احکام اعتکاف
اعتکاف در اديان ديگر
سوال 1661 :
آيا اعتکاف به دين مبين اسلام اختصاص دارد يا در شرايع و اديان ديگر هم وجود داشته است؟
جواب :
ظاهرا وجود داشته است و آيه ى 125 سوره ى مبارکه ى بقره را به آن اشاره گرفته اند.
زمان اعتکاف
سوال 1662 :
آيا اعتکاف به زمان هاى ويژه اى اختصاص دارد؟ و بهترين زمان جهت اعتکاف چيست؟
جواب :
در هر زمانى که روزه در آن ايام صحيح است اعتکاف نيز جايز و صحيح است و بهترين اوقات اعتکاف ماه رمضان و برترين اوقات رمضان دهه ى آخر آن است.
اعتکاف بدون قصد عبادت
سوال 1663 :
آيا توقف در مسجد، بدون قصد عبادت، اعتکاف به شمار مى آيد يا قصد عبادت هم لازم است؟
جواب :
قصد عبادت هم لازم است.
شرط ضمن نيّت اعتکاف
سوال 1664 :
شرط ضمن نيّت اعتکاف به چه معنا است و چه شروطى را انسان مى تواند در آن نيت کند؟
جواب :
به اين معنا است که از اوّل مى تواند شرط کند که هر وقت خواست، چه با عروض مانع يا عدم آن از اعتکاف دست بردارد، هر چند در روز سوّم هم باشد.
اعتکاف واجب
سوال 1665 :
اعتکاف به واسطه نذر، عهد، قسم، يا شرط ضمن عقد يا اجاره چه حکمى دارد؟
جواب :
واجب مى شود.
اعتکاف نيابتى
سوال 1666 :
اعتکاف به نيابت از ميّت يا حى چه حکمى دارد؟
جواب :
اعتکاف به نيابت از ميّت صحيح است و صحت آن به نيابت از حى محل تأمل است.
قصد اعتکاف
سوال 1667 :
آيا در اعتکاف قصد وجوب يا استحباب لازم است؟
جواب :
لازم نيست.
زمان نيّت اعتکاف
سوال 1668 :
زمان نيّت اعتکاف چه وقت است؟ آيا مى توان در اوّل شب نيّت کرد؟
جواب :
زمان نيّت اعتکاف اوّل طلوع فجر روز اوّل است و از اوّل شب هم مى تواند نيت کند؛ بلکه نيّت از شب موافق احتياط مستحبى است و اگر اعتکافش بيش از سه روز است، از همان وقت نيّت را شروع مى کند.
اشتباه در نيت
سوال 1669 :
اگر براى اعتکاف وجوبى، از روى اشتباه نيّت استحبابى کند يا بالعکس، تکليف چيست؟
جواب :
اگر به قصد انجام وظيفه فعلى بوده است، صحيح است.
اعتکاف مسافر
سوال 1670 :
آيا مسافر مى تواند معتکف شود؟
جواب :
اگر بتواند در آن سفر روزه بگيرد، اعتکاف او صحيح است.
مصادف شدن اعتکاف با عيد فطر و قربان
سوال 1671 :
اگر زمانى نيّت اعتکاف کند که روز عيد يا قربان در بين ايّام اعتکاف واقع شود، چه حکمى دارد؟
جواب :
جايز نيست.
اعتکاف بيشتر از سه روز
سوال 1672 :
اعتکاف بيشتر از سه روز، به صورتى که آن زياده، بخشى از يک روز يا شب باشد، چه حکمى دارد؟
جواب :
در جايى که اعتکاف سه روز باشد، صحت تلفيق، محل تامّل و اشکال است و اگر بيشتر باشد و از اوّل نيّت آن را داشته است، تلفيق جايز است.
اعتکاف روز ششم
سوال 1673 :
کسى که پنج روز در اعتکاف بوده است، آيا اعتکاف روز ششم هم بر او واجب است؟
جواب :
بلى، روز ششم واجب است، على الاقوى.
مراد از روز در اعتکاف
سوال 1674 :
منظور از روز در اعتکاف چيست؟
جواب :
منظور از طلوع فجر است تا غروب شمس نسبت به روز اوّل و آخر، و دو شبى که در وسط قرار مى گيرد داخل است.
سه روز تلفيقى
سوال 1675 :
آيا سه روز تلفيقى در تحقق اعتکاف کافى است؟
جواب :
در آن تامّل و اشکال است.
اعتکاف زن و اجازه شوهر
سوال 1676 :
آيا در اعتکاف، زن بايد از شوهر خود اجازه بگيرد؟
جواب :
در صورتى که اعتکاف او منافى با حق شوهر باشد، اجازه لازم است و با عدم منافات هم احتياط در اجازه است.
اجازه فرزند از پدر جهت اعتکاف
سوال 1677 :
آيا فرزند لازم است که براى اعتکاف از پدر خود اجازه بگيرد؟
جواب :
اگر اعتکاف فرزند مستلزم آزار و اذيت آن ها باشد، اجازه ى پدر و مادر لازم است.
مساجدى که در آن اعتکاف صحيح است
سوال 1678 :
در چه مساجدى اعتکاف صحيح است؟
جواب :
اعتکاف در مسجد جامع هر شهرى صحيح است.
راه احراز مسجد جامع
سوال 1679 :
از چه راه هايى مى توان مسجد جامع بودن جايى را احراز نمود؟
جواب :
مسجديّت يا جزئيت براى آن به علم يا شيوع مفيد علم يا اطمينان يا به بيّنه يا به حکم حاکم شرع ثابت مى شود و در خبر دادن عدل واحد تأمّل است و مسجد جامع مسجدى است که اکثر اهالى شهر در آن جا نماز مى خوانند؛ هر چند از آن محل هم نباشند.
مسجد جامع متروک
سوال 1680 :
برخى از مسجدهاى جامع در شهرها، در قديم مرکزيّت و جامعيّت داشته و فعلاً به حالت نيمه متروک درآمده و جامعيّت خود را از دست داده است؛ هر چند هنوز به آن مسجد جامع اطلاق مى شود و در عوض مسجدهاى بزرگ با مرکزيّت بيشترى ساخته شده است، آيا اعتکاف در اين گونه مساجد جديدالتأسيس، بدون عنوان مسجد جامع صحيح است؟
جواب :
بايد عنوان مسجد جامع صدق کند.
تعدّد مسجد جامع
سوال 1681 :
اگر مسجد جامع در شهر متعدد باشد، حکم اعتکاف چيست؟
جواب :
در صورت تعدّد مخيّر است در هر يک از آن مساجد اعتکاف نمايد.
اعتکاف در مسجد جمکران
سوال 1682 :
آيا اعتکاف در مسجد مقدس جمکران صحيح است؟
جواب :
صحيح نيست، چون مسجد جامع شهر نيست.
اعتکاف در مسجد دانشگاه
سوال 1683 :
آيا اعتکاف در مسجد دانشگاه صحيح است؟
جواب :
صحيح نيست و مسجد جامع شهر به حساب نمى آيد.
اعتکاف در محل مشخص شده جهت ديگرى
سوال 1684 :
اگر فردى گوشه مشخصى از مسجد را جهت اعتکاف خود معين نمايد و فرد ديگرى در آن جا معتکف شود، آيا اعتکاف فرد دوم بايد با اجازه فرد اوّل باشد؟ و در صورت عدم رضايت او، آيا اعتکاف وى باطل است؟
جواب :
اجازه از فرد اوّل لازم است و در صورتى که او را از آن مکان رانده و وى از آن جا اعراض کرده و به جاى ديگر رفته، بنابر اقوى اعتکاف او صحيح است، هم چنين اگر به جاى ديگر نرفته؛ ولى مکان منحصر در اين جاى غصب شده نيست که در اين صورت نيز اعتکاف صحيح مى باشد؛ اما اگر امکان اعتکاف منحصر در مکان غصب شده باشد و آن فرد نيز از آن مکان اعراض ننموده باشد، اعتکاف باطل است.
موارد جواز خروج معتکف
سوال 1685 :
در چه مواردى جايز است معتکف از مسجد خارج شود؟
جواب :
معتکف مى تواند براى اداى شهادت، تشييع جنازه، نماز جماعت، ضروريات عرفى يا شرعى، واجب يا مستحب خارج شود، به شرط اکتفا به قدر ضرورت و عدم فصل طولانى که به اعتکاف اخلال وارد سازد. و ضابطه آن هر چيزى است که خروج براى آن عقلاً يا شرعا يا عادةً لازم بوده و از امور واجب يا راجح باشد، چه امور دنيايى يا آخرتى، چه در ترک آن ضرر متوجه او بشود يا نه.
شرکت در نماز جمعه و جماعت
سوال 1686 :
آيا معتکف مى تواند جهت امامت و يا مأموم شدن در نماز جمعه و جماعت، از مسجد خارج شود؟
جواب :
بله، فى الجمله مى تواند (جامع المسائل، ج 2، ص 44).
خارج شدن جهت درس
سوال 1687 :
آيا اگر تحصيل علم واجب باشد، فرد معتکف مى تواند جهت شرکت در دروس ساعاتى را از مسجد خارج شود؟
جواب :
اشکال ندارد، ولکن بايد به حدّى نرسد که صورت اعتکاف محو شود.
خروج جزيى از مسجد
سوال 1688 :
اگر انسان براى ملاقات نزديکان ـ در حد چند دقيقه ـ از مسجد خارج شود، آيا به پيوستگى اعتکاف او خدشه وارد مى شود؟
جواب :
خير.
طولانى شدن خروج ضرورى از مسجد
سوال 1689 :
اگر کسى به جهت ضرورت از مسجد خارج شود و خروج او به علتى طولانى شود، آيا به اعتکاف او ضرر مى رساند؟
جواب :
اگر خروج کسى در موارد ضرورت طول بکشد، به گونه اى که صورت اعتکاف محو شود، اعتکاف او باطل است.
خروج از مسجد به علت فراموشى
سوال 1690 :
اگر کسى از روى فراموشى محل اعتکاف را ترک کند، اعتکافش چه حکمى دارد؟
جواب :
باطل نمى شود، مگر اين که زمان خروج طولانى شود، به گونه اى که از صورت اعتکاف خارج شود، ولى اگر عمدا خارج شود، هر چند مسأله را نمى دانسته، اعتکافش باطل مى شود.
خارج نشدن از مسجد در صورت وجوب خروج
سوال 1691 :
اگر خروج از مسجد از جهت پرداختن ديِن و قرض ـ که پرداخت آن بر او واجب است ـ يا به جهت رفتن به کار ديگر که اداى آن متوقف بر خروج از مسجد است، بر او واجب باشد؛ ولى از مسجد خارج نشود، آيا مرتکب عمل حرامى شده و آيا اعتکاف او باطل است؟
جواب :
اگرچه کار حرامى کرده است، ولى اعتکاف او صحيح است.
نگاه شهوت آلود در اعتکاف
سوال 1692 :
آيا لمس همراه با ريبه و شهوت در ايام اعتکاف ـ نسبت به جنس موافق يا مخالف ـ موجب باطل شدن اعتکاف مى گردد؟
جواب :
لمس و تقبيل (بوسيدن) با شهوت، بنابر احتياط حرام و مبطل است.
آيا استعمال عطر و ادکلن در اعتکاف
سوال 1693 :
آيا استعمال عطر و ادکلن براى فرد معتکف اشکال دارد؟
جواب :
بوييدن عطر و گل جهت لذت بردن از آن ها در اعتکاف حرام است.
استعمال عطر جهت نماز
سوال 1694 :
اگر معتکف جهت استحباب استفاده از عطر، در نماز خود را معطر کند (نه براى لذت بردن از بوى آن)، آيا مرتکب عمل حرامى شده است؟
جواب :
ظاهرا اگر بوييدن صادق نباشد، حرام نيست.
مباحثه علمى در حال اعتکاف
سوال 1695 :
اگر مباحثه علمى در حال اعتکاف به جرّ و بحث منجر شود، آيا موجب باطل شدن اعتکاف است؟
جواب :
اگر براى غلبه بر خصم و امر باطل باشد جايز نيست و اگر به قصد اظهار حق و ردّ کردن فرد مقابل از خطا باشد، مانعى ندارد.
خريد و فروش در حال اعتکاف
سوال 1696 :
اگر معتکف خريد و فروش نمايد، آيا معامله و اعتکاف او باطل است، يا فقط مرتکب فعل حرامى شده است؟
جواب :
معامله باطل نيست، ولى حرام است و على الاحوط باطل کننده اعتکاف هم هست؛ به معناى مراعات احتمال صحّت و بطلان هر دو.
انجام غسل در مسجد
سوال 1697 :
آيا غسل کردن معتکف در مسجد اشکال دارد؟ و آيا فرقى بين غسل جنابت و غسل هاى مستحبّى ديگر وجود دارد؟
جواب :
انجام غسل در مسجد مانعى ندارد، به شرط آن که مسجد آلوده نشود و فرقى هم بين غسل ها نيست، و در صورت لزوم غسل جنابت، اگر خروج از مسجد ممکن است، بيرون مسجد غسل مى کند، به تفصيلى که در مقدار زمان و مسجدين و غير آن در جاى خود مذکور است. (به جامع المسائل، ج 2، ص 41 مراجعه شود).
انصراف از اعتکاف
سوال 1698 :
آيا معتکف مى تواند از اعتکاف منصرف شود؟
جواب :
برگشت و انصراف از اعتکاف در واجب معين و هم چنين در غير معين، بعد از تمام شدن دو روز جايز نيست و منظور از دو روز غروب روز دوم است و در صورتى که هنگام نيّت اعتکاف، شرط رجوع داشته است، مى تواند هر وقت خواست ـ بنا به تفصيلى که در جواب هاى قبلى گذشت ـ از اعتکاف دست بردارد؛ هر چند روز سوم هم باشد.
اعتکاف در يک ماه
سوال 1699 :
اگر کسى نذر کند يک ماه را معتکف شود، آيا شب اوّل هم جزو همان يک ماه است؟
جواب :
بلى، شب اوّل ماه، جزو ماه است. (براى توضيح بيشتر به جامع المسائل، ج 2، ص 41، م 9 رجوع شود).
نقصان ماه از سى روز
سوال 1700 :
اگر کسى نذر کند يک ماه را اعتکاف نمايد و ماه ناقص باشد، آيا بايد روز سى ام را هم بگيرد يا نه؟
جواب :
با تمام شدن ماه، وظيفه تمام مى شود و اعتکاف روز سى ام از آخر واجب نيست، اگرچه احوط است.
اعتکاف يک ماه جدا جدا
سوال 1701 :
اگر کسى نذر کند به مقدار يک ماه معتکف شود، آيا مى تواند اعتکاف هاى متفرّق و پراکنده انجام دهد، يا بايد يک ماه به هم پيوسته باشد؟
جواب :
اگر نذر يک ماه بين الهلالين کرده است، پى در پى بودن واجب است و در غير اين صورت مى تواند متفرق معتکف شود؛ يعنى سه روز سه روز معتکف شود تا سى روز.
قضاى اعتکاف نذرى
سوال 1702 :
اگر نذر کند ايام معينى را معتکف شود و از آن ايام معين تخلف کند، آيا قضاى آن بر او واجب است يا خير؟
جواب :
قضا بر او واجب است.
اعتکاف در دو مسجد
سوال 1703 :
آيا در اعتکاف، وحدت مسجد شرط است؟ اگر دو مسجد به هم متصل باشند چه طور؟
جواب :
بلى، وحدت مسجد شرط است، مگر در صورت اتصال زمين آن دو مسجد به يکديگر که مى تواند در هر کدام باشد، هر چند در نيّت يکى را معين کرده بنابر اظهر.
زيارت بين اعتکاف
سوال 1704 :
اگر کسى در مسجد اعظم قم و يا مسجدهاى اطراف مضجع مطهر امام رضا ـ عليه السّلام ـ معتکف شود، آيا در کوتاه مدت يا بلند مدت مى تواند کنار قبر حضرت رضا ـ عليه السّلام ـ و يا حضرت معصومه ـ سلام اللّه عليها ـ به عبادت و زيارت بپردازد؟ و زيارت او خروج از مسجد محسوب مى شود؟
جواب :
مى تواند زيارت کند، به حدى که صورت اعتکاف محو نشود.
بام و زير زمين مسجد
سوال 1705 :
مکان هايى هم چون بام و زير زمين مسجد که شک داريم جزو مسجد است يا نه، آيا مى توان در حين اعتکاف به آن جا رفت؟
جواب :
در حال اعتکاف نزول به سرداب (زيرزمين) مسجد و رفتن به بام مسجد جايز است، ولى مقدار اضافى اگر جزئيتش مشکوک باشد، رفتن به آن جا جايز نيست. (جامع المسائل ج 2، ص 40 و ص 49، م 18).
اعتکاف بچه مميّز
سوال 1706 :
آيا اعتکاف بچه مميّز صحيح است؟
جواب :
صحيح است.
جنابت معتکف
سوال 1707 :
اگر معتکف در مسجد جنب شود، چه بايد بکند؟
جواب :
بايد فورا غسل را به جا آورد، بنابراين اگر غسل در داخل و خارج مسجد ممکن است و غسلِ در مسجد محتاج به توقف و مکث در مسجد است، فورا خارج شود و در خارج غسل کند و در دو مسجد پيامبر ـ صلى اللّه عليه وآله وسلّم ـ و مسجد الحرام با تيمم خارج شود.
لمس و بوسيدن باشهوت همسر در اعتکاف
سوال 1708 :
آيا لمس و بوسيدن همسر با شهوت، در حال اعتکاف اشکال دارد؟
جواب :
بنابر احتياط واجب حرام است.
تفاوت وظيفه معتکف و محرم
سوال 1709 :
آيا آن چه بر محرم حرام است، بر معتکف هم حرام است؟
جواب :
محرمات احرام بر معتکف حرام نيست، مگر بعضى از محرمات.
باطل شدن اعتکاف بر اثر باطل شدن روزه
سوال 1710 :
آيا اگر روزه کسى باطل شود، اعتکاف او نيز باطل مى گردد؟
جواب :
بلى، باطل مى شود.
محرمات اعتکاف
سوال 1711 :
اگر معتکف مرتکب فعل حرامى شود که روزه را باطل نمى کند، اعتکاف او چه حکمى دارد؟
جواب :
محرمات اعتکاف هر چند روزه را باطل نکند، اعتکاف را باطل مى کند بنابر احتياط؛ ولى در غير جماع، ترک احتياط نشود به اين که تمام کند و قضا کند؛ و باطل کردن محرمات در صورتى است که از روى عمد باشد نه سهو و غفلت، و محرّماتى که جزو محرّمات اعتکاف نيست، ضرر به صحّت اعتکاف نمى زند.
جماع در اعتکاف
سوال 1712 :
آيا باطل کردن اعتکاف به وسيله جماع يا ساير محرّمات، کفاره دارد؟ و اگر کفاره دارد، آيا کفاره اش مانند کفاره ماه رمضان است؟
جواب :
بلى، جماع کفاره دارد و کفاره اش کفاره ماه رمضان است، اما در ساير محرمات کفاره نيست اگرچه احوط است.
سوال 1713 :
اگر اعتکاف در ماه رمضان باشد يا هم زمان با قضاى روزه ماه رمضان باشد و بنابر فرض با جماع، اعتکاف و روزه باطل شود، چه حکمى دارد؟
جواب :
اگر اعتکاف او در رمضان باشد و جماع کند، کفاره ابطال روزه ماه رمضان با کفاره ى باطل کردن اعتکاف، جمع و متعدد مى شود و کفاره ى باطل کردن روزه قضاى رمضان در صورتى است که آن عمل بعد از ظهر باشد.
سوال 1714 :
اگر نذر کند در ماه رمضان معتکف شود، سپس در ماه رمضان روزه اش را با جماع باطل کند، چه حکمى دارد؟
جواب :
در فرض سوال سه کفاره بر او واجب است، کفاره ى باطل کردن روزه ماه رمضان، کفاره شکستن نذر و کفاره باطل کردن اعتکاف با جماع.
اعتکاف بيمار
سوال 1715 :
آيا بيمار و کسى که روزه برايش ضرر دارد، مى تواند معتکف شود؟ و اگر در حال اعتکاف باشد، ولى روزه بگيرد ثوابى مى برد؟
جواب :
نمى تواند معتکف شود و ثواب اعتکاف هم نمى برد.
قرص خوردن زن جهت شرکت در اعتکاف
سوال 1716 :
آيا زن مى تواند جهت شرکت در اعتکاف، براى جلوگيرى از عادت ماهيانه قرص مصرف نمايد؟
جواب :
اگر برايش ضرر نداشته باشد، اشکال ندارد.
مرگ معتکف
سوال 1717 :
اگر معتکف در بين اعتکاف واجب يا مثل آن بميرد، آياقضاى آن بر ولىّ او واجب است؟
جواب :
ظاهر، وجوب قضاى روزه است، اگر به غير اعتکاف واجب شده است و هم چنين وجوب قضاى روزه و اعتکاف است اگر روزه در حال اعتکاف را نذر کرده بود و تمکّن از قضا داشته و انجام نداده تا مرده است. اما اگر روزه براى اعتکاف واجب شده، پس وجوب قضاى آن بر ولى محل اشکال است.