خروج زن از منزل
سوال 1625 :
لطفاً حکم شرعى خروج زوجه دائم، از منزل را بيان کنيد و دليل و فلسفه آن را ذکر فرماييد.
جواب :
براساس منابع فقهى، لازم است زوجه به عقد دائم، جهت خروج از منزل رضايت زوج را جلب کند.
از اين قانون کلى موارد زير استثنا شده است:
1 ـ خروج از منزل براى کسب معارف اعتقادى بمقدار لازم و ضرورى و همينطور براى فراگيرى وظايف شرعى الزامى.
2 ـ خروج براى معالجه بيمارى، چنانچه امکان درمان در منزل نباشد.
3 ـ خروج براى فرار از ضررهاى جانى و مالى و عرضى.
4 ـ خروج براى انجام واجبات عينى که موقوف بر خروج از منزل است. مانند سفر حج، شرکت در انتخابات و يا نجات نفس محترمه.
5 ـ چنانچه ماندن در منزل، توأم با عسر و حرج غير قابل تحمل باشد، خروج جايز است.
6 ـ چنانچه در ضمن عقد نکاح انتخاب مسکن و اشتغال به مشاغل ادارى به زوجه محوّل شده باشد. و به عنوان شرط در ضمن عقد، براى خود سلب
(صفحه432)
محدوديت کرده است.
7 ـ خروج براى تأمين معاش، چنانچه شوهر او قادر به آن نباشد يا از انفاق سرپيچى کند.
8 ـ خروج از منزل براى تظلّم و دادخواهى.
در غير اين موارد جايز نيست زن بدون اذن شوهر از منزل خارج شود و دليل اين مطلب عبارت از آيه شريفه:
«الرجال قوامون على النساء بما فضّل الله بعضهم على بعض و بما انفقوا من اموالهم».
رواياتى که صاحب کتاب وسائل الشيعه در جلد 14، ص 112; نقل کرده است، و دلالت دارد که «ولا تخرج من بيتها الا باذنه».
و براى آگاهى از فلسفه لزوم پيروى زن از شوهر، در خروج از منزل و امثال آن نياز به بيان مقدماتى است:
1 ـ فقهاى اماميه عقيده دارند که احکام شرعيه، ناشى از ملاکات و اهدافى است که از آنها تعبير به مصالح و مفاسد مى کنند. براين اساس بايدها بر اساس جلب مصلحت و نبايدها براى فرار از مفاسد است.
2 ـ مصالح و مفاسد، منحصر به امور مادى نيست. بلکه براساس جهان بينى اسلامى عمدتاً براى تأمين مصالح معنوى و سعادت اخروى است:
3 ـ در تشخيص ملاکات احکام اتکاى ما بر وحى است. که از علم بى نهايت الهى سرچشمه مى گيرد و هيچ گونه خطا و اشتباه در آن تصور نمى شود. بنابراين ما اجمالا مى دانيم که هر دستورى، داراى ملاک مناسب است; هر چند از شناخت تفصيلى آن عاجز باشيم.
4 ـ در ازدواجهاى دائم، هزينه زندگى بر عهده شوهر است، که شرح آن در کتابهاى فقهى مسطور است.
5 ـ براساس تحقيقات روانشناسان و تجربه تاريخى، مردان نوعاً موجودى هستند که قدرت آنها در تحمل مشکلات و بر خورد با ناملايمات بيشتر
(صفحه433)
از زنان است.
6 ـ در تشريع قوانين اسلامى، معيار وجود نوعى، ملاکات است نه موارد استثنايى، البته اين جهت در مصوبات پارلمانى نيز مورد توجه عقلا مى باشد.
7 ـ يکى از اهداف تربيتى، تحکيم مبانى نظام خانواده است که اساس تمام نظامهاى اجتماعى است و چون اين نظام هم مانند ساير نظامها، نياز به مدير دارد، اسلام از ميان اعضاى خانواده، شوهر را که تحمل او در مشکلات بيشتر است انتخاب کرده، و هزينه زندگى و مسؤوليت فرزندان را در بسيارى از موارد به عهده او قرار داده است. همانگونه که حضانت فرزندان را تا مدت محدودى براى مادر که از عواطف زيادتر برخوردار است مقرر فرموده است.
با توجه به اين امور هفت گانه مى توان گفت که تحصيل رضايت شوهر در خروج از منزل براساس مديريت شوهر و در قبال پرداخت هزينه همسر، و تحکيم نظام خانواده و حفظ حقوق حقه مردان و فرزندان است و ثمرات اين مديريت در برترى نظام خانوادگى افراد متدين، بر ساير خانواده ها مشاهده مى شود.
سوال 1626 :
اگر مردى براى انتقام و اذيت کردن زن خود به او اجازه ندهد که از منزل خارج شود، آيا زن بايد اطاعت کند؟ مثلا هميشه اجازه مى داده به محلى برود; ولى حالا براى انتقام اجازه نمى دهد؟
جواب :
انتقام گرفتن و اذيت کردن مرد، برخلاف کرامت انسانى است و مناسب اخلاق اسلامى نمى باشد. ولى اگر به هرجهت اجازه خروج نداد، بر زن است که اطاعت کند.
سوال 1627 :
زنى با تحصيلات عاليه و تخصص در امور مختلف، مى خواهد در ادارات يا کارخانه مشغول به کار شود و از تخصص خود استفاده کند; اما شوهر او مخالفت مى کند. آيا منع شوهر جايز است؟ آيا زن مديون هزينه هايى که از بيت المال، خروج تحصيل او شده نيست؟
جواب :
چون اشتغال نوعاً ملازم با خروج از منزل و صرف ساعاتى از وقت مى باشد، لذا شوهر مى تواند منع کند. در اين صورت زن مديون نيست. زيرا
(صفحه434)
تعهدى نسبت به اشتغال ندارد.
سوال 1628 :
اگر شوهرى همسر خود را از شرکت در انتخابات و خروج از منزل براى اين کار منع کند، آيا زن مى تواند بدون اذن او از منزل خارج شده و در انتخابات شرکت کند؟
جواب :
در واجب عينى، اذن شوهر به هيچ وجه دخالت ندارد.
سوال 1629 :
مردى کارمند با زن کارمندى ازدواج مى کند; پس از ازدواج، شوهر رضايت به ادامه کارمندى همسرش نمى دهد، با توجه به اين که زن در زمان ازدواج کارمند بوده، آيا شوهر حقى دارد يا نه؟
جواب :
در فرض سوال، چنانچه زوج مى دانسته که زوجه اجير است و با اين حال اقدام به ازدواج کرده، حق ممانعت از ادامه کار او را ندارد.
سوال 1630 :
آيا محل سکونت فقط با انتخاب شوهر تعيين مى گردد، يا اين که زن مى تواند از قبول سکونت در محل مورد نظر شوهر، خوددارى کند؟
جواب :
حق تعيين محل سکونت با زوج است، مگر اين که در ضمن عقد نکاح اين حق براى زوجه شرط شده باشد.
سوال 1631 :
زنى در يکى از ادارات شغلى دارد، به شرط ادامه شغل، با مردى ازدواج کرده و زوج هم اين شرط را پذيرفته است، آيا بعد از ازدواج زوج مى تواند از ادامه شغل زوجه ممانعت کند يا نه؟ و اگر قبل از ازدواج، شاغل نباشد، ولى بعد از ازدواج شغلى اختيار کند و زوج هم مانع نشود، آيا بعد از مدتى مى تواند مانع از ادامه شغل زوجه شود يا نه؟
جواب :
در فرض سوال اول، زوج نمى تواند مانع ادامه شغل زوجه خود شود و همچنين در فرض دوم که زوج متوجه بوده و مانع نشده، تا مدت قرارداد تمام نشود، زوج نمى تواند مانع از ادامه شغل او بشود.
سوال 1632 :
با وجود اين که احسان به والدين واجب است، اگر شوهر اجازه رفتن به منزل آنها را ندهد، آيا مى شود بدون اذن او به منزل والدين رفت؟
جواب :
شوهر مى تواند زن را از رفتن به خانه پدر منع کند، امّا نمى تواند از
(صفحه435)
احسان به وى منع کند، چون احسان اعم از رفتن به خانه پدر است.
سوال 1633 :
اگر زنى از شوهر خود اجازه رفتن به محلّى را گرفت، آيا مى تواند به محلّ ديگر برود؟
جواب :
اگر رضايت شوهر نسبت به محلّ ديگر محرز باشد، مى تواند برود.
سوال 1634 :
آيا زن مى تواند بدون اجازه شوهر، براى فراگيرى مسائل شرعى يا مسجد يا نماز جمعه يا مجالس مذهبى از خانه خارج شود؟
جواب :
اگر فراگيرى مسائل شرعى، از واجبات زن باشد و راهى براى فراگيرى ندارد جز به خروج از منزل، و مفسده اى نداشته باشد; به قدر ضرورت و به اندازه واجب مى تواند خارج شود. ولى براى مسجد و غيره بدون اجازه نمى تواند خارج شود.
سوال 1635 :
آيا اذن شوهر براى خروج از منزل، در هر خروج بايد احراز شود؟ يا همين که بداند راضى است مى تواند خارج شود؟
جواب :
بايد اطمينان به اجازه و رضايت داشته باشد.
سوال 1636 :
اگر مرد زنش را از رفتن به مسجد يا نماز يا مجالس مذهبى نهى کند، اگر زن مخالفت کرده و برود، نمازش در اين مکانها چگونه خواهد بود؟
جواب :
بدون اجازه حرام است برود و اگر رفت با عدم رضايت شوهر، نماز خواندن با لباسى که مال شوهر است و راضى نيست باطل است.
سوال 1637 :
خوشبو کردن زنان خودشان را، هنگام رفتن به عروسى و جشن و احساس آن توسط مردان اجنبى چه حکمى دارد؟
جواب :
چنانچه موجب تهييج مرد اجنبى شود، جايز نيست.