احکام وقف (آیت الله سید علی سیستانی)

احکام وقف

مسأله 2685 :

اگـر کـسـى چـيـزى را وقـف کند , از ملک او خارج مى شود , و خود او و ديگران نمى توانند آن را بـبـخـشند , يا بفروشند و کسى هم از آن ملک ارث نمى برد , ولى در بعضى از موارد که در مسأله ( 2102 و 2103 ) گفته شد فروختن آن اشکال ندارد.

مسأله 2686 :

لازم نيست صيغه وقف را به عربى بخوانند , بلکه اگر مثلا بگويد , اين کتاب را بر طلاب علم وقف کردم , وقف صحيح است .

بلکه وقف , به عمل نيز محقق مى شود , مثلا چنانچه حصيرى را به قصد وقف بودن در مسجد بيندازد , و يا سـاخـتـمـانـى را بـه طورى که مساجد را به آن طور مى سازند به قصد مسجد بودن بسازد وقفيت محقق مى شود.

و در مـوقوفات عامه مثل مسجد و مدرسه يا چيزى که براى عموم وقف کند , يا مثلا بر فقرا يا سادات وقف نـمـايـد , قـبول کردن کسى در صحت وقف لازم نيست , بلکه بنابر اظهر در موقوفات خاصه مثل وقف بر فرزندان قبول نيز معتبر نيست .

مسأله 2687 :

اگـر ملکى را براى وقف کردن معين کند و پيش از آن که وقف کند پشيمان شود , يا بميرد , وقف واقع نمى شود.

مسأله 2688 :

کسى که مالى را وقف مى کند , بايد از موقع وقف کردن مال را براى هميشه وقف کند , و اگر مثلا بـگـويـد ايـن مـال بعد از مردن من وقف باشد , چون از موقع خواندن صيغه تا مردنش وقف نبوده صحيح نيست .

و نيز اگر بگويد تا ده سال وقف باشد و بعد از آن نباشد , يا بگويد تا ده سال وقف باشد , بعد , پنج سال وقف نباشد و دوباره وقف باشد , وقف صحيح نيست .

مسأله 2689 :

وقـف خاص در صورتى صحيح است که مال وقف را به تصرف طبقه اول کسانى که براى آنها وقف شـده يـا وکيل , يا ولى آنها بدهد ولى اگر چيزى را بر اولاد صغير خود وقف کند و به قصد اين که آن چيز ملک آنان شود , از طرف آنان نگهدارى نمايد , وقف صحيح است .

مسأله 2690 :

ظـاهـر ايـن اسـت کـه در اوقـاف عامه از قبيل مدارس و مساجد و امثال اينها قبض معتبر نباشد و وقفيت به مجرد وقف نمودن محقق مى شود.

مسأله 2691 :

وقـف کننده بايد مکلف و عاقل و با قصد و اختيار باشد و شرعا بتواند در مال خود تصرف کند , بنابر ايـن سـفـيه ( يعنى کسى که مال خود را در کارهاى بيهوده مصرف مى کند ) چون حق ندارد در مال خود تصرف نمايد اگر چيزى را وقف کند صحيح نيست .

مسأله 2692 :

اگـر مـالـى را براى بچه اى که در شکم مادر است و هنوز به دنيا نيامده وقف کند صحت آن محل اشـکـال و لازم اسـت رعـايـت احتياط نمايند ولى اگر براى اشخاصى که فعلا موجودند و بعد از آنها براى کـسـانـى که بعدا به دنيا مى آيند وقف نمايد اگر چه در موقعى که وقف محقق مى شود در شکم مادر هم نباشند مثلا چيزى را بر اولاد خود وقف کند که بعد از آنان وقف نوه هاى او باشد و هر دسته اى بعد از دسته ديگر از وقف استفاده کنند صحيح است .

مسأله 2693 :

اگـر چيزى را بر خودش وقف کند مثل آن که دکانى را وقف کند عايدى آن را بعد از مرگ او خرج مقبره اش نمايند صحيح نيست .

ولى اگر مثلا مالى را بر فقرا وقف کند و خودش فقير شود , مى تواند از منافع وقف استفاده نمايد.

مسأله 2694 :

اگـر بـراى چـيزى که وقف کرده متولى معين نموده باشد , بايد مطابق قرار داد او رفتار شود , و اگر معين ننموده باشد , چنانچه بر افراد مخصوصى مثلا بر اولاد خود وقف کرده باشد , اختيار در استفاده از آن با خود آنان است و اگر بالغ نباشند اختيار با ولى ايشان است و براى استفاده از وقف اجازه حاکم شرع لازم نـيست ولى براى آنچه مصلحت وقف يا مصلحت نسلهاى آينده است - مثل تعمير کردن وقف و اجاره دادن آن به نفع طبقات بعدى - اختيار با حاکم شرع است .

مسأله 2695 :

اگر ملکى را مثلا بر فقرا يا سادت وقف کند , يا وقف کند که منافع آن به مصرف خيرات برسد , در صورتى که براى آن ملک متولى معين نکرده باشد , اختيار آن با حاکم شرع است .

مسأله 2696 :

اگـر مـلکى را بر افراد مخصوصى مثلا بر اولاد خود وقف کند که هر طبقه اى بعد از طبقه ديگر از آن اسـتـفـاده کنند , چنانچه متولى وقف آن را اجاره دهد و بميرد اجاره باطل نمى شود , ولى اگر متولى نـداشـتـه بـاشد و يک طبقه از کسانى که ملک بر آنها وقف شده , آن را اجاره دهند , و در بين مدت اجاره بـمـيرند , چنانچه طبقه بعدى آن اجاره را امضاء نکنند اجاره باطل مى شود , و در صورتى که مستاجر مال الاجاره تمام مدت را داده باشد مال الاجاره از زمان مردنشان تا آخر مدت اجاره را از مال آنان مى گيرد.

مسأله 2697 :

اگـر مـلـک وقف خراب شود , از وقف بودن بيرون نمى رود مگر آن که متعلق وقف عنوان خاصى بـاشـد که آن عنوان از بين برود مثل اين که باغ را به عنوان باغ وقف کرده باشد که اگر آن باغ خراب شود وقف باطل مى شود , و به ورثه واقف بر مى گردد.

مسأله 2698 :

ملکى که مقدارى از آن وقف است و مقدارى از آن وقف نيست اگر تقسيم نشده باشد , هر کس که امر وقف به دست او است مانند حاکم شرع و متولى و موقوف عليهم مى تواند با نظر خبره سهم وقف را جدا کند.

مسأله 2699 :

اگـر مـتـولـى وقف خيانت کند , مثلا عايدات آن را به مصرفى که معين شده نرساند , حاکم شرع امينى را به او ضميمه مى نمايد , که مانع از خيانتش گردد و در صورتى که ممکن نباشد مى تواند به جاى او متولى امينى معين نمايد.

مسأله 2700 :

فـرشى را که براى حسينيه وقف کرده اند , نمى شود براى نماز به مسجد ببرند, اگر چه آن مسجد نزديک حسينيه باشد.

مسأله 2701 :

اگر ملکى را براى تعمير مسجدى وقف نمايند , چنانچه آن مسجد احتياج به تعمير نداشته باشد , و انـتـظـار هم نرود که در آينده نه چندان دور احتياج به تعمير پيدا کند , و نيز ممکن نباشد که عايدات آن مـلـک را جـمـع نموده و نگهدارند تا بعدها به تعمير مسجد برسد در اين صورت احتياط لازم آن است که عـايدات آن ملک را در آنچه نزديکتر به مقصود واقف بوده صرف نمايند مانند تامين بقيه احتياجات مسجد يا تعمير مسجد ديگر.

مسأله 2702 :

اگـر مـلکى را وقف کند که عايدى آن را خرج تعمير مسجد نمايند و به امام جماعت و به کسى که در آن مسجد اذان مى گويد بدهند , در صورتى که براى هر يک مقدارى معين کرده باشد , بايد همان طور مصرف کنند , و اگر تعيين نکرده باشد , بايد اول مسجد را تعمير کنند و اگر چيزى زياد آمد , متولى آن را بين امام جماعت و کسى که اذان مى گويد به طورى که صلاح مى داند قسمت نمايد ولى بهتر آن است که اين دو نفر در تقسيم با يکديگر صلح کنند.