بيت المال و حقّ الناس
حق النّاس و حق اللّه
سوال 1126 :
کسى که نمى داند چه قدر (حق النّاس) و (حق اللّه ) بر ذمّه دارد، چه بايد بکند؟
جواب :
به مقدار يقينى آن را بايد ادا کند و در مقدار زايد هم احتياط خوب است.
ضمان حيوانى که خسارت زده
سوال 1127 :
اگر حيوان در روز از طويله خارج شود و به زراعت ديگران خرابى برساند، آيا مالک حيوان ضامن است؟
جواب :
اگر خروج به نحو معتاد و متعارف براى چرا بوده، در روز ضامن نيست؛ اما اگر مستند به کوتاه ى او باشد که به نحو متعارف مواظبت نکرده، ضامن است.
خسارات مربوط به هزينه ى دادرسى و کارشناسى
سوال 1128 :
خسارتى که شخص براى گرفتن حق خود ـ از قبيل هزينه ى دادرسى و حقّ کارشناسى و حق ّ الوکاله و غير آن ـ متحمّل شده است، در صورتى که محکوم عليه با علم و عمد آن حقّ را انکار کرده، مى تواند از محکوم عليه بگيرد؟
جواب :
اگر راه به دست آوردن حق به اين امور منحصر باشد، ضامن است.
خسارت تصادفات با تخلّف از مقرّرات راهنمايى
سوال 1129 :
گرفتن خسارت در تصادفات وسايل نقليه، از فرد خاطى که مقرّرات راهنمايى و رانندگى را رعايت نکرده و موجب تصادف گرديده جايز است يا نه؟
جواب :
اگر تعدّى باشد، گرفتن اشکال ندارد.
قطع شاخه هاى درخت همسايه
سوال 1130 :
شاخه هاى درخت همسايه از ديوار تجاوز کرده و موجب خسارت و زيان به مزرعه ى اينجانب شده است. خواهشمندم نظر اسلام را در اين مورد بيان فرماييد؟
جواب :
اگر برگرداندن آن شاخه ها به ملک او ممکن است، تنها مى تواند شاخه ها را به طرف ملک او برگرداند و در غير اين صورت، به صاحب درخت اعلام شود، اگر اقدام نکرد، به اندازه ى ضرر قطع کند.
قطع شدن دست کارگر در کارخانه
سوال 1131 :
دست کارگرى در کارخانه لاى دستگاه رفته و قطع شده، آيا کارفرما ضامن است يا خير؟
جواب :
اگر خود کارگر مقصّر باشد، کارفرما ضامن نيست.
کشته شدن گاو در جادّه و خسارت به ماشين
سوال 1132 :
شخصى با اتومبيل خود در روز، در جاده گاوى را مى کشد و به اتومبيل هم خسارت وارد مى شود. در صورتى که گاوهاى زيادى وجود داشت، آيا راننده قيمت گاو را ضامن است يا نه؟ و هم چنين خسارت وارد به ماشين به عهده ى صاحب گاو است يا نه؟
جواب :
در صورتى که صاحب گاو در نگهدارى گاو کوتاه ى نکرده باشد، راننده ضامن است و در غير اين صورت ضامن نيست، بلکه صاحب گاو ضامن خسارت وارده ى بر ماشين است.
ضمان پيش از بلوغ
سوال 1133 :
اطفالى که در سنّ پيش از بلوغ و تکليف شرعى، حيوانات و يا اثاثيّه ى مردم را تلف مى کنند، ضمان آن هابه عهده ى چه کسى مى باشد؟
جواب :
ولىّ آن ها ضامن ادا است، هر چند از مال خود طفل باشد و اگر تا پس از بلوغ ادا نشد، خود او ضامن است.
کم کارى در شرکت و استفاده ى غير مجاز از امکانات
سوال 1134 :
کسى که در شرکتى کار مى کرده، مقدارى کم کارى کرده و چند دفعه به صورت غير مجاز به شهرستان تلفن زده است و خساراتى نيز به وسايل شرکت وارد آورده است. اگر بخواهد جبران خسارت کند، آيا بايد قيمت روز خسارت را محاسبه کند يا قيمت روز جبران خسارت را محاسبه نمايد؟
جواب :
جانب احتياط را مراعات نمايد.
طعمه شدن گوسفندان توسّط گرگ
سوال 1135 :
بعضى از گوسفندداران شخصى را جهت چوپانى گوسفندان اجير مى کنند. اگر بعضى از آن ها يا همه ى آن ها طعمه ى گرگ قرار گيرند آيا چوپان ضامن است؟
جواب :
چوپان اگر در حفظ گوسفندان کوتاه ى و تعدّى و تفريط نکرده، ضامن نيست.
از بين رفتن وسايل بيمارستان هنگام آموزش
سوال 1136 :
چنان چه پرسنل بيمارستان يا دانشجويان هنگام کار يا آموزش، سهوا باعث از بين رفتن يا ضرر به اموال بيمارستان شوند، آيا بايد شخصا هزينه ى آن را پرداخت نمايند؟
جواب :
بله، مگر آن چه متعارفِ در جريان امور بيمارستان بر عدم ضمان باشد.
خسارت به دندان هنگام آموزش
سوال 1137 :
در درمان هاى دندان پزشکى که توسّط دانشجويان انجام مى شود، گاهى باعث خسارت و يا از بين رفتن دندان مى شود. چه کسى ضامن است؟
جواب :
مباشر ضامن است.
مواد کاهش دهنده قواى جنسى در محيط هاى جمعى
سوال 1138 :
در محيط هاى جمعى ـ هم چون خوابگاه و... ـ براى جلوگيرى از شيوع روابط غير اخلاقى و کاهش قواى جنسى، در غذاهاى آن ها موادى ريخته مى شود که اين عمل با مخالفت افراد رو به رو است و آن ها ناراضى اند، ادامه اين کار شرعا جايز مى باشد؟
جواب :
در غذاى کسانى که ناراضى اند، نبايد بريزند و در مورد غير آن ها هم بايد سبب ضرر نشود.
تصادف بر اثر توقّف اتومبيل با نقص فنّى
سوال 1139 :
اتومبيلى پس از خروج از خيابان فرعى در محلّ تقاطع (فرعى به اصلى) ـ به دليل موجّه ى مثل رسيدن مانع يا بروز نقص فنّى ـ متوقّف مى شود. کنترل اتومبيل ديگرى که در مسير اصلى با سرعت غير مجاز در حرکت بوده، از دست راننده خارج شده و با اتومبيل در حال توقّف، تصادف و خسارت زيادى وارد مى کند. مرقوم فرماييد حکم شرعى را که کدام يک از صاحبان اتومبيل ضامن است؟
جواب :
ظاهرا راننده متوقّف شده در تقاطع ضامن است، مگر آن که ثابت شود اگر ديگرى تخلّف نمى کرد، تصادف نمى شد يا آن که هر دو از روى تقصير يا قصور سبب بوده اند، که احتياطا مصالحه نمايند.
خسارت در اثر سهل انگارى
سوال 1140 :
تعاونى مصرف از يک فردى براى کالايش انبارى را اجاره کرده است، صاحب ملک شلنگ را از نزديک درب انبار برده و براى اتصال شلنگ از بست ه اى محکم استفاده نکرده، بلکه سيم هاى عادى به کار برده و به همين جهت شلنگ درآمده و به کالاى مستأجر در انبار خسارت وارد نموده است. آيا صاحب ملک ضامن است يا نه؟
جواب :
در اين صورت که مالک کوتاهى کرده و در اثر کوتاهى او بدون اين که مستأجر انبار بداند، خسارت وارد شده، مالک ضامن است.
پروار کردن دام امانتى
سوال 1141 :
مؤسسه اى دولتى به منظور حمايت از دام پروران در فعاليت هاى دام پرورى و تشويق پرواربندان در پروش دام و توليد گوشت، به موجب قراردادى تحت عنوان قرارداد پرواربندى امانى تعداد 151 رأس گوساله نر داخلى را با وزن مشخص و قيمت معيّن به صورت امانت در اختيار شخصى قرار مى دهد تا پس از يک دوره 6 ماهه پرورش دام نسبت به استرداد دام هاى پروار شده معادل 16051 کيلوگرم گوشت اقدام نمايد و شخص طرف قرارداد (دامدار) نيز با امضاى قرارداد و قبول شروط مندرج در آن، متعهد مى گردد پس از پايان دوره 6 ماهه نسبت به استرداد دام هاى پروار شده معادل 16051 کيلوگرم گوشت اقدام نمايد، اکنون بفرماييد:
1) چنين قراردادى، قرارداد امانى محسوب مى شود يا خير؟
2) در فرضى که مؤسسه به جاى دام مقدار معين وجه نقد را به موجب قرارداد در اختيار شخصى قرار دهد تا پس از يک دوره مشخص مقدار مشخص گوشت تحويل نمايد، آيا در اين فرض بحث امانى بودن قرارداد موضوعيّت دارد يا خير؟
3) آيا تعيين ضمانت حسن انجام کار در قرارداد، مانع امانى بودن قرارداد مى شود يا خير؟
جواب :
دام دار در ابتدا گوساله ها را بخرد و در آخر گوشت ها را به قيمت چند هزار کيلوگرم مذکور بفروشد و يا دام ها را تحويل بگيرد و خرج دام ها را به اضافه اجرة المثل دريافت کند و اگر شرايط سلف را داشته باشد، اشکال ندارد.
استفاده از اموال دولتى
سوال 1142 :
آيا استفاده از اتومبيل اداره بر خلاف مقرّرات اداره ضمان دارد و ضمان آن به عهده ى چه کسى است؟
جواب :
استفاده بر خلاف مقرّرات اداره ضمان دارد و ضمان آن به عهده ى کسى است که در آن تصرف کرده است.
اشتباه دکتر داروخانه
سوال 1143 :
اگر دکترداروفروش هنگام تهيه ى دارو، اشتباهى دارويى غير از داروى تجويز شده در نسخه ى پزشک بدهد و منجر به تشديد مرض و يا مرگ بيمار شود، آيا ضامن است؟
جواب :
ضامن است، اگرچه معصيت نکرده است.
خسارت چاه به قنات مشترک
سوال 1144 :
قناتى است به فاصله ى حدود هشتصد متر دورتر از چاه عميق که حدود چهارصد نفر در آن شريک هستند و يک ششم آن نيز موقوفه اباعبداللّه الحسين ـ عليه السّلام ـ مى باشد، هر گاه موتور آب چاه دايما روشن باشد، امکان دارد به قنات خسارت وارد شود. اگر خسارت ثابت شود، چه کسى ضامن است؟
جواب :
اگر ثابت شود که چاه به اصل قنات خسارت مى زند، در آن چه صاحبان قنات استحقاق دارند، از مسببين آن به مقدار خسارت حقّ مطالبه دارند.
استفاده از تلفن نهادها
سوال 1145 :
اگر انسان در تشکيلاتى همانند (بسيج) به عنوان مسؤول و يا عضو کار مى کند، آيا اجازه دارد از تلفن يا ساير امکانات آن جا براى کارهاى شخصى خود استفاده نمايد؟
جواب :
بستگى به مقرّرات دارد.
خسارت در اثر امر به معروف و نهى ازمنکر
سوال 1146 :
اگر در اثر امر به معروف و نهى ازمنکر، ضرر جانى و مالى به شخص وارد شد، آيا آمر و ناهى که ضرر را وارد کرده ضامن است؟
جواب :
چنان چه بدون اذن بوده و مراعات مراتب نهى ازمنکر نشده، ضامن است. (جهت اطلاع بيشتر به مسأله 1610 و 1611 رساله مراجعه شود.)
تعهّد لفظى به پرداخت مهريّه ى کسى
سوال 1147 :
در يک نزاع خانوادگى که مدّتى پس از عقد رخ داده، شخصى غير از داماد، بدون توجّه به عقد ضمان و ايجاب و قبول به پدرزن گفته است من مهريه او را مى دهم، آيا شرعا ضامن است؟
جواب :
در فرض مزبور صرف تعهّد، الزام آور نيست.
اشتباه پزشک در تشخيص نوع بيمارى
سوال 1148 :
اگر پزشک متخصّص در تشخيص نوع بيمارى مربوط به تخصّص خود اشتباه کند و اثر نامطلوب روى بيمار داشته باشد، آيا ضامن است؟
جواب :
اگر موجب ضرر باشد ضامن است. (جهت توضيح بيشتر به مسأله ى 1747 و 1748 رساله مراجعه شود.)
فوت مريض جرّاحى شده و عدم اذن از ولىّ
سوال 1149 :
شخصى نياز فورى به عمل جراحى دارد و اگر بخواهند از ولىّ او اذن بگيرند وقت نيست و احتمال خطر براى مريض دارد. چنان چه بدون اذن ولىّ عمل جرّاحى انجام گيرد و منجر به مرگ مريض شود، از نظر شرعى چه کسى ضامن است و ديه لازم است يا نه؟
جواب :
ضمان واقعى بستگى به تشخيص اهل خبره در نجات و يا مرگ دارد، امّا در مرافعه بستگى به تشخيص حاکم شرع از مدّعى و منکر دارد.
قطع نخاع شدن نابالغ و دريافت خسارت در بلوغ
سوال 1150 :
اينجانب در تعطيلات تابستانى که سنّى بيش از ده سال نداشتم با اختيار خود و با اطّلاع والدينم به صورت روزمزد مشغول به کارهاى ساختمانى شدم. در يکى از روزها در جريان نصب درب گاوصندوق ـ که وزنى حدود يک تن داشت ـ ناگهان درب سقوط کرد و باعث شکستن ستون فقرات و قطع نخاع من شد که از آن تاريخ تاکنون با ويلچر تردّد مى کنم. اکنون به سنّ تکليف رسيده ام. اداره ى کار و اشتغال بر طبق قانون کار نظر خود را به اين شرح بيان داشته است:
1) به کارگيرى افراد کمتر از 12 سال ممنوع و غير قانونى است.
2) چون عوامل دست اندرکار احداث ساختمان همگى نماينده ى کارفرما محسوب مى شوند، تمامى مسؤوليّت متوجّه کارفرما مى باشد. خواستم نظر شرع مقدّس اسلام را در اين رابطه مرقوم فرماييد.
جواب :
به کارگيرى افراد غير بالغ با اذن ولىّ آن ها مانعى ندارد، ولى کسى که فرد غير بالغى را به کار گرفته، چنان چه در ارايه ى طريق و پيشگيرى از خطرات احتمالى، وظيفه ى خود را انجام نداده، در حوادث پيش آمده مسؤول و ضامن است و از اين حيث بالغ و غير بالغ تفاوتى ندارد و اگر اين کار بدون اطلاع کارفرما بوده او ضامن نيست و خود کارگر ضامن است.
استفاده از اموال دولتى در قبال مزاياى پرداخت نشده
سوال 1151 :
اگر از اموالى چون اتومبيل اداره که مربوط به کار پدر مى شود، جهت برخى استفاده هاى شخصى [يعنى حمل و نقل اعضاى خانواده [در حين انجام خدمت استفاده شود، آيا مى توان آن را به حساب مزايايى گذاشت که علم به عدم پرداخت آن ها وجود دارد؟
جواب :
اگر مطالبه کرده و ندادند؛ به همان مقدار، خودِ طلب کار يا کسى که از طرف او اجازه دارد، مى تواند وصول کند.
ضمان در انهدام آلات موسيقى
سوال 1152 :
آيا انهدام آلات موسيقى افراد ضمان دارد؟
جواب :
اگر منفعت حلالى ندارد، ضمان ندارد و مادّه ى (مواد باقى مانده پس از انهدام) آن اگر ماليت دارد بايد به او پس دهد.
پرداخت اشتباهى صدقه به سيّد
سوال 1153 :
مقدارى پول صدقه که به صورت امانت در اختيار کسى گذاشته شده بود تا به مستحقّ برساند، اشتباهى با پول هديه اى ديگر به سيّد رسانده شده است. مقدار پول صدقه نيز مشخّص نيست. بفرماييد تکليف اين شخصى که صدقه را به سيّد داده است چيست؟ در ضمن خانواده ى سيّد مذکور همگى سيّد و سيّده فقير هستند و غير سيّد در خانواده ندارند و پس گرفتن پول داده شده ميسّر نيست؟
جواب :
در فرض سوال، اشکال ندارد و مجزى است.
ضمان اتلاف بيت المال در جبهه
سوال 1154 :
بنده مقدارى از اموال دولت را بى جهت در جبهه از بين برده ام. اکنون براى برى ءالذمه شدن پولى را حساب کرده ام. آن را به چه کسى بدهم؟
جواب :
ظاهرا مى توانيد به مستحقين از اهل ايمان پرداخت نماييد.
حرمت سرقت اطلاعات رايانه اى
سوال 1155 :
سرقت اطلاعات رايانه اى چه حکمى دارد؟
جواب :
مانند تجسّس محرّم است.
تدليس در کسب امتياز براى استخدام
سوال 1156 :
شخصى براى استخدام در کارى دولتى که شرط آن دارا بودن امتياز خاصّى مى باشد، به دروغ ادّعاى آن امتياز را مى کند و با تدليس استخدام مى شود و حقوق مى گيرد، آيا حقوق او حلال است؟
جواب :
اگر بر اصل استيجار و استخدام او رضايت باشد و واجديّت آن امتياز به نحو شرط باشد، با فقدان آن خيار تخلّف شرط ثابت است و تا زمانى که اجاره فسخ نشده است، اجرت و حقوق حلال است و بر فرض باطل بودن اصل اجاره، هم اين حقوق که از دولت مى گيرد ـ در بعض موارد ـ در حکم مجهول المالک است و با فرض فقرِ گيرنده، به قصد صدقه جايز است، هر چند به قصد اجرت جايز نباشد.
حکم غنيمت هاى جنگى
سوال 1157 :
غنايمى را که رزمندگان در جنگ پيدا کرده و آن را برداشته اند، چه حکمى دارد؟
جواب :
اگر صاحبان آن معلوم نباشد، از باب مجهول المالک آن را صدقه دهند و اگر خودشان فقير هستند، به نيّت صدقه مى توانند آن را تملّک کنند.
جواز تصرّف در اموال کفار حربى در صورت عدم فتنه و مفسده
سوال 1158 :
آيا اموال کافران حربى محترم است و تصرّف در آن جايز است؟
جواب :
اموال کفّار حربى در غير صورت هدنه، احترام ندارد و اگر فتنه و مفسده اى نداشته باشد، تصرّف در آن ها جايز است.
محدوده خسارت گرفتن از مقصر در تصادف
سوال 1159 :
برادرى نفقه برادر ديگرش را که از کار افتاده بوده، پرداخت مى کرده است. امّا در اثر تصادف، برادر سالم فوت مى کند، آيا برادر از کارافتاده مى تواند خسارت خرجى را که برادرش به او مى داده، از مقصّر تصادف مطالبه کند؟
جواب :
خير، نمى تواند.
ضمان وطى حيوان
سوال 1160 :
اگر کسى با گاو يا گوسفندى وطى کند و سپس آن حيوان صاحب نسل شود، چه مسؤوليتى متوجه وى است؟
جواب :
وطى کننده ضامن است و بايد به هر گونه اى که باشد آن حيوان را از صاحبش بخرد و آن را پس از ذبح، بسوزاند و ضامن گوشت آن حيوان نيز هست؛ زيرا سبب حرمت آن شده است، که البته پس از ذبح اولاد، استفاده از پوست و پشم آن ها جايز است.
رجوع از اذن در استفاده از آب نهر
سوال 1161 :
دو نهر آب بوده يکى کم آب و ديگرى پرآب و صاحبان نهر پرآب، به صاحبان اولى اجازه مى دادند که از نهر آن ها استفاده کنند تا اين که به سبب کم آبى، نهر کم آب خشک شده و نهر پرآب هم کم آب شده و ديگر صاحبان آن به ديگران اجازه نمى دهند. آيا اين کارشان درست است؟
جواب :
اين حق را دارند.
رودخانه ى مشترک بين دو روستا
سوال 1162 :
آب رودخانه اى از ساليان قبل به دو روستا مى رسيده است و روستاى اوّل از آب آن استفاده مى کرده و اضافه آن به روستاى دومى مى رسيده و گاهى هم نمى رسيده است. ولى اکنون روستاى اولى به گونه اى جلوى آب را مى بندند که اصلاً به روستاى دومى آب نمى رسد. آيا کارشان صحيح است؟
جواب :
اين کار جايز نيست و روستاى دوّمى هم حق دارد.
ضمان افرادى که سارق را فرارى داده اند
سوال 1163 :
سارقى که پس از اقرار به سرقت و دستگيرى با برخى افراد تبانى کرده و آن ها او را فرارى دادند و آزاد کرده اند، باز آيا بر سارق ضمان است يا افراد مذکور که وى را فرارى داده اند، ضامن هستند؟
جواب :
اصل قرار ضمان به اموال مسروقه بر ذمّه سارق است؛ ولى آن ها که مسبّب تلف اموال شده اند نيز بى وجه نيست که ضامن باشند؛ زيرا آن ها رفع مانع کرده اند که ديگر صاحب مال دسترسى به سارق ندارد و نبايد او را آزاد مى کردند زيرا فعل فرار او متوقّف بر سبب سازى آن ها بوده است.
خريدارى جنس نامرغوب توسط وکيل
سوال 1164 :
کسى از طرف شخصى که در خارج از کشور است وکيل بوده که اجناسى براى او خريدارى کند و برايش بفرستد. بعضى از جنس هايى که فرستاده است خوب بررسى نکرده و در بين آن ها جنس نامرغوب و خراب بوده است، در اين صورت چه کسى ضامن است؟
جواب :
بايد جنس نامرغوب را به فروشنده اش برگرداند؛ زيرا او ضامن است.
ضمان منافع استفاده شده
سوال 1165 :
فردى را به وسيله حبس و مانند آن از استفاده اموال و منافعش منع کرده اند و فرد ديگرى آن منافع را استيفا مى کند. آيا او ضامن منافع دريافت شده مى باشد؟
جواب :
بلى، ضامن است.
ضمان در تجارت با غير مسلمين
سوال 1166 :
اگر شخصى با شرکت هاى خارجى غير مسلمان تجارت کالا يا کتاب يا امثال آن داشته باشد و پول آن ها را نفرستد، آيا مديون است؟
جواب :
بنابر احتياط مديون آن ها است.
اگر تلف کردن مشتبه بين چند نفر باشد
سوال 1167 :
فردى گوسفندى را ـ که صاحبش بين دوسه نفر مشتبه است ـ ، تلف کرده است. تلف کننده چه وظيفه اى دارد؟
جواب :
تلف کننده بايد بدل آن را بين آن دو يا سه نفر به تنصيف يا تثليث مصالحه کند.
کشته شدن دانش آموزان در اردو
سوال 1168 :
مسؤول مدرسه اى، دانش آموزان را براى اردو به مناطق غير مجاز ـ رودخانه يا کوه ها ـ بر خلاف مقتضاى قيودات رضايت نامه اولياى آنان برده است و منجر به غرق شدن عده اى از آن ها يا پرت شدن از کوه شده است. چه مسؤوليتى متوجه وى است؟
جواب :
مسؤول آن ها ضامن است و حکم شبه عمد را دارد.
تأخير وکيل در اداى کفّاره و گران شدن قيمت کفّاره
سوال 1169 :
اگر شخصى ديگرى را در اداى کفّاره وکيل کرد، پول کفّاره را به او داد، وکيل مسامحه کرد و تأخير در ادا کرد تا اين که قيمت کفّاره بالا رفت که ديگر آن پول کفاف کفّاره را نکرد. وکيل چه مسؤوليتى دارد؟
جواب :
وکيل ضامن آن زيادى قيمت است که مانند تلف مال به تفريط و تقصير او است.
ضمان شکننده قفل نرم افزار و تکثير کننده و خريدار
سوال 1170 :
فردى پس از خريد لوح فشرده (سى دى)، قفل نرم افزار کامپيوترى را شکسته و آن را تکثير مى کند که در نتيجه موجب اضرار به فروشنده (شرکت توليد کننده نرم افزار) مى شود. از جهت تکليفى و وضعى چه حکمى دارد؟ فردى که نرم افزار قفل شکسته را مى خرد چه حکمى دارد؟
جواب :
کار او حرام است و ضامن آن ضررى است که به شرکت توليدکننده زده است و فرد ديگرى که نوار تکثير شده را از خريدار اولى مى خرد، او هم ضامن ضرر مالک اصلى است، زيرا در ضررهاى بعدى با خريدار اولى اشتراک دارد.
سهل انگارى آموزگار در تصحيح اوراق
سوال 1171 :
اگر آموزگار يا مسؤول ديگرى در تصحيح اوراق امتحانى سهل انگارى کند که بر اثر اين تساهل دانش آموزى مردود شود، چه مسؤوليتى متوجه وى است؟
جواب :
بعيد نيست که آموزگار ضرر سال آينده ى او را اگر ترک تحصيل نکند به جهت ديگرى، از جهت خسارت مالى ضامن باشد، زيرا آن ضرر استناد به اين آموزگار دارد.
ضمان به تناسب سهم در گرفتن پول ناحق
سوال 1172 :
مغازه ى استيجارى، بدون پرداخت سرقفلى به ارث رسيده است. ورثه ى مستأجر وکيلى براى گرفتن سرقفلى از مالک به ناحق گرفتند و وکيل هم اين کار را کرد و به زور آن را از مالک گرفت، ولى پس از آن يکى از ورثه از اين کار پشيمان شد و سهم خودش را از سرقفلى نگرفت. وى چه وظيفه اى دارد؟
جواب :
بايد اين وارث، سهم خودش از سرقفلى را، از وکيل بگيرد و به مالک پس بدهد؛ زيرا به علت اين توکيلى که کرده، ضامن سهم خودش مى شود.
ضمان وکيل نسبت به پرونده اى که رسيدگى مى کند
سوال 1173 :
وکيلى که به پرونده هاى قضايى رسيدگى مى کند، گاهى پرونده هايى به او ارجاع مى شود که صاحب پرونده ادّعاى باطلى داشته و در آن حقى از طرف مقابل ضايع مى شود، آيا در صورت موفقيت چنين پرونده هايى در دادگاه (بر اساس پى گيرى هاى وکيل)، آيا وکيل ضامن حقوق تضييع شده فرد محکوم است؟
جواب :
بله، او هم ضامن است.
اشتباه قاضى در رسيدگى به پرونده ها
سوال 1174 :
اگر قاضى بر اساس ادلّه و بينه موجود حکمى صادر کند و پس از اجراى حکم، شواهدى بر خلاف آن حکم به دست آورد، آيا قاضى ضامن خسارت هايى است که به محکوم عليه وارد ساخته است؟
جواب :
تدارک خطاى قاضى شرع از بيت المال است، به خلاف خطاى شبه عمد يا عمد او که بر خود او است و هم چنين موارد رجوع شهود که بر آن ها است و تفصيل کلام در محلّ خود مذکور است.
کارگر در حبس و اتومبيل تصادفى
سوال 1175 :
شخص کارگرى را به اتّهامى حبس کرده اند. پس از مدّتى بى گناهى او ثابت مى شود. آيا مدّتى که او را از کار کردن منع کرده اند، ضامن هستند؟ اتومبيل فردى تصادف مى نمايد، براى تعمير آن مدّتى از کارش باز مانده است. آيا مقصّر تصادف، ضامن جبران خسارت درآمد وى در اين مدت هست؟
جواب :
بنابر اظهر و احوط ضامن هستند؛ زيرا از بين بردن منفعت او به منزله ى دريافت منفعت است، هر چند آن منافع را دريافت نکرده باشند مانند اين که خانه اى را غصب کنند هر چند غاصب هم از آن استفاده نکند و صدق اتلاف مال اختصاص به دريافت منفعت و مال ندارد و اين هم به الغاى خصوصيت عرفا اتلاف است و هم چنين است کسى که در اثر تصادف، براى تعمير اتومبيلش مدّتى از کار بازمانده که آن طرف مقصّر غير از خسارت ماشين، خسارت درآمد اين مدّت ماشين را بنابر اظهر و احوط ضامن است.
نرساندن مصالح ساختمانى به کارگران و ضرر صاحب کار
سوال 1176 :
در ساختمان سازى اگر کاميون دار که بايد وسايل ساختمانى را بياورد تا بنّا و کارگر کار کنند، آن وسايل را نياورد و کارگرها معطّل ماندند، آيا ضامن است؟
جواب :
اگر بدون عذر وسايل را نياورد، ضامن ضررى است که صاحب کار متحمّل شده است و اگر معذور بوده، ضامن نيست.
صدمه به کارگر بدون تقصير کارفرما
سوال 1177 :
اگر کارگر هنگام کار از جايى بيفتد و صدمه اى ببيند، بدون اين که افتادن مستند به تقصير صاحب کار باشد، آيا صاحب کار ضامن است؟
جواب :
ضامن نيست.
غرق شدن دانش آموزان در ضمن اردو
سوال 1178 :
مربيان مدرسه اى دانش آموزان را به اردو مى برند و بعضى از آن ها هنگام شنا غرق مى شوند. آيا مربّيان مذکور ضامن و مسؤول مى باشند؟
جواب :
اگر با اذن اوليا، آن ها را بردند و در حفظ آن ها هم تعدّى و تفريط نکرده اند، ضامن نيستند وگرنه ضامن هستند.
عدم جواز استفاده از آب بدون پرداخت آب بها
سوال 1179 :
1) آيا استفاده از آب براى مشترکين، بدون پرداخت آب بها جايز است؟
جواب :
جايز نيست.
2) آيا مسؤولان مربوطه، مى توانند هزينه هاى گزاف به عنوان آب بها از مشترکين دريافت کنند؟
جواب :
براى مسؤولين هم جايز نيست در مبلغ دريافتى اجحاف کنند.
تضييع اموال دولتى
سوال 1180 :
فردى که برخى اموال دولتى را تضييع کرده است ـ مثلاً پول بليط قطار را نپرداخته باشد ـ چه وظيفه اى دارد؟
جواب :
بايد آن مال را به همان شعبه ى مخصوص بدهد و ضامن است، مگر اين که يقين کند که با برگرداندن، در همان مورد خودش مصرف نمى شود. مانند برگرداندن به بانک ها، که در اين صورت بايد از باب ردّ مظالم آن را به فقير مؤمن بپردازد.
کتک خوردن يک نفر توسط سه نفر
سوال 1181 :
مضروبى مدّعى است سه نفر وى را مورد ضرب قرار داده و مجروح کرده اند و بيّنه ندارد. ولى با اجراى قسامه، تنها ضارب بودن يک نفر از آن ها ثابت شده است، آيا تنها همان يک نفر ضامن است يا همگى آن ها ضامن هستند؟
جواب :
آن يک نفر تنها ثلث ديه را ضامن است نه کلّ آن را، که به اعتراف خود مضروب بيش از آن را ضامن نيست.
تصرّف در اموال ناصبى
سوال 1182 :
آيا تصرّف و تملّک مال ناصبى جايز است؟
جواب :
مال ناصبى حکم مال کافر حربى است و تملک آن جايز است. ولى اگر ضرر و مفسده بر مؤمنين داشته باشد، جايز نيست؛ لذا مطلقا خلاف احتياط است.
پرداخت مزد کم به کارگر
سوال 1183 :
کارفرمايى شخصى را به کار گماشته است و از بى اطّلاع بودن کارگر نسبت به ارزش و مقدار حقوقش استفاده کرده و حقوق و مزد کمتر از نصف حقوق کارکنان هم رديف او داده است.
1) آيا کارفرما نسبت به مزد واقعى اين کارگر مديون است؟
جواب :
بله، در فرض مرقوم کارگر حقّ مطالبه اجرة المثل کار و عمل خود را دارد و کارفرما بايد اجرة المثل به او بدهد، مگر آن که در ابتداى کار با هم توافق کرده باشند که با توافق و معلوم شدن مغبون بودن، کارگر خيار غبن دارد و با فسخ باز به اجرة المثل برمى گردد.
2) آيا با گذشت زمان حقّ مطالبه از بين مى رود؟
جواب :
مرور زمان، حقّى را از بين نمى برد و مديون بايد دين خود را ادا نمايد.
تصرف در زمين مصادره اى
سوال 1184 :
زمينى از يکى از سازمان هاى دولتى خريدارى شده و پس از آن معلوم شده که آن زمين مصادره اى بوده است و اکنون ناچار آن را در تصرّف دارند و راهى براى دسترسى به مالک وجود ندارد. حکم شرعى را بيان فرماييد.
جواب :
مى توانند آن را از حاکم شرع اجاره کنند تا هنگامى که از مالک آن خبرى برسد، تا حاکم مال الاجاره را به مالک يا ورثه ى او بدهد.
از بين بردن مطالب کتاب هاى امانتى
سوال 1185 :
تعدادى از مطالب کتاب ها و مجلات امانتى را از بين برده ام، براى جبران آن، چه بايد بکنم؟
جواب :
بايد آن ها را تدارک کنيد يا صاحب آن را راضى کنيد.
وسيله به سرقت رفته در تعميرگاه
سوال 1186 :
شخصى وسيله اى را براى تعمير نزد مغازه اى گذاشته است، امّا آن وسيله در مغازه به سرقت رفته است، چه کسى ضامن آن است؟
جواب :
اگر مغازه دار در نگهدارى آن تقصير و کوتاهى نکرده، ضامن نيست.
طلب غرامت از عاريه گيرنده
سوال 1187 :
اگر عاريه گيرنده، شى ء عاريه گرفته شده را خراب کرده يا از بين برده باشد، طلب غرامت از او حلال است يا نه؟
جواب :
بله، با تعدّى يا تفريط او حلال است. (توضيح بيشتر در مسأله ى 1865 رساله ذکر گرديده است.)
گرفتن دستمزد بيشتر از کارکرد
سوال 1188 :
مسؤول ما ماهانه شصت ساعت کار براى ما ردّ مى کند، در حالى که کمتر از اين مقدار کار کرده ايم، پول اين کار چگونه است؟
جواب :
اگر خلاف مقررات باشد، جايز نيست.
سرقت تکنولوژى از کشورهاى ديگر
سوال 1189 :
سرقت تکنولوژى از کشورهاى دوست يا دشمن چه حکمى دارد؟
جواب :
در چنين مواردى منع شرعى مبنى بر صدق اضرار (ضرر رساندن) به کسى است که شرعا حقوق او محترم است.
تصرف در اموال والدين بدون اجازه آنان
سوال 1190 :
آيا تصرف در مال و پول والدين بدون اجازه آنان حکم سرقت و غصب را دارد؟
جواب :
بله، با عدم اطمينان به رضايت آن ها حکم سرقت و غصب دارد.
تصرف بدون رضايت در مال ديگرى
سوال 1191 :
اگر انسان از کسى چيزى بگيرد و آن را مصرف کند که طرف هم راضى نباشد، آيا پرداخت قيمت آن کفايت مى کند؟
جواب :
اگر مثلى است، بايد مثل آن را و اگر قيمى است، بايد قيمت آن را پرداخت کند.
عوض شدن دمپايى کهنه با نو
سوال 1192 :
دمپايى من که کهنه بود با دمپايى نو عوض شده، اکنون که صاحب آن را نمى شناسم چه کار کنم؟
جواب :
اگر شاهد حالى براى رضايت صاحب دمپايى نداريد، نمى توانيد در آن تصرف کنيد.
پيدا کردن پول
سوال 1193 :
اگر پولى پيدا کرديم که صاحبش را نمى شناسيم آيا مى توانيم، آن را در صندوق صدقات بيندازيم؟
جواب :
اگر نشانه اى ندارد که بتوان صاحبش را پيدا کرد، با اذن حاکم شرع، بايد به فقير صدقه داد، على الاحوط.
برداشتن پول از مغازه پدر
سوال 1194 :
در مغازه پدرم کار مى کنم و گاهى اوقات مقدارى پول برمى دارم که بعضى مواقع به او مى دهم و بعضى مواقع خرج مى کنم، حکمش چيست؟
جواب :
هر چه بدون اجازه برمى داريد، حرام است و ضامن هستيد.
فروختن طلاى پيدا شده
سوال 1195 :
چند سال پيش قطعه اى طلا پيدا کردم و آن را فروختم. اکنون صاحبش را نمى شناسم پول آن را در چه راهى مصرف کنم؟
جواب :
اگر از پيداشدن صاحبش مأيوس هستيد، بايد به قيمت فعلى آن ردّ مظالم دهيد.
شکستن وسيله در مغازه قبل از خريد
سوال 1196 :
اگر شخصى وارد مغازه اى شد و قبل از خريد و در حين انتخاب، وسيله اى از دستش افتاد و شکست، چه کسى ضامن است؟
جواب :
اگر اذن مالک در قبض آن جنس وجود داشته، به گونه اى که مشترى به عنوان امينى که جنس در دستش امانت است، باشد بنابر اقرب ضامن نيست و قول به ضمان از مشهور فقها حکايت شده است.
ضرر رساندن به ديگران در کودکى
سوال 1197 :
اگر شخصى در کودکى ضررى به کسى رسانده باشد چه کند؟
جواب :
ضامن ضرر او است و بايد او را راضى کند.
برگرداندن مال دزدى
سوال 1198 :
در صورت برداشتن مال کسى، آيا برگرداندن آن کافى است؟
جواب :
اگر تصرفى در مال کرده، بايد صاحبش را راضى کند.
پوشيدن دمپايى ديگران
سوال 1199 :
حکم پوشيدن دمپايى ديگران در محل هاى عمومى چيست؟
جواب :
بدون رضايت صاحبش جايز نيست.
برداشتن چيزى در کودکى از فروشگاه دولتى
سوال 1200 :
اگر در کودکى از فروشگاه دولتى چيزى برداشته باشم، الآن چگونه جبران کنم و يا اگر از کسى چيزى گرفته ام و امکان دسترسى به او ندارم، حکمش چگونه است؟
جواب :
بايد با اجازه ى از حاکم شرع، به مقدار آن ردّ مظالم داده شود، على الاحوط.
خسارت زدن گوسفند به ديگران
سوال 1201 :
تعدادى گوسفند دارم که گاهى به مزارع ديگران رفته و خساراتى وارد کرده اند بعضى از صاحبان راضى شده اند و بعضى رضايت نداده اند، مرا راهنمايى کنيد؟
جواب :
اگر رهاکردن گوسفندان در روز و به نحو معتاد و متعارف بوده، به طورى که خسارت وارد شده مستند به کوتاهى و تعدّى و تفريط شما نباشد ضامن نيستيد، به خلاف اين که شما محافظت نکرده باشيد و در هر صورت اگر مصالحه کنيد خوب است.
خراب کردن وسايل توسط تعميرگاه
سوال 1202 :
آيا اگر تعميرکارى جهت تعمير وسايل، چه به صورت رايگان يا با دست مزد، موجب خراب تر شدن وسايل مردم شود، آيا ضامن است؟
جواب :
بله، ضامن است. (به مسأله ى 1744 رساله رجوع شود.)
مصرف ميوه ى درختان کنار خيابان
سوال 1203 :
آيا مردم از درختان ميوه ى کنار خيابان ـ که متعلق به شهردارى است ـ ، مى توانند استفاده نمايند؟
جواب :
انسان مى تواند از ميوه درختى که در مسير عبور عمومى است، حتى اگر مالک مشخص داشته باشد، بخورد؛ ولى نبايد موجب افساد يا از بين رفتن درخت و ميوه شود و بنابر احوط بايد چيزى از ميوه را با خود نبرد.
مصرف ميوه هاى زير درختى
سوال 1204 :
خوردن ميوه هاى زير درخت که متعلق به ديگرى است به اين نيّت که آن ميوه ها خراب مى شود، چه حکمى دارد؟
جواب :
بدون رضايت صاحبان آن ها جايز نيست.
استفاده از خانه هاى سازمانى توسط افرادى که خانه دارند
سوال 1205 :
استفاده از خانه هاى مسکونى وابسته به دولت يا مؤسسات ديگر توسط افرادى که خانه دارند و واجد شرايط نيستند، جايز است؟
جواب :
اگر خلاف مقررات آن ها باشد، جايز نيست.
ورود به باغ ديگران و خوردن ميوه
سوال 1206 :
آيا جايز است به باغ مردم وارد شد و از ميوه هاى آن خورد و بيرون برد؟
جواب :
حرام و موجب ضمان است.
ريختن چيز لغزنده در محل عبور ديگران
سوال 1207 :
اگر کسى پوست ميوه يا امثال آن را جلوى خانه يا محل عبور عابرين بريزد و پاى کسى بلغزد و به زمين بخورد و خسارتى ببيند، آيا آن فرد ضامن است يا خير؟
جواب :
اگر به نحو غير متعارف بوده، به گونه اى که لغزيدن مستند به تسبيب و اضرار و تعدّى او به عابرين باشد، نه سهل انگارى خود شخص ـ در چيزهايى که سيره بر ترک محافظت از آن ها است ـ ، ضامن است، لکن اگر عمدا خود شخص پا بر آن شى ء لغزنده گذاشته، مباشر اقوى است مطلقا و ضامن نيست.
ايجاد سدّ معبر
سوال 1208 :
کسانى که براى جلب نظر مشترى وسايل خود را بيرون مغازه مى چينند و سدّ معبر مى کنند، اگر براى عابر پياده مزاحمت يا خسارت ايجاد کنند، ضامن هستند يا خير؟
جواب :
در حدّ متعارف مانعى ندارد و ضمان در صورت صدق اضرار و تعدّى به عابرين است.
آتش سوزى در جنگل ها و باغ ها
سوال 1209 :
افرادى که براى تفريح به جنگل ها و يا باغ ها مى روند و جهت پخت غذا و روشن مى کنند، در صورتى که يک دفعه با دو طوفان شروع شود و موجب آتش سوزى شود، ضامن اند؟
جواب :
در صورتى که روشن نمودن آتش در آن مکان شرعا جايز نبوده است، ضامن هستند.
پرداخت خسارت در جايى که مقصر مشخص نباشد
سوال 1210 :
اگر چند نفر همزمان به طرف ماشينى يا قطارى سنگ پرتاب کنندو سنگ يکى از آن ها، موجب خسارت به قطار شود و يا موجب زخمى شدن فردى شود، چه کسى ضامن آن خواهد بود؟ (در صورتى که معلوم نباشد سنگ کدام يک از آن ها خسارت زده است)
جواب :
احتياط در مصالحه ى به توزيع است و تعيين با قرعه هم ممکن است.
مطالبه طلب از بستگان بدهکار
سوال 1211 :
آيا طلب کاران بنده مى توانند طلب خود را از پدر و بقيه بستگان بنده مطالبه کنند يا خير؟
جواب :
خير، نمى توانند.
پرداخت قيمت واقعى يا قيمت مورد نظر فروشنده
سوال 1212 :
اگر مغازه دار از خريدار قيمت بيشتر از قيمت واقعى جنس را مطالبه کند، آيا خريدار مى تواند همان قيمت واقعى را بپردازد يا بايد هر چه فروشنده خواست بپردازد؟
جواب :
بايد قيمت توافقى را بدهد.
مستأجرى که بعد از اجاره منزل برنگردد
سوال 1213 :
شخصى منزلى را به مبلغ معينى اجاره کرده است و موجر هم کليد منزل را در اختيار او گذاشته و مستأجر هم اثاثيه و لوازم منزل را در منزل اجاره اى گذاشته است، پس از آن به قصد آوردن خانواده اش رفته ولى برنگشته است، موجر نيز هيچ گونه اطلاعى در مورد علت برگشتن وى ندارد، آيا موجر حق تصرف منزل را دارد؟ نسبت به لوازم خانگى مستأجر چه تکليفى دارد؟
جواب :
تا مدت اجاره تمام نشده است، موجر حق تصرف ندارد؛ مگر در صورت يأس و اطمينان به اين که ديگر به او دسترسى نخواهد داشت که در اين صورت وسايل، مجهول المالک مى شود و از طرف او صدقه مى دهد و هم چنين مال الاجاره را احتياطا صدقه بدهد.
اختلاف صاحب ملک و اداره
سوال 1214 :
يکى از ادارات دولتى ساختمانى را اجاره کرده است، اما در حال حاضر بين مالک و اداره راجع به مبلغ اجاره اختلاف وجود دارد و او تا صدور حکم دادگاه راضى به اقامه نماز و ديگر تصرفات در آن نمى باشد، در اين صورت وظيفه ما چيست؟
جواب :
اختلاف در مبلغ اجاره اى که مدّت آن تمام نشده است، ضررى به صحت اجاره نمى زند و مستأجر حق استفاده دارد.
اختيارات امانت دار در مال به امانت داده شده
سوال 1215 :
امانت دار در چه صورتى ضامن است؟ آيا امانت دار، مال مردم را مى تواند به ديگران کرايه دهد و يا از آن استفاده ديگرى کند؟
جواب :
خير، نمى تواند استفاده اى از آن بکند؛ مگر با اجازه و اگر استفاده اى کرد ضامن اصل مال و استفاده ى از آن است.
تصرف والدين نيازمند در مال فرزندان و بالعکس
سوال 1216 :
آيا پدر و مادر در صورت فقر و بى نيازى، مى توانند در اموال فرزندان خود تصرف کنند يا خير؟ و در صورت عکس آن آيا اولاد بدون اجازه مى توانند در صورت نياز از اموال پدر و مادر بردارند؟
جواب :
بدون اجازه نمى توانند، مگر واجب النفقه او باشند و او هم متمکن باشد و امتناع کند که در حدّ نفقه واجبه، مانعى ندارد بردارند.
شهريه گرفتن در صورت محدود بودن فعاليت هاى درسى
سوال 1217 :
آيا شهريه گرفتن طلبه اى که در درس غيبت مى کند و در کلاس درسى، کمتر شرکت مى کند و يا کمتر درس مى گيرد، جايز است؟
جواب :
اگر بدون عذر از مقدار معمول طلاب کمتر درس بخواند، شهريه گرفتن او اشکال دارد.
مطالعه در ساعت بى کارى ادارى
سوال 1218 :
آيا مى توان در ساعات کارى در محل کار يا اداره، که بى کار هستيم مطالعه نماييم؟
جواب :
مانعى ندارد.
تقلّب کودکان در امتحانات
1219 بعضى از بچه ها که سنشان کم است و در امتحانات تقلب مى کنند و يا کسانى که عمدا تقلب مى کنند، حکمشان چيست؟
جواب :
زمينه سازى شود تا اطفال ـ هر چند تکليف ندارند ـ به اين کار عادت نکنند و افراد بالغ هم ـ در صورتى که تضييع حق ديگرى در آن باشد ـ گناه کار هستند.
ضمانت معرفى کننده نسبت به سرقت معرفى شونده
سوال 1220 :
اگر شخصى به عنوان کارگر، افرادى را به جايى معرفى کند و بعد از مدتى يکى از آن افراد مبلغى را از کارفرما سرقت نمايد، با توجه به اعتماد کارفرما به آن شخص معرف براى معرفى کارگر مورد اطمينان، آيا معرف ضامن است؟
جواب :
خير.
فراموش کردن اعمال شب اوّل قبر توسط اجير
سوال 1221 :
فردى براى انجام اعمال شب اوّل قبر ميتى اجير مى شود اما آن شب فراموش مى کند که آن اعمال را انجام دهد، وظيفه او چيست؟
جواب :
ظاهرا اجاره منفسخ مى شود و اجرت را بايد برگرداند.
پرداخت بدهکارى گذشته به نرخ روز
سوال 1222 :
اگر فردى مبلغى را مدت 30 سال يا کمتر به کسى بدهکار بوده و پرداخت نکرده است، آيا ضامن همان مقدار است يا بايد به نرخ روز آن را بپردازد؟
جواب :
احتياطا بايد در تفاوت مبلغ با ارزش فعلى آن با هم مصالحه کنند.
ضمانت پزشک در مورد شدت درد و بيمارى
سوال 1223 :
اگر دندانپزشکى دندان فردى را نتواند خوب درست کند و حتى صدمه به آن ها بزند، آيا ضامن است يا خير؟ و اگر پزشک بر اثر اشتباهش باعث شود شخص چند روز درد بکشد و نتواند کار کند چه حکمى دارد؟
جواب :
پزشک ضامن است. (جهت اطلاع بيشتر به مسأله ى 1747 و 1748 رساله رجوع شود.)
ضمانت اغذيه فروشان در صورت مسموميت مصرف کننده
سوال 1224 :
فروشندگان مواد خوراکى اعم از چلوکبابى ها، رستوران ها، ساندويچ فروشى ها، بستنى فروشى ها و.... اگر باعث مسموميت فردى شوند، آيا ضامن هستند يا خير؟
جواب :
بله، ضامن هستند.
ضمانت حادثه در اماکن تفريحى
سوال 1225 :
اگر در پارک ها، حادثه اى چون فروريختن سقف يا افتادن وسايل بازى بر سر کسى و يا غرق شدن قايق تفريحى ـ که مردم سوار آن ها هستند ـ اتفاق بيفتد، در اين صورت ضامن کيست؟
جواب :
اگر کسى مقصر نباشد، ضمانى نيست.
حمله سگ به گله ديگران
سوال 1226 :
اگر سگ کسى به گله ديگرى حمله کند و صاحب آن مانع او نشده و در نتيجه چند رأس دام از آن گله تلف شود، آيا صاحب سگ ضامن است؟
جواب :
بله، ضامن است.
ضمانت در صورت کوتاهى در نگهدارى اموال
سوال 1227 :
اگر صاحبان حرفه ها و صنايع در حفظ و نگهدارى اشياى مردم مثل پارچه پيراهنى براى خياطى و... کوتاهى کنند و اموال مردم به سرقت برود و يا در آتش بسوزد و يا اشتباهى بريده شود، چه کسى ضامن مى باشد؟
جواب :
صاحب آن حرفه يا صنعت ضامن است. (مسأله ى 1744 رساله)
ضمان تعمير ضبط صوت سرقتى
سوال 1228 :
اگر فردى ضبط صوتى را تعمير کند و سپس معلوم شود ضبط صوت سرقتى بوده است، آيا ضمان تعمير ضبط صوت به عهده سارق است يا مالک؟
جواب :
به عهده ى سارق است.
آسيب رسانى به ديگرى بر اثر پاره شده سيم جرثقيل
سوال 1229 :
اگر سيم جرثقيل هنگام جابه جايى محموله هاى سنگين قطع شود و بر اثر آن فردى مصدوم يا کشته شود، ضامن چه کسى است؟
جواب :
اگر کسى مقصر باشد، او ضامن است و در صورت استناد به کار شخص معيّن بدون تقصير، مى تواند ثبوت ضمان از باب خطاى محض باشد.
ضمان در زياده روى مصرف آب و برق
سوال 1230 :
آيا زياده روى در مصرف آب و برق و گاز، در صورتى که انسان پول آن را پرداخت کند حرام و موجب ضمان است؟ و در صورت ضمان؛ وجه را به چه کسى بايد پرداخت کرد تا برى ء الذمه شد؟
جواب :
در فرض مزبور ديگر ضامن نيست.
ضمان کشته شدن مسافر در مسافرخانه بر اثر زلزله
سوال 1231 :
اگر کسى خانه اى اجاره کند و يا در هتل يا مسافرخانه اى اقامت کند و بر اثر فرسودگى منزل و يا ساختمان هتل و يا زلزله، افراد ساکن آن هلاک شوند، ضمان از اين بابت به عهده صاحب ملک خواهد بود يا خير؟
جواب :
اگر در اثر فرسودگى بوده و صاحب ملک مقصّر بوده است، او ضامن است.
سوختن وسايل برقى بر اثر قطع و وصل مکرر برق
سوال 1232 :
در بعضى موارد، به جهت تعمير يا قطع و وصل برق توسط اداره برق، به وسايل برقى مردم خسارت وارد مى شود، در اين موارد بفرماييد چه کسى ضامن مى باشد؟
جواب :
اگر ورود خسارت نزد خبره مستند به کوتاهى يا اشتباه شخص يا شرکتى باشد، ضمان ثابت است.
حکم پرداخت صدقه در برابر گرفتن وسيله دزدى
سوال 1233 :
اگر به انسان وسيله اى بدهند، که از راه حرام به دست آمده، آيا مى شود آن را برداشت و به اندازه قيمت آن صدقه داد؟
جواب :
اگر صاحبِ آن را مى شناسد، بايد آن را به صاحب اصلى اش برگرداند و در صورت يأس از شناسايى او، مانعى ندارد.
پرتاب اشياى زير چرخ خودرو
سوال 1234 :
در بعضى موارد، از زير لاستيک ماشين سنگ يا اشياى ديگر به اطراف پرتاب و موجب خسارت به ديگران يا اموال ديگران مى گردد، در اين موارد ضامن چه کسى خواهد بود؟
جواب :
راننده ضامن است و حکم جنايت خطايى را دارد.
اموال بيت المال که توسط افراد خيانت کار از بين مى روند
سوال 1235 :
اگر مسؤول امور مالى يا قانون گذاران يک بخش مهم، افراد خيانت کار را در رأس امور مالى ـ که بيت المال در اختيار آن ها است ـ قرار دهند، آيا ضمان مال به عهده مسؤول است يا به عهده سوء استفاده کنندگان و غارت کنندگان بيت المال يا هر دوى آن ها؟
جواب :
اگر علم و عمد و يا تقصير در گزينش بوده است، هر دوى آن ها ضامن هستند؛ البته فرد مسؤول پس از پرداخت غرامت و اداى حقوق ضايع شده، مى تواند به آن افراد خائن رجوع کند و حقوق از دست رفته را از آنان دريافت نمايد.
ديه کشته شدگان در حين آموزش
سوال 1236 :
کسانى که براى آموزش شنا يا آموزش هاى نظامى ديگرى مانند رانندگى و... مى روند، اگر کشته شوند ضامن ديه آن ها چه کسى خواهد بود؟
جواب :
اگر کسى مقصر بوده، او ضامن است.
خسارت به وسيله نقليه در اثر حمل بيش از ظرفيت
سوال 1237 :
اگر شخصى وسيله نقليه اى اجاره کند و در اثر حمل بيش از ظرفيت خساراتى به وسيله نقليه وارد شود، چه کسى ضامن خواهد بود؟
جواب :
همان شخص اجاره کننده ضامن است.
ضمانت آتش زدن و کشته شدن افراد
سوال 1238 :
اگر کسى ساختمانى را آتش بزند ـ که موجب کشته شدن عده اى نيز بشود ـ اما اين فرد فقط قصد آتش زدن را داشته نه کشتن افراد را، آيا ضامن ديه افراد نيز مى باشد؟
جواب :
بله، ضامن است.
کمک رسانى به کشور مسلمان هنگام جنگ با کشور کافر
سوال 1239 :
اگر يک کشور اسلامى با کشور و مملکت کفر در حال جنگ باشد، آيا مسلمانان ديگر وظيفه کمک و يارى آن کشور را دارند يا خير؟ و اگر کسى براى کمک برود و کشته شود، ضمان ديه بر عهده چه کسى خواهد بود؟
جواب :
در حدّ تمکّن با ملاحظه ى شرايط ديگرى که در آن ها به حاکم شرع مراجعه مى شود، کمک کردن لازم است و جاى ضمان ديه نيست.
رسيدن خسارت جانى به متهم، هنگام اجراى حکم
سوال 1240 :
در صورت اجراى حدّ، اگر خسارت جانى به متهم برسد چه کسى ضامن خواهد بود؟
جواب :
اگر خطايى واقع نشده بوده، کسى ضامن نيست.
کم کارى در انجام وظيفه
سوال 1241 :
آيا افرادى که به دليل کفاف نکردن حقوق خود دو شغل دارند و هر يک از شغل ها باعث کم کارى در شغل ديگر مى شود، ضامن مى باشند يا ضمان آن به عهده دولت است که حقوق کمى پرداخت مى نمايد؟
جواب :
آن کسى که کم کارى کرده، ضامن است.
تصادف و از بين رفتن مال
سوال 1242 :
اگر شخصى اجناسى را بخرد و در راه انتقال با وسيله نقليه تصادف کند، ضمان به عهده فروشنده است يا خريدار؟
جواب :
اگر تصادف قبل از تحويل به خريدار بوده و در نقل و انتقال مسبَّب از همين معامله براى تحويل تلف شده، احتياطا مصالحه کنند.
ذبح پرنده حلال گوشت بدون اجازه مالک
سوال 1243 :
اگر شخصى يکى از پرندگان حلال گوشت را بدون اجازه مالک ذبح کند، آيا بايد قيمت آن را بپردازد يا مثل آن را؟
جواب :
بايد قيمت آن را بدهد.
زخمى کردن حيوان مزاحم بعد از هشدار به صاحب حيوان
سوال 1244 :
اگر حيوان کسى وارد منزل يا باغ و زراعت شخصى شد و چندين بار هم به صاحب حيوان تذکر داده باشد، اما او توجه باشد و صاحب زراعت يا منزل و باغ در باغ يا زراعت سم بريزد و حيوان بميرد و يا پاى حيوان را بشکند يا حيوان را زخمى کند، چه حکمى دارد؟ و اگر چنين حيوانى از بين برود، حکم مسأله چه مى شود؟
جواب :
فردى که اقدام بر کشتن يا مجروح نمودن حيوان نموده، ظاهرا ضامن است؛ مگر اين که در آن مورد دفاع از مال صادق باشد و راه دفاع هم در مجروح يا کشتن حيوان منحصر باشد که ضامن نيست و حلّ اختلاف نزد حاکم شرع مى شود.
کسى که سبب بى کار شدن افراد مى شود
سوال 1245 :
اگر فردى باعث شود که کسى يا کسانى شغل خود را از دست بدهند و به اصطلاح نان آن ها را آجر کنند، آيا ضامن خسارت مالى وارده به آن ها است يا خير؟
جواب :
موارد مختلف مى شود و ممکن است در بعض موارد ضامن باشد.
افتادن در چاله هاى حفر شده در معابر
سوال 1246 :
اگر در برخى خيابان ها اداره گاز يا فاضلاب حفر چاه يا کانال کنند و فردى ناآگاه هنگام شب در آن بيافتد و آسيب ببيند يا تلف شود، ضامن کيست؟ اگر مالکى در زمين بدون ديوار چنين کارى کند، چه وجهى خواهد داشت؟
جواب :
اگر اقدامات لازم براى پيشگيرى از وقوع حوادث صورت نگرفته، آن اداره مقصّر در مأموريت ضامن است که به حسب ظاهر در اين جا اقوى از مباشر است، و در رابطه با حفر چاه در زمين شخصى، اگر طورى بوده که ورود در زمين عدوانى حساب مى شده و عبور از آن متعارف نبوده است، مالک زمين ضامن نيست.
فروش برگه هاى ارمغان بهزيستى
سوال 1247 :
شخصى برگه هاى مسابقه ارمغان بهزيستى را مى فروخته و براى هريکى ده تومان مى گرفته وچند ميليون قيمت آن ها بوده که 70 هزار تومان سهم خودش شده، حکم مسأله چيست؟
جواب :
بر فرض حرمت فروختن برگه ها، بايد پول آن ها را به صاحبانش برگرداند و اگر آن ها را نمى شناسد، بايد با اذن حاکم شرع صدقه بدهد.
جبران خسارت خريدار
سوال 1248 :
اگر فروشنده به هر نحوى سر خريدار را کلاه بگذارد و براى جبران خسارت يا اشتباه خود خريدار را پيدا نکند، تکليف فروشنده چيست؟
جواب :
موارد مختلف مى شود و آن چه را اطمينان به رضايت او ندارد احتياطا از طرف او صدقه بدهد.
گم کردن کتاب امانتى
سوال 1249 :
در ايام کودکى کتابى از کتابخانه امانت گرفته ام و آن را گم کردم و الآن نمى دانم کجاست، چه کنم؟
جواب :
بايد مثل آن را به کتاب خانه برگردانيد.
تقاص اموال مصادر شده
سوال 1250 :
اگر در جايى قسمتى از اموال يک شخص به ناحق مصادره شد، آيا او مى تواند تقاص نمايد؟
جواب :
اگر هيچ راهى براى رسيدن به مالش ندارد، تقاص از اموال ضامن جايز است.
گرفتن دستمزد از پدر
سوال 1251 :
چند سال براى پدرم کار کرده ام، ولى پدرم حق مرا نمى دهد، آيا حق دارم با دعوا و اجبار حقّم را از پدرم بگيرم؟
جواب :
حق مطالبه ى حق را از پدر داريد، ولى احترام لازم پدر هم رعايت شود.
برداشتن پول از پدر و پدربزرگ
سوال 1252 :
قبل از بلوغ از پدر و پدر بزرگم پول برداشته ام، حال پشيمانم و آن ها نيز مرده اند، چه کار کنم؟
جواب :
بايد به ورثه برگردانيد يا تمام ورثه را راضى کنيد، هر چند وقتى مال را بر مى گردانيد، لازم نيست توضيح دهيد و ماجرا را به آن ها اطلاع دهيد.
پيدا کردن و بزرگ کردن گوسفند
سوال 1253 :
گوسفندى پيدا کرده ام و حدود دو سال از اين واقعه مى گذرد و اصلاً اعلان نکرده ام، حکم اين گوسفند و برّه هايش و مخارج آن چيست؟
جواب :
حکم مال غصبى را دارد و منافع و برّه هايش هم مال صاحب گوسفند است و لازم است از هم اکنون تا يک سال اعلان کنيد و اگر صاحب آن پيدا نشد، احتياطا به حاکم شرع مراجعه کنيد، اين حکم در صورتى است که در صحرا در همان ابتدا که پيدا کرديد، احتمال مى داديد به زودى و به آسانى صاحبش معلوم شود وگرنه گرفتن به نيّت تملّک در برابر عوض جايز بوده و در اين صورت ضامن عوض گوسفند براى مالک هستيد و بقيه از آن شما است.
صدقه دادن طلاى پيدا شده
سوال 1254 :
وظيفه ام نسبت به قطعه طلايى که در زمان کودکى از دوستم برداشتم و بعد آن را صدقه دادم چيست؟
جواب :
بايد مثل يا قيمت آن را به دوستتان برگردانيد.
چيدن ميوه هايى که از ديوار باغ بيرون است
سوال 1255 :
چيدن ميوه هايى که از ديوار باغ بيرون است، چه حکمى دارد؟
جواب :
به مسأله ى 1644 رساله، رجوع شود.
استفاده از پول پيدا شده
سوال 1256 :
آيا انسان با پولى که پيدا کرده، مى تواند براى کتابخانه اى کتاب بخرد؟
جواب :
اگر از موارد تملّک نيست، نمى تواند.
حق مؤلف کتاب در چاپ و نشر
سوال 1257 :
اگر کتابى به شدت مورد نياز باشد و نسخه آن در بازار يافت نشود، آيا چاپ و نشر آن بدون اجازه مؤلف يا ناشر ضمان آور است؟ فتوکپى از روى آن آيا حکم نشر بدون اذن را دارد؟ و اگر نويسنده يا ناشر آن کافر باشند چه طور؟
جواب :
چاپ و نشر آن جايز نيست و فتوکپى کلّ کتاب هم، اگر باعث ضرر رساندن به مؤلف يا ناشر باشد، جايز نيست. در مورد کافرى که مال او شرعا احترام ندارد، خلاف احتياط است با احتمال ترتّب لوازم داراى مفسده.
پيدا کردن ساعت
سوال 1258 :
ساعتى را پيدا کردم و چند نوبت نيز آن را اعلان نموده و صاحبش پيدا نشد، حالا تکليف من چيست؟
جواب :
اگر تا يک سال اعلان کرد و صاحب مال پيدا نشد، مى تواند از طرف صاحبش صدقه بدهد يا به عنوان امانت براى صاحبش نزد خود نگهدارى کند، يا به حاکم شرع بدهد يا براى خود بردارد و قصد کند که اگر صاحبش پيدا شد، عوض آن را به او بدهد.
دزديدن ميوه از باغ
سوال 1259 :
سال ها قبل مقدارى ميوه از چند قطعه زمين و باغ دزديده ام، راه خروج از ذمه آن ها چيست؟
جواب :
بايد صاحبانش را راضى کنيد يا به گونه اى که نفهمند پولش را به آن ها برسانيد و اگر به هيچ وجه دسترسى نداريد، از طرف آن ها صدقه بدهيد.
برداشتن کفش ديگرى به جاى کفش خود
سوال 1260 :
در حرم امام کفش مرا بردند، بنده از روى ناچارى کفشى شبيه به کفش خودم ـ که کهنه تر بود ـ برداشتم، حکم اين مسأله چه مى شود.
جواب :
اگر شاهد حال بر رضايت صاحب کفش نباشد، ضامن هستيد.
نحوه ى حلاليّت طلبيدن
سوال 1261 :
در کودکى مقدارى پول از شخصى برداشتم، الآن خجالت مى کشم به او بگويم، چه کنم؟
جواب :
به هر صورت شده، بايد آن را به او برگردانيد و لازم نيست توضيح دهيد.
تشخيص مال مشتبه
سوال 1262 :
چگونه مى توانيم مال مشتبه را تشخيص بدهيم؟
جواب :
موارد آن مختلف است.
تاوان
سوال 1263 :
تاوان يعنى چه؟ در اسلام چه حکمى دارد؟
جواب :
تاوان يعنى جبران خسارتى که وارد شده و گرفتن آن براى کسى که خسارت بر او وارد شده و در مواردى که ضمان شرعى ثابت است، جايز است.
تخلّى در ملک شخصى ديگران
سوال 1264 :
تخلّى در املاک شخصى ديگران، بدون اطلاع از رضايت صاحب آن، چه حکمى دارد؟ و آيا اين عمل موجب ضمان است؟ در صورت فشار و اضطرار چه طور؟
جواب :
اختيارا جايز نيست و مطلقا موجب ضمان هم هست.
نحوه رضايت از ديگران
سوال 1265 :
آيا در استفاده از اموال ديگران رضايت زبانى شرط است يا به صرف احتمال رضايت، مى توان در آن مال تصرف کرد؟
جواب :
با صِرف احتمال بدون ـ اطمينان ـ ، نمى توان در آن تصرّف کرد.
استفاده بى رويه از آب دانشگاه
سوال 1266 :
من دانشجو هستم و از بيت المال استفاده مى کنم، مى خواستم بدانم، اگر من بر اثر وسواس، آب زيادى بريزم، چگونه مى توانم خسارت آن را بپردازم؟
جواب :
بايد خسارات را به همان مرکز برگردانيد، يعنى پول اضافه بر متعارف را پرداخت کنيد.
استفاده شخصى از تلفن دولتى
سوال 1267 :
بعضى از دانشجويانى که در بعضى از قسمت هاى دانشگاه مشغول به کار مى باشند، از تلفن دانشگاه استفاده شخصى مى کنند، آيا اين کار جايز است؟
جواب :
اگر خلاف مقررات آن جا است، ضامن است.
استفاده از اموال بيت المال
سوال 1268 :
برداشت از اموال بيت المال ـ به قصد بازگرداندن آن ها ـ چه حکمى دارد؟
جواب :
جايز نيست.
سوال 1269 :
پولى از بيت المال نزد من است، آيا در موقع نياز شخصى، مى توانم از آن پول بردارم و بعدا برگردانم؟
جواب :
خير، نمى توانيد.
استفاده از وسايل اسقاطى ادارات
سوال 1270 :
استفاده از وسايل اسقاطى ادارات ـ که بعضا دور ريخته مى شوند ـ چه حکمى دارد؟
جواب :
اگر مورد اعراض واقع شده باشد، اشکال ندارد.
استفاده بيش از همه
سوال 1271 :
در مسافرت هاى جمعى (اردو) که از همه پول مى گيرند و غذا مى دهند، اگر کسى از سهميه معين شده زياد مى گرفت، چه حکمى دارد؟
جواب :
اگر خارج از متعارف بوده، بايد آن زيادى را برگرداند.
استفاده ديگران از امکانات دانشگاه
سوال 1272 :
آيا استفاده از امکانات دانشگاه ها براى غير دانشجو يا دانشجويانى که از دانشگاه ديگر هستند، جايز است؟
جواب :
اگر خلاف مقررات باشد، جايز نيست.
جبران استفاده شخصى از امکانات دولتى
سوال 1273 :
جبران استفاده شخصى از امکانات دولتى چگونه است؟
جواب :
بايد به همان مراکز برگردانده شود.
حلاليّت از فرد مضروب
سوال 1274 :
چگونه خودم را از زير دين شخصى که او را مضروب نموده و الآن به او دسترسى ندارم بيرون بياورم؟
جواب :
اگر به هيچ وجه به او دسترسى نداريد، بايد به مقدار ديه ى وارده با اجازه از حاکم شرع از طرف او ردّ مظالم دهيد، على الاحوط.
تقلّب در هزينه هاى تلفن
سوال 1275 :
با توجه به بالا بودن نرخ مکالمه تلفن، آيا مى شود تقلبى تلفن کرد؟
جواب :
خير، نمى شود.
نشر کتاب بدون اجازه مؤلف
سوال 1276 :
روى کتاب هايى نوشته شده که تکثير و نشر آن بايد با اجازه باشد، حال اگر به دلايل مختلف امکان اجازه گرفتن نبود يا مشکل بود، آيا مى شود نشر و تکثير کرد؟
جواب :
خير، نمى شود.
سوء استفاده از کارت تلفن
سوال 1277 :
دادن کارت تلفن به شخصى که مى دانيم با تقلب به صورت مجانى از تلفن استفاده مى کند، چه حکمى دارد؟
جواب :
جايز نيست.
تصرف در اموال بيت المال
سوال 1278 :
تصرفات جزيى در اموال بيت المال و ادارى چه حکمى دارد؟
جواب :
حرام و ضمان آور است.
خيانت در امانت
سوال 1279 :
اگر از کسى امانتى بگيريم و آن را خراب کنيم، حکم آن چيست؟
جواب :
ضامن هستيد.
چگونگى پرداختن قرض بيت المال
سوال 1280 :
کسى که به بيت المال مقروض است، چگونه و به چه کسى آن را بپردازد؟
جواب :
بايد به همان مراکز برگرداند و با عدم تمکّن، به حاکم شرع بدهد.
حکم عبور از مزارع کشاورزى
سوال 1281 :
عبور از ميان باغات و زمين هاى زراعتى که نمى دانيم صاحبشان رضايت دارد يا خير، چه حکمى دارد؟
جواب :
جايز نيست.
برنده شدن در مسابقات با تقلّب
سوال 1282 :
اگر کسى با تقلب در مسابقاتى برنده شود، آيا مى تواند از جايزه ى آن استفاده نمايد؟
جواب :
خير، نمى تواند.
اموال دزدى
سوال 1283 :
اگر فردى مالى را به کمک ديگران دزديده و اکنون بخواهد توبه کند، چگونه بايد برگرداند؟
جواب :
بايد آن را به صاحبش برگرداند و او را راضى کند، هر چند توضيح ندهد و اگر امکان دسترسى نيست، از طرف او صدقه بدهد.
انجام کار ديگران بر اثر روابط
سوال 1284 :
اگر کارمندى کار کسى را ـ بدون نوبت و به جهت اين که چند روز ديگر خودش با او کار دارد ـ انجام دهد، آيا اشکالى دارد؟
جواب :
اگر سبب تضييع حقوق ديگران نباشد، اشکال ندارد.
اشياى متروکه و رها شده
سوال 1285 :
استفاده از چيزى که صاحبش آن را رها کرده، چه حکمى دارد؟
جواب :
اگر کاملاً از آن اعراض کرده، جايز است.
بردن اموال بيت المال به منزل
سوال 1286 :
آيا بردن اموال بيت المال به خانه يا جاى ديگر ـ مثل خوابگاه ـ جايز است؟
جواب :
خير، جايز نيست.
فروش هديه
سوال 1287 :
آيا کتاب هايى را که يک انتشارات به ما هديه داده است، مى توانيم بفروشيم؟
جواب :
اگر شرطى در بين نبوده است، مانعى ندارد.
جا به جايى محل دانشگاه با فرد ديگر
سوال 1288 :
آيا جا به جايى محل دانشگاه با فرد ديگر با دريافت پول، جايز است؟
جواب :
اگر خلاف مقررات نباشد، اشکال ندارد.
خواندن روزنامه ديگرى
سوال 1289 :
اگر کسى از روزنامه ى فرد ديگرى که در رو به روى او قرار گرفته، بخواند، جايز است؟
جواب :
اشکال ندارد.
تقاص کردن حق ضايع شده
سوال 1290 :
اگر از کسى حقى ضايع شود، آيا شخصا مى تواند تقاص کند؟
جواب :
تا ممکن است با مطالبه يا شکايت حقش را بگيرد، با معرضيّت مفسده، تقاص جايز نيست.
تصرف کردن حقى از بيت المال
سوال 1291 :
اگر احتمال بدهيم که حقى از بيت المال يا حق النّاس را تصرف کرده ايم، چه بايد بکنيم؟
جواب :
با احتمال اين مطلب، تکليفى نيست.
رعايت نکردن نوبت
سوال 1292 :
در بسيارى از مکان هاى شلوغ که به کارها صفى و نوبتى رسيدگى مى شود، مثل نانوايى ها، بانک ها و... اگر فردى بدون رعايت حق و نوبت ديگران کار خود را مقدّم نمايد، شرعا عمل حرامى مرتکب شده است؟ اگر نانوا يا متصدّى آن امر بدون نوبت کار کسى را مقدم بنمايد، آيا او عمل حرامى مرتکب گرديده است؟
جواب :
تضييع حقوق شرعى ديگران به هر گونه اى که باشد، جايز نيست و ملازمه اى با نوبت ندارد.
دريافت دستمزد بيشتر از حق خود
سوال 1293 :
در دانشگاه مقدارى پول به حساب من ريخته شده که بيشتر از دستمزد کارى است که انجام داده ام، وظيفه من در ازاى اين پول ها چيست؟
جواب :
اگر اشتباه شده، بايد اضافه ى آن بازگردانده شود.
کشتن سگ نگهبان
سوال 1294 :
سگ گله يا باغى به عابرى حمله مى کند و عابر در مقام دفاع از خود او را مى کشد، آيا در اين صورت ضمانى بر عهده او است يا نه؟
جواب :
با انحصار و توقف دفاع بر قتل او، ضامن نيست.
دعواهاى کودکانه
سوال 1295 :
در دوران کودکى با بسيارى از کودکان و هم بازى ها دعوا و شوخى مى کرديم که گاهى منجر به شکستن بينى، سر يا در رفتن انگشت و دست گرديده است، آيا اکنون نسبت به آن افراد ضامن هستم و در صورتى که آنان را نمى شناسم، چه بايد بکنم؟
جواب :
بله، ضامن هستيد و تا امکان دارد بايد آن ها را پيدا کنيد و اگر امکان دسترسى نبود، به مقدار ديه ى آن ها با اجازه ى حاکم شرع ردّ مظالم بدهيد، على الاحوط.
فحاشى
سوال 1296 :
آيا فحاشى به انسان هاى معمولى يا علما و بزرگان، حق اللّه است يا حق النّاس؟
جواب :
هر دو است.
پاره کردن پوسترهاى تبليغاتى
سوال 1297 :
کسانى که پوسترهاى انتخاباتى را به هر دليل پاره مى کنند يا روى پوسترهاى ديگران پوستر مى چسبانند، خواه قصد اهانت داشته باشند يا نه، آيا ضامن هستند؟
جواب :
موارد آن مختلف است.
گرفتن کرايه اضافى توسط تاکسى رانان
سوال 1298 :
تاکسى هايى که بيش از قيمت تعيين شده از مسافرين کرايه درخواست مى کنند، اگر مسافر فقط قيمت تعيين شده را بپردازد، آيا نسبت به مازاد ضامن است؟
جواب :
بيش از اجرت المثل را ضامن نيست؛ مگر اين که از اوّل اجرتى را معين کرده باشد و مسافر هم پذيرفته باشد.
هزينه سفر نيمه تمام
سوال 1299 :
اينجانب به قصد تشرّف به زيارت مرقد حضرت زينب با کاروانى به طرف مرز حرکت کرديم ولى از مرز به علت مشکلات قانونى گذرنامه مرا بازگرداندند، آيا من کل هزينه را به رييس کاروان بدهکارم يا هزينه رفت و برگشت تا مرز را بدهکار مى باشم؟
جواب :
بيش از مخارجى که براى شما شده، بر ذمّه شما نيست.