احکام غصب

احکام غصب

لزوم عودت زمين هاى اخذ شده ى به ظلم

سوال 1095 :

شخصى مالک زمين هاى روستايى بوده است، دولت ظالمى متعرّض آن روستا مى شود، مالک از ترس، زمين ها را به دولت ظالم تسليم مى کند، دولت ظالم مالک را مى کشد، زمين ها را، زمين هاى دولتى اعلام مى کند و در اختيار کشاورزان قرار مى دهد. پس از اين، کشاورزها اين زمين ها را به ديگران مى فروشند و خريدارها به نام خودشان ثبت مى کنند، حکم تصرّف هاى انجام شده بر زمين ها چيست؟

جواب :

اين تصرّفات تماما عدوانى و غصبى است، از آن دولت ظالم تا ديگران و بايد به مالکين اصلى برگردانده شود.

چگونگى پرداخت قيمت غصب

سوال 1096 :

آيا در پرداخت قيمت چيز غصبى که از بين رفته، قيمت هنگام مطالبه ملاک است يا بالاترين قيمت از زمان غصب تا زمان پرداخت؟

جواب :

قيمت زمان مطالبه بايد پرداخت شود، بلکه خالى از وجه نيست که بالاترين قيمت از زمان غصب تا زمان پرداخت را بدهد، اگرچه احتياط در اين است که روى يکى از قيمت هايى که آن چيز در اين فاصله پيدا کرده يا متوسط آن ها با هم صلح نمايند.

تصرف در زمين هاى حريم روستا

سوال 1097 :

زمين هاى زيادى در کنار روستايى يا قلّه کوه يا کف رودخانه که از روستا دور است، قرار دارد که ده کيلومتر مربّع وسعت دارد. کشاورزان روستا ادّعاى مالکيّت آن ها را دارند. آنان مدرک دست نويس دارند که جدّ آن ها، آن زمين ها را خريده است، تصرّف ديگران در چنين زمين هايى چه صورتى دارد؟

جواب :

با ثبوت سابقه ى ملکيّت، تصرف در آن بدون رضايت مالک جايز نيست.

تصرّف عدوانى در زمين يهودى ها

سوال 1098 :

زمينى براى چند نفر يهودى بوده است، يکى از نهادها يا ارگان ها آن را مى گيرد و تقسيم مى کند، مالکين شکايت کردند و مؤثر نشد، حکم زمين هاى مذکور چيست؟

جواب :

رضايت مالک براى تصرف در آن شرط است.

منزل مصادره شده از بهايى

سوال 1099 :

اينجانب دانشجوى بورسيه دانشگاه وزارت دفاع مى باشم که در ترم تحصيلى جارى، ما را در يک خانه مصادره اى اسکان داده اند، با توجه به اين که اين خانه متعلّق به فردى بهايى بوده که اوايل انقلاب به خارج فرار کرده و منزل مصادره شده است، حکم نماز، وضو، غسل و ديگر مسايل شرعى در اين خانه، به چه صورت مى باشد؟

جواب :

اگر بدانند که بهايى بوده، اشکالى ندارد، به شرط اين که از آن ها نباشد که حين ارتداد، اموال او به وارث وى مى رسد.

سوار کردن ديگرى به وسيله نقليه دولتى، هنگام مسافرت

سوال 1100 :

کارمند دولت يا شرکتى با وسيله ى نقليه ى آن شرکت، مسافرت مى کند و شخص ديگرى را هم سوار مى کند، آيا اشکال دارد؟

جواب :

اگر سوار شدن ديگرى، سبب زيادتى خرج وسيله نشود و هيچ تأثيرى در سفر شغلى نداشته باشد، اين جا کشف رضايت مالک مى شود، يعنى در صورتى که بفهمند او مسافر سوار کرده راضى هستند.

عبور از معابر عمومىِ غصبى

سوال 1101 :

زمين هاى کشاورزى يا مسکونى و تجارى که مالکين آن ها افراد زيادى بودند و آن زمين ها را به خيابان، کوچه و معابر عمومى تبديل کرده اند، آيا رفت و آمد براى عابرين که نه غاصب هستند و نه جرى بر غصب غاصبين مى کنند و چه بسا مضطرّ به عبور از آن جا باشند، جايز است؟

جواب :

ملکيّت زمين هاى مفتوح العنوه (آن چه از انفال نيست) به تبع ملکيّت بنا است و با تخريب بنا، ديگران که از آن زمين عبور مى کنند، غاصب نيستند. و در غير آن زمين ها، اگر مالکين بر باز پس گيرى قدرت دارند يا نرفتن يا رفتن شخص اثرى در غصب غاصب دارد ـ مانند اين که همه از آن جا نروند ـ که در اين فرض عبور از آن جا حرام است. ولى اگر اجتناب شخص هيچ اثرى در غصب ندارد، اگر تصرف او جزيى و مختصر باشد، به گونه اى که اگر اجرت آن را به مالک بدهد، چه بسا اجرت را قبول نکند، از طرف او صدقه بدهد و اگر تصرف او زياد باشد، بايد اجرت آن را به مالکين بپردازد و اگر دسترسى به آن ها ندارد، صدقه بدهد، يا اگر مالک مرده و ورثه هم معلوم نيست، براى آن مرده فاتحه يا خيرات و مبرّات بفرستد.

واگذارى زمين توسط شهردارى براى مسجد و پيدا شدن مدّعى

سوال 1102 :

قطعه زمينى از طرف شهردارى جهت احداث مسجد به هيأتى واگذار گرديده است. اخيرا شخصى مدعى است که مالک زمين است و شهردارى به زور زمين را از او خريده است، آيا نماز خواندن در اين مسجد جايز است؟

جواب :

اگر مغصوب بوده و راضى نباشد، مسجد نمى شود؛ ولى بهتر است مالک اصلى، اصل زمين مسجد را رضايت دهد.

تصرف غاصبانه مستأجر بعد از انقضاى اجاره

سوال 1103 :

اگر زمان اجاره مغازه، منقضى شود و مستأجر نتواند مالک را به اجاره مجدد راضى نمايد و مالک بگويد راضى نيستم لحظه اى تصرف نماييد، آيا متصرّف غاصب عن علم و عمد مى باشد؟

جواب :

از زمان مطالبه ى مالک، غاصب محسوب مى گردد و مانند تصرف بدون اجاره است.

تعزير غاصب

سوال 1104 :

غاصب که با علم و عمد مرتکب غصب شده، آيا بايد تعزير شود؟

جواب :

تعزير در گناه کبيره و با تشخيص حاکم شرع است.

وجوب فورى تخليه محل مغصوب

سوال 1105 :

آيا غاصبى که عالم به غصب است، بايد محل غصب شده را فورى تخليه نمايد؟

جواب :

بايد فورا تخليه و به مالک ردّ نمايد.

ضمان غاصب نسبت به منافع مغصوبه

سوال 1106 :

اگر مالک براى دست يافتن به منافع مغصوبه متضرر شود، آيا بايد به حکم «المغرور يرجع الى من غرّ.»؛ (فريب خورده بايد به آن که وى را فريب داده بازگردد.) تمام مقدار ضرر خود را از غاصب عن علم و عمد بگيرد؟

جواب :

در صورتى که راه وصول به آن ها به تضرّرها منحصر باشد، به مقدارى که متحمّل شده است، غاصب ضامن مى باشد، واللّه العالم.

خريد زمين با پول حرام

سوال 1107 :

آيا زمينى که با پول حرام خريده شود، حکم زمين غصبى را دارد؟

جواب :

چون معاملات به ذمّه واقع مى شود، زمين حکم غصب را ندارد.

وسايل سرقتى کشف شده

سوال 1108 :

بسيارى از وسايل سرقتى که پس از مدتى کشف مى شوند، قابل شناسايى توسط مال باختگان نيستند، با توجه به اين که بى استفاده گذاشتن چنين وسايلى اعم از اتومبيل و... موجب استهلاک و فرسودگى آن ها مى شود، تکليف چيست؟

جواب :

مجهول المالک است که با محصور و محدود بودن مالکين، مصالحه مى کنند و تعيين با قرعه هم محتمل است.

حکم اموال بهاييان داخل کشور

سوال 1109 :

بهاييانى که در کشور اسلامى هستند، آيا در امان بوده و تصرف در اموال آنان حرام است؟

جواب :

خير.

دادن غذاى غصبى به ميهمان

سوال 1110 :

اگر کسى غذاى غصبى را به ميهمان بدهد؛ در صورت جهل ميهمان به غصبى بودن غذا، آيا غاصب ضامن است يا ميهمان، و آيا اين غذا اثر وضعى منفى بر ميهمان خواهد داشت؟

جواب :

ضامن اصلى همان غاصب است و اگر مالک از ميهمان گرفت، او هم از غاصب مى گيرد و اثر وضعى هم امر طبيعى است که با انجام وظيفه قابل ارتفاع است.

تغيير در مال غصبى

سوال 1111 :

اگر در مال غصبى به طورى تغيير دهد که از اولش بهتر شود، مثلاً زمينى را احيا کرده يا آن را بسازد يا طلا را گوشواره کرده باشد و يا اتومبيلى را تعمير نموده باشد و.... چنان چه صاحبش مال را به همين صورت طلب کند، آيا مى توان هزينه هاى انجام گرفته براى آن را از وى طلب نمود؟ و اگر آن را به صورت اوّل خواست، تکليف چيست؟

جواب :

در اين رابطه به مسأله ى 2043 و 2045 رساله رجوع شود.