سرمايه و سود آن
عدم پرداخت خمس زمين و ارتقاى قيمت آن
سوال 522 :
حکم خمس زمينى که 20 سال قبل با قيمت پايين خريدارى شده و تاکنون که قيمت آن حدود 2000 برابر شده و خمس آن پرداخت نشده چيست؟
جواب :
خمس مبلغ پرداختى بابت قيمت زمين را ضامن است و با فرض تفاوت چشمگير نسبت به قيمت فعلى، احوط مصالحه در مقدار تفاوت قيمت است.
خمس پول فروش سهام
سوال 523 :
اينجانب در يک شرکت توليدى وابسته به وزارت تعاون عضويت داشته و سهامدار بودم وهر سال وجوهات شرعى خود را با يکى از نمايندگان حضرتعالى تسويه نموده‌ام اينک سهم خود را واگذار نموده و با شرکت تسويه حساب نموده ام آيا مبلغ دريافتى مشمول خمس مى شود.
جواب :
اگر سهم خود از شرکت را با پول مخمس، يا پول هبه يا ارث و امثال آن که خمس ندارد خريده‌ايد، پس از تسويه و دريافت وجه بابت سهام، پول دريافتى خمس ندارد.
ولى اگر سهام را از درآمد بين سال پيش از پرداخت خمس تهيه کرده‌ايد، پول سهام خمس دارد.
خمس و زکات نقره
سوال 524 :
لطفاً بفرماييد کسى که شغلش نقره فروشى باشد و خمس مالش (نقره‌ها) را بدهد آيا زکات هم بايد بدهد يا خير؟
جواب :
به نقره غير مسکوک به سکه رايج معاملى و نقره مسکوکى که به حدّ نصاب نرسيده، زکات تعلق نمى‌گيرد.
خمس سرمايه
سوال 525 :
آيا سرمايه خمس دارد؟
جواب :
اگر به مقدارى باشد که با پرداخت خمس آن، درآمد کسب با بقيه وافى به هزينه زندگى او نيست، خمس ندارد، و همچنين اگر کسب با بقيّه کسب مناسب با شأن عرفى او نباشد.
خمس سود اموال
سوال 526 :
شخصى با سرمايه‌اى که خمس آن را پرداخت کرده، يک مرکز شغلى ايجاد کرده و ماهانه درآمدى دريافت مى‌کند وضع شخصى‌اش بدين صورت است که هم خودش به ديگران بدهکار است وهم از ديگران طلبى دارد و خانه مستقل ندارد به ديگران کمک مالى بلاعوض هم دارد آيا به درآمد ماهانه‌اش خمس تعلق مى‌گيرد؟
جواب :
سودى که از سرمايه مخمّس او حاصل مى‌شود چنانچه پس از صَرف در هزينه‌هاى لازم زندگى و صَرف در خيرات و صدقات، سر سال خمسى اضافه بيايد و پس‌انداز شود، مقدار پس‌انداز شده خمس دارد؛ بدهکاريهايى که دارد اگر در رابطه با کسب اوست از سود کم مى‌شود و اگر در رابطه با خريد لوازم زندگى در همان سال باشد از درآمد او کسر مى‌شود و اگر مربوط به سال‌هاى قبل باشد نمى‌تواند کسر کند و طلب‌هايى که از مردم دارد اگر وصول شدنى است بايد سر سال خمسى تخميس کند، والا هر وقت وصول شد بايد خمس آن را بدهد.
تغيير کاربرى ملک و خمس آن
سوال 527 :
مکانى در ابتدا به نيّت پارکينگ خودرو ساخته شده است ولى پس از آن به نيّت مکان تجارى اجاره داده شده است، آيا به پول ساخت آن خمس تعلق مى‌گيرد؟
جواب :
اگر مکان مذکور در ابتدا به عنوان پارکينگ احداث شده و حداقل تا يک سال از آن به عنوان پارکينگ خصوصى استفاده شده است با تغيير کاربرى خمس ندارد ولى اگر در وسط همان سال احداث پارکينگ تبديل به مکان تجارى شده است در حکم سرمايه است که خمس دارد.
خمس پول واريز شده براى سيم کارت
سوال 528 :
بنده براى خريد سيم کارت تلفن همراه پول واريز نموده‌ام و سال مالى بنده نيز نزديک است آيا براى وجه واريزى که فعلاً سيم کارت را تحويل نگرفته‌ام خمس تعلق مى‌گيرد يا نه؟
جواب :
اگر از درآمد بين سال واريز شده و مبلغ مزبور به عنوان خريد بکار رفته (نه به عنوان سرمايه‌گذارى) و مورد نياز و مطابق با شأن عرفى باشد، خمس ندارد.
خمس محلى که تغيير کاربرى داده شده است
سوال 529 :
مکانى در ابتدا به عنوان پارکينگ مورد نياز خودرو ساخته شده است ولى بعداً نيت عوض گرديده و جهت مکان تجارى در نظر گرفته شده است که به اجاره داده شود:
سوال 1 :
آيا به پول ساخت آن خمس تعلق مى‌گيرد؟
سوال 2 :
چه موقع به پول ساخت آن خمس تعلق مى‌گيرد؟
جواب :
اگر مکان مذکور در ابتدا پارکينگ احداث شده و حداقل تا يک سال از آن به عنوان پارکينگ خصوصى استفاده مى‌شده است، با تغيير کاربرى خمس ندارد ولى اگر در وسط همان سالِ احداث پارکينگ تبديل به مکان تجارى شده است، در حکم سرمايه است که خمس دارد.
خمس زمين خريدارى شده
سوال 530 :
شخصى با پول مخمس زمينى خريده است و بعد از چند سال زمين را فروخته است و پول آن را با مقدارى پول ديگر زمين ديگرى خريده است و الان مى‌خواهد زمين را بفروشد آيا خمس دارد؟
جواب :
اگر براى تجارت خريده است (يعنى خريده که قيمتش بالا رود و بفروشد و سود ببرد) قيمت فعلى آن منهاى مبلغى که خمس آن را داده، خمس دارد.
خمس سود مشارکت در پيش‌خريد خودرو
سوال 531 :
آيا پولي که انسان براي پيش خريد چيزي مثلاً خودرو يا خانه پرداخت مي‌نمايد و مابقي پول را به صورت اقساط تا زمان تحويل خودرو پرداخت مي‌کند خمس دارد؟ يا فقط سود مشارکت (تخفيفي که مي‌دهند)خمس دارد؟
جواب :
اگر واقعاً خودرو را پيش‌خريد کرده و تمام پول آن را نقد پرداخته که خودرو را در وقت معيّن تحويل بگيرد و نياز به خودرو هم دارد، خمس ندارد و سود مذکور هم اگر قبل از سال خمسى صَرف در خريد ماشين شود، خمس ندارد و در غير اين صورت خمس دارد و اگر سر سال خمسى قابل دريافت باشد، بايد همان وقت خمسش را بپردازد.
خمس زمينى که براى سود بردن خريدارى شده
سوال 532 :
شخصى زمين زراعى يا غير زراعى خريدارى کرده تا پس از ترقى قيمت بفروشد، آيا با فرا رسيدن سال، با اينکه فعلاً قصد فروش ندارد، تخميس زمين لازم است؟ در صورت لزوم به قيمت خريد بايد خمسش را حساب کند يا به قيمت فعلى؟
جواب :
زمين را اگر با پول غيرمخمّس خريده، سر سال خمسي بايد خمس آن را بپردازد و اگر با پول مخمّس خريده، چنانچه سر سال خمسي ترقّي قيمت داشته و قابل فروش بوده، بايد خمس ترقّي قيمت را به قيمت سر سال خمسي بپردازد.
خمس زمين زراعى در سال اول خمسى
سوال 533 :
شخصي زميني را جهت تجارت به باغ تبديل کرده است، پس از فرا رسيدن سال با اينکه درختان به ثمر نرسيده‌اند، آيا فقط تخميس زمين لازم است يا زمين و درختان؟ آيا در سالهاي بعد تخميس افزايش قيمت نيز لازم است؟
جواب :
زمين را اگر با پول غير مخمّس خريده و نهال‌ها هم مخمّس نبوده، در سر سال خمسي به قيمت فعلي بايد خمس آن را بدهد، و در سنوات بعد ترقّي زمين و قيمت نموّ درختان تا آنها را نفروخته، خمس ندارد.
خمس حيوانات اهلى
سوال 534 :
شخصي تعداد حيوان اهلي جهت استفاده از مزاياي آنها (شير، تخم مرغ و...) و يا خود آنها در منزل نگهداري مي‌کند، آيا با فرا رسيدن سال، اصل اين حيوانات مشمول خمس مي‌گردد؟
جواب :
حيوانات ياد شده حکم سرمايه را دارند که بايد خمس آنها پرداخت شود.
خمس سود سرمايه غيرمخمّس
سوال 535 :
آيا اگر از قبل سرمايه خمس داده نشده سودى حاصل شود و بر آن سود سال خمسى نگذرد مى‌توان از آن سود استفاده کرد؟ يا بايد خمس آن را نيز پرداخت کرد؟
جواب :
سود حاصله از سرمايه غيرمخمّس، پيش از پرداخت خمس جايز نيست که صَرف در احتياجات زندگي شود.
خمس مبلغ دريافت شده بابت سر قفلى
سوال 536 :
آيا خمس مبلغ دريافت شده بابت سرقفلى مغازه را که توسط دادگاه تعيين شده بلافاصله بايد پرداخت کرد يا اينکه مى‌توان تا سر سال خمسى يا تا سال بعد صبر کرد؟
جواب :
اگر دريافت آن شرعاً بصورت حلال باشد، جزو درآمد سال وصول محسوب است که تا پايان سال خمسى اگر در مؤونه هزينه نشده باشد خمس دارد.
رسيدن سال خمسى در حين مدّت مضاربه
سوال 537 :
اگر پولى به مضاربه در دست شخص ديگرى باشد و زمان آن يک سال تعيين شده باشد و سال خمسى در اوايل اين قرارداد قرار داشته باشد و همچنين اجازه مسترد کردن پول در هر زمانى که سرمايه‌گذار اراده کند وجود داشته باشد آيا سرمايه‌گذار موظف به قطع ادامه قرارداد و پرداخت خمس است؟
جواب :
پول واگذارى به ديگرى بعنوان مضاربه اگر از درآمد کسب بين سال باشد، سر سال خمسى بايد خمس آن پرداخت شود هر چند در اوايل يا اواسط مدت مضاربه باشد.
سوال :
در صورت ضرر وظيفه اوچيست؟
جواب :
پولى که از درآمد کسب باشد و بدون پرداخت خمس آن به عنوان سرمايه‌ى خريد و فروش به ديگرى واگذار کرده، در صورت ضرر، مقدار خمس آن را ضامن است.
خمس ترقى قيمت کالا (خمس تورّم)
سوال 538 :
آيا ترقى قيمت بازار و به عبارت ديگر تورم مشمول خمس مى‌شود؟
جواب :
ترقى قيمت کالاى تجارى ولو به ملاحظه تورم و بالا رفتن قيمت اجناس باشد در صورت زائد بر مؤونه سال بودن، خمس دارد.
خمس پول جارى در مضاربه
سوال 539 :
افرادى که پولشان را به بانک يا شخصى سپرده‌اند تا به صورت مضاربه با آن کار شود و سر سال خمسى، آن پول در دست عامل، تبديل به کالا شده است، آيا اين گونه افراد نيز بايد خمس پولشان را بپردازند؟
جواب :
اگر پول سپرده به بانک که متعلق خمس شده در سر سال خمسى قابل استرداد باشد يا کالائى که بوسيله عامل مضاربه خريدارى شده قابل فروش و استرداد پولش باشد، پرداخت خمس آن پول در سر سال خمسى واجب است.
خمس سکه بهار آزادي
سوال 540 :
س1: اگر کسي با سرمايه‌اي که مشمول خمس نيست يا خمس آن داده شده باشد سکه بهار آزادي بخرد و بخواهد در سال مالي‌اش يا چند سال بعد با فروش آنها کاري را شروع بکند يا از پول فروش آن در مخارج زندگي‌اش استفاده کند آيا سود حاصل از فروش (با توجه به اينکه معمولاً قيمت سکه نسبت به پول رايج کشور افزايش مي‌‌يابد) مشمول خمس مي‌شود يا نه؟
سوال 2 :
اگر کسي بخواهد چند سال سکه‌ها را نگه دارد، آيا در سر هر سال مالي بر افزايش حاصل از قيمت سکه‌ها خمس واجب مي‌شود، يا اينکه بعد از فروش، بر سود حاصل، خمس واجب مي‌شود؟
سوال 3 :
حال اگر کسي با پولي که خمس آن داده نشده بخواهد سکه بهار آزادي بخرد، وضعيت چطور خواهد بود؟
جواب :
سکه‌ها را اگر براى فروش خريده است ولو به اين که بعداً صرف در احتياجات زندگى کند، ارزش افزوده آن جزو درآمد سال فروش محسوب مى‌شود که اگر صرف در مؤونه نشود، خمس دارد.
جواب :
ارزش افزوده هر سال را جداگانه حساب کردن براى پرداخت خمس کار خوبى است ولى اگر سالانه محاسبه نکرد، همان بار آخر که فروخت خمس زائد بر مؤونه زائد بر آن سال را بايد بپردازد و در مورد ارزش افزوده‌ى سال‌هاى قبل از فروش، در صورتى که امکان فروش باشد و به قصد ترقى قيمت هم خريدارى شده، مشمول خمس است و فقط ارزش افزوده‌ى سال فروش جزء درآمد سال فروش محسوب مى‌شود.
جواب :
اگر با پولى که متعلق خمس بوده و خمس آن داده نشده سکه‌اى براى فروش بخرد، اصل آن سکه‌ها نيز خمس دارد.
خمس وسايل کار و استهلاک آنها
سوال 541 :
اينجانب دندانپزشک مى‌باشم، چند سال قبل با پول مخمس مقدارى لوازم دندانپزشکى به مبلغ پنج ميليون تومان خريدم و در سال جارى آنها را به مبلغ دو ميليون تومان فروخته و چهار ميليون تومان هم به آن اضافه نموده و لوازم دندانپزشکى جديدى به مبلغ شش ميليون تومان خريدم حال آيا اين لوازم جديد خمس دارد يا نه؟ در صورت وجوب خمس آيا به تمام مبلغ اضافه شده، خمس تعلق مى‌گيرد يا مقدار استهلاکى (سه ميليون) استثنا بوده و بقيه خمس دارد؟
جواب :
وسايل و ابزار کار، حکم سرمايه دارد که بايد تخميس شود و استهلاک سالانه آن به مقدار هر سال از درآمد همان سال کسر مى‌شود و در فرض سال که با پول فروش وسايل سابق و اضافه کردن چهار ميليون بر آن وسايل جديد خريديد، آن چهار ميليون اضافى خمس دارد.