تورّم، کاهش و افزايش قيمت
خمس ترقّى قيمت
سوال 308 :
آيا زياد شدن قيمت خمس دارد؟ و اگر از تورّم باشد چه حکمى دارد؟
جواب :
اگر در عرف به آن سود صدق مى کند، خمس دارد؛ بعد از فروش و عدم مصرف در مؤونه ديگر.
مال ارزانى که قيمت آن بالا مى رود
سوال 309 :
مال ارزانى اضافه قيمت پيدا مى کند و صاحبش با فروش آن تجارت مى کند. آيا به اين زيادتى خمس تعلّق مى گيرد؟
جواب :
اين زيادتى منفعت است و در زايد بر مؤونه متعلّق خمس است.
ارزى که به قيمت آزاد فروخته مى شود
سوال 310 :
ارزى که به قيمت دولتى خريدارى شده و سپس به قيمت آزاد فروخته مى شود، آيا تفاوت قيمت دولتى و آزاد متعلّق خمس مى باشد؟ و اگر سر سال خمسى فروخته نشود و در سال آينده اين تبديل صورت گيرد، آيا متعلّق خمس خواهد شد؟
جواب :
اگر بين سال خمسى خريد و فروش شود، در مازاد بر مؤونه ى سر سال خمس دارد و اگر تا سال خمسى باقى مانده و نفروخته، اگر جزو سرمايه ى کسبى است که درآمد آن صرف مؤونه مى شود خمس ندارد و در غير اين صورت خمس دارد.
اموالى که رشد قيمت دارند
سوال 311 :
اگر به دليل تورّم و کاهش ارزش پول داخلى در مقابل ارزهاى خارجى، مثلاً سرمايه ى کسى که يک تن آلومينيوم به قيمت سيصد هزار تومان داشته و خمس آن را داده يک باره حدود يک ميليون تومان افزايش يافته و مقدار همان است، امّا ريال آن تغيير کرده و سودى در کارنيست و اگر بخواهد براى اين افزايش خمس بدهد پس از دو سه سال اصل سرمايه در معرض خطر قرار مى گيرد. وظيفه چيست؟
جواب :
با فرض اين که عرفا فايده و ربحى در بين نيست، ترقّى مزبور خمس ندارد.
نحوه احتساب خمس در صورت گران شدن قيمت ها در سال بعد
سوال 312 :
گاهى خمس جنسى را مى دهيم و سال بعد، قيمت همان جنس زيادتر مى شود. آيا زيادتى خمس دارد؟
جواب :
اگر خود جنس تفاوتى نکرده و زيادى براى تورّم و کاهش ارزش پول باشد، زيادتى خمس ندارد و اگر زيادتى به غير از تورّم باشد، در غير تکميل مورد نياز سرمايه خمس دارد.
خانه اى که ترقّى نموده و صرف در هزينه ى فرزندان شده
سوال 313 :
شخصى خانه اى را خريده و خمس آن را هم داده است. پس از سال قيمت خانه خيلى بيشتر شده است و اکنون مى خواهد آن را صرف مخارج فرزندانش کند. آيا بايد خمس زيادتى آن را بپردازد؟
جواب :
اگر مورد نياز سکونت او نبوده، بايد خمس زيادتى آن را بپردازد، مگر اين که از اوّل آن را به اين نيّت پس انداز کرده باشد که مانند نگهدارى جهيزيّه دختر مى شود.
زمينى که ارزش آن چند برابر شده
سوال 314 :
زمينى سال ها پيش خريده شده و امروز قيمتش چند برابر شده و هنوز هم ساخته نشده است، آيا خمس دارد؟ و اگر خمس دارد به قيمت خريد يا قيمت روز؟
جواب :
اگر براى تکسّب خريده است، خمس دارد و به قيمت روز محاسبه مى شود.
تبيين معناى «پرداخت خمس اجناس به قيمت روز»
سوال 315 :
آن چه در رساله هاى عمليّه آمده است: «خمس اجناس را بايد با قيمت روز پرداخت» منظور از قيمت روز چيست؟ قيمتى که مى توان مانند اين جنس را از بازار خريد يا قيمتى که جنس موجود ارزش دارد؟
جواب :
يعنى قيمتى که نوع معاملات فعلى مربوط به آن جنس، بر طبق آن است.
چگونگى محاسبه ترقّى قيمت بازار با توجه به تورّم
سوال 316 :
معمولاً با افزايش قيمت يک جنس در بازار، اجناس ديگر هم گران مى شود، يعنى تورّم ايجاد مى شود و اجناس کم و بيش با هم گران مى شوند. در چنين فرضى که هر ترقّى قيمتى، سود واقعى حساب نمى شود، افزايش و ترقّى قيمت بازار چگونه محاسبه مى شود؟
جواب :
ملاک در خمس، ترقّى قيمت با سود واقعى است، نه افزايش قيمت از جهت تورم پول و مى توان براى تشخيص آن به خبره مراجعه کرد.
ملاک و معيار در ترقّى قيمت
سوال 317 :
با توجه به مسأله تورم هر ساله در بازار و کاهش ارزش و قدرت خريد ريال، زمين وخانه و اجناس اضافه قيمت صورى و ظاهرى پيدا مى کنند، بهاى ريالى آن ها زياد مى شود ولى در واقع ارزش آن ها تغيير نکرده و يا به اندازه افزايش ظاهرى تغيير نکرده است. با اين حساب اگر بخواهيم بر اساس همين افزايش قيمت ظاهرى و ريالى، خمس اموال را حساب کرده و بدهيم، بعد از چند سال چيزى از سرمايه برايمان نمى ماند، علاوه بر اين که به مخارج زندگى هم نمى رسيم. بفرماييد ملاک در ترقّى قيمت اجناس چيست؟ محاسبه ارزش آن ها با توجه به ارزش ريال و پول ارايه شده توسط بانک مرکزى است يا قيمت دلار و يا چيز ديگر؟
جواب :
ظاهرا بانک مى تواند تفاوت بين ترقّى قيمت از جهت تورم و ترقّى از جهت قيمت واقعى را مشخص کند.
کيفيت محاسبه خمس سرمايه اى که ترقّى قيمت پيدا کرده
سوال 318 :
شخصى از درآمد سال، ملک يا چيز ديگرى براى تجارت و سرمايه خريده و تا آخر سال ترقّى کرده و 100 هزار تومان ارزش پيدا کرده و خمس آن را نداده است. در پايان سال دوم ارزش آن 200 هزار تومان شده است، الآن خمس آن چگونه محاسبه مى شود؟
جواب :
سرمايه در حدّ شأن زندگى اصلاً خمس ندارد و در فرض سوال، اگر به آن خمس تعلّق گرفته، قيمت فعلى آن ميزان است.
خمس مالى که افزايش قيمت پيدا کرده
سوال 319 :
اگر جنسى با کوپن يا غيره خريدارى شده و الآن سر سال خمسى، قيمت آن بالا رفته، به کدام قيمت حساب مى شود؟
جواب :
اگر متعلق خمس باشد، قيمت فعلى آن حساب مى شود.
خمس جنسى که قيمت آن نوسان دارد
سوال 320 :
تاجرى جنسى را به قيمت ارزان خريدارى مى کند و تا سال بعد در مغازه مى ماند و قيمت آن بالا مى رود و خمس آن را نمى دهد. در سال بعد قيمت آن کم مى شود، حکم خمس آن چگونه است؟
جواب :
اگر آن جنس، جزو سرمايه باشد، حکم همان سرمايه را دارد.
تورّم
سوال 321 :
اگر کسى خمس سرمايه ى خود را داد و با گذشت يک سال مالى، در اثر تورّم ناشى از افزايش حجم پول در گردش، ارزش پولى آن افزايش يافت، آيا در اين جا ربح و سود صدق مى کند و مشمول خمس مى شود يا خير؟
جواب :
اگر سرمايه در حدّ شأن او باشد خمس ندارد و در تورّم، صدق سود نيست.
خمس سود افزوده
سوال 322 :
در سال گذشته، خمس دارايى خود را پرداخت کرده ام. اگر امسال بيست هزار تومان نسبت به پارسال بيشتر باشد، خمس به همه موجودى تعلق مى گيرد يا خير؟
جواب :
خير، به همان بيست هزارتومان تعلق مى گيرد.
ميزان در خمس، قيمت فعلى است
سوال 323 :
شخصى به هنگام محاسبه ى خمس زمينى که ده سال پيش خريده است، قيمت خريد زمين را به حسب دلارِ روزِ خريد محاسبه کرده و قيمت کنونى آن را نيز بر حسب دلار به قيمت امروز محاسبه مى کند و خمس مابه التّفاوت آن را مى پردازد. آيا عمل ايشان صحيح است؟
جواب :
اگر خمس اصل را داده و يا متعلّق خمس نبوده است، آن عمل صحيح است و در غير اين صورت به قيمت فعلى خمس آن را مى پردازد.
کاهش ارزش پول
سوال 324 :
در چند سالى که خمس نداده ام قسمت زيادى از خمس آن مال ها را به صورت نقد جدا نموده و کنار گذاشته ام. امّا در اين مدّت، ارزش پول کاهش يافته و قيمت اجناس و طلا بالا رفته است. آيا آن که به صورت نقد نگه داشته ام را عينا بپردازم، يا اين که بايد ميزان کاهش ارزش آن را هم محاسبه و به آن اضافه نموده و پرداخت نمايم؟ و در صورت اخير، ميزان در تعيين تفاوت ارزش پول، تغيير قيمت طلا است، يا راه حلّ ديگرى دارد؟
جواب :
با مجتهد خودتان مصالحه نماييد.