سوال 176 :
تمبرهاى باطل نشده که يک بار روى محموله هاى پستى زده شده وباطل
نشده به دست گيرنده رسيده ، آيا اگر گيرنده يا شخص ديگرى همان تمبر را روى
محموله ديگرى بزند ، ضامن بهاى حمل ونقل آن در حق اداره پست مىباشد ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
بلى ضامن بهاى حمل ونقل است ، چون تمبر بنفسه ماليت ندارد ، وعلامت است .
وبراى يک دفعه .
براى دفعه دوم نمىشود از آن استفاده نمود .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 26 صفر 1419 )
/ صفحة 218 /
سوال 177 :
اگر فرستنده با علم وآگاهى به خلاف بودن گذاشتن اسکناس در داخل
پاکت هاى عادى ، مبادرت به چنين کار کند ونامه رسان هم دليل خلاف بودن آن ،
اسکناس را براى خود بردارد ونامه را نرساند ، آيا ضامن است واگر جاهل به آن
باشد چه حکمى دارد ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
برداشتن اسکناس خلاف است .
ولى نرساندن آن خلاف نيست .
بنابر اين ضامن همان مقدار اسکناس است .
وفرقى بين عالم وجاهل نيست .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 26 صفر 1419 )
/ صفحة 219 /
سوال 178 :
اگر سيم جرثقيلى هنگام جابجايى محموله هاى سنگين ، پاره شود وبر اثر
سقوط محموله آن فرد يا افرادى مصدوم يا معدوم شوند ، آيا ضمان آن به عهده
راننده است يا مالک ويا صاحب کار ، واگر جرثقيل از نوع استاندارد نباشد ، به عهده
کيست ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
چنانچه استاندارد نباشد ، به عهده صاحب کار است چون او سبب است .
واگر استاندارد باشد ، وراننده دقت کافى نکرده است او ضامن است ، چون تلف
مستند به او است .
والا به عهده خود مالک است .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 26 صفر 1419 )
/ صفحة 220 /
سوال 179 :
اگر در اماکن عمومى غير دولتى مانند : مساجد ، تکايا ، حرم امامان وامامزادگان ،
حوادثى مانند آتش سوزى ، فرو ريختن سقف ومواردى از اين قبيل پيش آيد و
تعدادى مصدوم ومعدوم شوند ، ضمان ديه آن ها به عهده کيست ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
هيچ کس ضامن نيست .
بلى در اجتماعات اگر به واسطه فشار جمعيت ،
يا آن که شخصى بکشد ديگرى را ، ودر آن ازدحام ناپديد شود .
ضمان به عهده بيت المال است .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 26 صفر 1419 )
/ صفحة 221 /
سوال 180 :
اگر در اماکن عمومى دولتى مانند 6 کلاس هاى درس ، سالن هاى اجتماع ،
ترمينالها ، سينماهاى دولتى وفروشگاه هاى وابسته به دولت ، سوانحى از قبيل
آتش سوزى ، فرو ريختن سقف ، فرو ريختن زمين و . . . رخ دهد وتعدادى تلف شوند ،
ضمان خسارت آن به عهده دولت است ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
خير ، به عهده دولت نيست . چون ضمان وجهى بايد داشته باشد .
از قواعد باب ضمان ، اتلاف ، يد ، استيفاء
وهيچ کدام آن قواعد در اين موارد بر دولت منطبق نيست .
پس به عهده دولت نمىباشد .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 26 صفر 1419 )
/ صفحة 222 /
سوال 181 :
شاگرد قصاب هنگام چرخ کردن گوشت ، شاگرد نجار هنگام رنده کردن چوب و . .
بر اثر سهل انگارى خود موجب قطع انگشت يا عضو ديگر خود مىشود ، ضمان آن به
عهده صاحب مغازه است يا کسى ضامن نيست ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
کسى ضامن نيست .
مگر آن که در وقت استخدام ، شرط ضمان صاحب مغازه در اين گونه موارد شده
باشد .
که در چنين صورتى ضمان ثابت است ، به همان گونه که قرارداد شده است .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 26 صفر 1419 )
/ صفحة 223 /
سوال 182 :
اگر يکى از ادارات ، ارگان ها ، ويا شرکت هاى وابسته به دولت اسلامى وسيله يا
ابزار کارى را به کسى بفروشد که تحت شرايط خاصى از آن استفاده کند ، آيا اگر
خريدار پس از تحويل ، جنس را با قيمت بيشترى در اختيار ديگران قرار دهد ، سود
حاصله را در حق دولت ضامن است ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
در فرض سوال بيعى واقع شده است ، مشروط ومشترى تخلف شرط کرده است .
بايع خيار فسخ دارد .
چنانچه فسخ کند معامله اول را مىتواند ، معامله دوم را اجازه دهد .
در آن صورت سود حاصله مال دولت است .
واگر فسخ نکرد معامله او را سود حاصله مال خريدار است ، به دولت مربوط نيست .
بلى خريدار خلاف کرده است .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 26 صفر 1419 )
/ صفحة 224 /
سوال 183 :
يکى از شعب بانک ها مبلغى به عنوان مضاربه جهت اتمام طبقه دوم شخصى
داده ، حال اگر بر اثر حادثه غير مترقبه اى مانند زلزله طبقه اول هم خراب شود ، ايا
گيرنده وجه ( عامل ) ضامن است يا نه ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
وجهى بر ضمان نيست .
بلى آن عملى که مضاربه بر آن بوده ، فعلا ممکن نيست ، قهرا مضاربه فسخ
مىشود .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 26 صفر 1419 )
/ صفحة 225 /
سوال 184 :
اگر بانک ضمن فروش مقدارى ارز خارجى با مشترى خود شرطى را قرا ردهد و
خريدار شرط را پذيرفته وپس از دريافت ارز برخلاف تعهد عمل نموده واز اين راه
سودى حاصل کرده باشد ، آيا ضامن کليه وجوه به دست آمده ودر حق بانک
مىباشد ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
مورد از موارد تخلف شرط است ، در اين موارد بايع خيار فسخ دارد .
اگر فسخ نکند مشترى ضامن نيست .
اگر فسخ کند کليه وجوه به دست آمده مال بانک است .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 26 صفر 1419 )
/ صفحة 226 /
سوال 185 :
اگر دولتمردان جمهورى اسلامى با دولتمردان کشورهاى اسلامى يا غير اسلامى
قراردادى امضا کنند که باعث خسارت به اسلام ومسلمين شود واز طرفى دولت
اسلامى قدرت فسخ قرار داد را به طور يک جانبه نداشته باشد ، ضمان خسارت
وارده به عهده کيست ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
دولتمردان حق قراردادى که موجب خسارت به اسلام ومسلمين بشود ندارند .
بنابر اين آن قرارداد باطل است ، وخسارات وارده مستند به آن ها وطرف شان
مىباشد مشترکا ضامنند .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 26 صفر 1419 )
/ صفحة 227 /
سوال 186 :
کسى که هنگام گرفتن پروانه ساختمانى متعهد به انجام امورى مانند
عقب نشينى ، شناژبندى و . . . شده ، اگر پس از گرفتن پروانه بر خلاف تعهد عمل کند
به نحوى که عدم توجه به تعهد موجب خسارت به همسايگان شود ، آيا عمل او
ضمان آور است ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
با فرض استناد خسارت به عدم توجه به تعهد .
به مقتضاى عمومات ضمان به عهده گيرنده پروانه است .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 26 صفر 1419 )
/ صفحة 228 /
سوال 187 :
کسى که به ناچار براى انجام مأموريت در شب از شهر خارج شده ومورد تهاجم
حيوان وحشى قرار گرفته وجان خود را از دست داده ، آيا شخص مأموريت دهنده
ضامن ديه او است يا اداره مربوطه يا بيت المال ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
چون مأمور ، مجبور به خروج از شهر ، به نحوى که اختيار از او سلب شود نبوده ، وبه
اختيار خود خارج شده است .
چنانچه يک غرض عقلائى داشته مانند آن که اگر شب خارج نشود از کار بر کنار
مى شود .
در اين مورد فقهاء فرموده اند مأموريت دهنده ، ضامن است ، لبناء العقلاء .
ولى به نظر من تمام نيست ، ووجهى بر ضمان قبول ندارم .
واگر غرض عقلائى آن چنانى نبوده بلا اشکال کسى ضامن نيست .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 26 صفر 1419 )
/ صفحة 229 /
سوال 188 :
اگر باز شکارى شخصى ، کبوتر تعليم ديده شخص ديگرى را شکار کند ، آيا
صاحب باز ضامن کبوتر است يا نه ، واگر ضامن است آيا ضامن بهاى نفس کبوتر
است يا ضامن بهاى کبوتر تعليم ديده ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
چون مالک باز شکارى موظف به حفظ آن باز هست .
چنان چه تفريط کرده باشد در حفظ ،
ضامن بهاى کبوتر تعليم ديده هست .
والا ضامن نيست .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 26 صفر 1419 )
/ صفحة 230 /
سوال 189 :
در ميدانى که دو خروس را به جنگ هم انداخته اند فردى از باب دلسوزى
خروسى را که در معرض هلاک بوده گرفته وفرارى داده ، آيا ضمانى از اين بابت
متوجه او است ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
چنانچه دسترسى به آن خروس پيدا نشود ضامن است .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 26 صفر 1419 )
/ صفحة 231 /
سوال 190 :
گاو يا شترى که در معابر عمومى براى پيدا کردن علوفه وخوارک پرسه مىزند ،
به فردى حمله نموده واو را کشته است ، اگر اولياى مقتول حيوان را کشته باشند ،
ضمانى به عهده صاحب حيوان يا اولياى مقتول مستقر شده يا نه ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
چنانچه به حسب متعارف حيوان نحوى باشد که رها مىکنند . آن را وبکسى آسيب
نمىرساند .
تصادفا اين پيش امد شده است کسى ضامن نيست .
وچنانچه به حسب متعارف بايد حيوان را محافظت نمايند ورها نکنند .
د ر اين صورت مالک حيوان ضامن خسارت وارده است .
ورواياتى دال بر اين معنى است ، البته روايات السنة مختلفه دارد .
ما به اين نحو جمع بين روايات کرده ايم .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 27 صفر 1419 )
/ صفحة 232 /
سوال 191 :
در اطراف بندرعباس ، زاهدان وايرانشهر رسم بر اين است که مردم شترهاى
خود را بدون ساربان راهى بيابان مىکنند ، اگر بر اثر مستى ، يکديگر را بکشند ، يا بر
اثر توقف در جاده هاى آسفالته عمومى خصوصا در سر پيچ ها ودر شب موجب
بر خورد با وسايط نقليه شوند واز اين راه خساراتى را متوجه رانندگان کنند وخود
نيز بميرند ، آيا ضمانى به عهده رانندگان از جهت مردن شتر وبه عهده صاحبان شتر
از جهت خسارت به راننده مستقر مىشود يا نه ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
از آن چه در مسأله قبل گفته شد ، حکم اين مسأله معلوم مىشود .
يعنى ضمان بر مالک شترها نيست .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 27 صفر 1419 )
/ صفحة 233 /
سوال 192 :
اجناس مغشوشى که به بازار عرضه مىشود ، آيا غش کننده ضامن ما به التفاوت
است يا عرضه کننده ، واگر معامله در کالاى مغشوش باطل باشد ، آيا ضمانى به عهده
خريدارى که خود را صاحب جنس مىداند واز مغشوش بودن آن اطلاعى ندارد
آمده ، ويا ضمان اين مورد نيز به عهده غش کننده است ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
غش في نفسه از محرمات است ، وروايات زيادى دال بر آن است .
واما حکم معامله واقعه بر جنس مغشوش .
چنانچه خريدار بداند مغشوش است معامله از جهت غش باطل نيست .
واگر نداند وبايع بداند غش را .
چنانچه معامله بر کلى واقع شود در مقام اداء جنس مغشوش داده شود . بيع صحيح
است .
ولى بايد جنس مغشوش را عوض کند .
وچنانچه معامله شخصى باشد ومعامله متعلق به همان جنس خارجى باشد .
در صورتى که وصفى که مورد معامله است به اصطلاح از صور نوعيه است ، مثل اين
که موجود خارجى را بفروشد به عنوان طلا معلوم شود مس مذهب است ، معامله باطل
است .
ودر صورتى که از صفات کماليه باشد معامله صحيح است ، ولى مشترى خيار فسخ
دارد مسأله احتياج به تفصيل بيشتر دارد .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 27 صفر 1419 )
/ صفحة 234 /
سوال 193 :
اغذيه فروشان وآبميوه وبستنى وفالوده فروشانى که اجناس آماده مصرف در
اختيار مشتريان خود قرار مىدهند ، اگر جنس آنان مسموم شده ومشترى را
مسموم نمايد به نحوى که خسارت هاى مالى يا جانى ببار آورد ، ضمان آن به عهده
فروشنده است يا تهيه کننده ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
چنانچه بايع بداند مسموم است ، ضمان دارد ، وبه عهده فروشنده است .
واگر نمىدانسته وتهيه کننده مىدانسته او ضامن است .
واگر او هم نمىدانسته ديه بر عاقله است چون قتلى که واقع شده است قتل
خطائى است .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 27 صفر 1419 )
/ صفحة 235 /
سوال 194 :
اگر شرکت مسافربرى از راه فروش بليط ، اتوکارى را تا مقصد معينى اجاره داده
ودر بين راه ، اتوکار شرکت به نحوى خراب شده که قدرت رساندن به مقصد را ندارد ،
آيا ضمان رساندن مسافرين گرچه با اجاره نمودن تو کار ديگر به عهده شرکت و
راننده است يا ما به التفاوت بهاى بليط ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
اگر تمکن از رساندن به مقصد را دارد ، با اتوکار ديگر که مانند همين اتوکار است ،
لازم است اين کار را بکند .
والا اجاره فسخ مىشود بقاء واجاره دهنده بايد ما به التفاوت را بپردازد .
وچنانچه اجاره متعلق به رساندن به مقصد باشد ، ومتعلق بسير نباشد ، اجاره از اصل
باطل است .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 27 صفر 1419 )
/ صفحة 236 /
سوال 195 :
تاکسيرانى که بيش از قيمت هاى تعيين شده از مسافرين درخواست مىکند ،
اگر مسافر فقط قيمت تعيين شده را بپردازد ، نسبت به مازاد ضامن است ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
چون دولت تسهيلاتى را براى تاکسيران فراهم مىکند ، ودر ضمن آن ها شرط
مىکند بيش از قيمت تعيين شده مطالبه نکند .
پس نسبت به مازاد ضامن نيست .
خصوصا اگر بعد از رسيدن به مقصد مطالبه کند ، چون ظاهر حال اين است که با
همان قيمت تعيين شده معامله مىشود .
بنابر اين حق مطالبه زيادى را ندارد .
( هامش تاريخ جواب استفتاء : 27 صفر 1419 )
/ صفحة 237 /
سوال 196 :
اگر ديوانه اى به کسى حمله کند واو از ترس جان خود براى دفع حمله ديوانه ،
وى را مضروب کند که احيانا به مرگ ديوانه منجر شود ، آيا ضارب ضامن ديه او است ،
يا عاقله وى ويا بيت المال ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
در اين مسأله چند روايت وارد است ، وبه نظر ما جمع بين آن ها به اين است که
( همان گونه که در روايت معتبر امام باقر ( ع ) مىفرمايد ) .
چنانچه ديوانه حمله کند به شخصى وآن شخص از خود دفاع کند ، ديوانه کشته
شود ديه را از بيت المال مىدهند .
وچنانچه ابتداء ديوانه را بکشد قصاص ندارد .
ولى ديه بر او در مال خودش واجب وثابت است .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 27 صفر 1419 )
/ صفحة 238 /
سوال 197 :
راننده اى که اجير شده بارى را حمل کند ووسيله نقليه وى بيمه است ، آيا
هنگام بروز خسارت ، راننده ضامن است يا اداره بيمه ، واگر اداره بيمه ضامن باشد و
وجوه پرداختى وى جبران خسارت نکند ، ضمان بقيه خسارت به عهده کيست ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
چنانچه خسارت مستند به راننده نباشد راننده ضامن نيست .
وچنانچه مستند به او بشود او ضامن است .
اداره بيمه بر حسب قرارداد چيزى مىدهد .
واگر در قرارداد ذکر شده است تمام خسارت را بدهد .
در فرض سوال تمام خسارت به عهده اداره بيمه است .
واگر قيد شده است مقدارى از آن مثلا 80 در 100 ، 20 درصد را بدهد باقى به عهده
راننده است .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 27 صفر 1419 )
/ صفحة 239 /
سوال 198 :
اگر راننده اى پس از تصادف مدعى شود صاحب اتومبيل او را از نواقص اتومبيل
مطلع نکرده ، حال با توجه به اين که هر راننده اى بايد هنگام استفاده از هر اتومبيلى
به نواقص اوليه آن که موجب تصادف مىشود پى ببرد ، آيا ادعاى او مسموع است يا
ضامن خسارات وارده مىباشد ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
چون راننده موظف است هنگام استفاده ، به نواقص اوليه پى ببرد ،
ودر فرض سوال چنين نکرده .
پس تفريط کرده است وضامن است .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 27 صفر 1419 )
/ صفحة 240 /
سوال 199 :
در مواردى که مسافر زياد است واتوبوس هاى مسافربرى کفاف نقل وانتقال
همه مسافرين را نمىکند ورسانه هاى جمعى نيز به رانندگان اتومبيل هاى شخصى
توصيه جابجايى مسافرين را بکند ، اگر راننده اى بدون اسقاط ضمان مسافرين را
سوار کند ودچار پيشامد شود آيا ضامن است ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
در صورت استناد پيشامد به راننده ضامن است .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 27 صفر 1419 )
/ صفحة 241 /
سوال 200 :
در موارد بسيارى ديده شده شاگردى يا کمک راننده کاميون در حال حرکت
وسيله نقليه ، روى صندلى سمت شاگرد درازکش کرده وپاهاى خود را از شيشه
سمت راست خارج مىکند ، با توجه به اين که راننده شاهد اين امر خلاف بوده ووى
را نهى نکرده ، ضامن خسارت وارده به وى مىباشد ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
در صورتى که شاگرد مذکور متوجه بوده که ممکن است تصادف کند ،
راننده ضامن نيست .
چون ضمان بايد به واسطه يکى از قواعد ضمان از قبيل ، يد ، اتلاف ، واستيفاء باشد .
وهيچ کدام در فرض مورد ندارد .
پس وجهى بر ضمان او نيست .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 27 صفر 1419 )
/ صفحة 242 /