احکام مسجد
فروش مصالح اضافى مسجد
سوال 228 :
آيا فروش مصالح اضافه آمده از بنّايى مسجد، براى پرداخت قرض همان مسجد جايز است؟
جواب :
جايز است.
احداث مسجد در زمينى بدون دسترسى به مالک آن
سوال 229 :
زمينى براى شخصى بوده که از کشور فرار کرده و رفته است، سپس آن زمين را مسجد کرده اند. وظيفه شرعى درباره اين مسجد چيست؟
جواب :
از او بايد تحقيق و جستجو کنند که تا ممکن است از او اذن بگيرند و اگر به او دسترسى حاصل نشد و اجازه از او ممکن نشد، حاکم شرع آن زمين را به جماعتى اجاره دهد که آن جا را مصلّى کنند که اجاره به نفع مالک است و هروقت پيدا شد، پول اجاره را به او بدهند.
زيلويى که اکنون براى مسجد مورد استفاده نيست
سوال 230 :
اهالى روستايى، تعدادى زيلو را در حدود بيست و چهار سال پيش جهت فرش مسجد جامع اين روستا وقف کرده اند. اخيرا مسجد مذکور با قالى فرش شده است و زيلوها بدون استفاده مانده است و اهالى و هيأت امناى مسجد، بر اين عقيده اند که زيلوها را جهت مراسم مذهبى در حسينيه، مهديّه و امثال آن، از مسجد خارج نمايند. حکم شرعى را بيان فرماييد.
جواب :
بفروشند و پولش را صرف مسجد نمايند.
وقف بخشى از مال موقوفه ى خاصه براى مسجد
سوال 231 :
شخصى سهم خود از حمّامى را که ثلث ابقايى اولاد پسر است، بر مسجدى وقف نموده است. آيا اين وقف صحيح است؟
جواب :
فقط مى تواند حقّ خود را به مسجد اختصاص دهد و بعد از وفات او حقّ بطون ديگر به حال خود باقى است و به هر حال وقف آن صحيح نيست.
صرف درآمد مسجد مخروبه در مسجد جديد
سوال 232 :
قطعه زمينى به مساحت تقريبى پانزده هزار متر مربع (زمين کشاورزى) توسط اهالى منطقه اى در سال 1342 وقف مسجد امام حسن ـ عليه السّلام ـ گرديده است، پس از مدتى مسجد فوق تخريب و از طرفى به علت کمى مساحت زيربناى عرصه مسجد و نامناسب بودن جاى مسجد به علت وجود چاه، اقدام به ساختن مسجد ديگرى در فاصله کمتر از 200 مترى به نام همان مسجد (امام حسن ـ عليه السّلام ـ ) در همان روستا شده و مورد استفاده مؤمنين آن روستا مى باشد. آيا جايز است از محل درآمد قطعه تخريب شده مسجد امام حسن ـ عليه السّلام ـ قديمى، خرج مسجد امام حسن ـ عليه السّلام ـ جديد و نوساز گردد؟
جواب :
اگر موضوع مصرف اوّلى منتفى شده است، بايد درآمد مذکور صرف در امور خير شود که اين مسجد هم از جمله امور برّ و نيک است و در غير اين صورت در همان مسجد اوّلى، در صورت ساختمانش مصرف گردد.
تغيير در بناى مسجد
سوال 233 :
مسجدى است که به شکل دو طبقه ساخته شده يعنى طبقه بالاى آن به صورت بالکن و طبقه پايين معمولى مى باشد. اين بالکن به صورت مخروبه درآمده است و هيچ استفاده اى از آن نمى شود و موجب تاريکى مسجد نيز مى باشد. آيا اجازه مى دهيد اين بالکن را از وسط مسجد برداريم؟
جواب :
مناسب است طبقه بالا از وجوه بريّه و خيريّه، با مراجعه به اهلش تعمير شود و تخريب جايز نيست.
ايجاد مغازه در مسجد
سوال 234 :
مسجدى در کنار خيابان واقع شده و درآمد اوقافى هم ندارد و مردم محل براى هزينه هاى آن دچار مضيقه شده اند. با توجه به اين که حياط مسجد فضاى کافى براى احداث چند باب مغازه را دارد و از نظر فضا هم مشکلى ايجاد نمى شود و صيغه وقف هم بر مسجد جارى نشده است، آيا ساخت مغازه ها را اجازه مى دهيد تا درآمد آن صرف هزينه هاى مسجد گردد؟
جواب :
جايز نيست.
سوال 235 :
براى تعمير مسجد، ايوان قديمى آن را که 5/1 متر از سطح زمين ارتفاع داشت خراب کرديم. آيا اجازه مى دهيد هنگام ساختن، در زير ايوان جديد در همان ابعاد قديمى، مغازه اى بسازيم که درآمد آن صرف مسجد شود؟
جواب :
اگر ايوان جزو مسجد است، نمى شود مغازه اى ساخت.
شرط واقف مسجد مبنى بر اقامه جماعت توسط سيّد
سوال 236 :
شخصى مسجدى را وقف کرده و در وقف نامه قيد کرده که امام جماعت مسجد مذکور سيّد باشد. در اين صورت امامت غير سيّد چه حکمى دارد و تکليف مأمومين در رابطه با او چيست؟
جواب :
اين شرط صحيح است و در صورت امکان بايد سيّد امامت کند واگر تحصيل امام جماعت سيّد ممکن نشد، مسجد بودن محفوظ است و در اين صورت غير سيّد عادل مى تواند امامت کند و اگر امام عادل غير سيّد در آن جا جماعت بخواند، عمل او حمل بر صحّت مى شود که به ناچار در صورت عدم امکان تحصيل سيّد امامت کرده است، واللّه العالم.
ايجاد حسينيه در زمين مسجد
سوال 237 :
مسجدى 100 مترمربع مساحت دارد که در شمال اين مسجد قطعه زمينى حدود 200 متر طبق مدارک موجود، به عنوان باغچه مسجد وجود دارد که جزو ساختمان مسجد نيست، آيا مى توان در اين قطعه زمين حسينيّه اى احداث نمود؟
جواب :
اگر زمين متعلّق به مسجد است، نمى توانند آن را به حسينيّه تبديل کنند و بايد طبق وقف از آن استفاده نمايند. بله، اگر وقف بر جهت خاصّه ى ممکنه نيست، مى توانند از آن به عنوان سالنى که توسعه مسجد باشد، ولى خصوصيّات مسجد بودن را نداشته باشد، بسازند که به حسب ظاهر مانعى ندارد، واللّه العالم.
وقف زمين براى مسجد توسط بهايى
سوال 238 :
زمينى به مساحت 800 متر مربع براى احداث مسجد از طرف دو نفر بهايى به اهالى محله ما اهدا شد و صيغه وقف مسجد جارى و در اداره اوقاف ثبت گرديد. ولى به علت نداشتن هزينه راکد مانده است، لکن افراد نامبرده فعلاً راضى به تکميل ساختمان مسجد نيستند. نظر مبارکتان در رابطه با عدم رضايت آن ها چيست؟
جواب :
نامبردگان حقّى ندارند و وقف مزبور اشکالى ندارد، واللّه العالم.
تبديل انبار مسجد به کتابخانه
سوال 239 :
اطاقى وقف مسجد بوده که سال ها انبار مسجد بوده است و الآن مى خواهند آن جا را کتابخانه کنند. آيا اجازه مى فرماييد؟
جواب :
اگر وقف براى مصالح بوده است، بايد خودش يا اجاره اش در مسجد صرف شود، هر چند کتابخانه شود و چه بسا هر نوع استفاده که اجاره اش زيادتر باشد، بايد آن را اختيار کنند.
قرار گرفتن مقبره پس از توسعه در داخل مسجد
سوال 240 :
مسجدى را تخريب کرده و توسعه داده اند و مقبره دو ميّت که پيش از آن خارج مسجد بوده، داخل مسجد شده است. آيا اشکال دارد؟
جواب :
اگر اين مقبره ملک کسى نبوده يا اگر ملک بوده، مالک راضى به اين کار شده، اشکال ندارد و در هر حال، آن قسمت مسجد نيست.
احداث مسجد در زمين وقف براى حسينيه
سوال 241 :
مسجدى را در زمينى با سهم امام ـ عليه السّلام ـ و وجوهات ديگرى بنا کرده اند و سپس مطلع شده اند که آن زمين سابقا وقف حسينيه بوده است، تکليف شرعى چه مى باشد؟
جواب :
بايد آن را به همان حسينيه برگردانند و وجوهاتى را که در آن مصرف کرده اند، آن چه از آن ها که جواز مصرف در حسينيه هم دارد، مانعى ندارد و اگر موردى از آن ها باشد که فقط براى صرف در مسجد جواز داشته است، آن مقدار را ضامن اند.
استفاده از آب انبار براى مسجد
سوال 242 :
آب انبارى وقفى در کنار مسجدى قرار دارد که ديگر از آن استفاده نمى شود. آيا مى توان در توسعه ى مسجد از آن استفاده کرد؟
جواب :
اگر به هيچ وجه مورد استفاده نيست، بايد صرف در وجوه برّ و امور خير شود که تبديل به مسجد هم از وجوه برّ است و در هر صورت مکان مذکور مصلّى است نه مسجد.
تبديل آب انبار غير قابل استفاده به مسجد
سوال 243 :
آب انبارى وقفى بوده و اکنون هيچ مورد استفاده نيست. آيا مى توان آن را به مسجد تبديل کرد؟
جواب :
آرى، زيرا آن هم از وجوه و موارد برّ و خير است و وقفى که منفعت از آن ممکن نيست، بايد صرف در موارد برّ شود.
مسجدى که ديوار و سقف آن غصبى است
سوال 244 :
يکى از نهادها سنگ ها و مصالحى را از صاحبان آن ها مصادره کرده و با آن ها مسجد ساخته است و مالک راضى نيست. اگر آن مصالح در ديوار يا سقف مسجد مصرف شده باشد، نماز خواندن روى زمين آن چه حکمى دارد؟
جواب :
نماز در آن بلامانع است، زيرا فقط ساختمان آن غصبى است که بايد پول آن را به مالک بدهند و بعد آن را وقف کنند.
تبديل زمين وقف براى قبرستان به مسجد
سوال 245 :
آيا زمين موقوفه براى قبرستان يا غير آن را مى توان مسجد کرد؟
جواب :
خير، زيرا مسجد ملازمه ى با بقاى ابدى در آن جا دارد و اين امر با وقف براى غير، منافات دارد، ولى مصلّى قرار دادن آن زمين، به صورتى که ممنوع از دفن نباشد، جايز است.
تبديل حمام غير قابل استفاده به مسجد
سوال 246 :
آيا جايز است با کمک هاى مالى که از مردم و زکات و غيره گرفته شده، حمام عمومى نيمه تمامى را که اصلاً مورد استفاده قرار نگرفته است، تخريب و صرف در نيازهاى مسجد کنند؟
جواب :
اگر امکان دارد، احتياطا از بخشندگان و دهندگان آن وجوه اجازه بگيرند، وگرنه با رضايت اهالى آن محل جايز است.
احداث مسجد در زمين ميّتى که ورثه اش معلوم نيست
سوال 247 :
مالک زمينى مرده و ورثه ى او هم مورد شناخت و در دسترس نيستند و مردم، آن زمين را مسجد کرده اند. آيا اين کار صحيح بوده است؟ تکليف چيست؟
جواب :
بايد حاکم شرع اجازه دهد ثمن و قيمت زمين را صدقه دهند، هر چند به اين که اهل خير آن را بخرند وپول آن را صدقه دهند تا نماز در آن جا جايز باشد و احتياط در اين است که پس از صدقه قيمت، صيغه ى وقف را مجددا بخوانند.
فروش فرش مسجد براى تبديل آن به بهتر
سوال 248 :
فروختن فرش مسجد و تبديل آن به فرش بهتر چه حکمى دارد؟
جواب :
در صورتى که با عدم تعويض از بين مى رود، جايز است.
قرض دادن مصالح اضافى مسجدى براى مصرف در مسجد ديگر
سوال 249 :
مصالح اضافى مسجدى را براى مسجد ديگرى قرض مى دهند تا در ضروريات آن مسجد مصرف گردد، آيا جايز است؟
جواب :
جايز است، نه براى مصرف در تجمّلات آن.
عدم جواز احداث زيرزمين در مسجد براى غسّال خانه و...
سوال 250 :
زمينى براى مسجد وقف و ساخته شده است اکنون که مى خواهند مسجد را از نو تعمير کنند، آيا جايز است که يک زيرزمين براى غسل دادن اموات، وضوخانه، انبار و آشپزخانه ـ که مورد نياز است ـ ساخته شود؟
جواب :
در فرض مرقوم جايز نيست.
ساخت مسجد در کنار مسجد قديمى
سوال 251 :
مسجدى قديمى، قابل استفاده و داراى سابقه 400 ساله در روستايى وجود دارد. ولى گروهى قصد دارند مسجد ديگرى، آن هم در زمين موقوفه بسازند. آيا نماز خواندن در مسجد جديد جايز است؟
جواب :
در زمين موقوفه مسجد نمى شود و اگر متولى موقوفه مصلحت ببيند مصلّى مى شود و مسجد قبلى به مسجد بودن خود باقى است.
ايجاد پايگاه مقاومت و مرکز فرهنگى در مسجد
سوال 252 :
مسجدى داراى حجره هايى است که براى مدرسه وقف شده است. چندين سال پيش به عنوان حوزه علميه از آن جا استفاده مى شد. چند سال است که حوزه علميه به جاى ديگرى منتقل شده است، مسجد و حجره ها روبه خرابى هستند و مسجد به کلّى تعطيل شده است. اکنون عده اى از جوانان متديّن و فرهنگى مى خواهند در آن مسجد فعّاليّت هاى فرهنگى کنند. چند ماه است شروع به کار کرده اند و در حدّ توان خودشان قدم هايى برداشته اند. اکنون ضرورت ايجاب مى کند که در آن مسجد پايگاه مقاومتى تشکيل دهند و يکى از حجره ها را به اين امر مهم اختصاص دهند تا بتوانند از اين طريق جوانانى را جذب مسجد و فعاليت هاى دينى کنند. آيا استفاده کردن از اين حجره به عنوان مرکز پايگاه مقاومت و مرکز فرهنگى در دو حالت زير، از نظر شرعى چه حکمى دارد؟
1) استفاده کردن از آن بدون اجاره.
2) استفاده کردن از آن به طريق اجاره و صرف اجرت آن در امور مسجد.
جواب :
تا ممکن است بر حسب وقف عمل شود.
چند طبقه کردن موقوفه براى مسجد
سوال 253 :
اگر مسجدى را در سه طبقه تأسيس و هر طبقه را جهت امرى اختصاص دهند ـ مثلاً زيرزمين را تأسيسات مسجد، طبقه همکف را به زنان و طبقه بالا را به مردان اختصاص دهند ـ ، به نظر حضرتعالى چه حکمى دارد؟
جواب :
اگر زمين آن وقف مسجد است و تماميت وقف محقق شده است، نمى توانند چنين کنند و تمام طبقات به حکم مسجد است و در غير اين صورت، وقف هر طبقه و هر قسمت براى امرى مانعى ندارد و يا اين که اصلاً وقف شرعى نباشد و به عنوان نمازخانه باشد.
ضميمه نمودن قبرستان به مسجد
سوال 254 :
در روستايى براى بزرگ نمودن مسجد از جهت طول و عرض، بايد از زمينى که براى قبرستان جلوى مسجد است استفاده شود. در اين زمين افرادى کمتر از سى يا چهل سال است که دفن شده اند، تکليف چيست؟ ضمنا اين زمين حدود صد سال پيش توسط شخصى وقف شده است، اما عنوان آن را کسى نمى داند.
جواب :
اگر به گونه اى استفاده کنند که نبش قبر نشود، حکم مسجد را ندارد ولى مصلّى (نمازخانه) مى شود.
دو نام از طرف واقف زمين و سازنده براى يک مسجد
سوال 255 :
واقفى زمينى را براى مسجد وقف کرده است، به اين شرط که به فلان نام باشد، سازنده مسجد مى خواهد آن را به نام ديگرى بسازد. تکليف چيست؟
جواب :
آن مسجد را به نام هر دو بسازند، زيرا قيودى که در ابتداى وقف بوده بايد مراعات شود.
زمين اهدايى شهردارى جهت مسجد
سوال 256 :
شهردارى قطعه زمينى را براى احداث مسجدى به اهالى محل اهدا نموده، مشروط بر اين که در مدت قرارداد مردم نسبت به شروع احداث مسجد اقدام نمايند. کلنگ مسجد توسط امام جمعه زده شد، ولى به علّت رسيدن زمستان، به همان صورت باقى مانده است. آيا با اين عمل زمين مذکور مسجد محسوب مى شود و آيا شهردارى مى تواند لغو قرارداد نمايد؟
جواب :
تا وقتى که نماز نخوانده اند، مسجد محسوب نمى شود.
خراب شدن منزل موقوفه امام جماعت مسجد
سوال 257 :
خانه اى وقف امام جماعت مسجد بوده و به مرور زمان خراب شده است و آن را براى توسعه مسجد، داخل مسجد کرده اند، حکم شرعى در اين خصوص چيست؟
جواب :
تا ممکن است بايد به حالت اوليه اش برگردانند و در صورت تعذّر، اگر از موارد جواز فروش وقف باشد، آن را بفروشند و مشترى اگر خواست آن را وقف مسجد کند.
عقب نشينى مسجد
سوال 258 :
مسجدى را تعميرو توسعه داده ايم، ولى طبق طرح هادى، از طرف شرق و شمال مسجد ملزم به عقب نشينى شديم. با عنايت به اين که هر دو طرف عقب نشينى شده، راه عمومى بوده و نياز مبرم به تعريض و توسعه جهت عبور و مرور مردم و ماشين ها دارد، خواهشمند است نظرتان را در رابطه با اين عقب نشينى بفرماييد.
جواب :
نمى توانند عقب نشينى بکنند و تا ممکن است تعميرى نکنند تا مستمسکى براى عقب نشينى نشود و اگر خراب کرده ايد، مقدار عقب نشينى را ديوار بکشيد و محصورکنيد تا عقب نشينى مستند به شما نباشد، واللّه العالم.
ضميمه کردن خانه ى بهايى و کوچه به مسجد
سوال 259 :
براى توسعه مسجد جامع، خانه هاى اطراف آن را خريدارى و به مسجد ملحق کرديم که يکى از آن ها خانه يک بهايى بود و بين مسجد قديم و يکى از خانه ها کوچه اى به عرض 5/1 متر واقع شده بود که با رضايت اهالى، آن کوچه هم به مسجد ملحق شد. با توجه به اين که کوچه هاى اطراف مسجد را گسترش داده ايم، به طورى که مشکلى براى رفت و آمد مردم وجود ندارد، ولى بعد از ساخت، عدّه اى به دو جهت در مسجد شبهه دارند.
1) چون بخشى از اين مسجد قبلاً خانه بهايى بوده است.
2) کوچه عمومى به آن ملحق شده است؛ لطفا حکم شرعى را در اين باره بيان فرماييد.
جواب :
ساختمان فوق مسجد است به استثناى کوچه اى که ملحق به مسجد شده که آن مقدار بدون اين که از محل عبور بودن خارج شود مى تواند مصلّى باشد و نماز در آن قسمت جايز است و آن چه از بهايى الاصل به مسجد ملحق شده مسجد است. بله، اگر او اوّل مسلمان بوده و بعد بهايى شده است رضايت ورثه ى مسلمان او جلب شود.
بى استفاده ماندن مسجد جامع و عدم خروج آن از جامعيّت
سوال 260 :
مسجد قديمى روستا سابقا مسجد جامع بوده ولى بعدا ديگر نماز جماعت و مراسم مذهبى در مساجد جديد برگزار مى شود، و آن مسجد رو به تخريب است؛ آيا هم چنان مسجد جامع باقى است.
جواب :
مسجد جامع از جامعيّت خارج نمى شود.
قرار دادن راه عبور در مسجد
سوال 261 :
در يک طرف مسجد راه ى است که دو طرف آن باز و محلّ عبور و مرور است. عده اى مى خواهند طرف ديگر اين راه را با خود اين راه براى توسعه، داخل مسجد کنند، آيا جايز است؟
جواب :
چون اين راه عبور است و تمام عابرين در آن حق دارند، جايز نيست آن را مسجد کنند و اگر خواستند آن را مصلى (نمازخانه) کنند، بنابر احوط بايد راه ى براى عبور ـ حتى در موقع نماز ـ بگذارند؛ مانند اين که در طبقه ى بالاى آن مصلى بسازند و زير آن، مسير عبور و مرور مردم باشد.
جاهايى که جزو مسجد است
سوال 262 :
غير از اصل مسجد، چه قسمت هايى از مسجد جزو مسجد است؟
جواب :
پشت بام و سرداب و محراب بنابر اظهر جزو مسجد است، مگر اين که علم به خروج آن ها از مسجد حاصل شود.
ساختن دستشويى در زمين مسجد
سوال 263 :
شخصى که از دنيا رفته است، در زمان حيات خود زمينى را به طور مطلق و بدون قيد براى مسجد هديه کرده است. آيا در اين زمين مى شود دستشويى ساخت؟
جواب :
اگر زمين را داده که مسجد بسازند و قيدى نياورده است، مى توانند به همان صورت که متعارف ساختمان مسجد است عمل کنند و اگر متعارف است که در محلّى از آن دستشويى درست کنند، مى توانند درست کنند، مگر در صورتى که معلوم باشد منظور دهنده ى زمين فقط مسجد بوده است و هم چنين اگر متعارف نيست در محلى از آن دستشويى بسازند، نمى توانند دستشويى درست کنند، واللّه العالم.
مصادره ى زمين و اختصاص آن به مسجد
سوال 264 :
هيأت هفت نفره ى واگذارى اراضى، زمين اينجانب را بدون اطلاع و رضايت من به ديگرى واگذار کرده و در عوض آن، زمين ديگرى را از آنان دريافت داشته و به ساخت مسجد اختصاص داده است. آيا نماز خواندن در آن مسجد صحيح است؟
جواب :
با احراز رضايت مالک، نماز صحيح است.
اجاره ى زمين وقفى و ساختن مسجد
سوال 265 :
آيا جايز است زمين وقفى را اجاره کنند و مسجد بسازند؟
جواب :
مسجد نمى شود و در مواردى که اجاره دادن جايز است، مُصّلى (نمازخانه) مى شود نه مسجد.
زمين هاى موقوفه حضرت رضا ـ عليه السّلام ـ و حضرت معصومه ـ عليهاالسّلام ـ
سوال 266 :
مقدار زيادى از زمين هاى مشهد، قم و... موقوفه امام رضا ـ عليه السّلام ـ و حضرت معصومه ـ عليهاالسّلام ـ است، ساخت مسجد در چنين زمين هايى چه حکمى دارد؟
جواب :
ساخت مسجد در زمين موقوفه جايز و صحيح نيست و مصلّى مانعى ندارد.
قرار دادن آبدارخانه و کفش کن جزو مسجد
سوال 267 :
مسجدى که به علّت کثرت جمعيّت، نياز به توسعه دارد و در کنار آن زمينِ دست نخورده است؛ آيا مى توان آبدارخانه و کفش کن مسجد را در آن زمين ساخت؟ و بر فرض جواز آيا احکام مسجد را دارد؟
جواب :
با فرض عدم وقف آن زمين بر جهت خاصّه و صلاحديد متولّى مانعى ندارد و احوط اين است که براى جزو مسجد شدن آن ها صيغه ى وقف مسجد بخوانند.
نمازخانه و مسجد در ادارات و پارک ها
سوال 268 :
در ادارات و يا بعضى از مکان ها مثل پارک، مکانى را به عنوان نمازخانه قرارمى دهند و بعد از مدّتى کسانى که به آن جا رفت و آمد مى کنند به آن، مسجد مى گويند، با وجود اين که ممکن است بعدها آن مکان به چيز ديگرى تبديل شود. آيا آن مکان حکم مسجد را دارد و احکام مسجد درباره ى آن جارى مى شود؟
جواب :
اگر به عنوان مسجديّت وقف نشده باشد، مسجد نيست.
ضميمه ى اطاق هاى مسجد به حياط
سوال 269 :
اطاق هايى در حياط مسجد بدون استفاده مانده و در حال تخريب است. تبديل آن ها به حياط مسجد چه حکمى دارد؟
جواب :
اگر ممکن است اطاق هاى مذکور را تجديد بنا نمايند تا در جهت خاصّى که در وقف تعيين شده به کار رود و تبديل به حياط ننمايند و اگر ممکن نيست، با مراعات آن چه که مناسب تر است و صلاحيّت بيشتر دارد، مانع ندارد.
تبديل ايوان مسجد به وضوخانه
سوال 270 :
هنگام تعمير مسجدى قديمى دو ايوان که قبلاً در ديوار مسجد واقع بوده و در آن ها نماز خوانده نمى شده را تبديل به دو وضوخانه مورد نياز کرده اند که ساخته شده و فقط جهت وضو گرفتن از آن استفاده مى شود و محلّ ديگرى براى وضوخانه نيست. آيا اين کار صحيح بوده است؟
جواب :
اگر جزو مسجد بوده و مسجد به حساب مى آمده است، بايد برگردانده شود.
انتقال آبدارخانه و تصرّف در مسجد
سوال 271 :
آيا انتقال آبدارخانه ى مسجد به جاى ديگر، در صورتى که مستلزم آن باشد که يک متر از صحن مسجد به جاى آبدرخانه جايگزين گردد، جايز است؟
جواب :
انتقال آبدارخانه که مستلزم تغيير وقف در غير جهت وقف است، مجاز نيست.
تخريب مسجد براى خيابان
سوال 272 :
آيا تخريب قسمتى از مسجد يا تمام آن، جهت تعريض خيابان جايز است؟
جواب :
جايز نيست.
عقب نشينى مسجد
سوال 273 :
آيا عقب نشينى، هنگام تجديد بناى مسجد، طبق قوانين شهردارى به نحوى که چند متر از مسجد داخل خيابان واقع شود جايز است؟
جواب :
جايز نيست.
تبديل مسجد به پايگاه بسيج
سوال 274 :
دو باب حجره براى ضروريات و دفتر مسجد ساخته اند، آيا تبديل آن به پايگاه بسيج و مانند آن، جايز است؟
جواب :
جايز نيست.
صندوق قرض الحسنه در محوطه ى مسجد
سوال 275 :
در محوطه ى مسجد، دو باب دکان جهت انجام کارهاى صندوق قرض الحسنه عام المنفعه با موافقت هيأت امناى مسجد احداث شده است و بابت آن سالانه مبلغى به مسجد اجاره پرداخت مى شود. آيا ادامه ى کار اين صندوق در مکان فعلى جايز است؟
جواب :
اگر محوطه ى مسجد وقف حياط مسجد يا مثل آن است، تغيير آن به دکان جايز نيست و بايد به حال اوّل برگردد و چنان چه از اراضى مسجد است که بايد عوايد آن صرف مسجد شود، ساختن دکّان در آن و اجاره ى آن و صرف عوايد در مسجد با نظر متولّى شرعى و با نبودن شخص خاص به عنوان متولّى، با نظر حاکم شرع، اشکال ندارد.
تخريب مغازه ى مسجد
سوال 276 :
درب ورودى مسجدى بين دو مغازه ى متعلّق به مسجد قرار گرفته است، به طورى که از طرف خيابان، ظاهر مسجد را به شکل تجارت خانه درآورده است، برداشتن آن دو مغازه چه حکمى دارد؟
جواب :
از مغازه ى متعلّق به مسجد، بايد استفاده ى مغازه شود و نبايد از بين ببرند.
خارج کردن خاک از مسجد
سوال 277 :
اگر کسى اندکى از خاک مسجدى را از آن جا خارج کرده باشد و آن خاک مفقود شده باشد، وظيفه ى او چيست؟
جواب :
اگرمقدار کمى است که به نظر عقلا موجب ضمان نيست، در فرض سوال وظيفه اى ندارد.
تبديل فرش هاى مسجد
سوال 278 :
فرش هاى مسجدى فرسوده شده و در صورت عدم تعويض از بين مى رود. آيا جايز است آن هارا فروخته و به أحسن تبديل کنيم؟
جواب :
جايز است.
انتقال وسايل مسجدى به مسجد ديگر
سوال 279 :
مسجدى است قديمى که داراى فرش و اثاثيه ى فراوان است و در نزديکى آن مسجد جديدى ساخته شده که جمعيّت زيادى به آن جا مى روند و وسايل مسجد قديم در معرض تلف و احيانا سرقت است. آيا مى توان آن وسايل را به مسجد جديد نقل داد؟
جواب :
اگر در مسجد قديم قابل استفاده نباشد، انتقال عين آن وسايل يا بدل آن ها، اشکال ندارد.
تبديل ظروف وقفى مسجد
سوال 280 :
آيا مى توان ظروف وقفى مسجد را ـ که قديمى شده و مورد استفاده نيست ـ فروخت و به ظروف بهترى تبديل کرد؟
جواب :
جايز است.
فروش وسايل اضافه براى هزينه ى مسجد
سوال 281 :
چيزهايى که به عنوان نذر و يا کمک به مسجد داده مى شود ـ مانند پنکه و چراغ و... ـ ، چنان چه زايد بر احتياج باشد، آيا متولّى مى تواند وسايل اضافه را بفروشد و به ساير هزينه هاى لازم مسجد برساند؟
جواب :
جايز است.
گذاشتن بار در مسجد
سوال 282 :
شخصى بار خود را در حياط مسجد مى گذارد و حاضر است اجرت هم بدهد. آيا جايز است؟
جواب :
اجرت ندارد. ولى اِشغال مسجد به طورى که مزاحمت براى نمازگزاران يا موجب هتک مسجد باشد، جايز نيست.
پختن غذا در پشت بام مسجد
سوال 283 :
آيا پختن غذا در ايّام سوگوارى، در پشت بام مسجد جايز است؟
جواب :
اگر به جايى ضرر نزند و موجب نجس شدن مسجد هم نشود و مزاحم نمازگزاران نشود، مانع ندارد.
آذين بستن مسجد
سوال 284 :
آيا آذين بستن داخل مسجد براى جشن ائمّه ى اطهار جايز است؟
جواب :
در صورت عدم مزاحمت با نمازگزاران، اشکال ندارد.
کف زدن در مسجد
سوال 285 :
آيا در مراسمى که در اعياد و ولادت ائمّه ـ عليهم السّلام ـ در مسجد برگزار مى شود، کف زدن جايز است؟
جواب :
اگر به حدّ لهو برسد و هتک مکان يا معصوم باشد، جايز نيست.
عروسى در مسجد
سوال 286 :
آيا در مسجد مى توان مجلس عروسى گرفت؟
جواب :
بايد در مسجد از کارهايى که با احترام مسجد منافات دارد و يا مزاحم نمازگزاران است و يا در غير جهت وقف است، اجتناب شود.
استفاده از برق و امکانات مسجد زودتر از وقت
سوال 287 :
گاهى مأمومين نماز جماعت جهت اقامه ى نماز زودتر از وقت شرعى در مسجد حاضر مى شوند و در اين بين از امکانات مسجد مثل برق و... استفاده مى کنند. حکم آن ها چيست؟
جواب :
در حدّ متعارف اشکال ندارد.
برداشتن حايل بين زنان و مردان
سوال 288 :
در مساجد غالبا حايلى مثل پرده بين زنان و مردان وجود دارد. با توجّه به اين که در مسجدالحرام چنين حايلى وجود ندارد، آيا مى شود در مساجد ديگر هم اين حايل را برداشت؟
جواب :
نماز خواندن بدون حايل در صورت تقدّم يا تساوى زن با مرد بنابر اظهر، مکروه است، ولى براى امور غير از نماز چون غالبا موجب ارتباط و اختلاط بين آن ها مى شود، از اين کار احتراز شود، احتياطا.
دوران بين تطهير مسجد و غسل جنابت
سوال 289 :
شخصى محتلم است و نمى تواند داخل مسجد توقّف نمايد و از طرفى تطهير مسجد واجب است و شخص ديگرى هم نيست که آن را تطهير کند، وظيفه اش چيست؟
جواب :
وجوب تطهير مسجد فوريّت عرفيّه دارد، لذا پس از غسل کردن مسجد را تطهير کند و اگر امکان دارد، در حال عبور تطهير کند.
ورود اهل کتاب به مسجد
سوال 290 :
ورود اهل کتاب به مساجد براى شرکت در مجالس ترحيم آشنايان، جايز است يا بايد از ورود آن ها جلوگيرى شود؟
جواب :
نبايد وارد مساجد مسلمين شوند.
برگزارى مراسم غير مسلمان در مسجد
سوال 291 :
آيا برگزارى مراسم درگذشت افراد غير مسلمان در مسجد شرعا جايز است؟
جواب :
جايز نيست.
مسجدى که حقوق کارگران آن پرداخت نشده
سوال 292 :
مسجدى جهت توسعه و بازسازى، بابت پرداخت مصالح، مزد کارگر و بنّا مديون است و طلب کاران از اين بابت ناراضى هستند؛ با توجه به درآمد مسجد از طريق چندين مغازه ى موقوفه و مراسم مذهبى و خوددارى متولّى از پرداخت بدهى مسجد، اقامه ى نماز جماعت و انجام مراسم مذهبى در مسجد فوق چه حکمى خواهد داشت؟
جواب :
بدهى مسجد ربطى به نماز در آن ندارد و جماعت و نماز در آن صحيح است، و لازم است کسانى که متصدّى هستند نسبت به بدهى مسجد رسيدگى و اقدام داشته باشند.
غيبت در مسجد
سوال 293 :
اگر کسانى در مسجد غيبت مى کنند به طورى که انسان در هر موضع بنشيند با غيبت مواجه مى شود و امر به معروف هم تأثير ندارد آيا رفتن به مسجد جايز مى باشد؟
جواب :
به غيبت گوش ندهيد و مى توانيد به مسجد برويد.
ساختن مسجد با بودجه هاى دولتى
سوال 294 :
در يکى از مناطق مسکونى، مسجدى با هزينه سازمان آب و برق بنا گرديده است و تمامى بودجه شامل: بنّا، سيستم هاى صوتى، امکانات اوليه، فرش، موکت، يخچال، اجاق گاز و... و هم چنين مراسم مولودى و سوگوارى ائمه ـ عليهم السّلام ـ و مراسم مربوط به ماه مبارک رمضان از هزينه آن سازمان تأمين مى گردد. حکم شرعى اين گونه هزينه ها را از بودجه سازمانى اعلام فرماييد تا مشکل مسلمين نمازگزار در اين مسجد و مساجد مشابه حل شود.
جواب :
اگر از محل درآمد حلال و با اذن من له الاذن (صاحب اجازه) بوده است، اشکال ندارد.
کراهت نگهدارى نقّاشى و تصوير و عکس در مسجد
سوال 295 :
حکم نقّاشى، تصوير و عکس در مسجد را بيان نماييد.
جواب :
نقاشى و تصوير در مسجد مکروه است و عکس هم گرچه صورت سازى و مجسّمه سازى نيست، بلکه نگاه داشتن صورت در جايى است، ولى تصوير بر «عکس» هم صدق مى کند، پس ملحق نمودن آن به نقش و تصوير در کراهت، مبنى بر احتياط است.
برداشتن پرده
سوال 296 :
از قديم در مساجد حايلى ـ مثل پرده ـ بين زنان و مردان بوده است. اکنون عدّه اى مى گويند پرده و ديوار بين زنان و مردان در حال نماز خواندن و موعظه کردن لزوم ندارد. نظر مبارک را در اين باره مرقوم فرماييد.
جواب :
آن چه که به پوشش زنان از مردان نزديک تر باشد، با فضيلت تر بوده و موافق احتياط است.
تصرّف در حريم مسجد
سوال 297 :
زمينى در کنار مسجد بوده که آن را براى مسجد وقف کرده اند، متولّى مسجد صلاح ديده آن زمين را جهت رفت و آمد به وضوخانه، به کوچه تبديل کند. همسايه مسجد از امين مسجد تقاضا مى کند از خانه اش درى به اين کوچه باز کند. آيا امين مى تواند اجازه دهد؟ اگر همسايه درى باز کرده باشد، چه حکمى دارد؟
جواب :
امين مذکور حقّ اين اجازه را ندارد و همسايه هم بايد اين درب را مسدود کند.
الحاق و توسعه مسجد
سوال 298 :
مسجد جامع داراى يک شبستان قديمى است که فرسوده و غير قابل استفاده است و به تشخيص معماران بايد تخريب شود و مسجدى هم در کنار مسجد جامع است که مى خواهيم آن را به اين مسجد ملحق کنيم. و زمين هاى زيادى نيز اطراف مسجد توسط افراد خيّر خريدارى شده تا براى توسعه مسجد از آن استفاده گردد. حال سه مسأله مطرح است:
1) نياز به وضوخانه (محل وضو نه توالت) داريم که مهندسين، ساخت آن را در زيرزمين مناسب مى دانند. آيا مى توان آن را در مسجد قديمى احداث نمود؟
2) آيا مى توان براى توسعه مسجد، شبستان قديمى و مسجد مخروبه را ـ که بنايى ندارد ـ جزو صحن قرار داد؟ با توجه به اين که قصد داريم روى صحن هم سقفى بنا کنيم، تا در زمستان هم براى نماز گزاران قابل استفاده باشد.
3) آيا مى توان وضوخانه را در زمين هاى خريدارى شده احداث کرد. مخصوصا آن که هنوز به مسجديّت در نيامده است؟
جواب :
وضوخانه را بايد در آن قسمتى که سابقا مسجد نبوده ساخت ونيازمندى هاى ذکر شده پيش از صيغه ى وقفيّت جايز است و مسجد هم نبايد حياط مسجد شود.
مسجد در زمين وقفى
سوال 299 :
زمين مسجدى وقف بر امامزاده اى است که در جنب آن قرار دارد، آيا مسجد بايد اجاره بپردازد؟
جواب :
در زمين وقفى نمى شود مسجد بنا کرد و اگر به صورت مصلّى باشد، مانعى ندارد.
دفن واقف در مسجد
سوال 300 :
شخصى زمينى را که در کنار مسجد محل بود، وقف آن مسجد نمود به شرط آن که او را بعد از فوت در همان مسجد که از زمين واقف ساخته شده دفن نمايند. عدّه اى از اهالى اين شرط را پذيرفته اند و مسجد محلّ با اين زمين يکى شده است و ساختمان سازى به پايان رسيده است. واقف مى گويد محلّ دفن او را در مسجد مشخص نمايند و عدم رضايت خود را در صورت عدم تعيين اعلام نموده است. آيا مى توان او را در آن جا دفن نمود؟
جواب :
در صورت عدم مزاحمت مقبره با نمازگزاران و عدم آلوده شدن باطن مسجد (چنان چه مثلاً جسد را در صندوق يا مقبره ى سيمانى دفن نمايند)، مانعى ندارد در مسجد دفن شود.
اشياى مختلفى که به مسجد داده مى شود
سوال 301 :
اشيايى که به مسجد داده مى شود، ممکن است گاهى با عنوان وقف و گاهى با عنوان تمليک باشد، آيا احکام شرعى هر کدام از اين دو مورد مختلف است؟ لطفا فرق آن ها را مرقوم فرماييد.
جواب :
هر چه وقف باشد، بايد در جهت وقف مصرف شود و آن چه غير از وقف است، در غير آن، در امور مربوط به مسجد مصرف مى شود، مگر جهت خاصى را قيد کرده باشد.
استفاده ى شخصى از فرش مسجد و حسينيّه
سوال 302 :
آيا فرش مسجد يا حسينيّه را که وقف خاص است، مى توان در مجالس شخصى، يا خارج از آن ها استفاده کرد؟
جواب :
خير، نمى توان.
تزيين فراوان مسجد
سوال 303 :
آيا تزيين بيش از حدّ مساجد، جايز است؟
جواب :
تزيين آن ها به طلا احتياطا جايز نيست و هم چنين تزيين آن با تصوير و نقش، به خصوص با تصاوير جانداران.
تعمير مسجد مخروبه
سوال 304 :
در روستاى مجاور ما که مردم آن مهاجرت کرده اند، مسجدى وجود دارد که مخروبه شده است، آيا تعمير و بازسازى آن لازم است؟
جواب :
ساختن مسجد و تعمير مسجدى که نزديک به خرابى مى باشد، مستحب است.
نجاست فرش مسجد
سوال 305 :
اگر رويه ى کفش نجس شود، آن را واکس بزنيم و پاى تر روى کفش گذاشته و وارد مسجد شويم، آيا فرش مسجد نجس مى شود؟
جواب :
احتياطا آن فرش را تطهير کنيد.
ورود حائض و جُنُب به حياط مسجد
سوال 306 :
آيا کسانى که عذر شرعى دارند، مى توانند وارد حياط مسجد و يا حرم امامان و امام زادگان شوند؟
جواب :
ورود به حرم امامان جايز نيست، بنابر احوط، ورود به حياط مسجد اشکال ندارد.
صرف پول مسجد در امور شخصى
سوال 307 :
مقدارى از پول هيأت و مسجد نزد من است، آيا مى توانم فعلاً اين ها را خودم مصرف نمايم و هر وقت هيأت احتياج پيدا کرد بپردازم؟
جواب :
خير، نمى توانيد.
انتقال کتب وقفى مسجد
سوال 308 :
آيا کتاب هايى که وقف مسجد شده و مورد استفاده نيست را مى توان به کتابخانه ديگرى منتقل نمود؟
جواب :
مثل ساير موقوفات، متعلّق به مسجد است.
ضرر رساندن سهوى به مسجد
سوال 309 :
هرگاه انسان سهوا ضررى به مسجد برساند، آيا ضامن است؟ (مثلاً ناخواسته پا روى مهر مسجد گذاشته و آن را شکسته است)
جواب :
بله، ضامن است.
مسجد به جاى حمام مخروبه
سوال 310 :
مسجدى در زمينى بنا شده که قبلاً حمام مخروبه بوده است، آيا نماز در آن صحيح است يا خير؟
جواب :
نياز به اجازه حاکم شرع دارد.
سخن دنيايى در مسجد
سوال 311 :
صحبت کردن در مسجد راجع به امور دنيوى، چه حکمى دارد؟
جواب :
کراهت دارد.
برگزارى امتحانات در مساجد
سوال 312 :
در برخى مناطق به دليل کمبود سالن، امتحانات دانش آموزان در مساجد برگزار مى شود، با توجه به اين که اکثريت خواهران شرکت کننده بالغ بوده و قطعا عده اى از آنان در عادت ماهانه به سر مى برند و از طرفى مجبور به شرکت در همان جلسه امتحان هستند و عدم شرکت آن ها موجب از بين رفتن زحمات يک ساله آن ها خواهد شد، لطفا بفرماييد آيا مشخص کردن مسجد براى برگزارى امتحانات خواهران جايز است؟ و در صورت برگزارى امتحان در مسجد، خواهرانى که در حال عادت ماهانه اند، مى توانند شرکت کنند؟
جواب :
اصل آن برگزارى جايز است و شرکت خواهران در حالت مذکور، حرام است.
اجناس اضافه آمده در مسجد
سوال 313 :
برخى از اجناس هم چون چاى، قند يا.... که در مجالس مسجد اضافه مى آيد و در طولانى مدّت فاسد مى شود، آيا مى توان آن ها را فروخت و خرج مسجد نمود، يا مى توان مقدارى از آن را به صورت قرض مصرف نمود و در صورت نياز به همان مقدار پس داد؟
جواب :
آن چه متعلّق به مسجد است، بايد تحت نظر متولّى شرعى مسجد انجام گيرد و هر چه مالک معيّن دارد، بايد به او مراجعه شود.
جاگرفتن در مساجد
سوال 314 :
در برخى مساجد به علت شلوغى بايد زودتر جا گرفت، اگر کسى براى خود قبل از نماز جايى بگيرد و جهت وضو يا کار ديگر برود و فرد ديگرى جاى او را بگيرد، نماز خواندن فرد دوم چه حکمى دارد؟ آيا فقط حرام مرتکب شده يا نماز او هم باطل است؟ و در صورت جلب رضايت فرد اوّل پس از نماز، نماز او چه حکمى خواهد داشت؟
جواب :
اگر رحلى در آن جا گذاشته است، اولويت به آن جا پيدا کرده و ديگرى که جاى او را بگيرد، کار حرام مرتکب شده است، گرچه نمازش باطل نيست.
سوال 315 :
آيا کسى مى تواند هنگام نماز ظهر و عصر، براى نماز مغرب و عشا براى خود جايى را در مسجد مشخص کند؟ و کسى که جايى را مشخص مى کند تا چه وقتى نسبت به آن جا حق دارد؟ آيا پس از شروع نماز جماعت نيز حق او باقى است؟
جواب :
مى تواند اين طور جا بگيرد، ولى پس از شروع و انعقاد جماعت حق او زايل مى شود و فرد ديگرى مى تواند در آن جا نماز بخواند.
سوال 316 :
در برخى مساجد بزرگ ترها و پيرمردها و پيرزن ها در صف اوّل يا جاهاى خاصّ مسجد معمولاً جايى اختصاصى براى خود داشته و اين امرى پذيرفته شده تلقى مى گردد و گاهى اگر جوانى در آن جا بنشيند، او را جابه جا مى نمايند، آيا نماز اين دسته از افراد اشکالى ندارد؟
جواب :
اگر جاى کسى را نگيرند، اشکال ندارد.
مشروعيّت مجالس ترحيم در مسجد
سوال 317 :
آيا برگزارى مجالس ترحيم در مساجد مشروع است؟ و آيا اگر اين مجالس مزاحمتى براى تعقيبات وعبادت نمازگزاران داشته باشد، چه حکمى دارد؟
جواب :
مشروع است، در صورتى که مزاحمت با نمازگزاران نداشته باشد.
پول گرفتن هيأت امنا جهت مجالس ترحيم
سوال 318 :
آيا هيأت امنا مى توانند در ازاى برگزارى مجالس ترحيم در مسجد، مبلغى از صاحبان عزا دريافت و خرج آب و برق مسجد نمايند؟
جواب :
اگر با اجازه متولى باشد، مانعى ندارد.
عدم آرامش همسايگان مسجد
سوال 319 :
اگر همسايگان مسجد از سر و صدا و پارک وسايل نقليه و رفت و آمد نمازگزاران مسجد ناراحت باشند، تکليف آنان چيست؟
جواب :
اذيت و آزار مؤمنين همسايه، حرام است.
تعريف مسجد جامع
سوال 320 :
تعريف مسجد جامع چيست؟
جواب :
مسجدى است که در اوقات نماز معمولاً غالب اهالى شهر به آن جا مى آيند، هر چند که از آن محل هم نباشند.
انتقال لوله فاضلاب مسجد از زير مسجد
سوال 321 :
آيا انتقال آب فاضلاب مسجد به وسيله لوله پوليکا از زير مسجد، در صورت ضرورت جايز است؟
جواب :
اشکال ندارد، با فرض عدم صدق تنجيس باطن مسجد.
بلندگوهاى مسجد
سوال 322 :
استفاده از بلندگوهاى مساجد که صدا در خارج از مسجد پخش مى کنند، تا چه وقت جايز است؟ آيا پخش مراسم سخنرانى و عزادارى جايز است؟
جواب :
اگر سبب اذيت همسايگان شود، جايز نيست.
نحوه ايستادن زن و مرد در مسجد
سوال 323 :
گفته شده اگر زن و مرد بدون حايل و پرده در کنار هم بايستند و نماز بخوانند، کراهت دارد مگر با رعايت فاصله ده زراع که حدود پنج متر مى شود؛ در صورتى که نماز جماعت باشد، آيا رعايت اتصال صفوف در جماعت با اين فاصله جايز است؟
جواب :
خير، بايد به نحو مذکور در مسأله ى 1155 رساله باشد و در اين جهت فرقى بين زن و مرد نيست.
شعر خواندن در مسجد
سوال 324 :
با توجه به کراهت خواندن شعر در مساجد، لطفا حکم اشعارى که در مدح يا مرثيه اهل بيت و يا موعظه و مناجات با خداوند است را بفرماييد؟
جواب :
خواندن اشعار با موضوعات ذکر شده اشکال ندارد.
ورود اطفال به مسجد
سوال 325 :
بدون شک، آشنايى اطفال با مکان ها و مجامع مذهبى از کودکى امرى پسنديده است، آيا اين مطلب با توجه به حکم استحبابى که براى جلوگيرى از ورود اطفال غير مميّز به مسجد مى شود چگونه قابل جمع است؛ و در صورتى که جلوگيرى و ممانعت از ورود آن ها موجب تنفّر و انزجار آنان از چنين مکان هاى مبارکى مى شود، آيا باز هم جلوگيرى مستحب است؟ و آيا ورود حسنين ـ عليهماالسّلام ـ به مسجد و عدم ممانعت پيامبر ـ صلّى اللّه عليه وآله وسلّم ـ از ورود آنان مى تواند دليل بر مطلوبيت ورود اطفال و کودکان به مسجد باشد؟
جواب :
اگر از اطفال غير مميّز مواظبت شود ـ که مراعات آداب مسجد را بکنند ـ ورود آن ها مانعى ندارد.
فضا و زير زمين مسجد
سوال 326 :
در گوشه مدرسه اى، مسجدى قديمى قرار داشته که فعلاً در آن جا چند طبقه ساختمان ساخته شده است و طبقه هم کف به عنوان مسجد استفاده مى شود، آيا طبقه بالا و زيرين ـ که در محل مسجد ساخته شده است ـ نيز حکم مسجد را دارد؟
جواب :
بلى، يعنى اگر در ابتداى وقف و ساخت مسجد آن طبقات را خارج از مسجد قرار ندادند، حکم مسجد را دارند.
پشت ديوار مسجد
سوال 327 :
آيا پشت ديوار مسجد به طرف بيرون نيز حکم مسجد را دارد و نجس کردن و تصرّف در آن حرام است؟
جواب :
احتياط واجب آن است که طرف بيرون ديوار مسجد را هم نجس نکنند و اگر نجس شود، نجاستش را برطرف نمايند؛ مگر آن که واقف آن را جزو مسجد قرار نداده باشد.
مسجدى که در طرح خيابان قرار گرفته است
سوال 328 :
مسجدى که در اثر تعريض خيابان در وسط خيابان قرار گرفته است و فعلاً تبديل به محل رفت و آمد شده، آيا هنوز احکام مسجد در آن جارى است و نجس کردن يا توقف جنب و حايض در آن قسمت از زمين حرام است؟
جواب :
بله، تمام احکام مسجد در مورد آن جارى است.
قرار دادن عَلَم در مسجد
سوال 329 :
عَلَم هاى عزادارى داراى مجسمه هايى از حيوانات است، آيا قرار دادن عَلَم در مسجد اشکال دارد؟
جواب :
اشکال ندارد.
پول آب و برق و گاز مسجد
سوال 330 :
طبق مقررات، اماکن عمومى ـ مانند مسجد ـ نيز بايد پول مربوط به آب و برق را بپردازند و چون مساجدى که موقوفه ندارند، معمولاً با مشکل پرداخت قبض آب و برق و گاز مواجه هستند، حکم کسانى که از آب و برق و گاز مسجد، جهت نماز و عبادت استفاده مى کنند چيست؟ و آيا هر يک از آن ها بايد به ميزان مصرف خود به مسجد کمک کنند؟
جواب :
اگر فردى نباشد که تبرّعا چنين هزينه هايى را پرداخت کند، استفاده کنندگان از اين مکان بايد بدهند.
مصرف سهم امام در ساخت مسجد
سوال 331 :
آيا مى توان سهم امام را در ساخت مسجد و حسينيّه هزينه کرد؟
جواب :
بايد با اجازه ى مرجع تقليد باشد.
استفاده از امکانات مسجد
سوال 332 :
آيا استفاده ى همسايگان مسجد از آب و برق مسجد و يا استفاده نمازگزاران از برق مسجد جهت ضبط، شارژ موبايل، شارژ دوربين فيلم بردارى و عکاسى و يا نمايش فيلم جهت امور فرهنگى جايز است؟
جواب :
هر چه برخلاف جهت مقصوده ى در متعلّقات وقف است، جايز نيست.
استفاده از مهر مسجد در حياط مسجد و کوچه
سوال 333 :
در برخى از مساجد به علت ازدحام جمعيت، صف هاى جماعت در حياط و حتى کوچه مسجد کشيده مى شود، آيا استفاده از مهرهاى داخل مسجد در حياط و کوچه، براى خواندن نماز اشکال دارد؟
جواب :
ظاهرا اشکال ندارد.
نماز جماعت در مسجد پنج طبقه
سوال 334 :
مسجدى کوچک به علت ازدحام جمعيت تبديل به پنج طبقه شده که هر يک از طبقات اتصال خود را از طبقه زيرين مى گيرند، آيا نماز جماعت در طبقات فوقانى که ارتفاع فوق العاده زيادى با سطح مسجد دارد، جايز است؟
جواب :
بله، جايز است.
تبديل مساجد قديمى به آثار ميراث فرهنگى
سوال 335 :
در بسيارى از شهرها سازمان ميراث فرهنگى مساجد قديمى و تاريخى آن شهر را به عنوان آثار ميراث فرهنگى معرفى و برخى از محراب ها و يا قسمت هاى تاريخى آن را محصور و در معرض نمايش قرار داده است، با توجه به اين مطلب؛
1) آيا عمل سازمان مزبور جهت حفظ آثار تاريخى مساجد که منجر به محصور کردن برخى از قسمت هاى مسجد مى شود، جايز است؟
جواب :
راه حفظ کردن اين بناها، منحصر در محصور کردن نيست.
2) آيا سازمان مزبور اجازه دارد که براى ديدن جهان گردان و ديدار کنندگان وجهى دريافت نمايد؟
جواب :
با صلاحديد متولّى شرعى، در محدوده اى که مزاحمت با جهت وقف ندارد، مانعى نيست.
3) در بين ديدار کنندگان از چنين مساجدى جهانگردان خارجى، کفار و اهل کتاب وجود دارند، آيا اجازه ورود به آنان در مسجد به جهت آشنا شدن با فرهنگ ايرانى و اسلامى جايز است؟
جواب :
جايز نيست.
4) در برخى از اين مساجد حجره هايى جهت تحصيل طلاب علوم دينى قرار داشته که به دنبال تصرّف سازمان ميراث فرهنگى فعلاً به صورت متروکه درآمده است، آيا عمل مزبور جايز است؟
جواب :
ممانعت از استفاده ى از موقوفه در جهت وقف جايز نيست.
استفاده از آشپزخانه مسجد براى مصارف بيرون از مسجد
سوال 336 :
مسجدى که داراى آشپزخانه وسيع و مجهز است ـ که قابليت استفاده فراوانى دارد ـ آيا پخت و پخش غذا در آن، جهت مراسم عزادارى حسينيّه و يا مجالس خانگى چه حکمى دارد؟ و آيا پختن غذا و دريافت اجرت و اجاره و هزينه کردن درآمد آن، جهت مصارف مسجد، جايز است؟
جواب :
با اجازه ى متولّى مسجد جايز است.
حدود اختيارات هيأت امنا، واقف، متولّى و امام جماعت
سوال 337 :
لطفا حدود اختيارات هيأت امنا، واقف، متولّى و امام جماعت مسجد را مشخص فرماييد تا از تداخل امور و اختلاف در مسايل جلوگيرى شود.
جواب :
تصرّفات مشروعه در مسجد بايد فقط تحت نظر متولّى شرعى مسجد باشد.
ساخت گنبد و مناره
سوال 338 :
ساخت گنبد و مناره جهت مسجد، آيا مطلوب است يا جزو امور زايد و تزييناتى به شمار مى رود؟
جواب :
مستحب است مسجد داراى سقف نباشد، بلکه مکروه است تظليل (سايه بان) به غير عريش که از بوريا ساخته مى شود و اقرب زوال کراهت به سبب ضرورت و مرجّحات ديگر است. و مستحب است مناره در ديوار مسجد باشد و مکروه است بالاتر بودن مناره از سطح بالاى مسجد و اقرب ارتفاع کراهت است به سبب ضرورت و حاجت، اگر مقرون به مفسده نباشد.
خوردن غذاى سيردار و ورود به مسجد
سوال 339 :
اگر کسى غذايى که در آن سير وجود دارد بخورد، آيا ورود او به مسجد اشکال دارد؟ اگر دهان او بو ندهد چه طور؟
جواب :
اگر دهان وى بو بدهد، کراهت دارد.
زنگ موبايل در مسجد
سوال 340 :
اخيرا با رواج موبايل بسيار اتفاق مى افتد که نمازگزاران بدون خاموش نمودن دستگاه تلفن همراه، مشغول نماز شده و در بين نماز دستگاه شروع به زنگ زدن کرده که معمولاً مشتمل بر موزيک است، لطفا حکم شرعى اين مسأله و گوش دادن ديگران به موزيک موبايل را در هنگام نماز بفرماييد؟
جواب :
اگر صوتى باشد غير لهوى ـ که از استعمال آلات معدّه حاصل نشده باشد ـ اشکال ندارد و بر هر تقدير، موجب بطلان نماز نيست.
عبارت هاى روى زيلوها
سوال 341 :
بر روى برخى از زيلوها اسم مساجد يا عنوان حسينيّه نقش شده، مانند: وقف حسينيّه حضرت ابوالفضل، يا وقف مسجد فاطميّه، و.... نماز خواندن بر روى چنين نوشته هايى چه حکمى دارد؟ آيا محو آن ها تصرّف غير جايز در اموال حسينيه و مسجد نيست؟
جواب :
با فرض عدم هتک، نماز خواندن روى آن ها اشکال ندارد و محو آن ها بايد با اجازه ى متولّى باشد.
تصحيح عبارت اشتباه در کتب وقفى
سوال 342 :
گاه عبارت دعا يا آيه اى در کتب وقفى مسجد يا کتابخانه، اشتباه تايپ شده است، آيا تصحيح چنين عبارت هايى تصرّف غير جايز در وقف محسوب نمى شود؟
جواب :
با اجازه ى متولّى جايز است.
نماز خواندن در مساجد وهابى ها
سوال 343 :
در بسيارى از شهرها و روستاهاى مرزى، وهابى ها اقدام به ساخت مساجد جهت اهل سنت نموده اند، با توجه به اين که معمولاً شيعيان از داشتن مسجد در مناطق مرزى محروم هستند، نماز خواندن در مساجد آنان و شرکت در مجالسى که آن جا برپا مى شود، چه حکمى دارد؟
جواب :
اگر سبب رونق و ترويج مذهب باطل آن ها نباشد، جايز است.
کنيسه و کليسا
سوال 344 :
آيا کنيسه و کليسا ـ که براى عبادت اهل کتاب اختصاص داده شده است ـ شرعا حکم مسجد را دارد؟
جواب :
خير، شرعا حکم مسجد ندارد؛ لکن تعرّض به معابد يهوديان و مسيحيان که در ذمّه اسلام هستند و آن معابد هم در دست خود آن ها است، جايز نيست، و آن اماکن مثل مساجد محترم است و جايز نيست خراب کردن آن ها، مگر با شرايطى که در مساجد هم جارى است.
ساخت مسجد و حسينيه بيش از حدّ نياز
سوال 345 :
آيا ساخت مسجد و حسينيه بيش از حدّ نياز در يک شهر، روستا يا محله اسراف محسوب مى شود؟
جواب :
موارد آن مختلف است.
انجام امور فرهنگى در مسجد
سوال 346 :
بسيارى از امور راجح فرهنگى و آموزشى ـ از قبيل تشکيل کلاس هاى آموزشى، هنرى و تفريحى تابستانى جهت جوانان و نوجوانان، نمايش فيلم، اجراى مسابقه، تئاتر و... ـ در گذشته رايج نبوده و لذا قطعا در وقف نامه ها لحاظ نگرديده است، حال با توجّه به ضرورت اجراى چنين برنامه هاى فرهنگى و عدم امکان اجراى آن در مکانى غير از مسجد، آيا حضرت عالى انجام چنين فعاليت ها و برنامه هايى را در مساجد جايز مى دانيد؟
جواب :
بايد از کارهايى که با احترام مسجد منافات دارد و يا مزاحم نمازگزاران است، کلاً اجتناب شود.
بازى و ورزش و فيلم در مسجد
سوال 347 :
بازى کردن و يا ورزش کردن در مساجد ـ مثل نرمش، تنيس و يا ورزش هاى رزمى و يا نمايش فيلم به صورت زنده و يا ويديويى ـ چه حکمى دارد؟
جواب :
غرض اصلى از مسجد عبادت و اقامه ى نماز است و استفاده ى از وقف، در غير جهت وقف جايز نيست و بايد در مسجد، از کارهايى که با احترام آن منافات دارد و يا مزاحم نمازگزاران است، اجتناب شود.
استفاده شخصى از اموال مسجد
سوال 348 :
استفاده شخصى از اموال مسجد، توسط مسؤولين مسجد، چه حکمى دارد؟ اگر وجهى در قبال آن پرداخته شود يا صدقه داده شود؟
جواب :
جايز نيست.
قرض دادن پول متعلّق به مسجد
سوال 349 :
قرض دادن پولى که متعلّق به مسجد است، چه حکمى دارد؟
جواب :
جايز نيست.