احکام نماز
1 وقت نماز
خواندن نماز قبل از اذان يا شک در آن
سوال 1 :
سال‌ها بود اذان صبح، طبق کتاب «أحسن التّقويم» مرحوم آية‌اللّه اديب ـ رحمة‌اللّه عليه ـ پخش مى شد و ما طبق آن عمل مى‌کرديم و بعدا اعلام کردند که طبق نظر افراد خبره، اذان صبح حدود ده دقيقه زودتر از موقع پخش مى شده است و ساعات جديدى تعيين کردند و البتّه اينجانب هميشه پس از اذان قدرى احتياط مى کردم ولى دقيقا نمى دانم نمازم داخل وقت بوده يا قبل از آن، تکليفم چيست؟
جواب :
نمازهايى که يقين داريد تمام آن قبل از وقت خوانده شده قضا دارد، در غير اين صورت قضا ندارد.
مراد از يقين
سوال 2 :
اين که گفته مى شود: «بايد براى نماز، يقين به دخول وقت داشت» مراد يقين شخصى است يا عرفى؟
جواب :
منظور يقين شخصى، اعمّ از اطمينان است ولى به وسوسه اعتنا نشود.
اعلام شدن وقت اذان از رسانه ها
سوال 3 :
وقت اذان که توسّط رسانه ها اعلام مى شود؛ آيا حجّت شرعى براى نماز و افطار و... مى باشد؟
جواب :
ميزان احراز دخول وقت است.
شب‌هاى مهتابى که ماه کامل است
سوال 4 :
مسأله طلوع فجر در ليالى مقمره‌اى که آقايان اختلاف نظر دارند، نظر حضرت عالى چيست؟
جواب :
در نزد اينجانب با شب‌هاى ديگر تفاوتى ندارد و ميزان احراز طلوع فجر است.
بيدار ماندن با احتمال خواب براى نماز صبح
سوال 5 :
اگر کسى بترسد که در صورت بيدار ماندن تا آخر شب، براى نماز صبح بيدار نشود؛ آيا جايز است بيدار بماند؟ و اگر بيدار ماندن براى انجام کار واجب باشد؛ چه حکمى دارد؟ [منظور از واجب، واجب عرفى است].
جواب :
بيدار ماندن جايز است، ولى بايد طورى باشد که با اهميّت شأن نماز منافات نداشته باشد و موجب از دست رفتن وقت نماز نشود.
وقت نماز ظهر در روز جمعه
سوال 6 :
اگر موفّق به شرکت درنماز جمعه نشويم؛ وقت نماز ظهر چه موقع است؟
جواب :
در وقت نماز جمعه، خواندن نماز ظهر اشکال ندارد.
درک نکردن شب در هواپيما
سوال 7 :
در بعضى از سفرهاى خارجى که با هواپيما است اشخاص، 24 ساعت طى مسافت مى کنند و همه ى اين زمان روز است و شبى را درک نمى کنند. بلکه گاهى از اوّل صبح شروع مى کنند و بعد از 24 ساعت وقتى به مقصد مى رسند، در مقصد، ظهر شرعى نشده؛ اوقات نماز آن‌ها در اين 24 ساعت چگونه بايد باشد؟
جواب :
در هر زمان که يکى از اوقات فعليّت پيدا کرد، وظيفه خود را در همان زمان انجام مى‌دهد و در جايى که اوقات نماز هر چند به مقايسه به نزديک‌ترين مکان‌ها معلوم نيست، بايد جايى که مبدأ و آغاز سير او بوده براى وقت صبح و ظهر و مغرب حساب کند، بنابر احتياط وجوبى، گرچه محتمل است عدم تکليف.
خواندن نماز صبح در مکانى و رسيدن به جايى که طلوع فجر نشده
سوال 8 :
اگر انسان نماز صبح را در جايى خواند و با هواپيما به محلّى مسافرت کرد که هنوز در آن جا فجر طلوع نکرده؛ آيا پس از طلوع فجر بايد نمازش را اعاده کند؟
جواب :
احتياطا خوانده شود.
بيدار نمودن افراد براى نماز
سوال 9 :
بيدار کردن اشخاص مانند اولاد و ميهمان براى نماز واجب چگونه است؟
جواب :
سيره بر بيدار کردن است؛ مگر در صورتى که براى فردى که خوابيده ضرر داشته باشد.
متذکّر نمودن مريض به وقت نماز
سوال 10 :
در صورتى که مريضى متوجه اوقات نماز و اداى آن نباشد؛ آيا بر اطرافيانش واجب است به او يادآورى نمايند؟
جواب :
در فرض سوال اگر آگاه کردن او به وقت، مُضرّ به حالش نباشد، جايز است خصوصا با اجازه‌ى او از اوّل.
خواندن نماز در پنج وقت
سوال 11 :
آيا خواندن نمازهاى يوميّه در پنج وقت رجحان دارد؟
جواب :
پس از به جا آوردن نافله، افضل تعجيل است.
وقت نماز نافله مغرب
سوال 12 :
آيا مى‌شود نافله‌ى مغرب يا نماز غفيله را بعد از نماز عشا و قبل از ذهاب حمره، به نيّت ادا خواند؟
جواب :
به جهت رعايت احتمال بودن وقت بين دو عمل (نماز مغرب و نماز عشا)، بدون نيّت ادا يا قضا بخواند.
وقت نماز اوّل ماه
سوال 13 :
وقت نماز اوّل ماه چه زمانى است؟
جواب :
وقت نماز اوّل ماه از اوّل طلوع فجر است که اوّل روز شرعى مى باشد.
يقين به پخش اذان زودتر از وقت شرعى
سوال 14 :
اگر فردى يقين کند که اذان پخش شده توسط رسانه پيش از وقت شرعى است؛ چه حکمى دارد؟
جواب :
بايد به يقين خود عمل کند.
پخش کردن اذان بعد از وقت شرعى
سوال 15 :
با توجه به اين که در بعضى منطقه ها اذان صبح را چند دقيقه ديرتر از وقت شرعى پخش مى کنند، آيا در ماه رمضان خوردن يا آشاميدن تا گفتن اذان اشکال شرعى دارد؟
جواب :
بله، تا وقت شرعى بيشتر نمى تواند بخورد يا بياشامد.
خواندن نماز بعد از وقت
سوال 16 :
اگر بعد از نماز، نمازگزار بفهمد نماز را قبل از وقت خوانده؛ آيا بايد نماز را دوباره بخواند؟
جواب :
اگر متوجه شود که تمام نماز را پيش از وقت خوانده، بايد نمازش را دوباره بخواند؛ ولى اگر در بين نماز بفهمد که وقت داخل شده، يا بعد از نماز متوجه شود که در بين نماز وقت داخل شده، نماز او صحيح است.
خواندن مقدارى از نماز بعد از وقت
سوال 17 :
در نزديک غروب، شروع به خواندن نماز عصر کردم دو رکعت از نماز عصر بعد از غروب خوانده شد؛ آيا بايد آن را قضا کنم؟
جواب :
خير لازم نيست.
ندانستن وقت نماز
سوال 18 :
اگر روز ورود به کشور خارجى هوا ابرى باشد [تشخيص طلوع و غروب خورشيد مشکل باشد] و اوقات شرعى را نداند يا منابع خبرى در اين زمينه قابل اطمينان نباشد، چه موقع بايد نمازهاى يوميّه را به جاى آورد؟ در روزهاى آفتابى چه طور؟
جواب :
در صورتى که احتمال مى دهند دسترسى به چيزى پيدا کنند که به واسطه آن علم يا ظن به وقت پيدا مى‌کنند، احتياط در تأخير نماز است. ولى اگر به خاطر تأخير، خود به خود علم و يا ظن به وقت پيدا مى‌شود، احتمال دارد همين قدر که گمان به وقت پيدا کردند، بتوانند نماز بخوانند ولى اگر عسر و حرج نباشد احتياط در تأخير نماز است.
اشتباه در تشخيص وقت
سوال 19 :
اگر نمازگزار در تشخيص وقت نماز اشتباه کند و پس از وقت نماز، نماز را باادا بخواند؛ و يا تيمم کند و نماز بخواند و بعد از آن وقت حقيقى نماز را بيابد و نداند چند نماز پس از وقت و با تيمم خوانده است؛ تکليفش چيست؟
جواب :
نمازهايى را که اشتباها به نيّت ادا خوانده يا با خوف وقت با تيمم خوانده و بعد از وقت فهميده، قضا ندارد.
وقت نماز در قطبين و امثال آن
سوال 20 :
وقت نماز در قطبين و يا در کره ماه [براى فضاپيما] چه موقع مى باشد؟ اگر در شهرى طول روز طولانى تر از شب باشد [براى مثال: 17 ساعت يا 23 ساعت[ چه طور؟
جواب :
آن مکان‌هايى که شب و روز دارند، حکم آن معلوم است و آن جاهايى که شب و روز ندارند، مى توانند نزديک‌ترين مکان‌ها به آن جا که شب و روز دارند ملاک قرار داده و بر طبق آن نماز بخوانند.
وقت قضاى نمازهاى يوميّه
سوال 21 :
نمازهاى يوميّه چه موقع قضا مى شوند؟
جواب :
وقتى که ديگر کمتر از يک رکعت وقت دارد.
وقت نماز ظهر و عصر و شروع نماز مغرب
سوال 22 :
وقت نماز ظهر و عصر تا غروب آفتاب است يا تا ابتداى اذان مغرب؟ آيا مى شود بعد از غروب آفتاب نماز مغرب خواند؟
جواب :
وقت آن تا مغرب است يعنى تا وقتى که آفتاب از زمينى که مسطح است، غروب کند.
زمان قضا شدن نماز صبح
سوال 23 :
چه زمانى نماز صبح قضا مى شود؟
جواب :
هنگام طلوع آفتاب.
وقت فضيلت نماز
سوال 24 :
وقت فضيلت نمازهاى يوميّه چه موقع مى باشد؟
جواب :
در اين باره به مسأله ى 633 رساله و قبل و بعد آن مراجعه شود.
تعيين نصف شب شرعى
سوال 25 :
راه دقيق تعيين نصف شب شرعى کدام است؟
جواب :
مقصود از نصف شب، نصف ما بين غروب آفتاب و طلوع فجر (اذان صبح) است نه طلوع آفتاب.
خواندن نماز ظهر و عصر نزديک غروب
سوال 26 :
اگر نمازگزار نزديک غروب مشغول نماز ظهر شود و در نماز ظهر بين رکعت 3 و 4 شک کرده و احتياج به نماز احتياط دارد؛ و اگر نماز احتياط را بخواند نماز عصرش قضا مى شود؛ تکليف چيست؟
جواب :
بايد نماز عصر را که يک رکعت از آن را وقت دارد بخواند و نماز ظهر را بعدا قضا کند.
سوال 27 :
اگر کسى به خيال اين که فقط به اندازه خواندن نماز عصر از روز باقى است شروع به نماز عصر بکند و بعد از آن هنوز خورشيد غروب نکرده باشد؛ چه کند؟
جواب :
احتياطا نماز ظهر را به قصد مافى الذمه بخواند.
سوال 28 :
اگر کسى به خيال اين که فقط به اندازه خواندن نماز عصر وقت باقى است نماز عصر را بخواند و بعد از آن نماز ظهر را نيز تمام کند و خورشيد هنوز غروب نکرده باشد؛ آيا نماز عصر را بايد دوباره بخواند يا نه؟
جواب :
ظاهرا اعاده‌ى نماز لازم نيست.
خواندن مستحبات نماز و خارج شدن مقدارى از نماز خارج از وقت
سوال 29 :
اگر نمازگزار احتمال دهد که با آرام خواندن و به جا آوردن مستحبات نماز مقدارى از نماز در خارج از وقت خوانده مى شود؛ وظيفه‌اش چيست؟
جواب :
اگر خوف از دست رفتن وقت دارد، نبايد مستحبّات را به جا آورد.
خواندن نماز همراه با اذان
سوال 30 :
آيا مى توان از اوّل گفتن اذان شروع به نماز خواندن کرد؟
جواب :
اگر اذان فرد عادل و عارف و آگاه به وقت باشد، بله مى توان.
خوابيدن در وقت نماز
سوال 31 :
اگر در وقت نماز بخوابم و بعد از بيدار شدن نماز را بخوانم؛ چه وجهى دارد؟ اگر در همان وقت احتمال بدهم که بعد از وقت نماز بيدار مى شوم و نمازم قضا مى شود؛ چه حکمى دارد؟
جواب :
اگر از جهت استخفاف و کوچک شمردن نماز باشد، اشکال دارد.
وقت نافله صبح
سوال 32 :
وقت نافله صبح چه موقع است؟ آيا نماز نافله قضا دارد؟ و چه موقع مى توان آن را به جا آورد؟
جواب :
نافله صبح را بعد از تمام شدن نماز شب تا طلوع سرخى از طرف مشرق مى شود خواند و بعد از آن، اوّل نماز صبح و بعد از آن نافله صبح را بخوانند. و هر نافله اى که وقت مخصوص دارد، بعد از آن وقت مستحب است آن را قضا کرد. (مسأله 1129 رساله).
خواندن نافله ظهر بعد از گفتن اذان
سوال 33 :
آيا مى توان نافله ظهر را چند دقيقه‌اى بعد از اذان ظهر [قبل از نماز] خواند؟
جواب :
بله، مى‌توان. (مسأله 641 رساله).
خواندن نوافل ظهر و عصر بعد از نماز جماعت
سوال 34 :
در نماز جماعت ظهر و عصر وقت کافى براى خواندن نوافل ظهر و عصر نيست، اگر کسى بخواهد آن‌ها را به جا آورد؛ چه وقت و با چه نيتى به جا آورد؟
جواب :
نافله ظهر را پيش از اذان ظهر و بعد از آن که سايه به اندازه شاخص شد به اميد اين که الآن خواندن آن خوب باشد مى‌توان خواند ولى بنابر احتياط اگر قبل از ظهر مى خوانند نيّت ادا ننمايند و چنان چه کسى بخواهد نافله ظهر يا نافله عصر را بعد از وقت آن‌ها بخواند بهتر است بنابر اظهر نافله ظهر را بعد از نماز ظهر و نافله عصر را بعد از نماز عصر بخواند و بايد نيّت ادا و قضا نکند. (جهت اطلاع بيشتر به مسأله 641 و 642 رساله مراجعه شود.
پذيرايى از ميهمان در اوّل وقت نماز
سوال 35 :
خواندن نماز اوّل وقت افضل است يا پذيرايى از ميهمانى که تازه رسيده و آمادگى براى نماز را ندارد؟
جواب :
در شرايط معمولى نماز اوّل وقت افضل است و اگر مى‌تواند جمع بين هر دو کند.
اختلاف بين طلوعين
سوال 36 :
اگر در شهرى زمان بين فجر تا طلوع خورشيد در زمستان يک ساعت و نيم و در تابستان دو ساعت باشد؛ اوقات شرعى در ماه مبارک رمضان و غير آن چگونه تعيين مى گردد؟
جواب :
در هر فصلى بايد وقت حقيقى در آن فصل را معين کنند.
طلوع و غروب آفتاب
سوال 37 :
ملاک طلوع و غروب آفتاب چيست؟ آيا طلوع و غروب از پشت کوه است يا چيز ديگرى؟
جواب :
مغرب وقتى است که آفتاب از زمينى که مسطح است غروب کند. و منطقه اى که پستى و بلندى دارد، مغرب آن موقعى است که اگر زمين مسطح بود آفتاب غروب مى‌کرد؛ ولى احتياط مستحب اين است که سرخى طرف مشرق که بعد از غروب آفتاب پيدا مى شود از بين برود.
ناتمام ماندن نماز شب و دخول به اذان صبح
سوال 38 :
پس از خواندن چهار رکعت نماز شب اگر موقع اذان بشود؛ آيا مى توان بقيه را به جا آورد؟ با چه نيتى؟
جواب :
بله، بقيه را مى توان به قصد ادا به جا آورد.
زمان قضاى نافله شب
سوال 39 :
تا چه وقت مى توان قضاى نافله شب را به جاى آورد؟
جواب :
قضاى نماز، وقت معيّن ندارد.