خيارات
خيار عيب چيست؟
سوال 856 :
خيار عيب چيست و چه کاربردى دارد؟
جواب :
اگر خريدار بفهمد مالى را که گرفته عيبى دارد، اگر آن عيب پيش از معامله در مال بوده و او نمى دانسته، مى تواند معامله را به هم بزند يا تفاوت قيمت سالم و معيوب آن را بگيرد.
سوال 857 :
اگر جنس مرغوب و غير مرغوب مخلوط شود و به اسم مرغوب فروخته شود، چه حکمى دارد؟
جواب :
در اين صورت مشترى حق دارد معامله را به هم بزند.
سوال 858 :
آيا بعد از ظاهر شدن عيب در جنس فروخته شده، خريدار مى تواند جنس را به قيمت معيب از فروشنده مطالبه کند؟ و اگر در اين معامله فروشنده دروغ بگويد يا قسم دروغ بخورد، معامله چه صورتى دارد؟
جواب :
خريدار مى تواند يا معامله را به هم بزند و يا تفاوت قيمت سالم و معيوب را بگيرد و با دروغ گفتن، معامله باطل نمى شود.
بى اطّلاعى از عقب نشينى
سوال 859 :
منزلى فروخته شد و قولنامه اى تنظيم و مبلغى نيز در هنگام امضاى قولنامه پرداخت گرديد و مقرّر شد پس از انتقال و تحويل سند، باقى مانده پول پرداخت گردد. امّا در اين بين از طرف شهردارى اعلام شد که اين منزل تقريبا 54 متر عقب نشينى دارد. با در نظر گرفتن اين که فروشنده در هنگام بازديد خريدار از خانه نسبت به ميزان عقب نشينى اظهار بى اطّلاعى نموده بود، آيا براى خريدار خيار ثابت است؟
جواب :
با توجّه به نقص به وجود آمده، خيار ثابت است و اسقاط همه ى خيارات معلوم نيست شامل اين مورد باشد، واللّه العالم.
آشکار شدن عيب پس از چند سال
سوال 860 :
شخصى زمين مزروعى خود را با شخص ديگر معاوضه مى کند و پس از چند سال معلوم مى شود که مغبون شده است، آيا خيار فسخ تا حال باقى است؟
جواب :
اگر تأخير براى جهل به حکم خيار باشد، خيارش باقى است و در غير اين صورت اگر بنا بر فسخ داشته و تأخير براى غرضى بوده، ظاهرا باز خيار دارد. البته نبايد سستى نمايد به گونه اى که ضررى به غابن برسد و اگر بنا بر فسخ نداشته و بعدا تصميم بر آن گرفته ظاهرا خيارش ساقط است.
خيار غبن
سوال 861 :
اينجانب مدّتى پيش منزلى را با قسمتى از باغ خود به اضافه ى مبلغى ديگر معاوضه نمودم و چون قيمت باغ خود را نمى دانستم، حاضر به اين معاوضه شدم، اکنون پس از اين که هر دو در باغ و منزل تصرّفاتى کرده ايم متوجّه شده ام که خيلى کلاه سرم رفته است. آيا چون در معاوضه، اسقاط خيارات نشده است، حقّ فسخ دارم؟
جواب :
تصرّف، قبل از آشکارشدن غبن، اسقاط خيار نمى کند و خيار براى مغبون ثابت است.
زمان استفاده از خيار غبن
سوال 862 :
از خيار غبن تا چه زمانى مى توان استفاده کرد؟
جواب :
اگر بعد از اطلاع بر غبن فسخ نکرد، براى جهل به حکم خيار، خيار او باقى است و اما در صورت علم و بناى بر فسخ، اگر تأخير براى غرضى بوده و موجب ضررى بر غابن نباشد، باز هم خيارش باقى است.
دامنه خيار فاحش
سوال 863 :
در اسناد و قباله هاى معاملاتى مى نويسند: «با اسقاط تمام خيارات حتى خيار غبن فاحش.» اگر فردى در معامله اى فهميد که خيلى مغبون شده مثلاً جنس خود را يک دهم يا يک بيستم قيمت متعارف فروخته ـ که عقلا در اين معامله اصلاً اقدام نمى کنند مگر سفاهتى باشد ـ آيا خيار ساقط مى شود؟
جواب :
خيار ثابت است و لفظ فاحش تا اين حد اطلاق ندارد.
دروغ در معامله با قسم
سوال 864 :
اگر کسى در معامله اى دروغ بگويد و روى آن قسم ياد کند، اين معامله چه صورتى دارد؟
جواب :
گناه کرده، ولى معامله صحيح است و خيار ثابت است.
مطالبه تفاوت قيمت
سوال 865 :
اگر فردى پس از خريد جنسى متوجه اختلاف زياد قيمت آن جنس در بازار شود، آيا مى تواند تفاوت قيمت را از فروشنده مطالبه نمايد؟
جواب :
فرد مغبون حق مطالبه قيمت ندارد، بلکه اختيار دارد که معامله را فسخ نمايد و حتى در صورت پرداخت ما به التفاوت توسط فروشنده، اين خيار ساقط نمى شود.
ادعاى مغبون بودن فروشنده
سوال 866 :
شخصى زمينى را به عنوان قطعه با مشاهده به من فروخته است و بعد از مدتى مى گويد متراژ آن مقدارى زيادتر بوده است، آيا حق دريافت پول اضافه را دارد يا خير؟
جواب :
با صِرف ادعا، حقى ندارد مگر آن که آن را اثبات کند.
دندان غير قابل استفاده
سوال 867 :
شخصى مقدارى پول به دندان ساز براى ساخت دندان مصنوعى داد، ولى دندان ها به دهانش نخورد، آيا مى تواند پول خود را پس بگيرد؟
جواب :
اگر اقاله کنند، جايز است و اگر شرط کرده بوده که به دهانش بخورد، خيار دارد.
خيار شرط
سوال 868 :
در معامله اگر طرف مقابل شرط را رعايت نکرد، آيا حق فسخ معامله را دارد يا خير؟
جواب :
بله، خيار تخلّف شرط دارد.
فروش حيوان معيوب و بيمار
سوال 869 :
اگر کسى گوسفندى يا حيوان ديگرى خريدارى و ذبح کرده باشد، بعد از آن بفهمد که حيوان مريض بوده است، آيا مى تواند بعد از آن حيوان را به فروشنده پس بدهد و پولش را بگيرد؟
جواب :
در اين صورت مى تواند تفاوت قيمت صحيح و سالم را از فروشنده بگيرد و نمى تواند گوسفند را پس دهد.
فراموش کردن ذکر خيار در معامله
سوال 870 :
اگر طرفين معامله توافق کردند که در معامله شرط خيار قرار دهند، ولى هنگام عقد شرط خيار را فراموش کردند، آيا باز، خيار ثابت است؟
جواب :
خيار ثابت است، زيرا عقد مبتنى بر آن شرط واقع شده است.
شرط ساقط شدن تمام خيارات
سوال 871 :
در بعضى از قولنامه ها در بنگاه ها نوشته شده است «معامله انجام شده قطعى است و کليه خيارات حتى خيار غبن از طرفين ساقط گرديد»، آيا اين شروط جايز است؟ در اين صورت هيچ نوع خيارى باقى مى ماند که از آن استفاده نمود؟
جواب :
بله، اين شروط جايز و ساقط کننده خيارات است، مگر موردى که از آن منصرف باشد.
حقّ فسخ حتى با اسقاط کافه ى خيارات
سوال 872 :
شش دانگ يک دستگاه خانه با مساحت و مشخّصات و حدود معيّن به مبلغ معيّن بين خريدار و فروشنده قراردادنامه اى تنظيم گرديد. از کلّ ثمن معامله، خريدار به عنوان بيعانه 91 را پراخت کرده است و قرار بر اين شد که بقيّه ى ثمن را در تاريخ انتقال سند رسمى نقدى به فروشنده بپردازد. دفترخانه اى براى تنظيم سند رسمى به حسب تراضى طرفين در دو ماه ديگر تعيين گرديد با اسقاط کافّه ى خيارات، از جمله اسقاط خيار غبن، فروشنده ملتزم شد در صورت انصراف و عدم حضور در دفتر مورد توافق مبلغ... دريافتى به عنوان بيعانه و مبلغى معادل بيعانه نيز به خريدار بپردازد. چهارده روز قبل از تاريخ مقرّر با ارسال اظهارنامه و تلگراف، اعلام انصراف و فسخ نموده است به دليل غبن غير قابل اغماض، با توجّه به اين که در قرارداد نامه اسقاط خيارات و غبن فاحش شده، در صورتى که غبن فاحش غير قابل اغماض نيز وجود داشته باشد، آيا فروشنده حقّ فسخ دارد؟ با توجّه به اين که از ثمن معامله 91 را به عنوان بيعانه گرفته است و تا به امروز مورد معامله در تصرّف فروشنده است.
جواب :
اگر غبن فاحش غير قابل اغماض در وقت معامله ظاهر شد، به گونه اى که با علم به آن احتمال اقدام نبوده و منظور از اسقاط خيار در نزد عرف و متفاهم طرفين، آن مقدار نبوده است، حق فسخ ثابت است.
سوال 873 :
اگر در معامله اى اسقاط کافه ى خيارات شده و طرف معامله احتمال غبن مى دهد، ولى بعد معلوم مى شود که غبن او خيلى زياد بوده به نحوى که قابل اغماض نيست، آيا حقّ فسخ دارد؟
جواب :
اگر اسقاط خيار را مقيّد کرده بوده، به مرتبه اى از غبن که احتمال مى داده يا از قراين فهميده بوده است، خيار ساقط نيست، در غير اين صورت ساقط است مگر در صورت ثبوت انصراف قطعى از آن.
اسقاط حق خيار
سوال 874 :
حق خيارات در معامله در چه صورتى اسقاط مى شود؟
جواب :
در صورتى که ضمن عقد، آن ها را اسقاط کنند يا صاحب خيار بعد از عقد آن را اسقاط نمايد.
اسقاط کافّه ى خيارات و تخلّف شرط
سوال 875 :
شخصى خانه اى را فروخته و ضمن صيغه ى عقد بيع، شرايطى را براى خريدار شرط نموده و ضمنا اسقاط کافه ى خيارات را هم ذکر کرده است. در صورت تخلّف شرط از ناحيه ى خريدار، آيا فروشنده مى تواند خيار فسخ، به خاطر تخلّف شرط ضمن عقد را استفاده نمايد؟
جواب :
اگر از اسقاط کافه ى خيارات، استفاده ى خيار شرط هم شود، خيار ندارد و در غير اين صورت مى تواند اعمال خيار تخلّف شرط کند و در هر صورت بر خريدار تکليفا واجب است شروط را مراعات کند.
شرط خيار بدون مدت
سوال 876 :
آيا مى توان در معاملات شرط خيار بدون مدت قرارداد؟ آيا مى توان در صورت فسخ هر طرف براى جبران ضرر طرف ديگر جريمه اى دريافت کرد؟ اگر براى محکم تر نمودن عقد، اين شرط را ضمن عقد بياورند چه حکمى دارد؟
جواب :
شرط خيار بايد مدت معين و مشخصى داشته باشد و مى توان شرط خيار را به پرداخت مبلغى مشروط کرد.
فروش جنس بعد از مهلت خيار
سوال 877 :
آيا مشترى مى تواند بعد از پايان مهلت خيار و قبل از قبض، جنس مورد معامله را به فرد ديگرى بفروشد و آيا فروشنده مى تواند قبول اقاله را مشروط به کسر درصدى از پول کند؟
جواب :
صورت اوّل جايز است و صورت دوم جايز نيست.
دريافت هزينه ها پس از اعمال خيار
سوال 878 :
آيا پس از فسخ معامله به خيار، مخارجى را که خريدار تا هنگام فسخ براى جنس فروخته شده کرده است، طلب کار مى باشد؟
جواب :
طلب کار نيست، زيرا در ملک خودش خرج کرده است.
تصرّفات خريدار در جنس فروخته شده پيش از فسخ
سوال 879 :
خريدارى جنسى را خريده و بعد فهميده که مغبون شده است و خواسته معامله را فسخ کند، آيا تصرفات و استفاده هايى را که از پيش فسخ کرده، موجب ضمان است؟
جواب :
تصرفات مالکيّه است و موجب ضمان نيست.
انتقال خيارات به ورثه
سوال 880 :
معامله را از چه راه هاى شرعى مى توان به هم زد و آيا خيارات شرعى بعد از مرگ به ورثه انتقال پيدا مى کند؟
جواب :
به موارد فسخ معامله در رساله رجوع شود و خيارات هم بعد از مرگ به ورثه منتقل مى شود.
فسخ يک طرفه معامله
سوال 881 :
اگر در معامله اى فروشنده بعد از دريافت وجه نتواند کالاى مورد معامله را به مشترى تحويل دهد و بخواهد از معامله منصرف شود، آيا انصراف او بدون رضايت مشترى جايز است؟ در صورتى که وجه را دريافت نکرده و در تاريخ مقرر نتواند کالا را به مشترى تحويل دهد، چه وجه ى دارد؟
جواب :
خير، نمى تواند بدون رضايت مشترى منصرف شود، ولى مشترى حق فسخ دارد و هم چنين است صورت دوّم، اگر معامله ى سلف نبوده است.
خيار فسخ در صورت تأخير قيمت
سوال 882 :
آيا مجرد تأخير قيمت موجب خيار (فسخ) مى شود؟
جواب :
به صورت 9 از موارد فسخ معامله مراجعه شود.
فسخ معامله و ميزان در پرداخت ثمن
سوال 883 :
اينجانب يک حبّه آب را به شخصى فروختم و در قبال آن چکى يک ساله از مشترى گرفتم. در موعد مقرّر تبديل به پول نشد، آخر جلوى آب را بستم که البتّه به مدّت يک سال از آب استفاده کرده است. اکنون در صورت جواز فسخ معامله، آيا قيمت آبى که او در طول يک سال بهره بردارى کرده است بايد بپردازد يا نه؟
جواب :
از حالا حساب مى شود.
فسخ معامله ى يک جانبه
سوال 884 :
اگر قطعه زمينى بر اساس توافق نامه و قرارداد حقوقى و قانونى جمهورى اسلامى ايران به شخص حقيقى و يا حقوقى، بر اساس انبوه سازى مسکن واگذار گردد و طرف قرارداد متحمّل هزينه هاى قابل توجّه ى براى مقدّمات کار در آن زمين شده باشد و مجوّزهاى لازم را گرفته باشد که بر اساس آن مجوّزها، مستحدثاتى ايجاد کرده است. آيا مى توانند بدون اجازه و اطّلاع و رضايت طرف قرارداد، زمين مذکور را به افراد حقيقى يا حقوقى و يا نهاد دولتى واگذار نمايند و آيا بدون رضايت طرف اوّل، فسخ و ابطال قرارداد معامله اى که در واگذارى دوم انجام گرفته، صحيح است؟
جواب :
بر تقدير صحّت واگذارى اوّل اگر واگذارى به نحو معامله بوده است در صورت وجود يکى از اسباب خيار مثل شرط يا غبن، حقّ فسخ ثابت مى شود وگرنه نمى توانند بدون رضايت طرفين معامله را فسخ و به ديگرى واگذار کنند و صحّت و فساد معامله ى دوّم مبنى بر جواز فسخ معامله ى اوّل و عدم آن است.
نحوه ى تحقّق فسخ
سوال 885 :
آيا براى فسخ معامله علاوه بر فسخ لفظى، لازم است کارى کند که دلالت بر فسخ داشته باشد؟
جواب :
ظاهرا فسخ لفظى ـ که به طرف مقابل اطّلاع دهد ـ کافى است.