احکام ارث
ميزان در ارث بردن پسر و دختر از ثلث
سوال 1449 :
فردى ثلث خود را براى هزينه ازدواج دختر و پسر خود وصيت نمود، آيا دختر و پسر به صورت مساوى سهم مى برد يا چون هزينه هاى ازدواج دختر بيشتر است، متناسب با نيازهاى ازدواجشان به آن ها مى رسد؟
جواب :
تابع کيفيت وصيت است و اگر وصيت در اين جهت اجمال دارد، آن دختر و پسر احتياطا با هم مصالحه کنند.
ثلث چيست
سوال 1450 :
منظور از ثلث در تقسيم ترکه ميّت چيست؟
جواب :
مقصود از ثلث مال که وصيت در آن نافذ است، ثلث مال در وقت وفات وصيت کننده است، پس اگر در اثر نقصان اموال، مقدار ثلث اموالش در وقت وفات کمتراز زمان وصيت شده باشد، وصيت او در ثلث اموال موجود نافذ است.
نحوه تقسيم ارث بدون وجود وصيت
سوال 1451 :
اگر ميتى وصيت خاصى نکرده باشد، تقسيم اموال او به چه صورت است؟
جواب :
بعد از خارج کردن تجهيزات واجبه و ديون ميّت، اعم از حقوق اللّه و حقوق النّاس، بر حسب تقسيم ارث بين ورثه قسمت مى شود.
دريافت سهم ثلث بعد از ازدواج
سوال 1452 :
دخترى که به هنگام ازدواج، به علّت ممکن نبودن فروش اموال به ارث گذاشته شده، سهمى به عنوان هزينه ازدواج از ثلث مال پدرش نصيبش نشده، آيا اکنون مى توان از ثلث مال مقدار سهمش را جدا کرد و به او داد، در صورتى که وصيت به ثلث براى اين هزينه بوده است؟
جواب :
اگر دين آن باقى است، بايد پرداخت شود وگرنه احتياطا مصالحه شود، بلى اگر وصيت کننده سهم هر کدام را معيّن کرده، ظاهرا در هر صورت به او پرداخت مى شود.
اعتبار نظر مرجع وارث
سوال 1453 :
آيا وارث ميّتى که آن ميّت به احکام لقطه اى که پيدا کرده بود عمل ننموده، بايد طبق فتواى مرجع ميّت عمل نمايد يا مرجع خودش؟
جواب :
ميزان، نظر مجتهد خودش هست و احتياط در اجازه ى حاکم است.
جدا نمودن سهم ازدواج صغار از ثلث
سوال 1454 :
آيا مى توان سهم ازدواج هر يک از صغار را از ثلث مال تقسيم نمود و از باب مقدّمه ازدواج براى آن ها مسکن يا قطعه زمينى خريدارى کرد، در صورتى که وصيت به ثلث براى اين هزينه بوده است؟
جواب :
در صورتى که به مصلحت صغار با اجازه ى ولىّ شرعى باشد، مانعى ندارد.
دادن چک به فرزند توسّط پدر و فوت وى
سوال 1455 :
پدرى در حال سلامت چکى را ـ که طلب کار بوده ـ به فرزندش مى دهد و مى گويد مبلغ آن را فلان وسيله براى فلان فرزندش خريدارى کند، بعد بيمار شده و وفات مى نمايد. آيا مبلغ اين چک به فرزند خاصّ مى رسد يا به همه ى ورثه تعلّق دارد؟
جواب :
اگر در مقام وصيّت بوده، در ثلث ترکه اش نافذ است و بايد به آن عمل شود و در غير اين صورت، به همه ى ورثه تعلّق دارد، اگرچه خوب است ورثه در همان مورد مصرف نمايند.
ميهمان شدن در منزلى که صغير هست
سوال 1456 :
پدر خانواده اى فوت کرده و مادر سرپرستى خانواده را عهده دار مى باشد. طفل صغيرى در اين خانواده است که مستمرّى براى تمام افراد خانواده از جمله براى آن طفل صغير، ماهانه از دستگاه دولتى مى دهند. آيا مى شود ميهمان اين خانواده شد؟
جواب :
تصرّف در مال صغير بايد با اذن قيّم شرعى و مصلحت او باشد.
لزوم پرداخت خمس قبل از تقسيم
سوال 1457 :
اگر متوفّى خمس مالى را که برذمّه اش مستقرّ شده ادا نکرده باشد، آيا مى توان آن را بين وارث ها تقسيم نمود، به اين قصد و شرط که هر يک پس از فروش حصّه خود يا در صورت عدم قصد فروش پس از محاسبه و قيمت گذارى حصّه خود خمس مزبور را ردّ نمايد؟
جواب :
اگر با اذن حاکم شرع باشد مانعى ندارد، واللّه العالم.
ادّعاى طلب کارى زوجه از زوج متوفّى
سوال 1458 :
شخصى از دنيا رفته و داراى فرزندى صغير و زوجه مى باشد. زوجه اش بدون دليل و بيّنه اى ادّعا مى کند که از متوفّى طلب کار است، آيا ماترک متوفّى متعلّق به فرزندش مى باشد و ادّعاى مادر فرزند مسموع است و آيا خرج اين فرزند صغير به عهده ى مادر و يا جدّ مادرى مى باشد؟
جواب :
در فرض سوال يک هشتم ترکه ى ميّت متعلّق به زوجه ى او است، به توضيح ذکر شده در مسأله ى 2248 رساله رجوع شود، و باقى ترکه حقّ فرزند است، اگر ميّت پدر و مادر ندارد و اگر ميّت ديون معلومى داشته باشد، بايد از اصل ترکه بپردازند و صرف ادّعا، مثبت دين نيست مادامى که به ثبوت شرعى نرسد، و نفقه ى طفل اگر جدّ پدرى نداشته باشد و اموالى هم که نفقات او را تأمين کند نداشته باشد، بر عهده ى مادر است، واللّه العالم.
زمين باير به ارث رسيده و عمران آن
سوال 1459 :
زمين بايرى که سال ها در آن کشت نشده است، به نام کسى است و آن شخص مدّت بيست و پنج سال است فوت نموده است. ورثه ى آن مرحوم هم در اين مدّت به عمران و آبادى زمين مذکور اقدام نکرده اند. چنان چه يکى از ورّاث يا شخص ديگرى آن را به حدّ بهره بردارى آباد کند، مالک آن زمين مى شود؟
جواب :
اگر زمين قبلاً آباد و ملک متوفّى بوده، فعلاً مال ورثه است و تصرّف در آن بايد با رضايت همه ى آن ها باشد و به احيا مالک نمى شود و مى توانند از ورثه يا ولىّ غايب از ورثه اجاره نمايند.
تقسيم به وسيله ى نوشته
سوال 1460 :
پدرى در زمان حيات خود زمين ها و ساير اموال خود را تقسيم نموده است و به هر يک از ورّاث نوشته اى داده است، آيا بعد از فوتش وارثين مى توانند بگويند اين نوشته را قبول نداريم و مجدّدا بايد تقسيم شود؟
جواب :
مجرّد نوشته دادن کافى نيست، اگر با ورثه مصالحه ى شرعيّه نموده يا هبه کرده و تحويل آن ها داده است، ملک آن ها شده است.
تقسيم ماترک قبل از اخراج ثلث
سوال 1461 :
قبل از اخراج ثلث، وارثين ماترک وصيت کننده را تقسيم نموده اند. آيا مى توانند تصرّف کنند؟
جواب :
نمى توانند تصرّف کنند، مگر در صورت عمل به وصيّت.
اتومبيل متوفى که در اختيار فرزند بوده است
سوال 1462 :
پدرى متوفّى در حال حيات نوشته است: «وانت نيسان سال فلان از بانک کشاورزى گرفته ام» و قسط آن را راننده ى آن وانت که فرزندش است پرداخت کرده است و مدّت چند سال در اختيار ايشان مى باشد، ولى سند وانت به نام پدر است. آيا بعد از فوت پدر وارثين ديگر حقّى از اين وانت دارند؟
جواب :
اگر براى فرزند خريده و يا بعد از خريدن به او واگذار و هبه شرعى کرده حقّى ندارند؛ اما اگر واگذارى او به نحو اباحه تصرف بوده، وارثين ديگر نيز در آن حق دارند.
زمين هاى اصلاحات ارضى و ارث برى آن
سوال 1463 :
در زمان تقسيم اراضى در سراسر مملکت، زمين هاى زراعى مورد نسق، به خود کشاورزان واگذار گرديد. مالک يکى از زمين ها يک بيستم از تمام زمين را براى خود و بقيّه ى زمين ها را به دو فرزند متوفّى (که در زمان حيات در زمين مالک کار و رعيتى مى کرده) با نظارت هيأت اعزامى واگذار نموده و سند رسمى نيز از اداره ى ثبت صادر گرديد. اکنون پس از گذشت سى سال دختران متوفّى مطالبه ى ماترک پدر مى نمايند، حتّى از زمينى که در زمان حيات پدر به عنوان مزارعه در دست فرزندان پسر بود، در صورتى که زمين ها در دست و تصرّف فرزندان پسر بوده است و مال مالک؛ و دولت آن زمان نسق زمين هاى زراعى را به کشاورزان عمل کننده انتقال داده است نه اين که ماترک پدرى باشد، تقاضامنديم حکم مسأله را بيان فرماييد؟
جواب :
اگر در وقت موت متوفّى زمين ها ملک او نبوده و از مالک اوّلى شرعا به او منتقل نشده، از ترکه ى او محسوب نمى شود و حکم ميراث ندارد و خصوصيات فعلى و تشخيص موضوع با خود مکلّف است.
تصاحب مال ميّت توسط پسر بزرگ و مادر
سوال 1464 :
مردى که داراى دو پسر و سه دختر و همسر بوده، بيست سال است از دنيا رفته، در زمان فوت وى يکى از دختران مبتلا به بيمارى روانى و يکى از فرزندان پسرش صغير بوده است. پسر بزرگ به اتّفاق مادر اموال باقى مانده متوفّى را بيش از سهم ارثيه براى خود قرار داده و به امضاى همگان رسانده است؟ اکنون وارثين از جريان اطّلاع پيدا کرده اند، وظيفه ى وارثين ديگر چيست؟
جواب :
معلوم است که ورثه نسبت به سهم الارث خود از ترکه حقّ دارند. ولى چنان چه در اين باره اختلافى دارند نياز به مرافعه ى شرعيّه دارد.
اجازه ى ورثه به تصرّف يکى از ورّاث و ادّعاى سهم
سوال 1465 :
يکى از وارثين، عين منقوله باقى مانده از ميّت را فروخته و با قيمت آن، زمين مسکونى خريدارى نموده است. وارثين ديگر معامله ى اوّل را اجازه داده اند و مدّعى سهمى از زمين مذکور هستند. آيا فضول، مکلّفِ به ردّ سهم آن ها از ثمن معامله ى اوّل است و يا ساير وارثين با او در ملک شريک مى باشند؟
جواب :
اگر وارث ملک را براى خود و برذمّه خريده، آن را مالک شده است و ورثه حقّى در آن ندارند و پول شى ء فروخته شده را در سهم خودشان حقّ دارند.
نحوه ى تقسيم ترکه بين برادرزاده ها و خواهرزاده ها
سوال 1466 :
شخصى فوت کرد و داراى دو برادر و يک خواهر مى باشد که همگى اين ها قبل از وى فوت شده اند. برادرها و خواهر متوفّى با آن شخص (متوفّى) از يک پدر و مادر بودند. از يک برادر مرحوم او فرزند پسرى و از برادر ديگر مرحوم وى سه فرزند پسرى و يک فرزند دخترى و از خواهر مرحومه ى وى پنج فرزند پسرى در حال حيات مى باشند. نحوه ى تقسيم ترکه ى متوفّى بين برادرزاده ها و خواهرزاده را مرقوم فرماييد؟
جواب :
در صورت فوت برادر و خواهر پدر و مادرى متوفّى، سهم آن ها به فرزندانشان مى رسد. بنابراين در فرض مذکور در سوال سهم برادر مرحوم وى به فرزند او و سهم برادر ديگر مرحوم وى نيز بين فرزندان او، پسر دو برابر دختر تقسيم مى شود (دختر و پسر مساوى نمى برند) و سهم خواهر مرحومه ى وى که نصف سهم برادر است، بين فرزندان او قسمت مى شود.
نحوه ى تقسيم ارث با فوت بعضى ورثه
سوال 1467 :
فردى فوت کرده و داراى چند فرزند ذکور و اناث است. بعد از مورّث، اکثر فرزندان نيز از دنيا رفته اند به جز دو پسر و يک دختر و همسر فرد متوفّى (مورّث). نحوه ى تقسيم ارث را بيان فرماييد؟
جواب :
کيفيّت تقسيم ارث در فرض سوال در رساله مذکور است. بايد هر کدام ملاحظه شود که در زمان موت، وارثش کيست و ترکه ى فرزند زيد که بعد از او فوت کرده به علاوه آن چه از زيد ارث برده، به ورثه ى خودش مى رسد.
سهم زوجه از زمين بنياد شهيد
سوال 1468 :
پدر و مادرى که فرزندشان شهيد شده است، از طرف بنياد شهيد مبلغى پول بين آن ها تقسيم شده است و اموالى از قبيل زمين، فقط به نام پدر شهيد واگذار شده است. اکنون پدر شهيد فوت کرده است براى مادر شهيد چه سهمى از اين اموال مى باشد؟
جواب :
اموالى را که بنياد شهيد به والدين شهيد داده است، بستگى به مقرّرات بنياد در تقسيم و سهميّه بندى دارد؛ بنابراين اگر بنياد زمين را به هر دو نفر داده است، هر کدام سهميّه دارند و اگر فقط به پدر داده است، زمين متعلّق به پدر است و زن از زمين ارث نمى برد، ولى از ساير ترکه ى زوج هر چه باشد از منقولات يک هشتم و از قيمت اعيان مثل ساختمان و اشجار نيز يک هشتم حقّ دارد، واللّه العالم.
ارث شوهر و دايى و عمّه ى پدرى
سوال 1469 :
زنى فوت کرده و شوهر دارد و يک دايى پدر و مادرى و يک عمّه ى پدرى، آيا دايى عمّه را حاجب مى شود؟
جواب :
با وجود دايى پدر و مادرى، عمّه ى پدرى هم ارث مى برد و در فرض مسأله نصف ترکه از شوهر و ثلث براى دايى و بقيّه از آن عمّه است.
فرضى از تقسيم ارث
سوال 1470 :
شخصى فوت کرده، تمام ترکه اش سه ميليون و سيصدهزار تومان مى باشد. وارثين او بدين قرار است:
1) زوجه؛ 2) پسرعمو پنج نفر؛ 3) دخترعمو چهار نفر؛ 4) پسردايى يک نفر؛ 5) دختردايى يک نفر؛ 6) پسرعمه سه نفر؛ 7) دخترخاله يک نفر؛ 8) پسرخاله دو نفر.
جواب :
در فرض مرقوم همسر مرحوم ربع ترکه را مى برد و از زمين و عين بناها و درختان ارث نمى برد و از قيمت آن ها غير زمين ربع مى برد و بقيّه ى ترکه بين پسرعموها و دخترعموها و پسرعمّه ها و پسردايى و دختردايى و پسرخاله ها و دخترخاله تقسيم مى شود، به اين نحو که ثلث مجموع ترکه با مراعات شروط ارث بردنِ پدر و مادر آن ها و نيز سهم آن ها به پسردايى و دختردايى و پسرخاله ها و دخترخاله به صورت مساوى مى رسد و بقيّه به همين نحو مذکور به بقيّه داده مى شود، للذّکر ضعف الانثى «براى مردان دو برابر زنان» و اگر غير پدر مادرى هم در فرض سوال مطرح است، براى توضيح آن به رساله مراجعه شود.
مهريّه ى زن
سوال 1471 :
آيا مهريه ى زن جزو ترکه ى او است و اگر جزو ترکه ى او است، آيا شوهر مى تواند به نسبت سهم الارث خود از آن کم کرده و باقى مانده ى مهريه را به ساير ورثه ى زن (زوجه ى خود) پرداخت نمايد؟
جواب :
بله، جزو ترکه ى اوست و شوهر مى تواند بعد از پرداخت ديون و انجام مورد وصيّت آن کار را بکند.
پولى که زوجه عوض ديه ى شوهر مى گيرد
سوال 1472 :
آيا زوجه از پولى که عوض ديه ى خون شوهر گرفته، حقّى دارد چه مقدار؟
جواب :
اگر زوج اولاد ندارد 41، حقّ زن است و اگر اولاد دارد 81، حقّ او است.
استيجار از ترکه ى ميّت براى نماز و روزه
سوال 1473 :
آيا ورثه مى توانند از ترکه ى ميّت، شخصى را براى انجام نماز و روزه ى احتياطى ميّت استيجار کنند؟
جواب :
با اجازه ى تمام ورثه مانعى ندارد.
عدم مانعيّت بخشش در حال حيات از ارث
سوال 1474 :
آيا بخشش در حال حيات مانع از سهم الارث مى شود؟
جواب :
مانع نمى شود.
لباس هايى که مرد براى زنش گرفته
سوال 1475 :
آيا لباس هاى مختلف و زيورها و امثال اين ها را که شوهر در حال حيات براى همسرش گرفته، متعلّق به زن است يا مال شوهر است که بايد بين ورثه تقسيم شود؟
جواب :
اگر به زن تمليک نکرده است، هر چند به نحو هديه، مال شوهر است.
ماهيّت يد ورثه
سوال 1476 :
آيا يد متصرّفين (ورثه) بعد از صدور حکم موت و تقسيم ترکه بين آن ها امانى است يا ضمانى؟
جواب :
بعد از تقسيم ترکه ـ به نحو شرعى ـ بين ورثه هر کسى سهم خودش را واجد است و يد غير بر آن بايد با رضايت او باشد، و تقسيم شرعى بعد از تجهيز و دين و وصيّت است و تفريط در انجاز آن ها جايز نيست.
فروش اموال به فرزند و فوت وى
سوال 1477 :
اينجانب تمام اموال منقول و غير منقول خود را در مقابل ده هزار تومان به فرزندم فروخته و منتقل نموده بودم، به شرط اين که تا من زنده ام، در اختيار خودم باشد، متأسفانه فرزندم قبل از من از دنيا رفته است. آيا اموال به خودم برمى گردد يا به ورثه ى فرزندم منتقل مى شود؟
جواب :
اموال به ورثه ى فرزند منتقل مى شود، ولى با رعايت شرط مزبور.
حکم تفنگ
سوال 1478 :
آيا تفنگ هم مثل شمشير به فرزند بزرگ مى رسد؟
جواب :
شامل نمى شود.
سوال 1479 :
در صورتى که تفنگ بيش از خشاب خود گلوله داشته باشد، آيا باز هم به فرزند پسر بزرگ مى رسد؟
جواب :
شامل نمى شود.
حکم سلاح با تعدّد زن و فرزند پسر بزرگ
سوال 1480 :
اگر مردى چند زن داشته باشد که هر کدام ولد اکبر داشته باشند، اين سلاح به کدام يک از آن ها مى رسد؟
جواب :
اگر آن دو پسر از دو زن در يک وقت، متولد شده باشند، بايد لباس، قرآن، انگشتر و شمشير ميّت را به طور مساوى بين خودشان تقسيم کنند.
تکليف اموال کسى که مفقودالاثر شده
سوال 1481 :
تکليف اموال کسى که مفقودالاثر گشته، چيست؟
جواب :
اگر زنده بودنش معلوم نيست و وارث هم دارد، مالش را کنار مى گذارند و بنابر اظهر تا مدت چهار سال وضعيت او را پيگيرى مى کنند، سپس مالش را بين ورثه تقسيم مى کنند، ولى اگر بعدا زنده بودن او معلوم شد، تقسيم مال منتفى مى شود و احوط صبرکردن است تا حصول علم عادى به موت او يا حصول اطمينان در خصوص شخص مفقود.
صرف ماترک ميّت براى کارهاى خير بدون وصيّت به ثلث
سوال 1482 :
در جايى که ميّت وصيّت به ثلث نکرده باشد، آيا ورثه مى توانند از اصل ترکه براى ميّت کارهاى خير و عام المنفعه انجام دهند؟
جواب :
با رضايت تمام ورثه، اگر صغير نداشته باشد، مانعى ندارد.
حکم امتياز آب و برق و...
سوال 1483 :
در مورد امتياز آب و برق و تلفن و گاز و غير آن ها، حکم چگونه است، منقول است يا غير منقول؟
جواب :
منقول است و در مورد شک، مصالحه بر قيمت به جاى ارث بردن از عين، موافق احتياط است.
ابطال نمودن توافق بر تقسيم ارث
سوال 1484 :
در مورد سهم الارث، اگر ورثه به نحوى در تقسيم توافق کردند، آيا مى توانند خلاف توافق عمل نمايند و توافق نامه را ابطال نمايند؟
جواب :
غير ورثه نمى تواند و ورثه نيز اگر افراز به مصالحه يا قرعه شده باشد، نمى توانند و اگر مجرّد توافق باشد، مانعى ندارد در تعيين سهام يا تعديل به اندازه ى سهمشان مى توانند.
حکم فرزندان و نوه هاى ولدالزنا در ارث
سوال 1485 :
ولدالزّنا از ارث محروم است امّا فرزندان زنازاده و نوه هاى او چه طور، آيا آن ها هم محروم هستند؟
جواب :
ظاهرا آن ها هم محرومند.
اختلاف ورثه و زوجه در دايمى بودن
سوال 1486 :
زن پس از مرگ شوهر ادّعا مى کند زوجه ى دايمى او است و ورثه مى گويند: زوجه انقطاعى است، حکم مسأله را بيان فرماييد؟
جواب :
بايد زن بيّنه اقامه کند.
وضعيت ارث در تلقيح مصنوعى
سوال 1487 :
اگر نطفه مردى را پس از فوت وى بگيرند و با تلقيح مصنوعى به رحم زن منتقل کنند، ولد متولّد شده آيا به مرد ملحق مى شود؟ آيا از وى ارث مى برد؟
جواب :
در حال موت، هنوز انعقاد نطفه و تحقق حمل صورت نگرفته است. اين حمل هر چند در فرزند بودن به آن مرد الحاق مى شود، ولى از آن مرد ارث نمى برد، زيرا شرط ارثِ حمل در اين جا موجود نيست، بنابراين که صرف احراز لحوق منظور نباشد.
حکم قبر باارزش بعد از پوسيده شدن بدن
سوال 1488 :
شخصى براى دفن ميّتى قبرى را بخشيده که در آن دفن شود، پس از گذشت سال ها ـ که بدن ميّت پوسيده ـ قبر داراى ارزش و قابل فروش است، آيا به ورثه ميّت مى رسد يا متعلّق به خود بخشنده است؟
جواب :
ظاهرا به ورثه ى ميّت مى رسد، مگر قرينه اى بر صرف اجازه ى دفن باشد.
کار کردن پسر براى پدر در حال حيات
سوال 1489 :
پسرى ده ها سال در باغ پدر يا مادرش کار کرده است. آيا پس از وفات آن ها غير از ارث پسرى چيزى به عنوان کارکرد به طور الزامى طلب کار است يا نه؟ و ساير ورثه به طور واجب چيزى اضافه بر ارث بايد به او بدهند؟
جواب :
اگر قصد تبرّع (مجانى) نداشته است، بايد او را راضى کنند.
زحمت هايى که يکى از ورثه کشيده است
سوال 1490 :
متوفّى داراى سه پسرو يک دختر و زوجه مى باشد. به جهت صغير بودن دو نفر از فرزندان، ماترک مورّث را تقسيم نکردند. فرزندى که ده سال داشت به مدّت شانزده سال مجبور شد زندگى را اداره نمايد. اکنون بقيّه ى ورّاث ادّعاى تقسيمى ماترک پدرى را دارند، در صورت تقسيم، آيا فرزندى که به مدّت شانزده سال زحمت کشيده است، حقّ اجرت را دارد يا اين که بايد همانند ساير ورّاث سهم ارث خود را بردارد؟
جواب :
ماترک بين وارثين تقسيم مى شود. پسر دو برابر دختر و زن هم حقّ خود را دارد و اگر فرزند به قصد مجانى بودن آن کارها را نکرده، حقّ اجرة المثل کارهايش را دارد.
سهم همسر از خانه ى خراب شده در خيابان
سوال 1491 :
ساختمانى از ترکه ميّت به ارث رسيده است که در جريان خيابان کشى شهردارى تخريب شده و شهردارى در موقع تخريب، عرصه ى ساختمان را 5/1 ميليون تومان و قيمت اعيانى را نيم ميليون تومان تعيين کرده بود؛ عوض آن ساختمان قطعه زمينى را داده است که قيمت آن سه ميليون تومان ارزش دارد. سهم همسر مورّث را چگونه بايد محاسبه کرد؟
جواب :
به نسبت اعيان با احتساب بالا رفتن قيمت در آن چه پرداخت شده است.
ارث برى دختر از تمام ترکه ى پدر
سوال 1492 :
آيا دختر از زمين هاى کشاورزى پدر ارث مى برد؟
جواب :
دختر نسبت به سهم خودش از تمام ترکه ى پدر ارث مى برد.
عدم ارث برى پدربزرگ با وجود فرزند صغير
سوال 1493 :
با فوت پدر با وجود فرزند صغير، آيا پدر بزرگ مادرى از ترکه، ارث مى برد و اگر حقّى را بر متوفّى ادّعا کند، حکم آن چيست؟
جواب :
حقّى ندارد و ارث نمى برد و اگر ادعاى خود را شرعا اثبات نکند، حقّى ندارد.
بخشيدن مال به فرزندان و تقسيم اموال باقى مانده
سوال 1494 :
پدرى در زمان حياتش زمينى را با دستخط خود به چهار پسرش بخشيده است و به دخترها چيزى واگذار کرده است. سازمان زمين شهرى بقيّه ى زمين را تصاحب نموده که طبق قانون، حدّ نصابى از آن زمين به مالک داده مى شود. حال مقدار زمينى که سازمان زمين شهرى برمى گرداند، آيا به عنوان ماترک پدر فقط بين دختران بايد تقسيم شود يا اين که فرزندان پسر هم از آن مقدار ارث مى برند؟
جواب :
قطعاتى که پدر در زمان حيات خود به پسرها و دخترها بخشيده، اگر به تصرّف آن ها داده باشد، حقّ آن ها است و نسبت به باقى زمين برگشت شده اى که در زمان حيات قبض نشده بود، ميان پسرها و دخترها بر طبق آن چه خداوند فرموده تقسيم مى گردد.
ادّعاى بخشش توسّط فرزند
سوال 1495 :
پدرى با سه فرزندش در مغازه اى ـ که مال پدر مى باشد ـ کاسبى مى کردند. يکى از اين سه پسر با مبلغ صد و بيست هزار تومان زمينى را خريده و به نام خود کرده است و اين پسر پس از فوت پدرش، هنگام تقسيم ارثيّه اظهار مى کند صد و بيست هزار تومان را پدرم به من بخشيده بود، بدون اين که بر ادّعايش بيّنه و شاهدى داشته باشد، آيا اين زمين مال اين پسر است يا سهميه ى همه ى وارثين مى باشد؟
جواب :
مدّعى بخشش بايد دعواى خود را به وجه شرعى اثبات کند و در غير اين صورت همه ى ورثه در مال مورد دعوا شريک هستند و نسبت به زمينى که با آن خريده شده، اگر به ثمن کلّى و براى خودش خريده، ملک پسر شده است پس وجه پرداختى از ترکه است، واللّه العالم.
هبه بدون قبض و اقباض در زمان حيات
سوال 1496 :
شخصى سه دختر داشت. دختر کوچکش بدون اذن پدر ازدواج مى کند. پدر تمام دارايى خود را بين دو دختر تقسيم مى کند، آن گاه پدر فوت مى کند. حصّه اى که در حال حيات به يکى از دو دختر داده، بود قبض و اقباض نشده بود و عوضى هم در مقابلش داده نشده بود. اکنون آن دختر ادّعاى حصّه ى خود را دارد. آيا دعواى او صحيح است؟
جواب :
اگر حصّه هاى تقسيم شده را به دخترها نبخشيده يا در صورت بخشش تحويل نداده، هر چند از طريق وکالت و از اسباب ملک مثل مصالحه چيزى واقع نشده، حکم ساير ترکه را دارد که به همه ى ورثه مى رسد. بلى اگر پدر در مقام وصيّت چنين کارى کرده، در ثلث ترکه نافذ است، واللّه العالم.
تأثير عقوق والدين در حکم ارث
سوال 1497 :
آيا عقوق والدين موجب محروميّت از ارث مى شود؟
جواب :
موجب محروميّت نمى شود، ولى عقوق والدين از گناهان کبيره است.
هدايايى که به عروس و داماد متوفّى داده شده
سوال 1498 :
اگر علاوه بر جهيزيّه که پدر به دختر خود مى دهد، ديگران هدايايى به عروس و داماد بدهند و اتّفاقا عروس و داماد در تصادف فوت نمايند، لکن زوج چند ساعت پس از عروس فوت نمايد، حکم اين اموال چيست؟
جواب :
آن چه معلوم است که به کدام يک هديه داده شده، ملک او است و از ترکه ى او محسوب است و در موارد شک، احتياط در مصالحه است و چنان چه صغيردارد، مراعات غبطه ى آن ها نيز بشود.
سهم زن از سرقفلى مغازه
سوال 1499 :
ميّت مغازه اى دارد با بناى نازل، ولى چون درمحلّ مناسب است سرقفلى بالايى دارد. آيا زن او فقط از بناى مغازه ارث مى برد يا در سرقفلى هم سهيم است؟
جواب :
زن از اعيان، هر چند به لحاظ سرقفلى ارث مى برد، همان طورى که از اجاره ارث مى برد.
سهم زن از فروش باغچه
سوال 1500 :
اگر باغچه يک جا به فروش برسد، از بهاى آن چه مقدار به همسر مرحوم مى رسد؟
جواب :
از قيمت اعيانى باغچه از قبيل درخت و غيره. (مسأله 2248 رساله.)
مطالبه ى ارث زن توسّط شوهرى که غايب بوده
سوال 1501 :
مردى زنش را بدون طلاق رها کرده و زن و بچّه هايش به سختى زندگى را گذرانده اند. اکنون که زن وفات کرده، سراغ فرزندان آمده و مطالبه ى ارث او را مى کند. آيا چنين حقّى دارد؟
جواب :
در فرض مسأله، پدر از ترکه ى زوجه خود يک چهارم ارث مى برد، ولى اگر نفقات مادر را نداده است، ضامن است و بايد بپردازد و اگر مهريّه هم نداده است، بايد مهريّه را هم بدهد.
طلايى که مرد براى زن خريده
سوال 1502 :
پدرم هنگام حيات، براى همسرش که زن پدرم باشد، طلا خريده است ولى نوشته اى در دست نيست که دلالت کند اين طلا مال او است و شفاهى هم مطلبى نگفته است. آيا اين طلا که در دست زن پدرم هست جزو ماترک مى باشد و در صورت ترکه بودن، زن پدرم از آن ارث مى برد؟
جواب :
اگر ظهور خريد طلا براى همسر در تمليک به او است، از ترکه محسوب نمى شود.
انتقال حقّ تعقيب کيفرى
سوال 1503 :
شخصى به دليل ترک انفاق تحت تعقيب کيفرى قرار مى گيرد. شاکيه قبل از صدور حکم، فوت مى نمايد. آيا حقّ تعقيب کيفرى (و به مجازات رساندن مجرم) به ورثه منتقل مى شود يا خير؟ و به طور کلّى، آيا در تعزيرات حقّ تعقيب کيفرى با فوت به ورثه منتقل مى شود يا خير؟
جواب :
اگر ذمّه ى او مشغول به نفقه باشد، ورثه ى متوفّى حقّ مطالبه ى آن را دارند، ولى نسبت به مجازات ديگر حقّى ندارند، چنان چه خود متوفّى و يا حاکم هم چنين حقّى نداشت.
معامله فضولى يکى از ورثه در ماترک
سوال 1504 :
يکى از ورثه، سهم خود و ديگران از ورثه را بدون اذن آنان تصرّف مى کند و بر آن معامله انجام مى دهد. در صورت فوت تمام آن ورثه (ظالم و مظلوم)، آيا فرزندان مظلومين، حقّ مطالبه از فرزندان ظالم را دارند؟
جواب :
بلى، و بدون اجازه آن ها، آن معامله نيز باطل است، با فرض اين که قبلاً از طرف پدران آن ها اجازه يا ردّى صورت نگرفته باشد.
تقدّم ابن عمّ ابوينى بر عمّ ابى و عمّه ابى در ارث برى
سوال 1505 :
در صورتى که نوبت به ارث برىِ طبقه سوّم برسد، آيا ابن عمّ ابوينى (پدر و مادرى) بر عمّ ابى و عمّه ابى (پدرى) تقدم دارد؟
جواب :
بلى، زيرا تقدم ابن عمّ ابوينى بر عمّه اولويت دارد از تقدمش بر عمّ، امّا اين تقدّم در مورد بنت عمّ ابوينى نيست، زيرا او در مورد استثنا، اولويتى از ابن عم ابوينى ندارد، لکن محلّ احتياط به مصالحه هست.
عدم ارث برى زوجه ميّت از عين و منفعت بنا
سوال 1506 :
ساختمان موروثه اى را مى خواهند اجاره دهند، آيا زن ميّت که از قيمت و ماليّت بنا ارث مى برد، سهمى از اين اجاره دارد يا مى تواند مانع از اجاره شود؟
جواب :
ظاهرا تا قيمت به او پرداخت نشده، سهم دارد و يا مى تواند مانع شود.
تقدّم ديون ميّت بر وصيّت
سوال 1507 :
آيا ديون ميّت، هنگام اخراج، بر وصيت او مقدّم مى باشد؟
جواب :
بلى، چه ديون حق اللّه باشد يا حق النّاس و وصيت هم بر ارث مقدم است.
تصرّف يکى از ورثه در ماترک بدون اذن ديگران
سوال 1508 :
يکى از ورثه بدون اذن ساير وارثين، يک طبقه روى خانه ارثى مى سازد. پس از اتمام ساخت، تمامى ورثه جز يک نفر به آن راضى مى شوند. تکليف چيست؟
جواب :
اگر تصرّف در آن طبقه، چنان که متعارف است مستلزم تصرف در ملک ورثه است، بايد آن وارث را با مصالحه يا به تقسيم ارث ـ که سهم او را بدهد ـ راضى کند، وگرنه تصرّف در آن طبقه جايز نيست.
چگونگى قرعه در صورت وجود وارثِ مؤنث ميان وارثان مذکّر
سوال 1509 :
ميّتى داراى يک دختر و چهار پسر مى باشد. ترکه وى يک زمين است که بايد به نه قسمت تقسيم کنند. براى اين که سهم دختر، بين دو سهم يک پسر نباشد، چگونه قرعه بزنند؟
جواب :
اوّل سهم دختر را از دوطرف يا وسط ها قرعه بزنند، يعنى قسمت هاى يک و سه و پنج و هفت و نه و سپس براى پسرها قرعه بزنند.
حکم جايزه اى که به کسى پس از فوتش مى دهند
سوال 1510 :
حکم جايزه اى که به مؤلف کتاب به عنوان کتاب سال، پس از فوتش مى دهند چيست؟
جواب :
اين جايزه هم جزو ماترک او است که به ارث مى رسد، زيرا سبب کسب اين فايده، پيش از موت بوده است.
احکام ارث، محرميّت و زوجيّت در مورد پيوند سرِ فردى به ديگر
سوال 1511 :
اگر علم پزشکى به قدرى رشد کند که بتوان سر انسانى را به بدن انسان ديگر پيوند زد، آيا از جهت احکام مانند: ارث، محرميّت، زوجيّت و ... ميان شخص پيونددهنده و پيوندگيرنده تفاوت وجود دارد؟
جواب :
عرفا اين شخص آخرى است، زيرا مغز که مرکز ادراکات است و قلب که مرکز حبّ و بغض است، بايد با هم توأم باشد تا معلومات محفوظ بماند و احکام مشترکه بين آن دو نفر بر اين شخص جارى است. ولى در احکام مختصّه، ظاهرا شخص ثالثى است که بايد تمام تکاليف و وضعيّات را استيناف کند (دوباره آغاز کند)، مثلاً زنش را پس از عدّه دوباره عقد کند.
زمين اصلاحات ارضى که بعضى مالکان راضى نمى شود
سوال 1512 :
زمينى از اصلاحات اراضى به شخصى به ارث رسيده است و برخى از مالکين آن نه راضى به فروش مى شوند و نه اجاره، تکليف چيست؟
جواب :
بايد سهم آن ها را جدا کند و قسمت آن ها را بدهد.
شرط محروميت از ارث ضمن هبه پدر به فرزند
سوال 1513 :
پدرى ملکى را به فرزندش بخشيده است، به اين شرط که از ارث محروم شود، آيا اين شرط صحيح است؟
جواب :
اين شرط فاسد است، ولى چون به منزله ى وصيت براى ورثه ى ديگر است، سهم الارث اين فرزند از ثلث براى ديگران مى شود و هم چنين اگر زايد را اجازه داده باشد و اگر شرط اين بوده که بعدا سهم خود از ارث را به ساير ورثه بدهد، صحيح و نافذ است و هم چنين اگر به نحو شرط نتيجه باشد، بنا بر صحّت آن.
عدم ارث برى ورثه بهايى
سوال 1514 :
بهايى که بهايى زاده است، فوت شده و وارث مسلمانى ندارد، آيا ورثه بهايى وى ارث مى برند؟
جواب :
ورثه بهايى او ارث نمى برند، وضعا، ولى تکليفا بايد ملاحظه کنند که فتنه و مفسده بر آن مترتب نشود.
اعتبار قول زن در دخول پس از مرگ شوهر
سوال 1515 :
خانمى به عقد دايم مردى درمى آيد. مرد پس از چهارده ماه فوت مى کند. ورثه ديگر، آن خانم را به اين دليل که مرد مريض بوده و دخول صورت نگرفته است از ارث محروم کرده اند، زن ادّعاى وقوع دخول را دارد. حکم چيست؟
جواب :
قول زن پذيرفته است، زيرا دخول از امورى است که «لايعلم عادةً الاّ من قِبلها» عادتا دانسته نمى شود، مگر از جانب زن، و اقامه ى بيّنه بر آن ميسور نيست و فقط زن بايد قسم بخورد.
فوت پدر و فرزند و معلوم نبودن زمان فوت
سوال 1516 :
شخصى با فرزند خود هنگام شنا غرق مى شوند و مشخص نيست پدر پس از فرزند مرده يا با هم مرده اند. اگر قراين حدسية و امارات ظنيّه مانند قول پزشک به صورت نظريّه و نه شاهد قضيّه، بر تقدّم مرگ فرزند دلالت کند، آيا کفايت مى کند يا باز هم حکم شکّ جارى است و از هم ارث مى برند؟
جواب :
اگر اطمينان آور باشد، بلى کفايت مى کند.
عدم امکان بازپس گيرى هبه ى به فرزند، توسط ديگر ورثه
سوال 1517 :
پدرى در زمان حيات، مقدارى از ملک شخصى خود را در حضور شهود به يکى از فرزندان خود هبه کرده است. آيا بعد از فوت پدر، وارثين مى توانند آن مقدار بخشيده شده را بين خود تقسيم يا تبديل به قيمت نموده، پول بگيرند يا آن مقدار مال آن فرزند است که به او بخشيده شده است؟
جواب :
اگر هبه صحيح بوده و اقباض شده است، وارثين نمى توانند مال موهوب را ببرند و بگيرند.
تقسيم اموال مشترک بين بچه هاى کوچک و بزرگ
سوال 1518 :
بين چند وارث اگر تعدادى کبير از يک مادر ـ که مادرشان در زمان بودن ولىّ، از دنيا رفته است ـ و يک صغير از يک مادر ـ که در زمان بودن ولىّ، طلاق شرعى داده شده است ـ و دو صغير از يک مادر ـ که همسر قانونى و شرعى ولىّ بوده است ـ و ولىّ از دنيا رفته، بعد از وفات ولىّ همسرى که طلاق گرفته بود، قيّم فرزندش شده و تقاضاى تقسيم اموال نموده است و وارثين کبير اجازه تصرف در اموال ندادند و قيّم دو صغير هم اجازه ندادند و دو صغير هم کبير نشده اند تا خود اجازه دهند، آيا مى شود در اين اموال تصرف نمود؟
جواب :
اگر احتمال بدهند که مصلحت در تقسيم باشد، به حاکم شرع مراجعه نمايند و با امر او انجام دهند.
مسأله ارث و خون بها پس از قتل عامل مضاربه
سوال 1519 :
شخص «الف» با شخص «ب» معامله اى را به صورت مضاربه انجام داده است. سرمايه از «ب» و کار از طرف «الف» بوده، قول و قرار بر اين بوده که سود يا ضرر معامله به تناسب پنج به دو تقسيم شود. يعنى اگر پانصد هزار تومان ضرر يا سود برده شود، دويست هزار تومان از آن «ب» و الباقى که سيصد هزار تومان است متعلق به شخص «الف» مى باشد و ايشان بعد از گرفتن يک ميليون و سيصد هزار تومان از «ب» جهت خريد برنج به شهرستانى مى رود. متأسفانه در آن ديار به دام اشرار منطقه مى افتد و نه تنها موجوديش را به سرقت مى برند، بلکه خودش را هم مى کشند. بفرماييد:
1) تلف شدن پول چه حکمى دارد؟ آيا «ب» مى تواند نسبت به سهم مقتول مازاد بر دو پنجم ادّعايى داشته باشد، يا کلّ سرمايه از کيسه «ب» تلف شده است؟
جواب :
خير، زيرا يد امانى بوده و نمى تواند ادّعايى داشته باشد، با فرض اين که قرارداد بر ضرر بوده نه سرقت و تلف.
2) وارث مقتول دو دختر خردسال مى باشند. آيا مى توانند نسبت به دو پنجم خون بهاى پدرشان ادّعايى داشته باشند؟ به بيانى ديگر آيا سود و ضرر پنچ به دو شامل خون مقتول هم مى شود؟
جواب :
خون بها اگر از قاتلين دريافت شد، متعلّق به ورثه او است و نمى توانند از شريک در معامله مطالبه کنند و ربطى به معامله ندارد.
مصرف ثلث توسط وصى
سوال 1520 :
مرحوم پدرم وصيّت فرمود که وصىّ او فرزندان پسر مى باشند و همان طور که مستحضر مى باشيد، ثلث زير نظر وصىّ بايد به مصرف شرعيّه برسد. آيا خواهر بنده حق گرفتن ثلث دارد؟ با توجه به اين که وصىّ راضى نيست که خواهر ثلث را به هر ميزان بگيرد؟
جواب :
در صورت وصيت به ثلث، مصرف ثلث بايد به دست وصىّ باشد، متعدّد باشند يا واحد.
تصرّف در ترکه پيش از اخراج بدهکارى و وصيت
سوال 1521 :
آيا تصرّفات و معاملات ورثه در ترکه ميّت پيش از اخراج ديون يا وصيّت او نافذ است؟
جواب :
وضعا نافذ است، اگرچه تکليفا حرام است. زيرا ورثه مالک آن هستند و اخراج ديون به ذمه آن ها است و اگر با اذن حاکم و مصالحه به ذمّه بگيرند که در وقت معين بپردازند، تکليفا هم اشکال ندارد.
خنثاى مشکل
سوال 1522 :
آيا حکم تقدّم و حاجبيّت ابن عمّ ابوينى (پدرى و مادرى) بر ابن عمّ ابى (پدرى) يا امّى (مادرى) شامل خنثاى مشکل و دخترى ـ که فرزند عمّ ابوينى است ـ نيز مى شود؟
جواب :
همين حکم در حاجبيت خنثاى مشکل و دخترى که فرزند عمّ ابوينى مى باشد، بنابر احتياط است که محل مصالحه است.
تقدّم خمس بر بدهکارى
سوال 1523 :
شخصى متوفّى، بدهى هايى مختلف از قبيل خمس و ديون به مردم دارد و اموال ماترک او کفايت بدهکارى او را نمى کند، آيا اموال به جا مانده ى او ميان طلبکاران تقسيم به نسبت مى شود يا ديون اشخاص مقدّم بر سهمين است؟
جواب :
اگر خمس در مال او است، مقدّم بر ديون است و اگر بر ذمّه ى او است، حکم ساير ديون را دارد و چنان چه با رضايت تقسيم کنند، احوط است.
ارث بردن از وسايل خانه
سوال 1524 :
آيا زن علاوه بر مهر وى از اثاثيه منزل نيز سهم الارث مى برد يا خير؟
جواب :
بله، ارث مى برد.
ارث بردن برادرزاده ها
سوال 1525 :
اگر وارث پدر و مادر تنها يک دختر و برادرزاده هايش باشند، آيا به بردارزاده ها ارث مى رسد؟
جواب :
خير، فقط دختر ارث مى برد.
تصرف در وصيت
سوال 1526 :
تصرف در وصيت (ثلث) پدر چه حکمى دارد؟
جواب :
جايز نيست.
تصرف در ارث توسط فرزند ارشد
سوال 1527 :
آيا فرزند ارشد خانواده حق تصرف در مال ورثه را دارد؟
جواب :
بدون اجازه ى ورثه، حق ندارد.
امانت پس از مرگ صاحب آن
سوال 1528 :
از دوستم کتابى به عنوان امانت گرفتم، پس از مدتى ايشان به رحمت خدا رفت، آيا ردّ امانت به ورثه لازم است؟
جواب :
بله، لازم است. (به مسأله ى 1853 و 1854 رساله رجوع شود.)
فرق گذاشتن بين افراد خانواده در ارث
سوال 1529 :
آيا والدين مى توانند تنها به يکى از فرزندان خود ارث بدهند و آيا اين کار گناهى ندارد؟
جواب :
نمى توانند، و ارث بعد از فوت آن ها است و ربطى به آن ها ندارد.
تصرف زن در حقوق مستمرى
سوال 1530 :
زنى که قيّم بچه هاى يتيم است، آيا مى تواند در حقوق مستمرى آن ها تصرف کند؟
جواب :
قيّم شرعى مجاز است در سهم آن ها در حدّ مصلحت آن ها تصرف کند.
مورد مصرف ثلث اموال وصيت شده
سوال 1531 :
اگر ميّت ثلث اموال خود را وصيت کرده، ولى موردش را تعيين نکرده در چه راهى مصرف مى شود؟
جواب :
در امور خيريه مصرف مى شود.
تقسيم ارث بين افراد خانواده
سوال 1532 :
چگونه ماترک ميّت بين همسر، دو بچه و سه دختر تقسيم مى شود؟
جواب :
همسر سهم الارث خود را طبق مسأله ى 2248 مى برد و هر يک از فرزندان پسر او دو برابر دختر سهم مى برد.
تصرف در ماترک پدر
سوال 1533 :
آيا جايز است از ما ترک پدرمان جهت مصارف خانواده استفاده کنيم، در صورتى که عده اى از ورثه مخالف هستند؟
جواب :
خير، جايز نيست و ضامن هم هستيد.
فروش مال الارث بدون اجازه ى وراثين
سوال 1534 :
کسى زمينى را که از همسرش به او و فرزندانش به ارث رسيده است، بدون اجازه ى فرزندان خود فروخته است، آيا فرزندان او حقّ به هم زدن معامله مذکور را دارند؟
جواب :
بله، مى توانند اجازه ندهند.
طلب کردن ارث بيش از سهم خود
سوال 1535 :
آيا دخترى که از تحصيل محروم بوده است، مى تواند در تقسيم ارث چيز بيشترى مطالبه کند؟
جواب :
خير، نمى تواند.
مجازات در مصرف ثلث ميّت
سوال 1536 :
مصرف ثلث ميّت، چه مجازاتى دارد؟
جواب :
حرام و ضمان آور است.
حق بيمه عمر پس از مرگ
سوال 1537 :
آن چه از سوى اداره بيمه، طبق قرارداد پس از مرگ اشخاص بيمه شده پرداخت مى شود، آيا جزو ما ترک ميّت محسوب مى شود يا متعلق به وارثين است و آيا مى توان ديون و طلب کارى ها را از آن کم کرد؟
جواب :
اگر طبق قرارداد مال او را که در ذمّه آن ها است به او بر مى گردانند، جزو ترکه است و دين و وصيّت از آن اخراج مى شود؛ اما اگر طبق قرار کارى ـ شبيه بخشش ـ انجام مى دهند، تابع همان قرارداد خواهد بود که آن کار نسبت به چه کسى انجام شود.
ارث بردن شوهر از ديه سقط جنين
سوال 1538 :
آيا مجرّد اطلاع و رضايت شوهر از سقط جنين که توسط همسر او انجام شده مانع ارث بردن شوهر از ديه ى سقط جنين مى باشد يا نه؟ بلکه بايد به نحوى هر چند به شکل دستور يا ترغيب و تشويق همسر در انجام سقط دخالت داشته باشد؟ و يا غير مباشر محروم از ارث بردن از ديه نمى شود؟
جواب :
غير مباشر از ارث محروم نيست، هر چند راضى به سقط هم باشد.
هداياى ازدواج پس از مرگ زن
سوال 1539 :
آيا جهيزيه و هدايايى که بستگان شوهر و ديگران به عنوان هديه براى زوجين آورده اند، پس از مرگ جزو ترکه آن زن است؟
جواب :
اگر ملک زن بوده، جزو ترکه ى او است.
منزل شراکتى که در آستانه خرابى است
سوال 1540 :
خانه مشاعى است که قابل استفاده نيست و بعض ورثه حاضر به فروش و خريد آن نيستند و خانه در شرف خرابى است. راهنمايى فرماييد.
جواب :
بايد از غرض عقلايى آن بعض تحقيق شود و اگر مى شود، توافق بر تعمير و اجاره ى آن شود و اگر به هيچ چيز توافق نشود، حاکم شرع ـ در صورت امکان ـ اجبار بر اجاره مى کند وگرنه اجبار بر بيع و فروش مى کند.
تصرف در حق فرزند صغير
سوال 1541 :
زنى که شوهرش کارمند بوده و فوت کرده، مى تواند در حقوق فرزند صغير تصرف بکند و خرج آن ها بکند يا بايد حقوق آن ها را کنار بگذارد؟
جواب :
اگر قيّم شرعىِ صغار است، مى تواند اموال آن ها را در مصالح آن ها صرف کند.