشد، مشکل است.
حاملگى از طريق نامشروع
سوال 502 :
دختر و پسرى رابطه ى نامشروع داشته اند و دخول نشده ولى پس از خروج منى از مرد، رحم زن جذب کرده و دختر حامله شده است پس از آن، اين دو با هم ازدواج کرده اند. آيا فرزند ولدالزّناست يا ملحق به ابوين است؟
جواب :
ولد از فعل حرام است؛ ولى ملحق به آن ها است.
بچه دار شدن مرد عقيم
سوال 503 :
زنى که شوهرش ـ به اتّفاق نظر دکترها ـ عقيم است، در اثر زنا حامله شده و زانى منکر ولد است. آيا به قاعده الولد للفراش، ولد ملحق به زوج است؟
جواب :
تا وقتى امکان لحوق به زوج هست، ملحق به زوج است.
نحوه ى اثبات ولد بودن
سوال 504 :
شخصى بچّه اى سر راهى را بزرگ مى کند، بعد از مدّتى زن و مردى آمده و اظهار مى دارند که کودک بچه ى آن ها بوده است و آن فرد انکار مى کند. آيا مى توان بدون بيّنه کودک را گرفته و به زن و مرد مدّعى داد؟
جواب :
ولد بودن با بيّنه ثابت مى شود و هم چنين با استفاضه و با علم و اطمينان کسى که مکلّف به ترتيب اثر شخصى بر آن است و هم چنين به اقرار بدون منازع با تفصيلى که در محل خود، ذکر گرديده است.
ولد شبهه
سوال 505 :
آيا ولد شبهه يا ولد زنا با ساير اولاد، از نظر محرم و نامحرمى و توارث فرق دارند؟
جواب :
احکام محرميّت به نسب در ولد شبهه و ولد زنا جارى است و محرميّت به مصاهرت و توارث در ولد شبهه جارى است و محرميّت به مصاهرت در ولد زنا مورد تأمّل و احتياط است و توارث در ولد زنا منتفى است. (به مسأله ى 2263 رساله رجوع شود.)
فرزند زنى که مجبور به زنا شده
سوال 506 :
مردى با يکى از محارم نسبى خويش عنفا زنا کرده است، آيا فرزند متولد شده از آنان نسبت به مادر، ولد شبهه حساب مى شود يا خير؟
جواب :
لحوق ولد به زنى که با اکراه مجبور به زنا شده، خالى از وجه نيست.
بچه زنا زاده
سوال 507 :
بچّه اى که از زنا متولّد شده، آيا به زانى داده مى شود يا به زانيه؟
جواب :
ظاهرا مثل بچّه هاى ديگر است، فقط در صورت اکراهِ يکى به زنا، ولد ملحق به مکرَه است شرعا، چنان چه گذشت.
جدا نمودن فرزند از مادر
سوال 508 :
گرفتن اولاد از مادر در اثر طلاق يا به نحو ديگرى ـ که حضانت با پدر است ـ در صورتى که مشقّت غير قابل تحمّل براى مادر داشته باشد يا باعث عدم رشد روانى فرزند شود، يا هر دو در عُسر و حرج بيفتند، آيا پدر مى تواند فرزند را از مادر جدا کند؟
جواب :
ادعاهاى ذکر شده مى تواند از طرفين باشد، ولى پدر با اين که حقّ حضانت دارد، لکن به گونه اى نبايد عمل کند که مادر به مشقّت زياد و عُسر و حرج واقع شود و نبايد مانع شود او را از زيارت و ديدار و اجتماع براى صله رحم، و دفع يا رفع عسر و ضرر، به فرستادن طفل يا آوردن او ممکن است و همين حکم در ايام حضانت مادر هم هست و اختلاف بايد نزد حاکم شرع حلّ و فصل گردد.
فرزند خواندگى کودک سر راهى
سوال 509 :
اينجانب نوزادى را به عنوان فرزندى گرفته و او را حسين نام گذارى و به همين اسم شناسنامه گرفته ام، در صورتى که پدر و مادر کودک معلوم نيست، از نظر شرع مقدّس اسلام چه صورتى دارد؟
جواب :
مانعى ندارد.
منظور از رعايت غبطه
سوال 510 :
آيا منظور از رعايت غبطه، غبطه ى واقعى است و يا آن چه که ولىّ، غبطه تصوّر مى کند، هر چند در حقيقت بر خلاف غبطه باشد، همان غبطه محسوب مى شود؟
جواب :
ميزان در تکليف، احراز ولىّ است.
سرپرستى طفل غير رشيد پس از بلوغ
سوال 511 :
طفلى پس از بلوغ، رشيد نشده است و نياز به سرپرستى دارد، چه کسى سرپرست او است؟
جواب :
سرپرستى او مربوط به ولىّ شرعى اوست و اين غير از حق حضانت است که تا پيش از بلوغ براى يکى از پدر يا مادر ثابت است.
تنبيه کودک
سوال 512 :
آيا مى توان بچه را براى يادگيرى تنبيه کرد؟
جواب :
ولىّ او يا کسى که از ولىّ اجازه دارد مى تواند تا به حدّ واجب شدن ديه نرسد، تنبيه کند در محدوده ى ذکر شده در مسأله 1609 رساله.
اسم گذارى فرزند به اسم و کنيه ى پيامبر ـ صلّى اللّه عليه وآله وسلّم ـ
سوال 513 :
نهى وارد شده درباره اين که اسم فردى به نام مقدس حضرت رسول ـ صلّى اللّه عليه وآله وسلّم ـ و کنيه اش کنيه آن حضرت ـ صلّى اللّه عليه وآله وسلّم ـ باشد، چه نوع نهى اى است؟
جواب :
شايد نهى تنزيهى باشد.
خسارت کودک به ديگران
سوال 514 :
اگر کودکى که از دنيا رفته، در زمان حيات آسيبى به کسى وارد کرده است، آيا خانواده او بايد از آن شخص حلاليت بطلبند؟
جواب :
اگر آسيب مالى زده، از اموالِ آن کودک بايد خسارت را بپردازد.
عقد حامل و حکم ولد
سوال 515 :
زنى را عقد کرده اند، پس از ازدواج معلوم شد که حامله است، حکم مسأله را بيان کرده و بفرماييد که ولد ملحق به کيست؟
جواب :
اگر بين نزديکى و زايمان حداقل شش ماه هلالى ـ که کم ترين مدت حمل است ـ فاصله شده باشد، نيز بيشتر از نه ماه فلاصله نشود، فرزندى که از زن متولد مى شود، ملحق به شوهر است.